Skip to content

Skip to table of contents

Joseph F. Rutherford ni vambe vandriyathu ndrani nya lipfhumba nyo hongole Europa

1920 — 100 Myaga yi vbindridego

1920 — 100 Myaga yi vbindridego

GUPHEYANI nya mwaga nya 1920, sithumi sa Jehovha si di tsakide ngudzu khu thumo si nga hadzi gira. Khu kotani nya isoso, si hathide lowo wowu nya mwaga: “PFHUMU Nungungulu khuye tshivba ni ndzimo yangu.” — Ndzi. 118:14, Versão Rei Jaime.

Khu lisine, Jehovha ningide tshivba vatshumayeli vale nya sighingi. Khu mwaga yoyo, tengo nya vapiyonero wu di engedzeya khu 225 kala 350. Nigu khu tepo nyo pheye, guvbindra 8 dzimiliyoni vahuweleyi va rumede mubiko wawe nya dziora tsindza gwathu. Jehovha kategiside thumo wawe, va mana mihandro nya yingi.

VA YEYEDZIDE SIGHINGI NYA SIKHONGOLO

Khu 21 nya Março nya 1920, Joseph F. Rutherford, a nga ba ari muthangeyi nya tsawa nya Sihevbuli nya Bhibhiliya, a di vega ganelo yi nga ba yiri ni hungo nya mahungu wu gu khuwo: “Dzimiliyoni nya vathu va vbanyago olu gima kha va na ngafa.” Sihevbuli nya Bhibhiliya si di gira satshavbo si nga si kodza gasi gu rana vatshavbo va nga ba va si tsakeya gu manega avba nya gigiro gegi. Avo va di lugari wulanga nya wukhongolo ngudzu gu nga ba gu giredwa avbo dziteyatro dhoropani ga Nova York nigu va ningede 320 dzimiliyoni nya dzikonvhite.

Gidangaliyana gi nga ba gi tivisa ganelo yeyi “Dzimiliyoni nya vathu va vbanyago olu gima kha va na ngafa”

Gu manegide vathu nya vangi ngudzu guvbindra ava va nga ba va va pimiside. Kha nga olu sala yi nga ba yiri ni 5 dzimiliyoni malanga basi nyo khale, gu dzude vathu va nga ta tadza wulanga wule gu bwe gu tshala 7 dzimiliyoni vathu va nga hamuga wulanga nyo khale. Mukhedziseyi wu ranide tshangano wowu gu khuwo “mweyo nya mitshangano nya yikhongolo yi giridwego khu Sihevbuli nya Bhibhiliya nya mayigo yatshavbo.”

Sihevbuli nya Bhibhiliya si di tidwa ngudzu khu gu huweleya gu khiso “dzimiliyoni nya vathu va vbanyago olu gima kha va na ngafa.” Khu tepo yoyo, Sihevbuli nya Bhibhiliya kha sa nga ba si dziti gu khiso mahungu nya Mufumo ma di yede gu tshumayedwa mafuni gwatshavbo. Ambari ulolo, avo va yeyedzide sighingi nya sikhongolo. Ida Olmstead, a phedego gu wona mitshangano khu 1902, wari khuye: “Hi di gu dziti gu khethu vathu mafuni va di hadzi mana makategwa nya mangi. Khu kharato, kha ha nga ba hi diga gu bhuleya mahungu nya yadi vatshavbo hi nga ba hi va mana thumoni nyo tshumayele.”

GUGHANDLWA NYA MABHUKU YATHU

Gasi gu vatshavbo va mana guhodza nya liphuvbo, vandriyathu Bheteli va di pheya gu ghandla vabune mabhuku nyo khaguri. Va di renga mitshini, va yi kwelekedzeya omu nya predhiyu va nga ba va lugaride omu nya Avenida ya Myrtle, 35, yi nga ba yi manega vbafuvbi ni Bheteli ya Brooklyn, Nova York.

Khu Janeiro nya 1920, gu di vboha Leo Pelle ni Walter Kessler gasi va ta thuma Bheteli. Walter a gu dundruga gu khuye: “Tepo hi nga vboha Bheteli, muwoneleyi nya mutshini nyo ghandle mabhuku a di hi khedza, khuye: ‘Gu ngo tshade ora ni metadu gasi hi ya hodza gilogyo.’ Khu kharato, a di hi ninga thumo gasi hi gira. A di hi ruma gu ya dzega dzikaxa nya mabhuku omu dzi nga ba dzi vegedzedwa umo.”

Leo a gu dundruga esi si nga girega litshigu li nga landreya, wari khuye: “Thumo wathu gu diri gu handza dziparedhi nya andari nyo pheye nya nyumba yoyo. Uwowo khuwo thumo nyo tsundze ngudzu nyi giridego guvbanyani. Ganiolu, wu diri thumo wa Pfhumu nigu khu kotani nya isoso wu diri ni lisima ngudzu.”

Mutshini wu nga ba wu thumiswa gasi gu ghandla Mukhedziseyi

Ndrani nya dzisemana nyo khaguri, Mukhedziseyi wu di pheya gu ghandlwa khu vandriyathu nya sighingi. Gu ghandlidwe 60 dzimiliyoni dzirevhista Mukhedziseyi nya 1 nya Fevereiro nya 1920, omu nya mutshini wu nga ba wu romo ga andari nya wuvili. Khu tepo yamweyo, eyi va nga ba va vegedzeya mabhuku, vandriyathu va di gu kwelekedzeya mutshini nyo ghandle khuwo va nga wu rana pwani Encouraçado. Revhista Khendzugani! nya 14 nya Abril nya 1920 khiyo yi nga pheya khiyo gu ghandlwa khu mutshini wowu. Kha si kanakanisi gu khiso Jehovha kategiside sighingi si yeyedzidwego khu vandriyathu vale.

“Gu diri thumo wa Pfhumu, khu kharato hi giride satshavbo hi nga si kodza gasi gu wu andrisa”

“HONGOLENI HI VBANYA KHU GURULA”

Vathu va Jehovha nyo tumbege va di bwelelede thumo wawe va bwe va pheledza gambe gu tshangana. Ganiolu, Sihevbuli nyo khaguri nya Bhibhiliya si di digide hengeledzano ndrani nya kudzudzwane wu nga manega khu 1917 kala 1919. Ginani gi nga hadzi girwa gasi gu si phasa?

Mukhedziseyi nya 1 nya Abril nya 1920, khu giNgiza, wu diri ni ndrima yi nga ba yi khiyo “Hongoleni hi vbanya khu gurula.” Wu ganede malito yaya: ‘Hi ngu tiyisega gu khethu vatshavbo vale va gu na ni liphuvbo la Pfhumu va dzi emisede gu diga silo sa gale, va vbanya gumogo khu gupwanana va bwe va thuma kha nga givili gimwegyo.’

Nya vangi va engiside malito yaya. Patwa moyo, wu lovide esi: ‘Khu lisine, gu ba hi emide gu tshumayela khu tanga nya mwaga moyo ni guvbindra, avbo vakwanu va nga ba va dzi buza khu gu tshumayela, gi diri gihoso nya gikhongolo ngudzu. Kha hi vbweti gu pheledza gambe gu gira gihoso gyagimwegyo.’ Vandriyathu vava va nga ba va wide hengeledzanoni va diri ni thumo nya wungi gasi gu wu gira.

GUKABANISEDWA NYA LIBHUKU O MISTÉRIO CONSUMADO

Khu 21 nya Junho nya 1920, Sihevbuli nya Bhibhiliya si di pheya lidima nya likhongolo nyo kabaniseye libhuku O Mistério Consumado nya kapa nyo vbevbuge, vholume nya wu 7 nya Estudos das Escrituras. Tepo libhuku leli li nga emiswa gu thuma khu 1918, hi di ngo tshade ni mabhuku nya mangi.

Vahuweleyi vatshavbo, nasiri vapiyonero basi, va ranedwe navo lidima leli. Edmund Hooper, ganede khuye: “Ga libandla ni libandla, ni wevbini a bhapatisidwego a gu ni makodzelo nyo patege avba nya lidima leli, gu vbwetega a thuma khu monyo waye watshavbo. Moyo ni moyo wathu, gu vbwetega a dzi embeya khuye: ‘Ambari so garadza kharini, gu vbwetega nyi ningeya libhuku leli.’” Edmund Hooper, a gu dundruga gambe gu khuye ndrani nya lidima lolo, vandriyathu nya vangi va di gu pheya kamu lule gu tshumayela khu ndranga ni ndranga. A di bwe khuye: “Hi di pheya gu manega ni wuketiketi nya edzi wu nga hadzi gimbiya khidzo thumo wu nga hadzi phalalega ni mafu yatshavbo.”

GU WUSEDZA THUMO EUROPA

Ndrani nya nyimbi nyo Pheye nya Mafu yatshavbo, si di gu garadza ngudzu gu bhula ni Sihevbuli nya Bhibhiliya nya mambe mayigo. Khu kotani nya isoso, ndriyathu Rutherford a di gu vbweta gu tiyisa vandriyathu vovo gumogo ni gu wusedza thumo nyo tshumayele. Khu kharato, khu 12 nya Agosto nya 1920, uye gumogo ni 4 vandriyathu va di gira lipfhumba nya likhongolo, va vbindra khu mayigo nyo khaguri ya Europa ni Oriente Médio.

Ndriyathu Rutherford na vari Egipito

Tepo ndriyathu Rutherford a nga endreya Grã-Bretanha, Sihevbuli nya Bhibhiliya si giride 3 mitshangano nya mughanga ni 12 mitshangano ya guagani. Mitshangano yoyo yi wonidwe khu vathu va vbindrago 50 dzimiliyoni. Mukhedziseyi wu ganede esi: “Vandriyathu va tiyisidwe ni gu tangadziswa. Avo va engedzede lihaladzo lawe va bwe va engedzeya lihaladzo lawe khu thumo nyo tshumayele. Nigu vathu nya vangi va nga ba va sa tsaka va pheledzide gu tsaka gambe.” Paris, ndriyathu Rutherford giride gambe ganelo yi gu na ni hungo nya mahungu wu gu khuwo “Dzimiliyoni nya vathu va vbanyago olu gima kha va na ngafa.” Tepo ganelo yi nga pheya gu di tade ngudzu khu vathu nigu tepo ganelo yi nga vbeya tanga nya 300 vathu va lombide guti simbe silo.

Gidangaliyana gi tivisago ganelo yi vegidwego Royal Albert Hall, Londres

Dzisemana dzi nga landreya vandriyathu nyo khaguri va endrede Atenas, Cairo ni Jerusalém. Kha nga olu gu nga manega vathu nyo khaguri va nga tsakeya lisine ndriyathu Rutherford, giride malulamiselo nya gu manega mabhuku wulangani nyo khaguri dhoropani ga Ramallah, gu gomogo vbafuvbi ni Jerusalém. Hwane nya isoso, uye a di wuya Europa a ta tula xikritoriyo Central Europeu a bwe a gira malulamiselo gasi gu ghandlwa mabhuku avba nya xikritoriyo yeyi.

GU TIVEGISA GU MBA LULAMA

Khu Setembro nya 1920, Sihevbuli nya Bhibhiliya si duside revhista N.° 27 nya Khendzugani!, yi diri revhista nyo hathege yi nga tivegisa gu tshaniswa ogu Sihevbuli nya Bhibhiliya si nga emisana nago khu 1918. Mutshini nyo ghandle mabhuku nyo pwani Encouraçado, hi ganedego khuwo gupheyani, wu thumide nya mba tshaya gasi gu ghandla 4 dzimiliyoni ni guvbindra nya Khendzugani! wowu.

Foto ya ndriyathu Emma Martin

Valeri nya revhista yeyi, va tugude esi si nga giregeya ndriyathu nya nyamayi Emma Martin. Uye thumide kha nga piyonero dhoropani ga San Bernadino, Califórnia. Khu 17 nya Março nya 1918 uye ni vandriyathu vararu, Edward Hamm, Edward Sonnenburg ni E. Stevens, va di hongode va ya wona tshangano nya wudugwana wu giridwego khu Sihevbuli nya Bhibhiliya.

Ganiolu gu diri ni mwama moyo a nga ba a sa hongola ni makungo nyo ya hevbule Bhibhiliya. Khu hwane nya tepo, uye ganede gu khuye: “Nyi hongode tshanganoni wowo . . . khu gu rumwa khu wufumu. Va di nyi rumede guya vbwetedzeya silo nyo khaguri maningano ni Dzifakazi dza Jehovha.” Nigu khu lisine, uye si manide esi a nga ba a si vbweta. Hongode a ya mana libhuku O Mistério Consumado. Hwane nya matshigu nyo khaguri, ndriyathu Emma ni vandriyathu vale nya vararu, va di modwa va bwe va singedzwa gupwani va ndragide nayo nyo khaguri nya wufumu khu gu kavedzeya libhuku lile li nga ba li himbedzedwa.

Emma ni dzipari dzaye va di ningwa nandru khu tribhunali va bwe va ghemedwa gu khala pasoni khu 3 myaga. Khu 17 nya Maio nya 1920, hwane nyo ba va zamide khenokheno gu dzi emeleya, va di khothedwa. Ganiolu nya mba hweya, silo si di hadzi vbindrugedza.

Khu 20 nya Junho nya 1920, ndriyathu Rutherford ganede khu mahungu yaya tshanganoni nya mughanga wu giredwego São Francisco. Gu mba lulama gu giredwego ndriyathu Emma ni dzipari dzaye si vbiside monyo ava va nga ba va dzude gasi guta wona tshangano wowu. Khu kharato va di hunga gu rumeya telegrama ga pfhumu ya Estados Unidos. Telegrama yoyo, yi di gu khiyo: ‘Ho si wona gu khethu ndriyathu Emma giredwe gu mba lulama khu gu singedzwa gu ndraga nayo nya wufumu. Dziawutoridhadhe fedherali, dzi thumiside tshivba yadzo gasi gu khothedzisa ndriyathu Emma. Isoso kha sa lulama.’

Litshigu li nga landreya, pfhumu Woodrow Wilson, a di rumisa gu khuye ndriyathu Emma ni dzipari dzaye va duswa khu pasoni. Khu lisine, gu mba lulama va giredwego gu manegide ni mahegiso.

Guvbeyani nya mwaga nya 1920, Sihevbuli nya Bhibhiliya si diri ni sighelo nya singi nyo tsake. Thumo tsindza gwathu wu di gu simama gu engedzeya. Nigu maKristo nya lisine ma di thuma khu sighingi sawe satshavbo gasi gu huweleya gu khayo Mufumo wa Nungungulu khuwo basi wu na si kodzago gu lulamisa sigaradzo nya vathu. (Mat. 24:14) Mwaga wu nga landreya, khu 1921, wu di hadzi gu khala mwaga nya tshukwana gasi gu huweleya lisine nya Mufumo wa Nungungulu.