1. De emwi nọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi ni dinmwiamẹ nẹ ye gha ru?

UWẸ dinmwiamẹ nẹ ra? Adeghẹ erriọ nọ, ẹdẹ ne u dinmwiamẹ ẹre u rhiẹre ma vbe idagbo wẹẹ, u mwẹ amuẹtinyan dae Jehova kevbe wẹẹ, u mu egbe ne u ya deba otu ọghẹe gha gae. * Vbene ẹmwata, ọ khẹke ne u gi amuẹtinyan ne u mwẹ dae Jehova ye gha wegbe yọ, u ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova ẹre ọ dia otu ọghẹe vbe ẹdẹnẹrẹ.

2-3. De vbene odẹ ne Jehova ya dia otu ọghẹe ya ya ima rẹn aro ọmwa ne irẹn khin? Ru igiemwi yọ.

² Odẹ ne Jehova ya dia otu ọghẹe vbe ẹdẹnẹrẹ keghi ya ima rẹn aro ọmwa nọ khin, emwamwa ọghẹe kevbe ilele ọghẹe. Nia, gia ziro yan emwi eha ne ima gha miẹn ruẹ vbekpae Jehova vbe odẹ nọ ya dia otu ọghẹe.

³ Nokaro, “aro ọkpa ọre Osanobua ya ghee emwa hia.” (Iwinna 10:34) Ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ, ẹre ọ yae gie Ovbi ẹre gha dee, nọ do ya arrọọ ọghẹe “dẹ emwa ne agbọn hia werriegbe.” (1 Tim 2:6; Jọn 3:16) E Jehova keghi loo eguọmwadia ọghẹe ya kporhu iyẹn nọ maan ma emwa hia ni hoo ne iran danmwehọ; odẹ vbenian ẹre irẹn ya kie ẹkpotọ ne emwa ughughan, ne iran ya miẹn ere vbe izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. Nogieva, e Jehova keghi re Osa ọghe ọfunmwegbe kevbe nọ ru emwi hia ye uhẹn uhẹn. (1 Kọr 14:33, 40, NW ) Rhunmwuda ọni, emwa ni gae keghi re emwa ọfunmwegbe, ni vbe ru emwi hia ye uhẹn uhẹn. Nogieha, e Jehova ọre Ọmamwaemwi Nọ Sẹ Ehia. (Aiz 30:20, 21) Ọni ẹre ọ si ẹre ne otu ọghẹe na hia, ne iran gha loo Ẹmwẹ ọghẹe ya maa emwa emwi vbuwe iko kevbe ikporhu. De vbene Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro ya ya egbe tae Jehova hẹ vbe odẹ eha na? De vbene eguọmwadia e Jehova ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, vbe ya ya egbe tae Jehova vbe odẹ eha na? De vbene orhiọn nọhuanrẹn khian ya ru iyobọ nuẹn hẹ, zẹvbe ne u ya ga e Jehova vbe otu ọghẹe?

4. Zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 1:8, de emwi ne Jesu wẹẹ ne erhuanegbe ẹre gha ru? De emwi nọ khian ru iyobọ ne iran ya musọe?

⁴ Vbe orre nokaro. Igiuhunmwu ne Jesu ya gha wewe vbe ọ rre agbọn na keghi rhie ayayẹro ne emwa nagbọn hia. (Luk 4:43) A te miẹn wẹẹ Jesu kpa hin agbọn na rre, ọ keghi tama erhuanegbe ẹre, ne iran ye gha ru ẹre khian ighẹ iwinna ne irẹn suẹn rẹn, ọ na wẹẹ ne iran kporhu iyẹn nọ maan “ya sẹ ehe ne agbọn sẹ.” (Tie Iwinna 1:8.) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹi re ẹtin obọ iran, ẹre iran khian ya ru iwinna na, sokpan iyobọ orhiọn nọhuanrẹn nọ; orhiọn nọhuanrẹn na ọre “nọyọmwaobọ nii,” ne Jesu wẹẹ, ọ khian ru iyobọ ne erhuanegbe ẹre ya musọe.—Jọn 14:26; Zẹk 4:6.

5-6. De odẹ eso ne orhiọn nọhuanrẹn ya ru iyobọ ne erhuanegbe Jesu?

⁵ Vbe ẹdẹ na do Ugie Pẹntikọst vbe ukpo 33 C.E., Osanobua keghi tue orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe yan erhuanegbe Jesu. Ẹre iran na ghi suẹn gha kporhu iyẹn nọ maan vbobọvbobọ. Vbọ ma he kpẹẹ vba, arriaisẹn emwa nibun keghi khian erhuanegbe Jesu. (Iwinna 2:41, NW; 4:4) Vbe emwa ghi suẹn gha zẹ iran kpokpo, iran ma dobọ iwinna ikporhu yi, rhunmwuda ohanmumwẹ. Nọghayayerriọ, iran keghi hẹnhẹn egbe yan e Jehova nọ ru iyobọ ne iran. Iran keghi na erhunmwu gie ẹre wẹẹ: “Rhie ẹtin ne ima ne eguọmwadia ruẹ, ne ima sẹtin gha kporhu ẹmwẹ ruẹn vbe nai na fian afianma.” Osanobua na gele họn erhunmwu iran, ọ na ghi rhie orhiọn nọhuanrẹn ne iran, ne iran mieke na sẹtin gha “kporhu ẹmwẹ [ọnrẹn] vbe nai na fian afianma.”—Iwinna 4:18-20, 29, 31.

⁶ Erhuanegbe Jesu vbe werriẹ aro daa isievẹn nibun ọvbehe. Vbe igiemwi, emwa nibun ma gha mwẹ Evbagbẹn Nọhuanrẹn vbe ẹghẹ nii. Iran ma vbe gha mwẹ avbe ebe ughughan ni ya ọmwa rẹn otọ e Baibol, vbene ima mwẹ ọnrẹn vbe ẹdẹnẹrẹ. Deba ọni, emwa ne iran ghaa kporhu ma, kegha re emwa ni zẹ urhuẹvbo ughughan. Vbuwe ena hia, iran na ye sẹtin fian emwi nibun gbua vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, vbe odẹ ne iran ma te yaro yi. Vbene ọ te sẹ ukpo 30, iwinna ikporhu ọghe iran gba ehe hia nẹ. Ọ da otọ sẹrriọ wẹẹ, e Baibol na kha wẹẹ, iran kporhu iyẹn nọ maan “ma emwa hia ni rre agbọn na nẹ.”—Kọl 1:6, 23.

7. De emwi nọ ru iyobọ ne eguọmwadia e Jehova ni ghaa rrọọ vbe ukpo nibun nọ gberra, ne iran ya rẹn emwi ne Jehova hoo ne iran ru? De emwi ne iran ghi ru?

⁷ Vbe ẹdẹnẹrẹ. Te Jehova wa ye dia emwa rẹn vbe ẹdẹnẹrẹ, erriọ ẹre ọ vbe ya rhie ẹtin ne iran, ne iran ya mu ahoo ọghẹe sẹ. Evbagbẹn Nọhuanrẹn ẹre irẹn mobọ loo ya rhie adia ne emwa rẹn. Evbagbẹn Nọhuanrẹn na, ẹre ọ ya ima rẹn vbene Jesu ya winna iwinna ikporhu ọghẹe hẹ, kevbe iyi nọ yi ne erhuanegbe ẹre nọ na wẹẹ, ne iran ye gha winna iwinna na khian. (Mat 28:19, 20, NW ) Ọ kpẹẹ re ne otu e Jehova ke tie ẹre ekhuarho ighẹ iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. The Watch Tower ọghe July 1881, keghi kha wẹẹ: “Ẹi re te Jehova tie ima, ne ima do gha si ẹfe koko, ra ne ima gha gualọ uyi ọghe enegbe ima, sokpan, te ọ tie ima ne ima do gha loo ẹghẹ ọghe ima kevbe ẹrhiọn ọghe ima ya kporhu iyẹn nọ maan.” Ebe ọghomwa na tie ẹre, To Whom the Work Is Entrusted, nọ ladian vbe 1919 keghi kha wẹẹ: “Iwinna wa bun nọ rre ima otọ, sokpan ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, iwinna e Nọyaẹnmwa ẹre nọ, ma rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha rhie ẹtin ne ima ya ru ẹre.” Vbene etẹn ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro ru ẹre, erriọ etẹn ima ni ghaa rrọọ vbe ukpo nibun nọ gberra, vbe ya udinmwẹ rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, iran na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, orhiọn nọhuanrẹn gha ru iyobọ ne iran ya kporhu ma emwa ughughan. Egbe ilẹkẹtin vberriọ, ẹre ima vbe mwẹ vbe ẹdẹnẹrẹ.

8-9. De obẹlẹ eso ne otu e Jehova he loo ne iwinna ikporhu iyẹn nọ maan mieke na gha biẹ ọmọ esi?

⁸ Ke ẹghẹ gha dee, emadogua nọ ghi maan sẹ, ẹre otu e Jehova loo ya kporhu iyẹn nọ maan. Usun avbe emadogua ne ima he loo ọre avbe ebe ughughan na gbẹnnẹ ladian, ughe na tie ẹre “Photo-Drama of Creation,” e giamafon, avbe imọto ni mwẹ amigbo na ya kporhu kevbe rredio. Efoni, ekọmputa kevbe intanẹt, ẹre otu ọghe Jehova ghi wa mobọ loo vbe okiekie na. Vbe ẹdẹnẹrẹ, te urhuẹvbo ne otu ọghe Jehova zedu ghee ghi wa bun yọ bun yọ. Vbọzẹe? Rhunmwuda, Osanobua hoo ne emwa ughughan họn iyẹn nọ maan na vbe  urhuẹvbo ọghe iran. Irẹn i gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa, aro ọkpa ẹre ọ ya ghee emwa hia. Ọ ka tae yotọ nẹ wẹẹ, te a khian kporhu iyẹn nọ maan na “ma emwa ne agbọn, kevbe dọmwadẹ uhunmwu ẹvbo kevbe ẹwae, kevbe ẹvbo ne a zẹ kevbe emwa.” (Arhie 14:6, 7) Vbene ẹmwata, emwa hia ẹre Jehova hoo nọ họn iyẹn nọ maan na.

⁹ Emwa eso rrọọ nai kẹ miẹn vbe a ghaa kporhu khian, rhunmwuda ẹdogbo ne iran ye, ra aro owa ne iran ye. Vbe a khian ya sẹtin kporhu ma egbe emwa vbenian hẹ? Emwamwa eso rrọọ ne otu e Jehova ru, na mieke na sẹtin gha kporhu ma egbe emwa vbenian. Vbe igiemwi, vbe ukpo 2001, Ẹbu Nọ Su keghi kpasẹ yọ, ne etẹn gha loo uhanhan na waa ebe yi ya kporhu vbe France. Vbene ẹghẹ ya khian, etẹn ni rre ẹvbo ọvbehe na vbe suẹn gha loo obẹlẹ na ya kporhu. Obẹlẹ na keghi wa biẹ ọmọ esi. Vbe ọ ghi rre ukpo 2011, otu keghi ru emwamwa ọgbọn na ya kporhu vbe ehe ne ẹvbo wa kakabọ bi la vbe New York City, vbe United States. Vbe ukpo nokaro na suẹn emwamwa na, ebe 102,129 ẹre a rhie ladian, a na vbe rhie ebe iyẹn 68,911 ladian. Orhunmwu 4,701 ẹre ọ wẹẹ na do gha gu iran ruẹ e Baibol! Ọ dewarorua wẹẹ, iyobọ orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua ẹre ima ya ru iwinna na. Ẹbu Nọ Su ghi bẹghe vbene emwamwa ọgbọn na ya biẹ ọmọ esi hẹ, iran keghi kpasẹ yọ ne etẹn ni rre ehe hia vbe uhunmwu otagbọn na, gha loo uhanhan na waa ebe yi ya kporhu.

10. De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne ima ya kporhu?

¹⁰ Emwi ne u gha sẹtin ru. Vbe iko ọghomwa, e Jehova keghi maa ima vbene a ya kporhu hẹ. Gha lele adia ne u miẹn vbe avbe iko na vbe u ghaa kporhu. Gha lele ẹbu na ghae ruẹ yi ladian vbe ikporhu vbe ẹghẹ hia. Etẹn ni rre ẹbu nii gha sẹtin ru iyobọ nuẹn ne u ya gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne u ya kporhu. U gha vbe miẹn emwi nibun ruẹ vbe igiemwi esi ọghe iran. Ye rhiegbe ye iwinna ikporhu, ọ gha khọn rẹn ne u gha werriẹ aro daa isievẹn ughughan. Zẹvbe ne ima bẹghe ẹre vbe ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn ne iruẹmwi na hẹnhẹn egbe yan, ẹi re ẹtin obọ ima ẹre ima ya sẹtin ru ahoo ọghe Osanobua, sokpan iyobọ orhiọn nọhuanrẹn ẹre nọ. (Zẹk 4:6) A gha gele wẹẹ na ghee ẹre, ẹi re Osanobua ẹre ọ yan iwinna na? Rhunmwuda ọni, ghẹ fian afianma, Osanobua rre ima iyeke!

11. De vbene ẹbu nọ su nọ ghaa rrọọ vbe orre nokaro ya hia vbe odẹ ke odẹ ne ọfunmwegbe gha rre uwu iko?

¹¹ Vbe orre nokaro. Avbe ukọ kevbe ediọn ni ghaa re ẹbu nọ su vbe Jerusalẹm vbe ẹghẹ nii, kegha hia  vbe odẹ ke odẹ ne ọfunmwegbe gha rre uwu ẹkpo emwa ọghe Osanobua, kevbe ne emwi hia gha khian hẹnẹhẹnẹ. (Iwinna 2:42) Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne ẹmwẹ arhuẹ te ya si imuanẹmwẹ ye uwu iko vbe odẹ ukpo 49 C.E., orhiọn nọhuanrẹn keghi dia ẹbu nọ su ya zuze ye ẹmwẹ nii. Akpawẹ iran ma zuze ye ẹmwẹ na vbe ẹghẹ nii, ọ gha te mu idobo ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Agharhemiẹn wẹẹ Ivbi e Ju ẹre ẹbu nọ su na ghaa khin, iran ma gha si ukankan ye avbe ilele ọghe Ivbi e Ju, ra ne iran gha danmwehọ emwa ni si ukankan yọ. Nọghayayerriọ, iran keghi gi Ẹmwẹ Ọghe Osanobua kevbe orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe dia iran. (Iwinna 15:1, 2, 5-20, 28) De ere ne iran ghi lae miẹn? E Jehova keghi fiangbe atamuolọyan ne iran ru, ọfunmwegbe kevbe akugbe na do gha rre uwu iko, alaghodaro na vbe gha rre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan.—Iwinna 15:30, 31; 16:4, 5, NW.

12. Vbọ rhiẹre ma wẹẹ ọfunmwegbe kevbe akugbe rre otu ọghe Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ?

¹² Vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọ kpẹẹ re ne otu e Jehova ke hia ne ọfunmwegbe gha rre uwu ẹkpo emwa ọghe Osanobua, kevbe ne emwi hia gha khian hẹnẹhẹnẹ. Vbe igiemwi, vbe ukpo 1895, ọ mwẹ uhunmwuta ọkpa nọ ladian vbe Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence ọghe November 15, nọ khare wẹẹ “Decently and in Order.” Ebe 1 Kọrinti 14:40, ẹre uhunmwuta nii hẹnhẹn egbe yan. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ẹi re avbiẹ emwi ẹre avbe ukọ gbẹn gie iko vbe nọ dekaẹn na gha ru emwi ye uhẹn uhẹn . . . Ọ wa khẹke ne ima ye gha lele avbe adia nii, ‘rhunmwuda, emwi hia ne a gbẹn ye nene Ebe, te a gbẹn ọnrẹn ne a ya maa ima emwi.’” (Rom 15:4) Te emwi hia wa khian hẹnẹhẹnẹ vbe otu ọghe Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ, zẹvbe nọ vbe gha ye vbe orre nokaro; erriọ ẹre ọfunmwegbe vbe ya rrọọ. Vbe igiemwi: U gha yo iko ọvbehe, ebe Owa Ọkhẹ na loo vbe iko ruẹ, ẹre a khian vbe loo vbe evba, ako iruẹmwi ọkpa ẹre a khian vbe ziro yan, obẹlẹ ọkpa ẹre a khian vbe loo ya ruẹ ọre, ọ gha khọn rẹn nọ gha re otọ ẹvbo ọvbehe. U i khian sẹ evba, ne u gha nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Vbe iran ru mwa?’ Uhukpa ẹre u khian wa ya gua usun ro. De ako ọvbehe ne a na miẹn egbe emwi vbenian, vbọ gberra otu ne orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua loo?—Zẹf 3:9.

13. Zẹvbe ne ima ya ru erria yan emwi nọ rre ebe Jems 3:17, de avbe inọta nọ khẹke ne ima nọ egbe ima re?

¹³ Emwi ne u gha sẹtin ru. E Jehova hoo ne emwa rẹn ye “daeyi ighẹ akugbe ne orhiọn rhie ne ọmwa, vbekpa ọfunmwegbe ne ọ dee [iran] hia kugbe.” (Ẹfis 4:1-3) Nọnaghiyerriọ, nọ egbuẹ wẹẹ: ‘Mẹ hia vbe odẹ ke odẹ ne I gha ru emwi nọ gha ya iko ne I ye gha mwẹ ọfunmwegbe kevbe akugbe ra? Mẹ lele adia ọghe ediọn ni rre uwu iko ra? Ọmwa ne etẹn  gha sẹtin ya egbe kọ ẹre imẹ khin ra, katekate deghẹ I na gha mwẹ iwinna eso ne I ru vbuwe iko? Ọmwa nọ rherhe sẹ iko kevbe nọ ru emwi ye ẹghẹ ẹre imẹ khin ra? Ọmwa nọ mu egbe nọ ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe kevbe nọ rhiegbe ladian ya winna vbuwe iko ẹre imẹ khin ra?’ (Tie Jems 3:17.) U gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọ mwẹ ako eso nọ khẹke ne u winna yan, rinmwian Osanobua nọ ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ru iyobọ nuẹn. U gha gi orhiọn nọhuanrẹn gha dia ruẹ vbe emwi ne u rhirhi gha ru, etẹn ni rre uwu iko ghi do hoẹmwẹ ruẹ sayọ, iran ghi vbe gha gbọyẹmwẹ ye emwi ne u ru vbuwe iko.

14. Zẹvbe nọ rre ebe Kọlose 1:9, 10, de emwi ne Jehova loo ro ya gha maa emwa rẹn emwi vbe orre nokaro?

¹⁴ Vbe orre nokaro. E Jehova hoo nọ gha maa emwa rẹn emwi. Uhiẹn te ẹko sẹ ọre ọyẹnmwẹ vbe ọ ghaa ru vberriọ. (Psm 32:8) E Jehova hoo ne ima rẹn irẹn, ne ima hoẹmwẹ irẹn kevbe ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Vbe ẹi re ne Jehova na maa ima emwi, ma i ghẹ te sẹtin rẹn ọnrẹn, ma i ghẹ te vbe sẹtin hoẹmwẹ ọnrẹn, amaiwẹ te ima khian yaro ye arrọọ ọghe etẹbitẹ. (Jọn 17:3) Vbe orre nokaro, iko ọghe Ivbiotu e Kristi, ẹre Jehova ghaa loo ya maa emwa rẹn emwi. (Tie Kọlose 1:9, 10.) Orhiọn nọhuanrẹn ne Jesu tie ẹre “nọyọmwaobọ nii,” wa vbe kakabọ ru iyobọ ne erhuanegbe Jesu ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii. (Jọn 14:16) Ọ keghi ru iyobọ ne iran ya rẹn otọ Ẹmwẹ Ọghe Osanobua sayọ, ọ na vbe ye iran re rre, emwi nibun ne Jesu tae kevbe emwi nọ ru, na ghi do gbẹnnẹ ye Ebe Enẹ Ni Ta Okha Ọghe Jesu. Ọna ẹre ọ ghi ya amuẹtinyan ọghe iran wegbe sayọ, iran na vbe do hoẹmwẹ Osanobua, Jesu kevbe etẹn ne iran gba ga sayọ.

15. De odẹ eso ne ẹmwẹ akhasẹ ne Jehova tae yotọ vbe ebe Aizaia 2:2, 3 ya mwẹ amusẹ vbe ẹdẹnẹrẹ?

¹⁵ Vbe ẹdẹnẹrẹ. E Jehova tae yotọ wẹẹ, vbe ẹghẹ okiekie ẹdẹ, emwa ni ke agbẹnvbo ughughan rre ghi gha bi la uhunmwu oke ọghẹe, ne irẹn mieke na maa iran emwi. Uhunmwu oke na, ọre ugamwẹ ẹmwata. (Tie Aizaia 2:2, 3.) Ẹmwẹ akhasẹ na wa gele mwẹ amusẹ vbe ẹdẹnẹrẹ. Ma wa bẹghe alughaẹn ne gẹdẹgbẹ nọ rre ugamwẹ ẹmwata kevbe ugamwẹ ohoghe hia. Vbene ẹmwata, oke ọghe Jehova gele yo sẹ oke hia nikẹre. Ẹi re evbare orhiọn ne wọrhọwọrhọ ne Jehova kpemehe ẹre ne ima,  ẹre a ghi kha! (Aiz 25:6) “Ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro,” ẹre ọ loo ya kpemehe evbare orhiọn na ne ima. Usun evbare orhiọn ne wọrhọwọrhọ na, ọre avbe ebe ne iran gbẹnnẹ ladian, ọta ughughan ne ima danmwehọ re, e vidio ughughan ne ima ghee, ya sẹ egbe katun ni rrọọ. (Mat 24:45, NW ) Te Jehova wa gele maa ima emwi vbe ẹdẹnẹrẹ! Ẹi khabe ne Elihu ne ọsie Job na kha wẹẹ: “[Osanobua] ọrọre ọmamwaemwi ne ọ kpọlọ sẹ vbe ehia.”—Job 36:22.

16. Vbọ khẹke ne u ru, ne u mieke na miẹn ere vbe ikpemehe ọghe Jehova?

¹⁶ Emwi ne u gha sẹtin ru. Orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua gha ru iyobọ nuẹn ya gha rhie emwi ne u ruẹ vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn ye uyinmwẹ. Rhunmwuda ọni, rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn zẹvbe ne ọsian ọkpa ru ẹre, nọ na kha wẹẹ: “Nọyaẹnmwa, ma mwẹ emwi ne u hoo ne I ru, I gha họn ẹmwẹ nuẹn ke ekhọe ke ekhọe, ma mwẹ re ne I gha ga a, vbene I na wa mu aro yọ ẹsẹse.” (Psm 86:11) Nọnaghiyerriọ, ye gha tie Baibol ne egbuẹ vbe ẹghẹ hia, kevbe ebe ughughan ne otu e Jehova kpemehe ẹre, u ghi vbe gha ru erria yan rẹn. Ọ khẹke ne u kọe ye orhiọn wẹẹ, ẹi re ne u gha mwẹ irẹnmwi ọkpa ẹre u gu ruẹ ne egbuẹ, sokpan te u ruẹ emwi, ne u mieke na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, emwi hia ne u ruẹ vbe Baibol, ẹmwata ẹre nọ; ẹghẹ nii, u ghi vbe sẹtin gha rhie emwi ne u ruẹ ye uyinmwẹ vbe arrọọ ọghuẹ. Orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova gha sẹtin ru iyobọ nuẹn ya ru ena hia. Ọ vbe khẹke ne u gha rhie igiọdu ne etẹn ni rre uwu iko. (Hib 10:24, 25) Vbọzẹe? Rhunmwuda, ẹgbẹe ọkpa ni koko ga e Jehova ẹre ima khin. Rinmwian e Jehova nọ ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ nuẹn, ne u mieke na sẹtin gha zẹ ewanniẹn nọ ke ekhọe rre, nọ gha rhie igiọdu ne etẹn vbuwe iko. U ghaa mwẹ abọ ne u khian ru vbe iko, u ghi vbe rinmwiaẹn nọ ru iyobọ nuẹn ya sẹtin ru ẹre ẹse. Odẹ vbenian ẹre u khian ya rhiẹre ma e Jehova kevbe Ovbi ẹre wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre u ya ghee “avbe ohuan” ọghe iran.—Jọn 21:15-17.

17. De vbene u khian ya rhiẹre ma wẹẹ, otu ọghe Jehova ẹre u ye?

¹⁷ Vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, otu ne orhiọn ọghe Osanobua loo ọkpa, ẹre ọ khian ghi kẹ vbe uhunmwu otagbọn na. Nọnaghiyerriọ, gha ya ekhọe hia rhiẹre ma wẹẹ, otu e Jehova ẹre u ye. Gha kporhu ma emwa hia ne u rhirhi miẹn, ne u ya rhiẹre ma wẹẹ, aro ọkpa ẹre u ya ghee emwa hia vbene Osanobua vbe ye. Hia ne u gha ru emwi nọ gha ya akugbe kevbe ọfunmwegbe gha rre uwu iko, rhunmwuda Osa ọghe ọfunmwegbe ẹre ima ga. Gha rri evbare orhiọn ughughan ne Ọmamwaemwi Nọ Sẹ Ehia kpemehe ẹre, u ghi vbe gi emwa gha bẹghe ẹre vbe egbuẹ. U ghaa ru vberriọ, u i khian gha fian afianma, vbe ọ gha sẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya mu agbọn Esu na sẹ ufomwẹ. Nọghayayerriọ, u ghi mudia kpasi, ke uwẹ kevbe emwa hia ni ya ẹkoata ga e Jehova vbe otu ọghẹe.