Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 44

¿Che ajbʼelpe te Jehová aj kychʼiy?

¿Che ajbʼelpe te Jehová aj kychʼiy?

«Ex nnoʼktoq tnabʼl Jesús ex in chʼiytoq ex bʼaʼn ela tmod tuj twitz Dios ex kywitz xjal» (LUC. 2:52).

BʼITZ 134 Jun oyaj qe kʼwaʼl tuʼn Dios

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Alkye mas tbʼanel jaku bʼant quʼn?

CHʼIXMI tkyaqil maj, jaku tzʼonin moqa jaku tzaj nya bʼaʼn kyiʼj kʼwalbʼaj toj nim ambʼil tuʼnju in bʼant kyuʼn mambʼaj. Qa ma jaw kyskʼoʼn aju nya bʼaʼn, jaku tzaj nya bʼaʼn kyiʼj kykʼwal tuʼn. Qatzun ma jaw kyjyoʼn aju bʼaʼn, jaku tzʼonin kyiʼj kykʼwal tuʼn kytzalaj. Aju mas tbʼanel jaku bʼant quʼn qkyaqilx, aju tuʼn qajbʼen te Qman Jehová (Sal. 73:28).

2. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, ¿alkye mas tbʼanel jaw tjyoʼn José, María ex Jesús?

2 Kyajtoq tman Jesús tuʼn kyonin kyiʼj kykʼwal tuʼn kyajbʼen te Jehová, ex tukʼilju bʼant kyuʼn, kubʼ kyyekʼin qa atzun jlu mas nim toklen toj kyanqʼibʼil (Luc. 2:40, 41, 52). Ax ikx te Jesús jaw tjyoʼn aju mas bʼaʼn, aju onin tiʼj tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn tajbʼil Jehová (Mat. 4:1-10). Ten tbʼanel tmod, ten tzʼaqli twitz Jehová ex ten tipumal. Alkyexku mambʼaj in najbʼen te Jehová, jaku tzalaj tiʼj jun tkʼwal ik tzeʼn jlu.

3. ¿Alkyeqe xjel kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

3 Toj xnaqʼtzbʼil lu, kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu: ¿Tiʼ tbʼanel jaw tjyoʼn Jehová te Jesús? ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn mambʼaj tiʼjju bʼant tuʼn José ex María? ¿Ex tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn kuʼxun tiʼjju jaw tjyoʼn Jesús?

AJU TECHEL KYAJ TQʼOʼN JEHOVÁ

4. ¿Tiʼ tbʼanel jaw tjyoʼn Jehová te Jesús?

4 Jaw tjyoʼn Jehová qe tbʼanel ttat Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ (Mat. 1:18-23; Luc. 1:26-38). Kyuʼn tbʼanel tyol María in jaw quʼjin toj Xjan Uʼj, in nel qnikʼ tiʼj qa ok tkʼujlaʼn Jehová ex Tyol (Luc. 1:46-55). Ex tuʼnju xi tbʼiʼn José Jehová, kubʼ tyekʼin qa ok tkʼujlaʼn ex qa tajtoq tuʼn ttzalaj (Mat. 1:24).

5, 6. ¿Alkyeqe nya bʼaʼn tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil tuʼn tikʼ Jesús toj?

5 Nya qʼinun qe tman Jesús jaw tjyoʼn Jehová. Aju bʼant tuʼn José ex María tej tul itzʼj Jesús, in tzaj tyekʼin qa mintiʼtoq kypwaq (Luc. 2:24). Bʼalo attoq jun tkarpintería José nqayin tiʼj tja atz Nazaret. Mintiʼ e anqʼin kyukʼil nim tiʼchaq, mas tuʼnju ul wuq kykʼwal (Mat. 13:55, 56).

6 Xqʼuqin Jehová tiʼj Tkʼwal kyiʼj junjun nya bʼaʼn, pero tzaj tqʼoʼn ambʼil tuʼn tikʼ kyoj junjun ambʼil kwest (Mat. 2:13-15). Jun techel, nya kykyaqil toj tja Jesús ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj. Qo ximen tiʼj tzeʼn ok ambʼil tej mintiʼ xi kynimen junjun toj tja Jesús qa ok te Mesías (Mar. 3:21; Juan 7:5). Axlo ikx, ok weʼ twitz bʼis tej tkyim ttat, aju José. Ex tuʼnju a tnejel kʼwalbʼaj, bʼalo a xqʼuqin tiʼj taqʼun José (Mar. 6:3). Tej tbʼet ambʼil, bʼalo xi t-xnaqʼtzan tibʼ tuʼn tok ik tzeʼn jun mambʼaj kyxol toj tja. Bʼalo el tpaʼn nim ambʼil tuʼn taqʼunan tuʼntzun kykʼaʼchit tuʼn. Tuʼntzunju, ojtzqiʼntoq tuʼn jniʼ siktleʼn in kubʼ qnaʼn aj tex bʼaj jun qʼij qaqʼun.

7. a) ¿Alkyeqe xjel jaku che onin kyiʼj mejebʼleʼn kyaj tuʼn tul kykʼwal? b) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Proverbios 2:1 a 6, ¿tiʼ bʼaʼn tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼn mambʼaj kye kykʼwal?

7 Qa taj teya tukʼil t-xuʼjila tuʼn tul kykʼwale, bʼaʼn tuʼn tkubʼ kyxjeline jlu: «¿Jakupe qo jaw tjyoʼne Jehová tuʼn qxqʼuqine tiʼj jun tal neʼ tuʼnju mintiʼ in jaw qnimsan qibʼe ex tuʼnju atz tok qwiʼye tiʼj qajbʼebʼile te?» (Sal. 127:3, 4). Qatzun o tzʼok teya te mambʼaj moqa te txubʼaj, bʼaʼn tuʼn tkubʼ t-xjelina jlu: «¿In chexpe nxnaqʼtzaʼne kʼwal qa nim toklen tuʼn qaqʼunan?» (Ecl. 3:12, 13). «¿In che okpe nxqʼuqine kyiʼj nya bʼaʼn jaku tzʼok tbʼinchaʼn Satanás kyiʼj?» (Prov. 22:3). Ax tok, mlaylo bʼant tuʼn kyok kyxqʼuqine tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn jaku tzaj kyiʼj. Pero jaku che onine kyiʼj tzeʼn jaku che ex twitz. ¿Tzeʼn jaku bʼant kyuʼne? Aj t-xi kyyekʼine kye tuʼn kyjyon onbʼil toj Tyol Dios (kjawil uʼjit Proverbios 2:1-6). Jun techel, qa ma tzʼel tpan tibʼ jun toj kyjaye tiʼj Jehová, kyyekʼinxe kye kykʼwale qa nim toklen tuʼn kukx qten tzʼaqli twitz Jehová (Sal. 31:23). Ex qa ma kyim jun toj kyjaye, kyyekʼinxe taqikʼ Tyol Dios kye, aqeju jaku che onin kyiʼj tuʼn tikʼx bʼis kyuʼn ex tuʼn tqeʼ kykʼuʼj (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).

AJU TECHEL KYAJ TQʼOʼN JOSÉ EX MARÍA

8. ¿Alkye tten xi kybʼiʼn José ex María aju in tzaj tqʼamaʼn Deuteronomio 6:6 ex 7?

8 Xi tbʼiʼn José ex María aju in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj kye mambʼaj, tuʼntzunju, e onin tiʼj Jesús tuʼn ttzalaj Jehová tiʼj (kjawil uʼjit Deuteronomio 6:6, 7). Kykabʼil ok kykʼujlaʼn Jehová ex kubʼ kyximen qa nim toklen tuʼn kyonin kyiʼj kykʼwal tuʼn tten kykʼujlabʼil tiʼj ik tzeʼn kye.

9. ¿Tiʼ tbʼanel jaw tjyoʼn José ex María?

9 El tpaʼn José ex María ambʼil tuʼn kyajbʼen junx kyukʼil kykʼwal te Jehová. Tkyaqil seman i eʼx toj ja te kʼulbʼil toj Nazaret ex tkyaqil abʼqʼi i eʼx Jerusalén tuʼntzun tkubʼ kyikʼsaʼn Xjan Qʼij (Luc. 2:41; 4:16). Tej kyxiʼ Jerusalén, bʼalo ajbʼen ambʼil lu kyuʼn tuʼn t-xi kyqʼamaʼn te Jesús ex kye junjuntl kykʼwal aju bʼaj kyiʼj tmajen Jehová. Bʼalo ax ikx e ikʼ kyoj junjun lugar in yolin Tyol Dios kyiʼj. Tej tul mas kykʼwal, maslo kwest ela toj kywitz tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová. Pero tbʼanel aju bʼant kyuʼn, tuʼnju e tzalaj kykyaqilx tej tten jun tbʼanel kyamiwbʼil tukʼil Jehová.

10. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn mambʼaj in che ajbʼen te Jehová tiʼj José ex María?

10 ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn mambʼaj in che ajbʼen te Jehová tiʼj José ex María? Bʼaʼn tuʼn tkubʼ kyyekʼine kywitz kykʼwale tukʼil kyyole ex kybʼinchbʼene qa kʼujlaʼn Jehová kyuʼne tuʼn tkyaqil kykʼuʼje. Aju mas tbʼanel oyaj jaku txi kyqʼoʼne kye kykʼwale, aju qa ma che onine kyiʼj tuʼn tok kykʼujlaʼn Jehová. Ex jun kyxol qe xnaqʼtzbʼil mas nim toklen jaku txi kyqʼoʼne kye, aju tuʼn kyxnaqʼtzan, tuʼn kynaʼn Dios, tuʼn kyxiʼ kyoj chmabʼil ex tuʼn kypakbʼan (1 Tim. 6:6). Ax tok, il tiʼj tuʼn t-xi kyqʼoʼne qe tiʼchaq at tajbʼen kye (1 Tim. 5:8). Pero bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼne qa mlay che onin qe tiʼchaq te twitz txʼotxʼ kyiʼj tuʼn ttzaj qʼoʼn kychwinqlal te jumajx, sino oʼkx tzul qʼoʼn jlu kye qa ma ten jun tbʼanel kyamiwbʼil tukʼil Jehová (Ezeq. 7:19; 1 Tim. 4:8TNM). *

11. a) ¿Tzeʼn jaku tzʼonin 1 Timoteo 6:17 a 19 kyiʼj mambʼaj tuʼn tjaw kyjyoʼn aju mas bʼaʼn? b) ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼne kyukʼil toj kyjaye ex tiʼ kʼiwlabʼil jaku tzʼaj kykʼamoʼne? (Qʼonka twitza tiʼj recuadro « ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼne?»).

11 Nimxix in qo tzalaj kyiʼj mambʼaj in jaw kyskʼoʼn aju mas tbʼanel tuʼntzun kyonin kyiʼj toj kyja tuʼn kyajbʼen junx te Jehová. In che kʼulun junx te Jehová aj kyxiʼ kyoj chmabʼil, kyoj nimaq chmabʼil ex aj kypakbʼan. Ax ikx, ateʼ junjun erman in cheʼx onil kyukʼil kykʼwal kyoj lugar jatumel mintiʼxix in qo pakbʼan. Atzun junjuntl in cheʼx ojtzqilte Betel moqa in che onin tuʼn kyjaw bʼinchet ja. Tuʼn tbʼant jlu kyuʼn, in xi tiʼn pwaq, axpe ikx in che ok weʼ twitz junjuntl nya bʼaʼn. Pero in che tzaj kʼiwlaʼn tuʼn Jehová aj tbʼant jlu kyuʼn (kjawil uʼjit 1 Timoteo 6:17-19). Ajtzun in che chʼiy kʼwal, kukx in xi kybʼinchaʼn aju el kynikʼ tiʼj ex in xi kyqʼoʼn chjonte kye kyman tuʼnju e onin kyiʼj tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová (Prov. 10:22). *

AJU TECHEL KYAJ TQʼOʼN JESÚS

12. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jesús akux in chʼiy?

12 Toj tkyaqil ambʼil in jaw tjyoʼn Jehová aju mas tbʼanel ex ax jlu bʼant tuʼn José ex María. Pero tej tchʼiy Jesús, ax ikx xi t-xnaqʼtzan tibʼ tuʼn tjaw tjyoʼn tiʼ taj tuʼn tbʼant tuʼn (Gál. 6:5). Ik tzeʼn qe, tzaqpiʼntoq Jesús tuʼn tkubʼ t-ximen tiʼ tajtoq tuʼn tbʼant tuʼn. Jakutoq kubʼ tbʼinchaʼn aju mas bʼaʼn toj twitz, pero kubʼ t-ximen tuʼn tten jun tbʼanel tamiwbʼil tukʼil Jehová (Juan 8:29). Jaku tzʼonin techel kyaj tqʼoʼn kyiʼj kuʼxun toj ambʼil jaʼlo.

13. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jesús tej tok te kuʼxun?

13 Tej tzmatoq kuʼxun Jesús, kubʼ t-ximen tuʼn tnimen kye ttat. Okx tqʼon tibʼ tjaqʼ tkawbʼil José ex María ex mintiʼ kubʼ t-ximen qa at mas tnabʼil kywitz, ex kukx nimen kye (Luc. 2:51). Tuʼnju a tnejel kʼwalbʼaj, attoq junjun aqʼuntl tuʼn tbʼant tuʼn ex mintiʼ kubʼ t-ximen qa nya nim toklen jlu. Ok tilil tuʼn tuʼn tbʼant taqʼunan tiʼj karpintería ik tzeʼn te José tuʼntzun tonin kyiʼj toj tja tuʼn kywan.

14. ¿Tzeʼn ojtzqiʼn quʼn qa ok Jesús te jun tbʼanel xnaqʼtzal tiʼj Tyol Dios?

14 Bʼalo xi tqʼamaʼn José ex María te Jesús qa ul itzʼj noq tuʼn jun milagr ex aju tzaj kyqʼamaʼn anjel tiʼj (Luc. 2:8-19, 25-38). Pero mintiʼ kubʼ t-ximen Jesús tuʼn t-xi tnimen jlu noq tuʼnju ok tbʼiʼn. Sino el tpaʼn ambʼil tuʼn t-xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tuʼntzun tel tnikʼ tiʼj. ¿Tzeʼn ojtzqiʼn quʼn qa ok te jun tbʼanel xnaqʼtzal tiʼj Xjan Uʼj? Tuʼnju tej tzmatoq in chʼiy, e jaw labʼin qe xnaqʼtzal tiʼj ley te tnam Jerusalén tiʼj «tnabʼl ex tiʼj ju tzaqʼwebʼl» xi tqʼoʼn kye (Luc. 2:46, 47). Tej qʼiʼntoq 12 abʼqʼi tuʼn, ya qʼuqlitoq tkʼuʼj tiʼj qa a Jehová Ttat (Luc. 2:42, 43, 49).

15. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin Jesús qa otoq kubʼ t-ximen tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn tajbʼil Jehová?

15 Tej tel tnikʼ Jesús tiʼj tiʼ toklen at tukʼilju tajbʼil Jehová, kubʼ t-ximen tuʼn tbʼant tuʼn (Juan 6:38). Ojtzqiʼntoq tuʼn qa kʼelel ikʼuntoq kyuʼn xjal ex jaku txi qqʼamaʼn qa mintiʼ jaw tzalaj tej t-ximen tiʼj jlu. Pero kubʼ t-ximen tuʼn tnimen te Jehová. Tej tjaw aʼ twiʼ toj abʼqʼi 29, kubʼ t-ximen tuʼn tbʼant tajbʼil Jehová tuʼn toj tkyaqil ambʼil (Heb. 10:5-7). Ex ax jlu kubʼ t-ximen tuʼn tbʼant tuʼn, axpe ikx tej chʼixtoq tkyim tej tjaw qʼoʼn twitz tzeʼ (Juan 19:30).

16. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn kʼwal tiʼj Jesús?

16 Nimana kye tmana. Aj il qe tmana ik tzeʼn te José ex María. Pero o txi tqʼoʼn Jehová kyoklen tuʼn kyxqʼuqin tiʼja, tuʼn t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil teya ex tuʼn kyonin tiʼja. Nim toklen tuʼn t-xi tbʼiʼna kyconsej ex tuʼn tokx tqʼon tibʼa tjaqʼ kykawbʼil tuʼntzun ttzalaja toj tanqʼibʼila (Efes. 6:1-4).

17. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Josué 24:15, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tkubʼ kyximen kuʼxun tuʼn tbʼant kyuʼn?

17 Ximinkuya alqe kʼajbʼela. Paʼmila ambʼil tuʼn t-xnaqʼtzana tiʼj alkye Jehová, tiʼ taj ex tzeʼn jaku bʼant tuʼna, ex nya oʼkx tuʼn ttzaj qʼamaʼn teya (Rom. 12:2). Qa ma bʼant jlu tuʼna, kjawil tjyoʼna aju mas nim toklen toj tanqʼibʼila, aju tuʼn tajbʼena te Jehová (kjawil uʼjit Josué 24:15; Ecl. 12:1). Qa kukx ma jaw tuʼjina Tyol Dios ex kukx ma xnaqʼtzana tiʼj, kchʼiyil tkʼujlabʼila tiʼj Jehová ex mas kʼokel qeʼ tkʼuʼja tiʼj.

18. ¿Alkye juntl tiʼ kbʼel kyximen kuʼxun tuʼn tbʼant kyuʼn ex tiʼ tzul tuʼn jlu?

18 Ximinkuya tuʼn tbʼant tajbʼil Jehová tuʼna. Jaku tzaj kyqʼamaʼn xjal teya qa ktzalajela qa ma tzʼajbʼen tojtzqibʼila moqa tipumala tuʼna kyiʼj tiʼchaq te twitz txʼotxʼ. Noqtzun tuʼnj, nya ax tok jlu, tuʼnju «nim o che kʼixbʼisanjtz» xjal in bʼant jlu kyuʼn (1 Tim. 6:9, 10). Atzunte qa ma nimana te Jehová ex qa ma bʼant tajbʼil tuʼna tnejel, ktel tnabʼila ex ktzalajela toj tanqʼibʼila (Jos. 1:8).

¿TIʼ KBʼANTEL TUʼN TEYELE JUNJUN?

19. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼn mambʼaj?

19 Aqeye mambʼaj, tzʼok tilil kyuʼne tuʼn t-xi kybʼinchaʼne aju jaku bʼant kyuʼne tuʼn kyonine kyiʼj kykʼwale tuʼn tok kykʼujlaʼn Jehová. Qʼeq kykʼuʼje tiʼj ex kʼonil kyiʼje tuʼn tjaw kyjyoʼne aju mas bʼaʼn (Prov. 3:5, 6). Bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼne qa mas jaku tzʼonin kyiʼj kykʼwale aju in bʼant kyuʼne ex nya aju in xi kyqʼamaʼne kye. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn tjaw kyjyoʼne qe tiʼchaq, aqeju jaku che onin kyiʼj kykʼwale tuʼn ttzalaj Jehová kyiʼj.

20. ¿Tiʼ kʼiwlabʼil tzul kykʼamoʼn kuʼxun qa ma kubʼ kyximen tuʼn kyajbʼen te Jehová?

20 Aqeye kuʼxun, jaku che onin kymane kyiʼje tuʼn tjaw kyjyoʼne aju mas bʼaʼn. Pero toj kyqʼabʼe taʼ qa kyaje tuʼn ttzalaj Jehová kyiʼje. Tuʼntzunju, kykanoʼmile tiʼj Jesús ex bʼaʼn tuʼn tkubʼ kyximane tuʼn kyajbʼene te Jehová. Qa ma bʼant jlu kyuʼne, kkanetel ttxolil kyanqʼibʼile jaʼlo ex che tzalajele tiʼj (1 Tim. 4:16). Ex toj ambʼil tzul, tzul qʼoʼn tbʼanel kyanqʼibʼile.

BʼITZ 133 Qo ajbʼen te Jehová toj qkuʼxumal

^ taqik' 5 Kyaj mambʼaj in che ajbʼen te Jehová tuʼn kytzalaj kykʼwal ex tuʼn kyajbʼen te Jehová aj kychʼiy. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn tuʼntzun kyonin kyiʼj? ¿Ex tiʼ kbʼantel kyuʼn kuʼxun tuʼntzun kytzalaj toj kyanqʼibʼil? Atzun jlu kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu.

^ taqik' 11 Qʼonka twitza tiʼj recuadro «No hubiera podido pedir mejores padres», toj ¡Despertad! te octubre te 2011, t-xaq 20, ex aju xnaqʼtzbʼil «Una carta especial a sus padres», toj ¡Despertad! te 8 te marzo te 1999, t-xaq 25.

^ taqik' 66 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Jaku che onin txubʼaj kyiʼj kyal tuʼn tok kykʼujlaʼn Jehová ik tzeʼn bʼant tuʼn María tej tonin tiʼj Jesús.

^ taqik' 68 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: El tnikʼ José tiʼj qa nim toklen tuʼn t-xiʼ tukʼil María ex kykʼwal toj ja te kʼulbʼil, ax jlu jaku bʼant kyuʼn mambʼaj aj tkubʼ kyximen qa nim toklen tuʼn kyxiʼ kyoj chmabʼil kyukʼil toj kyja.

^ taqik' 70 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Jaku tzʼel kykanoʼn kuʼxun aqʼuntl in bʼant kyuʼn kytat, ik tzeʼn te Jesús el tkanoʼn tiʼj José tej tbʼant taqʼunan tiʼj karpintería.