Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 44

Lá muni ñajuunʼ Dios ejña̱a̱nʼ índo̱ gáʼga ranii ráʼ.

Lá muni ñajuunʼ Dios ejña̱a̱nʼ índo̱ gáʼga ranii ráʼ.

“Jesús ni̱jkha̱ rajmañuu itháan ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ rakhi̱i̱ itháan ma̱ngaa nikujmaa májánʼ náa inuu Dios ga̱jma̱a̱ náa inún xa̱bu̱” (LUC. 2:52).

AJMÚÚ 134 E̱ji̱n ni̱ndxu̱ún bi̱ nimínáanʼlu Dios

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ rí itháan májánʼ muraʼwíí muʼni rá.

MBAʼA nuthu rí nuraʼwíí muni xabuanii naʼni rí e̱ji̱n muni ikháá kayuʼ. Á mu xabuanii na̱nguá eraʼwíí májánʼ rí muni, naʼni rí e̱ji̱n ma̱ngaa maguaʼdáá xkujndu. Á mu nuraʼwíí májánʼ rí muni, naʼni rí e̱ji̱n mangiin makuwá gagi. Gajkhun má rí e̱ji̱n ma̱ngaa ma̱ndoo muraʼwíí májánʼ rí muni. Mú, rí muʼni ñajuunʼ Anu̱lú Jeobá bi̱ xtáa mekhuíí nindxu̱u̱ rí itháan májánʼ dí muraʼwíí muʼni (Sal. 73:28).

2. Ndiéjunʼ dí májánʼ niraʼwíí maʼni José, María ga̱jma̱a̱ Jesús rá.

2 Anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ Jesús, bi̱ mbiʼyuu José ga̱jma̱a̱ María nimbañúún e̱jñún muni ñajuunʼ Jeobá, rí xóo niraʼwíí muni nisngajma rí ndiyáá rí itháan gíʼdoo numuu muni ñajuunʼ Jeobá (Luc. 2:40, 41, 52). Jesús ma̱ngaa niraʼwíí májánʼ rí maʼni dí nimbáyúu maʼnimbánuu ñajunʼ rí Jeobá nixnúu (Mat. 4:1-10). Índo̱ Jesús ndija̱a̱ ninindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ májáanʼ, ninindxu̱u̱ jmbii ga̱jma̱a̱ támiñuu. Xúgínʼ xabuanii bi̱ nandún kuyáá Jeobá, ra̱ʼkhá tháán gaʼdxúún rí maguaʼdaa mbáa ada̱ xóo ikhaa.

3. Xú káʼnii graxe̱ gúriʼña̱a̱ náa artículo rígi̱ rá.

3 Náa artículo rígi̱ muriʼña̱a̱ graxe̱: Ndiéjunʼ rí májánʼ niraʼwíí Jeobá maʼni ga̱jma̱a̱ numuu Jesús rá. Ndiéjunʼ gándoo gajmañún xabuanii bi̱ guáʼdiin e̱ji̱nʼ rí xóo niʼni anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ Jesús rá. Ga̱jma̱a̱, ndiéjunʼ gándoo gajmañún jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ rí xóo niraʼwíí maʼni Jesús rá.

GUʼYARIDÁÁ JEOBÁ

4. Ndiéjunʼ rí májánʼ niraʼwíí Jeobá maʼni ga̱jma̱a̱ numuu Jesús rá.

4 Jeobá niraʼwíin májánʼ bi̱ mani̱ndxu̱u̱ anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ Jesús (Mat. 1:18-23; Luc. 1:26-38). Ajngáa rí niʼthí María nisngájma dí ra̱ʼkhá tháán eyoo kaʼyoo Jeobá ga̱jma̱a̱ rí naʼthí náa Ajngá rawuunʼ (Luc. 1:46-55). Ma̱ngaa rí xóo niʼni José nda̱wa̱á rí nigruigú ikha, nisngájma rí nindoo kaʼyoo Dios ga̱jma̱a̱ rí nindoo maʼni rí ninigu̱u̱ʼ (Mat. 1:24).

5, 6. Ndiéjunʼ niniñuuʼ Jeobá rí magíʼnuu Jesús rá.

5 Garmáʼáan a̱jkiu̱lú rí Jeobá na̱nguá niraʼwíin bi̱ guaʼdáá mbújkha̱a̱ mu muni mbaja̱a̱ Jesús. Tsiakii rí ndiyóoʼ maʼni José ga̱jma̱a̱ María nda̱wa̱á rí nixtáa Jesús nisngájma rí ikhiin migíníi (Luc. 2:24). Mbáa José nigiʼdoo mbá chíʼgíʼ guʼwá náa inuu goʼwóo dí nirígá náa Nazaret mu mañajunʼ xóo bi̱ naʼthóo ixi̱. Mbáa itháan má niʼni mingíjyúuʼ rí xóo nikúwi̱i̱n índo̱ nikúwá imbá juwiin e̱ji̱i̱n (Mat. 13:55, 56).

6 Jeobá niñewu̱u̱n Jesús índo̱ nigíʼ muxiyáa, mú táñewu̱u̱n náa xúgíʼ xkujndu dí nigiʼdoo (Mat. 2:13-15). Mbá xkri̱da, Jesús nigiʼdiin a̱ngui̱i̱n bi̱ túnimbu̱ún kuyáá. Atatsaʼwáminaʼ rí xú káʼnii nikumu̱u̱ Jesús índo̱ ndiʼyoo rí a̱ngui̱i̱n na̱nguá nimajkhún rí ikhaa nindxu̱u̱ Mesías (Mar. 3:21; Juan 7:5). Ma̱ngaa Jesús nimínuuʼ índo̱ nikháñu José, anu̱u̱ bi̱ niʼni mbaja̱a̱. Ikhaa ndiyóoʼ mayéʼga edxu̱u̱ xóo aʼdá giʼnii mu maxnún rí ndañúu̱n bi̱ kúwá náa goʼwóo (Mar. 6:3). Ndiyóoʼ mañajunʼ gakhii mu mambáñún. Ikhaa ma̱ngaa nikro̱ʼo̱o̱ xú káʼnii nindxu̱u̱ dí maʼni neʼnga̱a̱ʼ.

Xabuanii, guniratiin e̱jña̱la mumbayumijná ga̱jma̱a̱ Biblia índo̱ nuraʼníí xkujndu. (Atayáá kutriga̱ 7). *

7. a) Ndiéjunʼ graxe̱ gándoo muni bi̱ nidamijná á mu nandún muguaʼdiin e̱ji̱n rá. b) Xú káʼnii gambáñun xabuanii dí naʼthí náa Proverbios 2:1-6 musngúún e̱jñún rá.

7 Á mu nidamijná má ga̱jma̱a̱ nandala muguaʼdiin e̱ji̱n, guraximíjna̱: “Lá nindxu̱xu xa̱bu̱ guabaaʼ ga̱jma̱a̱ kuwáanʼxu mijngii náa Jeobá ga̱jma̱a̱ ikhaa maraʼwáanʼxu muni mbaja̱a̱ ada̱ ráʼ”. (Sal. 127:3, 4.) Á mu nindxa̱a̱ʼ bi̱ gíʼdiin e̱ji̱n, atraximinaʼ: “Lá nasngún e̱ji̱nʼ mbuyáá dí gíʼdoo numuu muñajunʼ gakhii ráʼ.” (Ecl. 3:12, 13.) “Lá na̱ni̱ xúgíʼ xó má eʼngo̱o̱ mu mañewu̱u̱n e̱ji̱nʼ náa numbaaʼ ndrígóo Gixa̱a̱ rá.” (Prov. 22:3.) Mingíjyúuʼ wéñuʼ nindxu̱u̱ rí matiewu̱u̱n ejñaaʼ náa xúgíʼ xkujndu dí gúraʼníí. Mú, ma̱ndoo mataniratiin mañu mañu ga̱jma̱a̱ ajngáa májánʼ rí majmañún majmúún ikha dí na̱ʼkha̱ náa Ajngá rawuunʼ Dios índo̱ nuraʼníí xkujndu (atraxnuu Proverbios 2:1-6). * Mbá xkri̱da, á mu mbáa bi̱ kuyáá naniñuuʼ raʼni ñajuunʼ Jeobá, atambáñuun ejña̱a̱nʼ ga̱jma̱a̱ Ajngá rawuunʼ Dios ndíjkha rí gíʼdoo numuu muguajún má xúʼko̱ jmbu náa Jeobá (Sal. 31:23). O á mu nakháñuu mbáa bi̱ kuyáá, atasngájmuun texto ndrígóo Biblia náa ma̱ndoo mambáñun muraʼníí gaʼkhu ga̱jma̱a̱ rí maʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).

GUʼYARIDÁÁ JOSÉ GA̱JMA̱A̱ MARÍA

8. Xú káʼnii niʼnimbánuu José ga̱jma̱a̱ María dí naʼthí náa Deuteronomio 6:6, 7 rá.

8 Anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ Jesús bi̱ nini mbaja̱a̱ nimbayíí mu maʼndoo kaʼyoo Dios índo̱ ikhiin ninimbánii rí niʼthí Jeobá rí gíʼmaa muni bi̱ guáʼdiin e̱ji̱n (atraxnuu Deuteronomio 6:6, 7). * José ga̱jma̱a̱ María nindúún kuyáá wéñuʼ Jeobá ikha jngó nisngúún e̱jñún rí mangiin maʼndún kuyáá.

9. Ndiéjunʼ rí gíʼdoo wéñuʼ numuu niraʼwíí maʼni José ga̱jma̱a̱ María rá.

9 José ga̱jma̱a̱ María ndiyáá rí gíʼdoo numuu majmañún má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu Dios. Ikhiin nigún má xúʼko̱ mámbá xmáná náa sinagoga dí rígá náa Nazaret ga̱jma̱a̱ índo̱ naguma ndxa̱a̱ pascua mámbá tsiguʼ náa Jerusalén (Luc. 2:41; 4:16). Mbáa nijmún mbiʼi índo̱ kúwá ragún Jerusalén musngáá Jesús gajmíi̱n guaʼti̱i̱n ga̱jma̱a̱ numuu dí nirígá náa xuajñuu Jeobá, ma̱ngaa mbáa índo̱ kúwá ragún kamba̱a̱ nigún gúyá tikhu xuajen dí naʼthí náa Ajngá rawuunʼ Dios. Índo̱ ni̱jkha̱ raʼni itháan mbaʼin, mbáa niʼniuu gakhii José ga̱jma̱a̱ María rí musngúún má xúʼko̱ e̱jñún. Mú ga̱jma̱a̱ numuu dí ikhiin nini tsiakimijna má xúʼko̱ rí muni ginii ñajuunʼ Dios, ikha jngó bi̱ kúwá náa guʼwún nimbáxu̱u̱n gajmiún Jeobá.

10. Ndiéjunʼ ikha gándoo gajmañún bi̱ guáʼdiin e̱ji̱n náa xkridoo José ga̱jma̱a̱ María rá.

10 Ndiéjunʼ gándoo gajmañún bi̱ guáʼdiin e̱ji̱n náa xkri̱da ndrígóo José ga̱jma̱a̱ María rá. Itháan gíʼdoo numuu rí ikháán matasngajmá dí xóo naratá ga̱jma̱a̱ rí xóo natani rí nandaaʼ xtayáá gajkhun Jeobá. Rí itháan gíʼdoo numuu rí maguanúu náa ejña̱a̱n nindxu̱u̱ maʼndún kuyáá Jeobá. Mbá rí xóo ma̱ndoo matani nindxu̱u̱ rí xúgíʼ mbiʼi munigajmaa, mutajkáan, mu̱ʼgua̱ reunión ga̱jma̱a̱ mutaraʼa (1 Tim. 6:6). Gajkhun má rí ikháanʼ kaʼyála muxnu̱u̱n e̱jña̱la i̱ʼwáʼ rí nda̱ñúunʼ (1 Tim. 5:8). Mú, garmáʼáan a̱jkia̱la rí á mu nambáxu̱u̱n gajmiún Jeobá e̱jña̱la rúʼko̱ gáʼni káwíin índo̱ gámbáa dí raʼkhí náa numbaaʼ rígi̱ mu makuwá náa numbaaʼ nuxi̱ʼ ndrígóo Dios, raʼkháa rí maguaʼdáá wéñuʼ (Ezeq. 7:19; 1 Tim. 4:8). *

Ra̱ʼkhá tháán mitsaanʼ índo̱ a̱ngiu̱lú bi̱ guáʼdiin e̱ji̱n nuraʼwíí mbuyamajkuíí Dios mbá guʼwíin. (Atayáá kutriga̱ 11). *

11. a) Xkáʼnii gambáñun xabuanii muni dí naʼthí náa 1 Timoteo 6:17-19 rá. b) Ndiéjunʼ gándoo guʼgíʼ munila ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ dí májánʼ gakánala á mu nuni xúʼko̱ rá. (Atayáá kúgumaʼá “ Ndiéjunʼ gataʼgíʼ matani rá.”)

11 Ra̱ʼkhá tháán mitsaanʼ índo̱ nduʼyáá rí xabuanii nuraʼwíí májánʼ dí muni índo̱ nduyamajkuíí Dios, nagún náa Guʼwá nagimbáanʼ, nagún asamblea ga̱jma̱a̱ nagún gutaráʼa. Tikhun nuriyaʼ awan magún gutaraʼa i̱mba̱ xuajen náa ndayóoʼ miʼtáraʼa itháan, tikhun nagún gúyá Betel ga̱jma̱a̱ tikhun nuyambáá náa naguma Guʼwá nagimbáanʼ. Bi̱ nuni xúgíʼ rígi̱ nakiéʼkúún mba̱a̱ mbújkha̱a̱ ga̱jma̱a̱ nuraʼníí mbaʼa xkujndu, mú Jeobá naʼni tsájkurámiin wéñuʼ (atraxnuu 1 Timoteo 6:17-19). * Mbaʼin e̱ji̱n bi̱ ndi̱ji̱i̱n náa nini xúʼko̱, nagún ragún nuni má xúʼko̱ rí nijuisʼgúún ga̱jma̱a̱ nduyáá dí ra̱ʼkhá tháán májánʼ eni (Prov. 10:22). *

GUʼYARIDÁÁ JESÚS

12. Ndiéjunʼ ndiyóoʼ maʼni Jesús índo̱ ni̱jkha̱ ra̱ja̱a̱ rá.

12 Anu̱u̱ Jesús bi̱ xtáa mekhuíí naraʼwíí má xúʼko̱ dí májánʼ maʼni ma̱ngaa anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ bi̱ nixtáa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ ninimi̱jna̱ muraʼwíí dí májánʼ muni. Mú índo̱ ni̱jkha̱ ra̱ja̱a̱ Jesús, ikhaa má ndiyóoʼ maraʼwíí dí maʼni (Gál. 6:5). Xó má xúgiáanʼ ikháanʼ, ikhaa ma̱ndoo maraʼwíí asndu ndiéjunʼ má nindoo maʼni, mú ikhaa niraʼwíí mambáxu̱u̱ májánʼ ga̱jma̱a̱ Jeobá (Juan 8:29). Xú káʼnii gándoo gambáñun xkri̱da ndrígóo jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ rí mbiʼi xúgi̱ rá.

Jiámá gajmañala náa ana̱la ga̱jma̱a̱ xúni̱ gaʼduunʼ ikha dí nuxna. (Atayáá kutriga̱ 13). *

13. Ndiéjunʼ rí gíʼdoo numuu niraʼwíí maʼni Jesús nákha ninindxu̱u̱ dxámá rá.

13 Nákha Jesús ninindxu̱u̱ dxámá niʼnimbo̱o̱ kaʼyoo anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱. Ikhaa nigruigú má xúʼko̱ ikha rí nixnúún xabuanii, nditháan táʼthí rí ikhaa nikro̱ʼo̱o̱ itháan, rí phú niʼni “niʼnimbo̱o̱ kaʼñún má xúʼko̱” (Luc. 2:51). Jesús ma̱ngaa ni̱jkha̱nú ndiʼyoo ndiéjunʼ kaʼyoo maʼni xóo aʼdá giʼnii. Mbáa niñajunʼ gakhii mu majmañuu maʼthóo ixi̱ xó má anu̱u̱ mu mayambáá maxnún rí ndañúu̱n bi̱ kúwá náa goʼwóo.

14. Xú káʼnii eʼyáá rí Jesús niʼnigajmaa májánʼ Ajngá rawuunʼ Dios rá.

14 A̱nu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ Jesús nitháán xú niʼni rí ikhaa nixtáa ga̱jma̱a̱ dí nithi ángeles ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa (Luc. 2:8-19, 25-38). Maski ajndu nitháán Jesús, mú ikhaa mínaʼ ma̱ngaa niʼnigajmaa Ajngá rawuunʼ Anu̱u̱. Xú káʼnii eʼyáá rí Jesús niʼnigajmaa májánʼ Ajngá rawuunʼ Dios rá. Nákha ikhaa xóó nindxu̱u̱ ada̱, bi̱ nusngáa náa Jerusalén “niguanún tsiánguá numuu dí ra̱ʼkhá tháán ekro̱ʼo̱o̱ ga̱jma̱a̱ dí xóo eriʼña̱a̱ índo̱ nuraxi̱i̱” (Luc. 2:46, 47). Nisngájma kaʼwu rí Dios nindxu̱u̱ Anu̱u̱ nákha ka̱ʼníí gíʼdoo 12 tsiguʼ (Luc. 2:42, 43, 49).

15. Xú káʼnii nisngájma Jesús rí niraʼwíí maʼni ñajuunʼ Jeobá rá.

15 Índo̱ Jesús ni̱jkha̱nú ndiʼyoo ndiéjunʼ eyoo Jeobá maʼni, niraʼwíí maʼni ñajuunʼ ikhaa (Juan 6:38). Ndiʼyoo má rí mbaʼin xáʼndun gúyáá, maski ajndu xúʼko̱, ikhaa niraʼwíí maʼnimbo̱o̱ kaʼyoo Jeobá. Índo̱ Jesús nijngún iyááʼ nákha tsiguʼ 29, ikhú nigíʼdu̱u̱ niʼni ñajuunʼ Jeobá xó má nindoo (Heb. 10:5-7). Asndu índo̱ wrájkhaa náa ixi̱, Jesús nditháan táʼni a̱jma̱ a̱jkiu̱u̱n rí maʼni ñajuunʼ Anu̱u̱ (Juan 19:30).

16. Ndiéjunʼ gándoo gajmañún e̱ji̱n náa xkridoo Jesús rá.

16 Atanimbaaʼ xtayáá ana̱ʼ ga̱jma̱a̱ ru̱dáʼ. Xó má José ga̱jma̱a̱ María ikhiin na̱nguá ni̱ndxu̱ún xa̱bu̱ jmbiin. Mú, Jeobá nixnúu ñajunʼ ana̱ʼ ga̱jma̱a̱ ru̱dáʼ mu muñewa̱a̱n, musngáaʼ ga̱jma̱a̱ muxnaʼ ikha. Á mu natanimbánii rí nutha̱nʼ ga̱jma̱a̱ natayamajkhún “maraxtaa májánʼ” (Efes. 6:1-4).

17. Xó má eʼthí Josué 24:15, ndiéjunʼ gíʼmaa maraʼwíí maʼni mámbáa dxámá o dxáʼgú rá.

17 Atraʼwíí tsáa matani ñajuunʼ. Ikháán minaaʼ gíʼmaa ma̱ta̱ya̱a̱ tsáa nindxu̱u̱ Jeobá, ndiéjunʼ eyoo maʼni ga̱jma̱a̱ xóo gatasngajmá á mu natani dí ikhaa nandoo (Rom. 12:2). Ikhú ma̱ndoo matraʼwíí matani dí gíʼdoo wéñuʼ numuu: Rí matani ñajuunʼ Jeobá (atraxnuu Josué 24:15; * Ecl. 12:1). Á mu natraxnuu ga̱jma̱a̱ natanigajmaa xúgíʼ mbiʼi Biblia, maʼni rí maʼndaaʼ xtayáá itháan Jeobá ma̱ngaa fe ndrígáʼ maʼni itháan gujkhuʼ.

18. a) Ndiéjunʼ rí ma̱ndoo muraʼwíí muni jiámá o wa̱ʼxa̱ʼ rá. b) Ndiéjunʼ gárígá á mu nuni xúʼko̱ xá.

18 Atraʼwíí matani ginii ñajuunʼ Jeobá. Náa numbaaʼ ndrígóo Gixa̱a̱ xa̱bu̱ nuthi rí maraxtaa itháan gagi á mu najmaaʼ rí najmañaʼ matani mu mambáyaʼ má ikháán. Mú, bi̱ ndu̱ya̱ʼ itháan mbújkha̱a̱ ikhiin má “naguáʼdáá wéñuʼ xkujndu” (1 Tim. 6:9, 10). Mú, á mu natadxawíín dí naʼtháanʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ natraʼwíí matani ñajuunʼ ikhaa ginii, maraxtaa itháan gagi ga̱jma̱a̱ “majmañaʼ matani rí májánʼ” (Jos. 1:8).

NDIÉJUNʼ GÁTRAʼWÍÍ MATANI RÁ.

19. Ndiéjunʼ gíʼmaa marmáʼáan a̱jkiu̱ún bi̱ guáʼdiin e̱ji̱n rá.

19 Ikháanʼla bi̱ guáʼdiin e̱ji̱nʼ, gu̱ni̱ xó má eʼngo̱o̱ mumbañún bi̱ kúwá náa guʼwála muni ñajuunʼ Jeobá. Gakumala ku̱ya̱a̱ ikhaa ga̱jma̱a̱ ikhaa ma gambáyala muraʼwíí muni dí májánʼ (Prov. 3:5, 6). Garmáʼáan a̱jkia̱la rí e̱jña̱la mbuyáá itháan dí nunila raʼkháa i̱ndó dí nuthala. Ikha jngó guraʼwíí muni rí mambáñún e̱jña̱la mu Jeobá maʼndoo kaʼñún.

20. Xú káʼnii gaguma tsajkurámiinʼ jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ á mu nuraʼwíí muni ñajuunʼ Jeobá rá.

20 Jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ, ana̱la ga̱jma̱a̱ ruda̱la ma̱ndoo mambáyala muraʼwíí májánʼ dí muni. Mú, rí gúraʼwíí muni ikháanʼ gáʼni rí Dios ma̱ndoo kaʼyála. Ikha jngó guyaridáá Jesús ga̱jma̱a̱ guraʼwí muni ñajuunʼ Ana̱la bi̱ xtáa mekhuíí. Á mu nuni xúʼko̱, maʼni rí mbiʼi xúgi̱ maraʼdáá mbaʼa wéñuʼ ñajunʼ rí manigua̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ rí mitsaanʼ wéñuʼ dí matani (1 Tim. 4:16). Ma̱ngaa rí nda̱wa̱á maraxtaa kámuu ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí gátani mani̱ndxu̱u̱ mitsaanʼ wéñuʼ.

AJMÚÚ 133 Guʼni ñajunʼ Jeobá xúgi̱ rí ni̱ndxu̱lú jiáma

^ párr. 5 Bi̱ guáʼdiin e̱ji̱n nandún rí e̱jñún makuwá gagi ga̱jma̱a̱ rí muni ñajuunʼ Jeobá índo̱ gáʼga ranii. Ndiéjunʼ gándoo muni mu mambáñun e̱jña̱la muni xúʼko̱ rá. Ndiéjunʼ gándoo muni jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ mu makuwá májánʼ rá. Náa artículo rígi̱ gáxti̱ʼña̱a̱ graxe̱ rúʼko̱.

^ párr. 7 Proverbios 2:1-6: “A̱ʼdióoʼ, á mu natrígú ajngóʼ ga̱jma̱a̱ á mu natiexi ngajua̱a̱ náa ikháánʼ rí natañájuanʼ, índo̱ gátadxuun rí maʼni majmañaaʼ wéñuʼ, índo̱ gátani rí a̱jkia̱nʼ majmañuu maraʼwíí; xúʼko̱, ma̱ngaa, á mu natanda̱ʼa̱ rí majmañaaʼ ga̱jma̱a̱ natanda̱ʼa̱ matatsaʼwa̱a̱ májánʼ edxa̱ʼ, á mu natayáaʼ má xúʼko̱ rígi̱ xóo plata, ga̱jma̱a̱ xóo rí gíʼdoo wéñuʼ numuu dí karkaʼwu natayáá má xúʼko̱, xúʼko̱ makruaʼaʼ gamíi ndrígóo Jeobá, ga̱jma̱a̱ mataxkamaa ku̱ma̱ ndrígóo Dios. Numuu rí Jeobá naʼni rí majmañaaʼ, rí naʼsngáa nindxu̱u̱ rí maraʼdáá ku̱ma̱ ma̱ngaa mu matayaa dí májánʼ ga̱jma̱a̱ dí ra̱májánʼ.”

^ párr. 8 Deuteronomio 6:6, 7: “Ajngáa rí xtáá ratha̱nʼ xúgi̱ gíʼmaa magiwa̱nʼ náa a̱jkia̱nʼ; ga̱jma̱a̱ gíʼmaa matagídáʼ náa edxu̱u̱ a̱ʼdiáaʼ ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marata̱a̱n índo̱ gáraʼwún náa guʼwáaʼ ga̱jma̱a̱ índo̱ gajngruigaʼ náa kamba̱a̱ ga̱jma̱a̱ índo̱ gátaba̱ʼ ga̱jma̱a̱ índo̱ gáraxunʼ.”

^ párr. 11 1 Timoteo 6:17-19: “Arathún bi̱ guáʼdáá náa numbaaʼ rígi̱, rí xúni̱ mbaʼumíjna̱ ga̱jma̱a̱ rí xágiwanʼ wéñuʼ a̱jkiu̱ún gáʼni dí guáʼdáá rí káaʼ mbá xngaa rígá, gakumu̱ún kuyáá Dios bi̱ naxnúlú xúgíʼ rí kuaʼdáá. Gu̱ni̱ ñajunʼ rí májánʼ, guguaʼdáá rí májánʼ rí na̱ʼkha̱ náa Dios, gakuwaanʼ xawii mu muxnu̱u̱n rí kuaʼdáá iʼwíínʼ bi̱ ndañúnʼ, gagún ruraxi̱i̱ rí gíʼdoo wéñuʼ numuu rí ma̱ndoo majmúún nda̱wa̱á, mu muguaʼdáá mbá vida rí phú nindxu̱u̱ gajkhun.”

^ párr. 11 Atayáá revista ¡Despertad! Rí nigájnuu gu̱nʼ octubre tsiguʼ 2011, ináa 20 náa naʼthí “No hubiera podido pedir mejores padres” ga̱jma̱a̱ ¡Despertad! Dí nigájnuu 8 ñajunʼ gu̱nʼ marzo tsiguʼ 1999, ináa 25 náa naʼthí “Una carta especial a sus padres.

^ párr. 17 Josué 24:15: “Á mu dí raʼkhí eya̱a̱lá dí muni ñajunʼ Jeobá, guraʼwíí xúgi̱ tsáa eyalá muni ñajunʼ, á mu dios bi̱ nini ñajunʼ wajin xiʼñála nákhi wajyúúʼ bi̱ nikuwa náa ridoo Mañu, o á mu dios ndrígu̱ún amorreo bi̱ kuwa náa ku̱ba̱ʼ dí kuwáanʼla xúgi̱. Mú ikhúúnʼ gajmíi̱nʼ bi̱ kúwi̱i̱n náa goʼwóoʼ, munixu ñajunʼ Jeobá.”

^ párr. 70 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: María niʼsngóo Jesús maʼndoo kaʼyoo Jeobá. Xúʼko̱ má kayuʼ gíʼmaa muni rudún e̱ji̱n gajmiún e̱jñún ma̱ngaa.

^ párr. 72 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: José ndiʼyoo rí gíʼdoo wéñuʼ numuu maʼga̱ náa sinagoga gajmíi̱n bi̱ kúwá náa goʼwóo. Xúʼko̱ má kayuʼ gíʼmaa muni anu̱ún e̱ji̱n rí mbiʼi xúgi̱, rí mbuyáá dí gíʼdoo numuu magún náa nagimbáanʼ gajmiún bi̱ kúwá náa guʼwún.

^ párr. 74 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Jesús nijmañuu ñajunʼ rí nigiʼdoo anu̱u̱. Xúʼko̱ má kayuʼ jiámá ma̱ndoo majmañún dí naʼni anu̱ún.