Skip to content

Skip to table of contents

IKPƐYI ƐLĀ Ō KLƆCƐ ƆMƐ 45

Ɛgɛ Nɛ Alɔ Géē Ta Ācɛ Ɔhá Abɔ Kéē Lɛyitaajɛ Lɛ Ɔ́da Ku Ukraist A

Ɛgɛ Nɛ Alɔ Géē Ta Ācɛ Ɔhá Abɔ Kéē Lɛyitaajɛ Lɛ Ɔ́da Ku Ukraist A

“Ohígbū ɔ́ɔmā, aá nyɔ̄ ga ɛgiyí ācɛ kú éwo dóódu, kú aá yá kéē le pīya ayíkpó kú um . . . Aá nwū uwā kéē yá ɔdā dóódu nɛ̄ n da aá ā.”—UMÁT. 28:19, 20.

IJÉ ƆMƐ 89 Jahɔ, Lɛyitaajɛ, Ku A Miyɛ Ɔhā

ƆDĀ NƐ ALƆ GÁĀ NWU A *

1. Ɔ́da nyá nɛ Ujisɔsi je lɛ ayikpo ku nu ipu ɔkpá ku Umátiyu 28:18-20 a?

ABƆ Ujisɔsi le heyi ŋma ɔlekwu a, ó lɛ iyi nu mafu lɛ ayikpo ku nu nōo jila tɔha Ugalili a. Ó lɛ ɔdā ō cɛgbá éyi nɛ ó da uwa. Ɔdi yɔ abɔɔ a? Ɛlā nɛ ó ka a yɔ ipu ɔkpá ku Umátiyu 28:18-20.—Jé.

2. Aɔka nyá nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ a?

2 Ɔ́da nɛ Ujisɔsi je kéē lɛ ācɛ piya ayikpo ku nu a tɛɛma kwu ācɛ ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā icɛ duu. Ohigbu ɛnyā, ku alɔ kɛla lɛyikwu aɔka ɛta, nōo tɛɛma kwu uklɔ nɛ Ujisɔsi je lɛ alɔ a. Aflɛyi, abɔ alɔ yɔ i nwu ācɛ nōo le piya ayikpo ɛyipɛ íne ku Ɔwɔico a, ɔdi ɔhá nɛ alɔ cika ō ya a? Ɔmpa, ɛgɛnyá nɛ ɛjɛɛji ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a lɔfu ya ku ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a kéē jɛ gɔbu a? Ɔmɛta, ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ta ayinɛ alɔ nōó gē nyɔ gáā tɔɔna gɛ ŋ ma abɔ, kéē gbɔɔ ō yuklɔ kóō lɛ ācɛ piya ayikpo ku Ukraist kpɔ a?

NWU UWA KÉĒ YA ƆDĀ NƐ UKRAIST KA A

3. Ɔdi piii nɛ Ujisɔsi ku alɔ ya ipu ɔ́da nɛ ó je a?

3 Ukɔ́ nɛ Ujisɔsi tu a teyi peee. Alɔ kē i nwu ācɛ ɛlā nɛ ó ka a piii. Naana kpɔ a, alɔ kóō hii je mlanyi ɔdā o cɛgbá éyi ŋ. Ujisɔsi i kahinii: ‘Nwu uwa ɛjɛɛji ɔdā nɛ n ka a’ foofunu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó kahinii: Nwu uwa “kéē ɔdā dóódu nɛ̄ n da aá ā.” O ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ alɔ ō bi ukɔ́ nyā le yuklɔ, alɔ cɛgbá ō nwu ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a, ɔdā néē cɛgbá ō ya mla ō mafu lɛ uwa ɛgɛ néē gē ya ɔ a. (Ācot. 8:31) Ɔdiya ɛɛ nɛ alɔ cɛgbá ō ya lɛ a?

4. Je ocabɔ mafu ku ɛgɛ nɛ alɔ lɔfu nwu ɔcɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla ɔ a kóō lɛ aíne ku Ukraist tu a?

4 Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu nwu ɔcɛ kóō lɛ ojilima ce íne nɛ Ukraist je a? Ocabɔ mafu nyā géē ta alɔ abɔ jé ɔdā nɛ alɔ cɛgbá ō ya a. Ɛgɛnyá nɛ ɔcɛ nōo gē nwu ācɛ ɛgɛ néē géē pɛ umoto a, géē nwu uwa kéē lɛ ojilima ce íne nōo gē gbo ācɛ nōo gē pɛ umoto ɔwɛ a? Aflɛyi, ó géē nwu uwa aíne néē cɛgbá ō lɛ ojilima ce ɔ ɔwɛ a piii. Naana kpɔ a, gbɔbu ɛɛ kóō nwu ācɛ a ɛgɛ néē géē lɛ ojilima ce aíne a, ó cɛgbá ō ya odee piii. Ó cɛgbá ō yɛ tɔha mla ɔcɛ a kóō nwu ɔ ɛlā, ɔdaŋ ku ɔcɛ a yɔ i pɛ umoto klla yɔ i ceyitikwu kóō bi ɔdā nɛ ó nwu a le yuklɔ. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ mafu nyā a?

5. (a) Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ujɔ́ni 14:15 mla 1 Ujɔ́ni 2:3 ka a, ɔdi nɛ alɔ cɛgbá ō nwu ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa kéē ya a? (b) Je ocabɔ ku ɛgɛ nɛ alɔ lɔfu ma ɔwɛ fu lɛ ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a.

5 Eko duuma nɛ alɔ gē klɔcɛ mla ācɛ, alɔ gē nwu uwa ɔdā nɛ Ɔwɔico dɔka ku alɔ ya a. Amáŋ alɔ cɛgbá ō ya fiyɛ ɛnyā kpɔ. Alɔ cɛgbá ō nwu ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a, ɛgɛ néē géē bi ɔdā nɛ alɔ nwu uwa a, le yuklɔ ipu oyeeyi ku uwa ɛ̄cī doodu a. (Jé Ujɔ́ni 14:15; 1 Ujɔ́ni 2:3.) Ŋma lɛ ɔdā nɛ alɔ gē ya a, alɔ gē mafu lɛ uwa ɛgɛ néē géē bi ɛlā ɔkwɛyi, néē yɔ i nwu ŋma ipu Ubáyíbu a le yuklɔ eko néē yɔ inɔkpa, eko néē yɔ uklɔ amāŋ eko néē yɔ i hija. Alɔ lɔfu da uwa lɛyikwu ɔdā nōo ya da alɔ ɛ, mla ɛgɛ nōo bi ukɔ́ ku Ubáyíbu le yuklɔ gbo alɔ ŋma amiya amāŋ ɛgɛ nōó ta alɔ abɔ bi ijeeyi le miya ɔdā okpaakpa ō ya. Eko duuma nɛ alɔ yɔ tɔha mla ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō bi alelekwu ihɔ ku nu le gbo uwa.—Ujɔ́n. 16:13.

6. Ɔdā ɔhá nyá nɛ alɔ cɛgbá ō ya eko duuma nɛ alɔ yɔ i nwu ācɛ ɛlā kéē ya ɔdā nɛ Ujisɔsi ka a?

6 Ō nwu ācɛ kéē ya ɔdā nɛ Ujisɔsi ka a lɛ ō ya mla ɔdi? Alɔ cɛgbá ō je otabɔ lɛ ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a, o ya ɛɛ kéē lɛ ɔtu caca o yuklɔ ku ɔna ō ta a. Ōhī ku uwa lɔfu yɔ i yuufi ō tɔɔna. Ohigbu ɛnyā, alɔ cɛgbá ō lé ɔtu abɔ alɔ yɔ i ta uwa abɔ kéē gā lɛ ɛlā ɔkwɛyi nōo yɔ ipu Ubáyíbu a jé lɔɔlɔhi kéē klla gā lɛ ɔtu okpoce olɔfu lɛ a. Ɛnyā géē lɛ abɔ kwu uwa ɔtu cɛɛ kéē cɛ ō tɔɔna duu. Ɔdi nɛ alɔ gáā ya nōo lɔfu ta ɔcɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla ɔ a abɔ, o ya ɛɛ kóō lɛ ɔtu caca ō tɔɔna a?

7. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ta ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa abɔ, kéē lɛ ɔtu caca ō tɔɔna lɛ ācɛ ɔhá a?

7 Alɔ lɔfu da ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a aɔka nyā kahinii: “Ɛgɛnyá nɛ oyeeyi ku uwɔ piyabɔ gā o lɔhi fiyɛ, abɔ a yɔ i bi ɔdā néē nwu ŋma ipu Ubáyíbu a le yuklɔ a? A gbɛla ku ācɛ ɔhá cɛgbá ō po ɛlā nyā duu? Ɔdi nɛ a gáā ya, o ya ɛɛ ku a ta uwa abɔ a?” (Aíita. 3:27; Umát. 9:37, 38) Lɛ utrat éyi mafu lɛ ɔ ŋma ipu ɔdā nɛ alɔ gē bi le klɔcɛ mla ācɛ a, cɛɛ kóō je ɛnyā nōo géē he ācɛ apɔlɛ ku nu, aɔkpa ku nu mla ācɛ nōo gē yuklɔ tɔha mla uwa a ɔtu ō jé a. Lɛ ōhī ku utrat a je lɛ ɔ. Cɛɛ a lɛ otutu ya tɔha mla anu ɛgɛ nōó géē je utrat a tɛɛcɛ ɔwɛ o gbonɛnɛ a. O gē lɔhi nɛhi, ɔdaŋ kē kwu ɔcɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla ɔ a u piya ɔcɛ o tɔɔna ɛlā Ɔwɔico, nɛ alɔ gē tɔɔna mla anu kpɔ o ya ɛɛ ku alɔ ta ɔ abɔ a.—Ɔ̄cok. 4:9, 10; Ulúk 6:40.

ƐGƐ NƐ AYINƐ IPU UJƆ GÉĒ TA ĀCƐ NƐ ALƆ GĒ KLƆCƐ MLA UWA ABƆ KÉĒ JƐ GƆƆBU A

8. Ɔdiya ɛɛ nōó cɛgbá ku ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa kéē lɛ ihɔtu o lɔfu lɛ lɛ Ɔwɔico mla aoladogbe ku uwa a? (Klla má ikpati nōo kahinii: “ Ɛgɛ Nɛ Alɔ Géē Ya Ku Ihɔtu Nɛ Ācɛ Nɛ Alɔ Gē Klɔcɛ Ku Ubáyíbu Mla Uwa A Lɛ Lɛ Ɔwɔico A Kóō Yɔ I Nwune Tōōtɔ̄ɔ̄.”)

8 Bla ku Ujisɔsi tu alɔ ukɔ́ ku alɔ nwu ɛjɛɛji ācɛ kéē “yá ɔdā dóódu” nɛ ó ka a. Ɛnyā lɛ ō ya mla íne ɛpa nōo fiyɛ kpɛmm nōo ka alɔ yihɔtu ku Ɔwɔico mla aoladogbe ku alɔ a. Íne ɛpa nyā tɛɛma kwu uklɔ ku ɔna ō ta a mla ō lɛ ācɛ piya ayikpo. (Umát. 22:37-39) Ɛgɛnyá nōó tɛɛma kwu iyi uwa lɛ a? Ɔdā ō kpɔcii nōo gē ya ku alɔ tɔɔna a wɛ ihɔtu—ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ Ɔwɔico mla aoladoogbe ku alɔ a. O wɛ ɔkwɛyi ka ācɛ ōhī nɛ alɔ gē klɔcɛ ku Ubáyíbu mla uwa a, gē yuufi o yuklɔ ku ɔna ō ta. Amāŋ alɔ lɔfu ta uwa ɔtu kwu ɔtu, ka Ujehofa géē ta uwa abɔ ɛmɛɛma kéē lɛ ufi ku ɔlɛɛcɛ yale. (Aíjē. 18:1-3; Aíit. 29:25) Ikpati nōo yɔ mla ikpɛyi ɛlā nyā a mafu ɔdā nɛ alɔ géē ya, o ya ɛɛ ku alɔ ta ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a abɔ, kéē yihɔtu ku Ɔwɔico tōōtɔ̄ɔ̄. O ka tu ɔ, ɔdi nɛ ayinɛ alɔ ipu ujɔ lɔfu ya, o ya ɛɛ kéē ta ācɛ nōo je piya ayikpo ku Ukraist ɛpɛpɛ a abɔ, kéē yɔ i mafu ihɔtu eko doodu a?

9. Ŋma ocabɔ mafu ku ɔcɛ nōo yɔ i nwu umoto a, ɔwɛ ɛgɛnyá nɛ ó yɔ i nwu ɛnɛɛnɛ ɛlā nōo cɛgbá a?

9 Gbɛla kwu ocabɔ mafu ku ɔcɛ nōo yɔ i nwu umoto a kpɔ ɛ. Abɔ o yɔ i pɛ umoto nɛ ɔcɛ nōo yɔ i nwu ɔ a kē yaajɛ mla ɔ a, ɔwɛ nyá nɛ ó yɔ i nwu kpɔ a? Oŋma lɛ ō jahɔ ta ɔcɛ nōo yɔ i nwu ɔ umoto a mla ō má ɛgɛ nɛ ācɛ ɔhá nōo jé ō pɛ umoto lɔɔlɔhi yɔ i pɛ umoto lɛ a duu. Ocabɔ mafu, ɔcɛ nōo yɔ i nwu ɔ umoto a lɔfu mafu ɔcɛ ɔhá nōo yɔ i pɛ umoto nōo jɛga lɛ ɔcɛ o pɛ umoto ɔhá kóō wa iyɔbu nu a. Amāŋ, ó lɔfu mafu ɔcɛ o pɛ umoto ɔhá lɛ ɔ nōo je ɔla ku umoto ku nu tu waajɛ, o ya ɛɛ ku ācɛ o pɛ umoto ɔhá kéē mɛɛbɛ lɔhi gla. Ɔcɛ nōo yɔ i nwu ɔ umoto kē lɔfu ta ɔ ɔtu kwu ɔtu kóō ya lɛ a duu. Ɔcɛ nōo yɔ i nwu umoto a géē nwu ɛnɛɛnɛ ɛlā ŋma ocabɔ mafu nyā, nɛ ó géē bi le yuklɔ eko duuma nɛ ó yɔ i pɛ umoto.

10. Ɔdi gáā ta ɔcɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla ɔ a abɔ kóō kwu piya ɔyikpo ku Ukraist a?

10 Ɛgɔma duu, ɔdaŋ ku ɔcɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla ɔ a gbɔɔ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā, ó gē nwu ɛlā ŋma ɛgiyi ɔcɛ nōo gē klɔcɛ mla ɔ a foofunu gɛ ŋ, amáŋ ŋma ocabɔ mafu ku ācɛ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔhá duu. Ohigbu ɛnyā, ɔdi gáā ta ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a abɔ kéē jɛ gbɔbu tōōtɔ̄ɔ̄ a? Ō wa ōjila ku ujɔ nɛ. Ɔdiya a? Ɛlā néē po ipu ōjila a géē ta uwa abɔ nwu ɛlā tōōtɔ̄ɔ̄, ku ɔtu okpoce ku uwa kóō lɔfu iye, ku ihɔtu néē lɛ lɛ Ɔwɔico a kóō nwune tōōtɔ̄ɔ̄. (Ācot. 15:30-32) Ɔwɛ ɔɔma foofunu ŋ, ipu ōjila ku ujɔ, ɔcɛ nōo gē klɔcɛ ku Ubáyíbu mla uwa a, lɔfu ma uwa fu lɛ ayinɛ nōo lɛ ɛdɔ unwalu néē yɔ i má a. Ɔcɛ néē gē klɔcɛ mla ɔ a géē má ocabɔ mafu olɔhi ku ɛgɛ nɛ ayinɛ alɔ gē mafu ihɔtu lɛ iyi uwa a. Leyi yɛ ocabɔ mafu ɛyɛɛyɛyi nyā.

11. Ocabɔ mafu ɛyɛɛyɛyi nyá nɛ ācɛ néē gē klɔcɛ mla uwa lɔfu má ipu ujɔ a, ɛgɛnyá nɛ ocabɔ mafu nyā lɔfu lɛ abɔ kwu uwa iyē a?

11 Ɔcɛnya éyi nɛ ó lɛ ɔba gɛ ŋ néē yɔ i klɔcɛ mla ɔ a, má ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo yɔ ɛdɔ āhɔ̄ ekponu bɛɛka anu a duu. Ó lɛ abɔ kwu ɔ ɔtu nɛɛnɛhi abɔ ó má ɛgɛ nɛ ɔyinɛ alɔ a yɔ i ceyitikwu kóō bēē kpo ayipɛ ɔlɛ nu wa ōjila eko doodu a. Ɔcɛnyilɔ éyi nōo yɔ i ceyitikwu kóō habɔ utaba ō gwa ta a lɛ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi má nōo tɛɛtɛ lɛ ɛdɔ unwalu ekponu ɔɔma duu, amáŋ ɔyinɛ alɔ a lɛ unwalu ku nu yale. Ɔyinɛ alɔ a da ɔcɛ a ɛgɛ nɛ ihɔtu nɛ ó lɛ lɛ Ujehofa a ta ɔ abɔ kóō lɛ íne ku Ɔwɔico tu a. (2 Ukɔ́r. 7:1; Ufíl. 4:13) Igbihi nɛ ɔyinɛ alɔ a le da ɔcɛ a ɛgɛ nɛ ó habɔ utaba ō gwa ta a, ó da ɔ kahinii: “A habɔ ta gla duu,” ɔcɛ a lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ka anuɔ géē habɔ utaba ō gwa ta gla duu. Ɔcɛnya éyi nōo wɛ ɛdrɔ néē yɔ i klɔcɛ mla ɔ a, má ɛgɛ nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo wɛ ɛdrɔ a, yɔ i jɔɔnyɛ oyeeyi ku nu abɔ ó wɛ Ɔcɛ Ocijali a. Eko duuma nɛ ɔyipɛ nɔnya a gē má ɔyinɛ alɔ nɔnya a gē gweeye, ó gē dɔka ō jé ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya a gē gweeye eko doodu a.

12. Ɔdiya nɛ alɔ ka, ka eyeeye ku ayinɛ ipu ujɔ lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a?

12 Eko nɛ ācɛ ō klɔcɛ ku Ubáyíbu a lɛ ayinɛ alɔ ɛyɛɛyɛyi nōo hayi kpaakpa a jé, é géē nwu ŋma ocabɔ ku uwa ɛgɛ néē géē lɛyitaajɛ lɛ íne ku Ukraist nōo ku alɔ yihɔtu ku Ɔwɔico mla aoladogbe ku alɔ a. (Ujɔ́n. 13:35; 1 Utím. 4:12) Ɛgɛ nɛ alɔ ka gbɔbu a, ɔcɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla ɔ a lɔfu nwu ŋma ɛgiyi ayinɛ alɔ nōo má unwalu ekponu nɛ ó yɔ i má a. Abɔɔ ó yɔ i nwu ŋma ocabɔ ɛyɛɛyɛyi ɛgɛnyā a, ó géē tɔɔtɛ lɛ ɔ ō ya opiyabɔ nɛ ó cɛgbá a. Cɛɛ, ó kwu piya ɔyikpo ku Ukraist. (Obla. 30:11) Eyeeye ku ācɛ nōo yɔ ipu ujɔ a lɔfu ya odee ō ta uwa abɔ gla. (Umát. 5:16) Ɛgɛnyá nɛ a ceyitikwu ya ku a je ɔtu ō tu kwu ɔtu, lɛ ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa nōo gē wa ōjila a?

JE OTABƆ LƐ ĀCƐ NŌO LƐ ABƆ CI UKLƆ KU ƆNA Ō TA A KÉĒ WA I GBƆƆ Ō TƆƆNA KPƆ

13-14. Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi ya mla ayikpo ku nu eko nɛ ɔtu ku uwa le gbenyi a?

13 Alɔ cika ō je otabɔ lɛ ayinɛ alɔ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a, kéē gbɔɔ ō tɔɔna klla lɛ ācɛ piya ayikpo ku Ukraist kpɔ. Ɛgɛ nɛ Ujisɔsi ya mla ayikpo ku nu eko nɛ ɔtu le biya lɛ uwa a, wɛ ocabɔ nɛ alɔ cika ō yɛce icɛ.

14 Gbɔbu lɛ eko nɛ Ujisɔsi kwū a, ayikpo ku nu “lé pɛ nyɛ̄ɛ̄ hɛ̄ ɔ̄ tá, le pɛ́ kwu.” (Umák. 14:50; Ujɔ́n. 16:32) Ɔdi nɛ Ujisɔsi ya eko nɛ ɔtu ku ayikpo ku nu le gbenyi a? Eko kpii igbihi néē lɛ Ujisɔsi heyi ŋma ɔlekwu a, ó da ayikpo ku nu ōhī kahinii: “Aa hii yuufi ŋ. Aá nyɔ̄ kú aá gaá da ayínɛ́ um nɔnyilɔ [kéē lɛ um heyi ŋma ɔleekwu ɛ].” (Umát. 28:10a) Ujisɔsi i habɔ ayikpo ku nu ta ŋ. Naana néē le kwu hi ɔ ta a, ó hi uwa ka “ayínɛ́ um nɔnyilɔ.” Bɛɛka Ujehofa a, Ujisɔsi meyinyinyi uwa klla kwu je ya uwa ɛhi.—2 Aɔ́cɛ́ 13:23.

15. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu gē ya alɔ lɛyikwu ācɛ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a?

15 Bɛɛka Ujisɔsi a, alɔ cika ō lɛ ɛlá wu ācɛ nōó gē yuklɔ ku ɔna ō ta gɛ ŋ ma nɛɛnɛhi. É wɛ ayinɛ alɔ, alɔ kē yihɔtu uwa! Alɔ blakwu ɛjɛɛji uklɔ nɛhi néē ya lɛ Ujehofa a kpɔ ɛ. Ācɛ ōhī nōó gē tɔɔna babanya gɛ ŋ ma yuklɔ nɛɛnɛhi ihayi alɛwa ɛ. (Uhíb. 6:10) Abɔ ku uwa gē kwu alɔ nɛhi! (Ulúk. 15:4-7) Ɛgɛnyá nɛ ocabɔ ku Ujisɔsi géē ta alɔ abɔ mafu ku alɔ lɛ ɛlá wu uwa a?

16. Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu mafu ku alɔ lɛ ɛlá wu ayinɛ alɔ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a?

16 Bi ɔwɛ ogbonɛnɛ le hi uwa igwú wa ōjila. Ɔwɛ éyi nɛ Ujisɔsi bi le je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ayikpo ku nu, nɛ ɔtu ku uwa le gbenyi a wɛ ō hi uwa igwú wa ōjila éyi. (Umát. 28:10b; 1 Ukɔ́r. 15:6) Ɔwɛ ekponu ɔɔma, alɔ lɔfu je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ācɛ nōó gē tɔɔna gɛ ŋ ma kéē wa ōjila ku ujɔ, ɔdaŋ kéē yɔ i ya lɛ a gbɔbu ŋ. Alɔ jé ku alɔ cɛgbá ō hi uwa igwú igbalɛwa, o ya ɛɛ kéē wa ōjila. Ó lɛ aafu ŋ, Ujisɔsi gweeye nɛhi abɔ ayikpo ku nu cɛ igwú nɛ ó hi uwa a.—Má Umátiyu 28:16 mla Ulúku 15:6.

17. Ɔdi nɛ alɔ cika ō ya eko nɛ ɔyinɛ alɔ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a gā ōjila ku ujɔ a?

17 Bi ɔtu ekponu le ya uwa omaaba. Ujisɔsi ya ku ɔtu ku ayikpo ku nu kóō waajɛ eko néē le jila mla ɔ a. Ó gbeyi kéē wa ɛgiyi nu ŋ, ikɔkɔ ɔɔma a, ó le yɛ gā ɛgiyi uwa anɔɔ ó gbɔɔ ō kɛla lɛ uwa a. (Umát. 28:18) Ɔdi nɛ alɔ cika ō ya eko nɛ ɔcɛ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a gā ipu Agbla Ku Ajɔɔcɛ a? Boobu ɔɔma, alɔ cika ō ya ɔ omaaba ŋma ɔtu ekponu. Aflɛyi, alɔ lɔfu gbɛla ku alɔ i gáā jé ɔdā ō ka ŋ. Alɔ lɔfu da ɔ ɛgɛ nɛ ɔtu he alɔ ō má ɔ lɛ a, amáŋ alɔ hii ya ɔdā duuma nōo géē ya ku uweyi kóō kwu ɔ ŋ.

18. Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ayinɛ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a?

18 Bi ɔtu ekponu le ta uwa ɔtu kwu ɔtu. Ayikpo ku Ujisɔsi lɔfu gbɛla kéē gáā tɔɔna ipu oduudu ɛcɛ a gla ŋ. Ujisɔsi ta ācɛ ō yɛce ɔ a ɔtu kwu ɔtu kahinii: “N géē yɔ̄ mla aá eko dóódu.” (Umát. 28:20) Ɛlā ɔɔma ta ayikpo ku nu abɔ? Ii gboo. Gbɔbu ɛɛ ku a jé a, é gbɔɔ o “nwū ācɛ mla ō tɔ́ɔna kú Ɔkōolɔhi” a. (Ācot. 5:42) Ayinɛ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a cɛgbá ɔtu ō tu kwu ɔtu duu. É lɔfu yuufi ō gbɔɔ ō tɔɔna ku ɔkoolɔhi a kpɔ. Alɔ lɔfu ta uwa ɔtu kwu ɔtu kéē le jé kóō wɛ uwa foofu uwa gáā yuklɔ a ŋ. Eko duuma néē le tutu, alɔ lɔfu nyɔ gā tɔɔna mla uwa. Abɔ é gbɔɔ ō tɔɔna kpɔ a, otabɔ nɛ alɔ gē je lɛ uwa a géē cɛ lɛ uwa gweeye nɛhi. Ɔdaŋ ku alɔ mafu lɛ ācɛ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a kéē wɛ ayinɛ alɔ kpɔ, é lɔfu gbɔɔ o tɔɔna bɛɛka otɛtɛ a, ɛnyā kē i ya ku ɛjɛɛji ācɛ nōo yɔ ipu ujɔ a kéē gweeye.

ALƆ DƆKA Ō LƐ UKLƆ NƐ UJISƆSI JE LƐ ALƆ A YA KWƐYI

19. Ɔdi yɔ ɔtu ku alɔ ō ya a, ɔdi kē ya a?

19 Eko nyá nɛ alɔ gáā yuklɔ nyā gáā kwu a? Jaa gā oŋmɛyi ku ɛcɛ nyā nɛ. (Umát. 28:20; má Glossary, “Conclusion of the system of things.”) Alɔ lɔfu tɔɔna klla je ācɛ piya ayikpo ku Ukraist jaa gā kwu eko ɔɔma gla a? Alɔ le tutu ō ya lɛ a! Alɔ gē gweeye ō bi eko ku alɔ, ɔfu, mɛmla ije ku alɔ le dɔka “ācɛ nēé fu kéē lɛ oyēeyī opiyóó ā.” (Ācot. 13:48) Eko duuma nɛ alɔ ya lɛ a, ayika alɔ yɔ i yɛce ocabɔ ku Ujisɔsi. Ó kahinii: “Odōlé kú um wɛ kā n̄ yá ɔdā nōo tá ɔtū kú ɔ̄cɛ nōo tū um ɛhɔ̄ ā, ká n̄ kē lɛ úklɔ́ kú nū yá mɛ.” (Ujɔ́n. 4:34; 17:4) Ɛgɔɔma nɛ ɔtu kē ya alɔ lɛ duu a. Alɔ dɔka ō lɛ uklɔ néē je lɛ alɔ a ya kwɛyi. (Ujɔ́n. 20:21) Alɔ kē dɔka ku ācɛ ɔhá, kwu ācɛ nōo lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a kéē lɛ ɔtule ipu uklɔ nyā mla alɔ.—Umát. 24:13.

20. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ācɛ Ufílipāyi 4:13 ka a, ɔdiya ɛɛ nɛ alɔ cika ō lɛ uklɔ nɛ Ujisɔsi je lɛ alɔ a ya kwɛyi a?

20 Ō lɛ uklɔ nɛ Ujisɔsi je lɛ alɔ a ya kwɛyi lɔfu lɔnɔ. Ohigbu ɛnyā, alɔ i yɔ i yuklɔ nyā foofu alɔ ŋ. Ujisɔsi ce okonu ka anuɔ géē yɔ mla alɔ. Alɔ yɔ i yuklɔ ō lɛ ācɛ piya ayikpo nyā bɛɛka “ācoyúklɔ́ tɔ̄há mla Ɔwɔicō” amāŋ “lɛbɛ̄ɛka ācotɛ̄hɔ̄ kú Ohɔ́nyɛtá ā.” (1 Ukɔ́r. 3:9; 2 Ukɔ́r. 2:17) Ohigbu ɛnyā, alɔ géē ya ɔ kwɛyi. Ó wɛ ɛnɛɛnɛ ɛga mla owoofu ō yɔ i yuklɔ nyā, klla yɔ i ta ācɛ ɔhá abɔ kéē yɔ i yuklɔ nyā duu!—Ācɛ Ufílipāyi 4:13.

IJÉ ƆMƐ 79 Nwu Uwa kéē Hayi Kpaakpa

^ par. 5 Ujisɔsi da ayikpo ku nu kéē nwu ācɛ ɔhá kéē ya ɔdā doodu nɛ ó da uwa a. Ikpɛyi ɛlā nyā kɛla lɛyikwu ɔwɛ nɛ alɔ géē yɛce ukɔ́ ɔɔma a.

^ par. 66 ƆDĀ NŌO YƆ I YA IPU IFOTO A: Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi yɔ i ka ɔdā nɛ ɔcɛ nɛ ó yɔ i klɔcɛ mla ɔ a cika ō ya, o ya ɛɛ ku ihɔtu nɛ ó lɛ lɛ Ɔwɔico a kóō nwune tōōtɔ̄ɔ̄ a. Igbihaajɛ, ɔcɛ a yɔ i leyi yɛ aɔdā ɛta nɛ ó nwu ŋma ɛgiyi ɔcɛ nōo gē klɔcɛ mla ɔ a.