NAABʼALEBʼ li hermaan li xeʼwank chiru naabʼal chihabʼ saʼ jun li tenamit bʼarwiʼ wank li bʼihomal, xeʼsutqʼiik wiʼ chik saʼ li xtenamitebʼ. Li xrahomebʼ chirix li Jehobʼa ut li ras riitzʼin kiʼekʼasink rehebʼ chi qʼaxonk saʼ jun li naʼajej bʼarwiʼ naʼajmank aj puktesinel (Mat. 22:37-39). Kʼaru xeʼxkanabʼ chaq chiʼixbʼej ut chanru xeʼosobʼtesiik xbʼaan li Jehobʼa? Qilaq li kikʼulmank saʼ li tenamit Camerún, li wank África occidental.

Saʼ li chihabʼ 1998, laj Onésime jun li hermaan kiʼelk Camerún ut chiru 14 chihabʼ kiwank saʼ jalan chik tenamit. Jun sut, saʼ jun li chʼutam jun li hermaan kixkʼe li eetalil aʼin chirix li puktesink: «Qakʼoxlaq naq wiibʼ li kristiʼaan yookebʼ chi karibʼk saʼ jalan jalanq chi naʼajej ut jun rehebʼ yook xchapbʼal naabʼal li kar chiru li jun chik. Peʼyaal naq li naxchap wiibʼ oxibʼ ajwiʼ li kar txik raj bʼarwiʼ yook chi karibʼk li ramiiw?».

Naq kirabʼi li eetalil aʼin, laj Onésime kixkʼoxla sutqʼiik aran Camerún, re xtenqʼankilebʼ li hermaan bʼarwiʼ naabʼalebʼ li kristiʼaan nekeʼraj tzolok chirix li Santil Hu. Abʼan kiʼok xkʼaʼuxl chi xkʼoxlankil naq inkʼaʼ tkʼayq saʼ li xtenamit xbʼaan naq naabʼal chihabʼ kiwank saʼ jalan chik tenamit. Joʼkan bʼiʼ, re rilbʼal chanru t-elq, xkoho waqibʼ po saʼ li tenamit Camerún, ut saʼ li chihabʼ 2012 kiqʼaxonk chi junajwa saʼ li tenamit aʼan.

Laj Onésime naxye: «Toj xinkʼayk wiʼ chik xbʼaan naq tiq ru li naʼajej ut kijalaak li wanjik. Saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl toj xinkʼayk wiʼ chik chi chunlaak chiruhebʼ li tem li kaw ru». Ut chi seʼseʼ ru naxye ajwiʼ: «Abʼan naq qʼaxal xinkʼe inchʼool chi rabʼinkil li nayeemank saʼebʼ li chʼutam inkʼaʼ chik kijultikoʼk we ebʼ li tem li saasa chunlaak chiru».

Saʼ li chihabʼ 2013, laj Onésime kisumlaak rikʼin li xGéraldine, li hermaan aʼin kiwank bʼeleebʼ chihabʼ saʼ li tenamit Francia abʼan kisutqʼiik Camerún. Kʼaru li osobʼtesink xeʼxkʼul xbʼaan naq xeʼxkʼe chiʼubʼej saʼebʼ li xyuʼam li xkʼanjel li Jehobʼa? Laj Onésime naxye: «Rochbʼen li xGéraldine xoowulak saʼ li Tzolok chirix li Xʼawabʼejilal li Yos ut xookʼanjelak saʼ Betel. Saʼ li chihabʼ xnumeʼk, 20 ebʼ li kristiʼaan li nekeʼtzoleʼk chirix li Santil Hu xbʼaan ebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ li qachʼuut, xeʼkubʼeek xhaʼ. Nawekʼa naq anaqwan wankin saʼ li naʼajej bʼarwiʼ naru ninkaribʼk chiʼus» (Mar. 1:17, 18). Li xGéraldine naxye: «Maajunwa kinumeʼk saʼ inchʼool naq tinkʼul naabʼal li osobʼtesink».

Li xJudith, li kiqʼaxonk Estados Unidos, naraj chaq xkʼebʼal xkomon li xhoonal saʼ li puktesink. Naxye: «Rajlal sut naq ninxik chi rulaʼaninkilebʼ linkomon aran Camerún, ninyaabʼak naq ninsutqʼiik Estados Unidos xbʼaan naq ninkanabʼebʼ chaq ebʼ li kristiʼaan li nekeʼtzolok chirix li Santil Hu wikʼin». Usta joʼkan, li xJudith naxuwak qʼaxonk saʼ li xtenamit. Chaabʼil natojeʼk chaq saʼ li xkʼanjel ut natzʼaqlok chaq chiru re xtojbʼal li bʼan li naʼajmank chiru li xyuwaʼ li wank aran Camerún. Abʼan kixkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Jehobʼa ut kiqʼaxonk saʼ li xtenamit. Aʼan naxye naq kirahoʼk saʼ xchʼool naq maakʼaʼ  chik rikʼin wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru li naroksi chaq aran Estados Unidos. Kixtzʼaama xtenqʼankil chiru li Jehobʼa re naq tkʼayq saʼ li xtenamit ut kiwaklesiik xchʼool joʼ naʼajmank chiru xbʼaan jun aj ilol chʼuut ut li rixaqil.

Ut chanru kiʼelk saʼ li xyuʼam? Li xJudith naxye: «Chiru oxibʼ chihabʼ xinruuk xtenqʼankil kaahibʼ li kristiʼaan re naq teʼkubʼeeq xhaʼ». Joʼkan ajwiʼ, kixaqabʼaak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li naxbʼaanu 130 hoor. Anaqwan narochbʼeni laj Sam-Castel li xbʼeelom, li naʼulaʼanink chʼuut. Ut kʼaru kikʼulmank rikʼin li xyuwaʼ? Li xJudith ut li xjunkabʼal xeʼxtaw jun li bʼanlebʼaal saʼ jalan chik tenamit bʼarwiʼ kichoʼeʼk li xyuwaʼ chi sibʼil. Ut us kiʼelk naq kichoʼeʼk.

Laj Víctor jun li hermaan kiqʼaxonk saʼ li tenamit Canadá. Naq xril jun li tzolom saʼ li hu Laj Kʼaakʼalehom chirix li tzolok saʼ li nimla tzolebʼaal, kixkʼoxla rix li yook xbʼaanunkil, joʼkan naq kixkanabʼ tzolok saʼ li nimla tzolebʼaal ut kiʼok xtzolbʼal jun li kʼanjel. Naxye: «Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin saʼ junpaat xintaw jun inkʼanjel ut xinwank joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink, aʼ li junelik xwaj xbʼaanunkil». Moqon kisumlaak rikʼin li xCaroline ut kohebʼ Camerún. Naq wankebʼ saʼ li tenamit aʼan xeʼwulak chi rulaʼaninkil li qamolam ut xeʼwaklesiik xchʼool chi xkʼoxlankil ma teʼruuq raj kʼanjelak chiru li Jehobʼa aran Camerún. Laj Víctor naxye: «Moko xqataw ta junaq xyaalal re naq inkʼaʼ tqakʼulubʼa li bʼoqom aʼin, ut xbʼaan naq sa saʼ qachʼool kaʼajwiʼ rikʼin li aajel ru saʼ li qayuʼam, xooruuk xkʼulubʼankil». Usta li xCaroline kichapeʼk xbʼaan wiibʼ oxibʼ li yajel, abʼan xeʼqʼaxonk saʼ li tenamit Camerún.

Laj Víctor ut li xCaroline xeʼok ajwiʼ joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 70 hoor re naq teʼruuq xtenqʼankil chixjunilebʼ li kristiʼaan li nekeʼraj tzolok chirix li Santil Hu. Chiru jun qʼehil xeʼroksi li tumin xokxo xbʼaanebʼ re xwenteninkil ribʼ, moqon xkohebʼ chi kʼanjelak wiibʼ oxibʼ po saʼ li tenamit Canadá ut chi joʼkan teʼruuq xwenteninkil ribʼ naq teʼsutqʼiiq wiʼ chik Camerún ut inkʼaʼ teʼxkanabʼ wank joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink. Chanru xeʼosobʼtesiik xbʼaan li Jehobʼa? Xeʼwulak saʼ li Tzolok chirix li Xʼawabʼejilal li Yos, xeʼwank joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 130 hoor ut anaqwan nekeʼkʼanjelak saʼ li kabʼlak. Laj Víctor naxye: «Xbʼaan naq xqakanabʼ chiʼixbʼej li nawulak chiqu xqil chanru nokooxtenqʼa li Jehobʼa».

Saʼ li chihabʼ 2002, laj Alain jun li hermaan li natzolok chaq saʼ li nimla tzolebʼaal aran Alemania, kiril xsaʼ li hu Joven, ¿qué harás con tu vida?, aʼin kiʼekʼasink re chi xjalbʼal li naraj xbʼaanunkil saʼ li xyuʼam. Saʼ li chihabʼ 2006, kiwulak saʼ li tzolok choʼq rehebʼ li winq li inkʼaʼ sumsukebʼ ut kitaqlaak Camerún, li xtenamit.

Saʼ li tenamit Camerún kixtaw jun li kʼanjel, ut nakʼanjelak chaq yal wiibʼ oxibʼ kutan ajwiʼ chiru li xamaan. Moqon, kixtaw jun chik li kʼanjel bʼarwiʼ chaabʼil natojeʼk, abʼan kiʼok xkʼaʼuxl chi xkʼoxlankil naq maare saʼ xkʼabʼaʼ aʼin inkʼaʼ chik tixkʼe xchʼool chirix li xkʼanjel li Yos. Joʼkan bʼiʼ, naq kiyeheʼk re, naq twanq joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li naxbʼaanu 130 hoor, saʼ junpaat kixkʼulubʼa. Usta kiyeechiʼiik re laj Alain xbʼaan li nataqlank saʼ li xkʼanjel naq tterqʼusiiq xtojbʼal wi inkʼaʼ naxkanabʼ kʼanjelak aran, abʼan aʼan inkʼaʼ kixkʼulubʼa. Moqon chik, kisumlaak rikʼin li xStéphanie, li kiwank chaq wiibʼ oxibʼ chihabʼ saʼ li tenamit Francia. Kʼaru li chʼaʼajkilal kixtaw li xStéphanie naq kiqʼaxonk saʼ li tenamit Camerún?

Li xStéphanie naxseeraqʼi: «Xinchapeʼk xbʼaan wiibʼ oxibʼ li yajel ut li chakʼaanil, abʼan xinruuk xtawbʼal li bʼan re xkotzbʼal linrahilal ut re naq sa chik twekʼa wibʼ». Li Jehobʼa kirosobʼtesi li sumal  aʼin xbʼaan naq kiwank xkuyumebʼ. Laj Alain naxye: «Naq xoowulak chi puktesink Katé, jun li kʼalebʼaal li jwal najt nakanaak, xqataw naabʼal ebʼ li kristiʼaan li nekeʼraj tzolok chirix li Santil Hu. Xooruuk xtzolbʼalebʼ saʼ selular. Wiibʼ rehebʼ li kristiʼaan aʼin xeʼkubʼeek xhaʼ ut kixaqabʼaak jun li chʼina chʼuut saʼ li kʼalebʼaal aʼan». Ut li xStéphanie naxye: «Jun li naʼlebʼ li qʼaxal naxsahobʼresi qachʼool aʼan xtenqʼankilebʼ li kristiʼaan chi xnawbʼal ru li Jehobʼa ut xqʼaxtesinkil li xyuʼam chiru. Arin Camerún naabʼal sut naqil aʼin». Saʼebʼ li qakutan, laj Alain ut li xStéphanie nekeʼulaʼanink chʼuut.

Naq li xGisèle yook chaq chi tzolok saʼ li tenamit Italia re wank joʼ aj bʼanonel, kikubʼeek xhaʼ. Kʼajoʼ naq kiwulak chiru chanru naq li sumal li xeʼtzolok re chirix li Santil Hu sahebʼ chaq saʼ xchʼool kaʼajwiʼ rikʼin li aajel ru saʼebʼ li xyuʼam, ut li xGisèle kiraj ajwiʼ xkʼebʼal xkomon li xhoonal saʼ li puktesink. Joʼkan naq kiʼok joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li naxbʼaanu 70 hoor naq yook chaq chi tzolok aran Italia.

Li xGisèle naraj raj sutqʼiik Camerún re xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjel chiru li Yos, abʼan naʼok chaq xkʼaʼuxl. Naxye: «Inkʼaʼ chik teʼxkʼe inleseens re wank chiru naabʼal chihabʼ saʼ li tenamit Italia ut tinkanabʼebʼ ajwiʼ li wamiiw ut ebʼ linkomon saʼ li tenamit aʼin». Usta joʼkan, saʼ li po mayo 2016, kisutqʼiik Camerún. Chirix chik aʼan, kisumlaak rikʼin laj Léonce, ut li qamolam kixye rehebʼ naq us raj naq teʼqʼaxonq saʼ li teep Ayos, bʼarwiʼ jwal naʼajmank aj puktesinel.

Ut chanru xwanjikebʼ li kristiʼaan saʼ li teep aʼan? Li xGisèle naxye: «Naabʼal sut xkoho li lus chiru naabʼal xamaan ut inkʼaʼ nokooruuk chaq xkʼebʼal xmetzʼew li xbʼateriiy li qaselular. Joʼkan naq junelik chupchu. Xintzol kʼubʼank rikʼin siʼ ut xqoksi li foko ut li kareet, jun li kʼanjelobʼaal li naʼoksimank re bʼeelank, re xik chi xbʼeelankil qahaʼ saʼ qʼoqyink xbʼaan naq saʼ li hoonal aʼan moko naabʼalebʼ ta li kristiʼaan yookebʼ xbʼeelankil xhaʼ». Li xGisèle naxseeraqʼi kʼaru kitenqʼank rehebʼ chi xkuybʼal aweʼ: «Xooʼelk chiʼubʼej saʼ xkʼabʼaʼ li xsantil musiqʼej li Jehobʼa, li xwaklesinkil qachʼool chiqibʼil qibʼ, li waklesink chʼoolej li xqakʼul rikʼinebʼ li qakomon ut ebʼ li qamiiw, ut naq wank sut xooʼeʼxtenqʼa rikʼin tumin».

Ma nasahoʼk saʼ xchʼool li xGisèle naq kisutqʼiik saʼ li xtenamit? Aʼan naxye: «Relik chi yaal naq joʼkan. Usta saʼ xtiklajik xqakʼul wiibʼ oxibʼ li chʼaʼajkilal ut kichʼinaak qachʼool, abʼan xqakanabʼ chixjunil aʼan chiʼixbʼej. Linbʼeelom ut laaʼin xqakʼe reetal naq xqabʼaanu li tento xbʼaanunkil. Xqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li Jehobʼa ut xqekʼa naq jwal xoonachʼok rikʼin». Laj Léonce ut li xGisèle xeʼwulak saʼ li Tzolok chirix li Xʼawabʼejilal li Yos ut anaqwan chiru jun qʼehil wankebʼ joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 130 hoor.

Joʼ naq ebʼ li nekeʼkaribʼk nekeʼxqʼax ru yalaq kʼaru chi chʼaʼajkilal re xchapbʼal naabʼal li kar, joʼkan ajwiʼ nekeʼxbʼaanu ebʼ li hermaan li nekeʼqʼajk saʼ li xtenamitebʼ. Nekeʼxkanabʼ chiʼixbʼej li nawulak chiruhebʼ re xtenqʼankilebʼ li nekeʼxkʼulubʼa chi anchalebʼ xchʼool li esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos. Chʼolchʼo naq li Jehobʼa tixjultika ut tixqʼajkamu ebʼ li hermaan aʼin li nekeʼkʼanjelak chi kaw xbʼaan naq xeʼxkʼutbʼesi naq oxloqʼ chiruhebʼ li xkʼabʼaʼ (Neh. 5:19; Heb. 6:10). Wi wankat saʼ jalan chik tenamit ut nakaanaw naq naʼajmank ebʼ aj puktesinel saʼ laatenamit, kʼaʼut inkʼaʼ nakatqʼajk wiʼ chik aran? Wi taabʼaanu, chʼolchʼooq chaawu naq li Jehobʼa tatrosobʼtesi (Prov. 10:22).