1. Ke nyagbahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ a nya dami ngɛ yee aloo wa nuɔ he kaa e piɛ wɔ pɛ ɔ, mɛni maa wo wa bua? (La 118:5-7)

ANƐ o kɛ nyagba ko kpe hyɛ, nɛ o nu he kaa nɔ ko yi bua mo kɛ da nya lo? Nihi fuu nu he jã hyɛ, Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ po nu he jã hyɛ. (1 Ma. 19:14) Ke o kɛ si fɔfɔɛ ko kaa jã kpe ɔ, mo kai Yehowa si womi nɛ ɔ: “I be mo sie, nɛ i be mo kuae gblegbleegble.” Lɔ ɔ he ɔ, waa kɛ nɔ mi mami ma nyɛ ma de ke: “Yehowa ji ye yemi kɛ bualɔ; i be gbeye yee.” (Heb. 13:5, 6) Bɔfo Paulo lɛ ngma munyu nɛ ɔ kɛ ha e nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a ngɛ Yudea a maa pee jeha 61 ɔ mi. E munyu ɔ kaiɔ wɔ munyu nɛ la polɔ ɔ tu ngɛ La 118:5-7 ɔ.​—Kane.

2. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi, nɛ mɛni he je?

² Paulo nitsɛ níhi a si kpami ha nɛ e na kaa Yehowa ji e Yemi Kɛ Bualɔ kaa bɔ nɛ e ba mi ngɛ la polɔ ɔ blɔ fa mi ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, jeha enyɔ se loko Paulo ngma sɛ womi kɛ ya ha Hebri Bi ɔmɛ ɔ, e kɛ ahumi nɛ nya wa kpe ngɛ wo nɔ benɛ e ngɛ blɔ hiae. (Níts. 27:4, 15, 20) Loko e maa hia blɔ ɔ, Yehowa kɛ lɛ ngɛ, nɛ Yehowa piɛɛ e he ngɛ e blɔ hiami ɔ mi hulɔ. Yehowa ye bua Paulo ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu a kpɛti etɛ he. Yehowa gu Yesu kɛ bɔfohi, adesahi nɛ a hɛɛ blɔ nya, kɛ nyɛmimɛ Kristofohi a nɔ kɛ ye bua Paulo. Ke wa susu níhi nɛ ya nɔ ngɛ Paulo si himi mi ɔ a he ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ná nɔ mi mami nɛ mi wa ngɛ si nɛ Mawu wo ɔ mi. E wo si kaa e maa bu wa sɔlemi tue, nɛ e maa ye bua wɔ.

3. Mɛni nɛ eko ɔ, Paulo bi e he, nɛ mɛni he je?

³ Paulo hia yemi kɛ buami. Maa pee jeha 56 mi ɔ, nimli a kuu ko gbla Paulo kɛ ho sɔlemi we nɛ ngɛ Yerusalem ɔ se ya, nɛ a bɔ mɔde kaa a maa gbe lɛ. E nɔ jena a, benɛ a ngɔ Paulo kɛ ba Sanhedri ɔ, lɔ ɔ ji kaa Paulo he nyɛli ɔmɛ tane e yi. (Níts. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Jamɛ a be ɔ, eko ɔ, Paulo bi e he ke, ‘Kɛ yaa si mɛni be po nɛ ma nyɛ ma da yi mi wami nɛ ɔ nya?’

4. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa gu Yesu nɔ kɛ wo Paulo he wami?

⁴ Mɛni yemi kɛ buami nɛ Paulo ná? Gbɔkuɛ benɛ a ba nu Paulo se ɔ, “Nyɔmtsɛ ɔ,” nɛ ji Yesu ba da e kasa nya nɛ e de lɛ ke: “Koo ye tsui! Ejakaa kaa bɔ nɛ o ngɛ ye he odase yee wawɛɛ ngɛ Yerusalɛm ɔ, jã kɛ̃ nɛ e sa nɛ o ya ye odase ngɛ Roma.” (Níts. 23:11) He wami womi nɛ ɔ ba ngɛ be nya! Yesu je Paulo yi ngɛ odase nɛ e ya ye ngɛ Yerusalem ɔ he. Nɛ e wo si kaa Paulo ma ya su Roma slɔkee, nɛ e maa ye odase ngɛ lejɛ ɔ hulɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa ngɛ si womi nɛ ɔ se ɔ, Paulo nu he kaa e ngɛ slɔkee kaa jokuɛyo nɛ ngɛ e tsɛ kɔni bɔkɔ mi.

5. Mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa gu bɔfo ko nɔ kɛ ye bua Paulo? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.)

⁵ Mɛni nyagba kpahi hu nɛ Paulo kɛ kpe? Benɛ Paulo da si fɔfɔɛ nɛ e kɛ kpe ngɛ Yerusalem ɔ nya ta a, maa pee jeha enyɔ se benɛ e ngɛ mele mi kɛ yaa Italia a, e kɛ ahumi ko nɛ nya wa kpe, nɛ nihi tsuo nɛ a ngɛ mele ɔ mi ɔ susu kaa a ma gbo. Se Paulo yi gbeye. Mɛni he je? E de nihi nɛ a ngɛ mele ɔ mi ke: “Nyɔ nɛ ɔ mi ɔ, Mawu, nɔ nɛ e nɔ ji mi, nɔ nɛ i sɔmɔɔ lɛ ngɛ blɔ klɔuu nɔ ɔ bɔfo ko ba da si ngɛ ye kasa nya nɛ e de ke: ‘Paulo, koo ye gbeye. E sa nɛ o ya da si ngɛ Kaisare hɛ mi, nɛ hyɛ! Mawu ngɔ nihi tsuo nɛ a piɛɛ o he ngɛ mele ɔ mi ɔ kɛ ke mo.’” Yehowa gu bɔfo ko nɔ kɛ tĩ si nɛ e wo Paulo kɛ gu Yesu nɔ ɔ mi kɛ ha lɛ. Nɛ ngɛ anɔkuale mi ɔ, Paulo ya su Roma.​—Níts. 27:20-25; 28:16.

6. Mɛni si Yesu wo nɛ ma nyɛ maa wo wɔ he wami, nɛ mɛni he je?

⁶ Kɛ Yesu yeɔ bua wɔ ha kɛɛ? Yesu maa ye bua wɔ kaa bɔ nɛ e ye bua Paulo ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yesu wo nihi tsuo nɛ a nyɛɛɔ e se ɔ si ke: “I kɛ nyɛ ngɛ ligbi ɔmɛ tsuo kɛ yaa si níhi a blɔ nya tomi ɔ nyagbe be ɔ.” (Mat. 28:20) Yesu munyu ɔ ma nyɛ maa wo wɔ he wami wawɛɛ. Mɛni he je? Ejakaa si fɔfɔɛ komɛ ngɛ nɛ a he waa ha wɔ kaa wa maa da nya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa suɔlɔ ko gbo ɔ, wa yeɔ aywilɛho jehahi babauu, pi ligbi bɔɔ ko kɛkɛ. Ni komɛ hu ngɛ nɛ a kɛ nyagbahi ngɛ kpee akɛnɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ he  je. Ni komɛ hu ngɛ nɛ be komɛ ɔ, níhi yɛ nɔ ha mɛ saminya ejakaa a hao wawɛɛ. Se ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, wa fĩɔ si, ejakaa wa le kaa Yesu kɛ wɔ ngɛ “ligbi ɔmɛ tsuo.” Be yayahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ hu piɛɛ ligbi ɔmɛ a he.​—Mat. 11:28-30.

7. Kaa bɔ nɛ Kpo Jemi 14:6 tsɔɔ ɔ, mɛni blɔ nɔ Yehowa guɔ kɛ yeɔ bua wɔ mwɔnɛ ɔ?

⁷ Mawu Munyu ɔ ha nɛ wa na kaa Yehowa guɔ bɔfohi a nɔ kɛ yeɔ bua wɔ. (Heb. 1:7, 14) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, bɔfohi yeɔ bua wɔ nɛ a tsɔɔ wɔ blɔ ke wa ngɛ “sane kpakpa . . . nɛ kɔɔ Matsɛ Yemi ɔ he ɔ” fiɛɛe kɛ ha “je ma fɛɛ je ma kɛ wɛtso kɛ lilɛ” ɔ.​—Mat. 24:13, 14; kane Kpo Jemi 14:6.

8. Mɛni blɔ nɔ Yehowa gu ta buli a nɔkɔtɔma ko nɔ kɛ ye bua Paulo?

⁸ Mɛni yemi kɛ buami nɛ Paulo ná? Ngɛ jeha 56 mi ɔ, Yesu ha nɛ Paulo ná nɔ mi mami kaa e ma ya su Roma slɔkee. Se Yuda bi komɛ nɛ a ngɛ Yerusalem ɔ to kaa a maa wo e he ka nɛ a gbe lɛ. Se benɛ Roma bi a tatsɛ nɔkɔtɔma nɛ ji Klaudio Lisia nu a ga tsɔmi ɔ he ɔ, e ye bua Paulo. Amlɔ nɔuu nɛ Klaudio ha nɛ ta buli bu Paulo he kɛ ba Kaisarea. Ke o gu blɔ nɛ a gu nɔ kɛ je Yerusalem kɛ ya Kaisarea a nɔ ɔ, o maa nyɛɛ maa pee si tomi 65, nɛ ji kilomita 105. Benɛ a su Kaisarea hu ɔ, Amlaalo Fɛlis fã kaa buli nɛ a “bu e he ngɛ Hɛrode matsɛ we ɔ.” Yuda bi nɛ a ngɛ hlae maa gbe Paulo ɔ nyɛ we nɛ a pee lɛ nɔ́ ko.​—Níts. 23:12-35.

9. Kɛ Amlaalo Fɛsto ye bua Paulo ha kɛɛ?

⁹ Jeha enyɔ be nɛ loloolo ɔ Paulo ngɛ tsu womi mi ngɛ Kaisarea. Fɛsto ba pee amlaalo ngɛ Felis se. Yuda bi ɔmɛ kpa Fɛsto pɛɛ kaa e ha nɛ a ngɔ Paulo kɛ ba Yerusalem konɛ a ba kojo lɛ, se Fɛsto kua. Eko ɔ, amlaalo ɔ le kaa Yuda bi ɔmɛ “to a yi mi kaa a maa wo Paulo he ka, nɛ a maa gbe lɛ ngɛ blɔ ɔ nɔ.”​—Níts. 24:27–25:5.

10. Kɛ Amlaalo Fɛsto pee e ní ha kɛɛ benɛ Paulo bi kaa e ha nɛ Kaisare nɛ ye e sane ɔ?

¹⁰ Pee se ɔ, a ye Paulo sane ɔ ngɛ Kaisarea. Akɛnɛ Fɛsto ngɛ hlae nɛ e “sa Yuda bi ɔmɛ a hɛ mi he je ɔ,” e bi Paulo ke: “Anɛ o suɔ kaa o maa kuɔ kɛ ya Yerusalɛm konɛ a ya kojo mo ngɛ ye hɛ mi ngɛ lejɛ ɔ . . . lo?” Paulo le kaa eko ɔ, Yuda bi ɔmɛ maa gbe lɛ ngɛ Yerusalem, nɛ e le nɔ́ nɛ e maa pee nɛ e kɛ baa e wami yi konɛ e ya su Roma slɔkee nɛ e nyɛ nɛ e tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Paulo de ke: “I ngɔ ye sane ɔ kɛ ha Kaisare!” Benɛ Fɛsto kɛ e ga woli ɔmɛ ya ajina ta a, e de Paulo ke: “Akɛnɛ o ngɔ o sane ɔ kɛ ha Kaisare he je ɔ, Kaisare ngɔ nɛ o maa ya.” Yi mi kpɔ nɛ Fɛsto mwɔ kaa a ngɔ Paulo kɛ ya Roma a ha nɛ e je e he nyɛli ɔmɛ a dɛ. E be kɛe nɛ Paulo ma ya su Roma nɛ e kɛ Yuda bi nɛ a ngɛ hlae maa gbe lɛ ɔ a he maa kɛ.​—Níts. 25:6-12.

11. Mɛni munyuhi nɛ Yesaya tu nɛ eko ɔ, Paulo susu he?

¹¹ Benɛ Paulo ngɛ mlɛe konɛ e hia blɔ kɛ ya Italia a, eko ɔ, e susu kɔkɔ nɛ gbalɔ Yesaya bɔ nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ Yehowa a he. Yesaya de ke: “Nyɛɛ to nyɛ ga amɛ! Se a maa pee yaka. Nyɛ de nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ nyɛ suɔ! Se enɛ ɔmɛ tsuo maa pee yaka, ejakaa Mawu kɛ wɔ ngɛ.” (Yes. 8:10) Paulo le kaa Mawu maa ye bua lɛ, nɛ enɛ ɔ nɛ e le ɔ wo lɛ he wami konɛ e nyɛ nɛ e fĩ si ngɛ kahi nɛ e kɛ maa kpe ɔ mi.

12. Kɛ Yulio ye bua Paulo ha kɛɛ, nɛ mɛni lɔ ɔ ha nɛ Paulo yɔse?

¹² Ngɛ jeha 58 ɔ mi ɔ, Paulo je e blɔ hiami kɛ ya Italia a sisi. Akɛnɛ Paulo ji nɔ ko nɛ a wo lɛ tsu he je ɔ, a kɛ he blɔ ɔ ha Roma ta bulɔ nɔkɔtɔma nɛ a tsɛɛ lɛ ke Yulio ɔ kaa  e hyɛ e nɔ. Kɛ je jamɛ a be ɔ kɛ yaa a, Yulio ngɛ he wami nɛ e kɛ maa ye bua Paulo loo e kɛ maa wa lɛ yi mi. Kɛ Yulio kɛ e he wami ɔ ma tsu ní ha kɛɛ? E nɔ jena benɛ a ba kple si ɔ, “Yulio je mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ Paulo, nɛ e ngmɛ lɛ blɔ kaa e ya e huɛmɛ ɔmɛ a ngɔ.” Pee se ɔ, Yulio pee nɔ́ ko kɛ he Paulo yi wami. Mɛni e pee? Benɛ mele nɛ Paulo kɛ ni ɔmɛ ngɛ mi ɔ ná oslaa a, ta buli ɔmɛ ngɛ hlae nɛ a gbe nihi tsuo nɛ a wo mɛ tsu ɔ konɛ a ko tu fo, se Yulio tsi a nya. Mɛni he je? Ejakaa e “fia e pɛɛ si kaa e maa baa Paulo yi.” Eko ɔ, Paulo yɔse kaa Yehowa gu ta bulɔ nɔkɔtɔma nɛ ɔ nɔ kɛ ngɛ lɛ ye buae nɛ e ngɛ e he piɛ poe.​—Níts. 27:1-3, 42-44.

13. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa kɛ nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a ma nyɛ ma tsu ní?

¹³ Mɛni yemi kɛ buami nɛ wa náa? Yehowa ma nyɛ maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ kudɔ nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a konɛ a pee níhi nɛ e suɔ nɛ e kɛ ha nɛ e yi mi tomi nɛ ba mi. Matsɛ Salomo ngma ke: ‘Matsɛ juɛmi ngɛ kaa nyu dɔ ngɛ Yehowa dɛ mi. He nɛ lɛɛ e suɔ nɛ e haa e guɔ.’ (Abɛ 21:1) Mɛni nɛ abɛ nɛ ɔ tsɔɔ? Adesahi ma nyɛ ma gba dɔ kɛ ha pa ko kɛ gu he nɛ a suɔ nɛ e ya. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ Yehowa hu ma nyɛ maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ kudɔ nɔ yeli a susumi konɛ e yi mi tomi nɛ ba mi. Ke e ba lɛ jã a, nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ he baa se nami kɛ haa Mawu we bi.​—Kɛ to Ezra 7:21, 25, 26 he.

14. Ngɛ Ní Tsumi 12:5 ɔ nya a, mɛnɔmɛ nɛ wa ma nyɛ maa sɔle kɛ ha?

¹⁴ Mɛni wa ma nyɛ maa pee? Wa ma nyɛ maa sɔle “kɛ ha matsɛmɛ kɛ nihi tsuo nɛ a hɛɛ blɔ nya nguahi” ɔ ke e he ba hia nɛ a mwɔ yi mi kpɔhi nɛ maa sa wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ he. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Wa ma nyɛ maa sɔle wawɛɛ kɛ ha wa nyɛmimɛ nɛ a wo mɛ tsu ɔ kaa bɔ nɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ pee ɔ. (Kane Ní Tsumi 12:5; Heb. 13:3) Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ maa sɔle kɛ ha buli nɛ a hyɛɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ ɔ hulɔ. Wa ma nyɛ ma kpa Yehowa pɛɛ konɛ e kudɔ nimli nɛ ɔmɛ nɛ a “je mi mi jɔmi kpo” kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ ɔmɛ kaa bɔ nɛ Yulio pee ɔ.​—Níts. 27:3.

15-16. Mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa gu Aristako kɛ Luka nɔ kɛ ye bua Paulo?

¹⁵ Mɛni yemi kɛ buami nɛ Paulo ná? Benɛ Paulo yaa Roma a, Yehowa gu e nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ kɛ ye bua lɛ si abɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi ní komɛ a he nɛ waa hyɛ.

 ¹⁶ Paulo huɛmɛ anɔkualetsɛmɛ nɛ ji Aristako kɛ Luka mwɔ a yi mi kpɔ kaa a kɛ Paulo maa ya Roma. * Baiblo ɔ tsɔɔ we kaa Yesu wo Aristako kɛ Luka si kaa a ma ya su Roma slɔkee. Enɛ ɔ he ɔ, a ngɔ a wami kɛ wo oslaa mi benɛ a kɛ Paulo hia blɔ ɔ. Se pee se ɔ, a ná le kaa nɔ́ ko be a he kɔe benɛ mele nɛ a ngɛ mi ɔ ya ná oslaa ngɛ blɔ ɔ nɔ ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, benɛ Aristako kɛ Luka kuɔ mele ɔ ngɛ Kaisarea konɛ a kɛ Paulo nɛ hia blɔ ɔ, eko ɔ, Paulo je e tsui mi nɛ e sɔle ha Yehowa nɛ e na lɛ si kaa e gu Kristofohi katsɛmɛ enyɔ nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ ye bua lɛ.​—Níts. 27:1, 2, 20-25.

17. Mɛni blɔ nɔ Yehowa gu nyɛmimɛ a nɔ kɛ ye bua Paulo?

¹⁷ Nyɛmimɛ ye bua Paulo si abɔ ngɛ e blɔ hiami ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ a ba kple si ngɛ Sidon ma a mi ɔ, Yulio ngmɛ Paulo blɔ kaa “e ya e huɛmɛ ɔmɛ a ngɔ konɛ a ya hyɛ e nɔ.” Nɛ pee se benɛ a ba Puteoli ma a mi ɔ, Paulo kɛ e huɛmɛ ɔmɛ “na nyɛmimɛ ngɛ [lejɛ ɔ], nɛ a kpa [mɛ] pɛɛ kaa [a] ye ligbi kpaago ngɛ a ngɔ.” Benɛ nyɛmimɛ ɔmɛ ngɛ Paulo kɛ e huɛmɛ ɔmɛ a hiami níhi hae ɔ, Paulo hu de mɛ e níhi a si kpamihi nɛ woɔ nɔ he wami ɔ ekomɛ nɛ lɔ ɔ ha nɛ a bua jɔ wawɛɛ. (Kɛ to Ní Tsumi 15:2, 3 ɔ he.) Benɛ a wo a sibi he wami ta a, Paulo kɛ e huɛmɛ ɔmɛ tsa a blɔ hiami ɔ nɔ.​—Nits. 27:3; 28:13, 14.

18. Mɛni ha nɛ Paulo na Mawu si nɛ e ná kã a?

¹⁸ Benɛ Paulo ngɛ blɔ nɔ kɛ yaa Roma a, eko ɔ, e susu sɛ womi nɛ e ngma kɛ ha Roma asafo ɔ jeha etɛ nɛ be ɔ he. E de mɛ ke: “Ye hɛ ngɛ jae ngɛ nyɛ he nɛ i suɔ kaa ma ba nyɛ ngɔ.” (Rom. 15:23) Se Paulo hyɛ we blɔ kaa e ma ba su a ngɔ kaa nɔ nɛ a wo lɛ tsu. Hyɛ bɔ nɛ Paulo bua maa jɔ ha benɛ e na nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Roma nɛ a ba daa si ngɛ blɔ he nɛ a ngɛ e he nyae ɔ! “Benɛ Paulo hɛ ngmɛ gba a nɔ ɔ, e na Mawu si, nɛ e ná kã.” (Níts. 28:15) Mo kadi kaa Paulo na Mawu si kaa e nyɛmimɛ ɔmɛ ba. Mɛni he je? Ejakaa Paulo na kaa Yehowa gu e nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ kɛ ngɛ lɛ ye buae si kake ekohu.

19. Kaa bɔ nɛ 1 Petro 4:10 tsɔɔ ɔ, mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa ma nyɛ maa gu wa nɔ kɛ ye bua nihi nɛ a hia yemi kɛ buami ɔ?

 ¹⁹ Mɛni wa ma nyɛ maa pee? Anɛ nyɛmimɛ komɛ ngɛ o we asafo ɔ mi nɛ hiɔ aloo si fɔfɔɛ kpa ko nɛ nya wa ha nɛ a ngɛ nɔ́ nae lo? Aloo o le nyɛmimɛ komɛ nɛ a suɔli gbo lo? Ke wa le nɔ ko kaa jã a, wa ma nyɛ maa sɔle kɛ ha Yehowa nɛ e tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ wa ma de loo nɔ́ nɛ wa maa pee kɛ ye bua. Eko ɔ, nɔ́ ko nɛ wa ma de aloo nɔ́ ko nɛ wa maa pee ɔ ma nyɛ maa ye bua nyɛmi ɔ. (Kane 1 Petro 4:10.) * Ke wa ye bua mɛ ɔ, a ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa si womi nɛ nyɛɛ se ɔ kɔɔ mɛ hu a he. Yehowa wo si ke: “I be mo sie gblegbleegble, nɛ i be mo kuae gblegbleegble hulɔ.” Anɛ enɛ ɔ be hae nɛ o bua nɛ jɔ lo?

20. Mɛni he je nɛ waa kɛ nɔ mi mami ma nyɛ ma de ke: “Yehowa ji ye yemi kɛ bualɔ” ɔ?

²⁰ Kaa bɔ nɛ e ba ngɛ Paulo kɛ e huɛmɛ ɔmɛ a blɔ fa mi ɔ, ke wa ngɛ wami blɔ ɔ nɔ nyɛɛe ɔ, wɔ hu waa kɛ nyagbahi nɛ a ngɛ kaa ahumi ɔ ma nyɛ maa kpe. Se ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, wa ma nyɛ maa pee kã ejakaa Yehowa kɛ wɔ ngɛ. E guɔ Yesu kɛ bɔfo ɔmɛ a nɔ kɛ yeɔ bua wɔ hulɔ. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa ma nyɛ maa gu nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a nɔ kɛ ye bua wɔ ke lɔ ɔ ma ha nɛ e yi mi tomi nɛ ba mi. Wa kpɛti nihi fuu ma nyɛ maa ye odase kaa Yehowa kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ taa e sɔmɔli a tsui he konɛ a ye bua a nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a hia yemi kɛ buami ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, kaa bɔ nɛ Paulo de ɔ, wɔ hu waa kɛ nɔ mi mami ma nyɛ ma de ke: “Yehowa ji ye yemi kɛ bualɔ; i be gbeye yee. Mɛni adesa ma nyɛ maa pee mi?”​—Heb. 13:6.