1. Vika vi ka tu lembezieka nga tu livua vulika cipue nga tu na tompela mu visoti? (Visamo 118:5-7)

VUNO mua livuaho laza ngecize muli lika lienu, kaha ka kuesi na umo uahi a mi kuasa ku lua na cimo cisoti ni? Vavengi va livuaho laza ngoco, cipue vene vamo vangamba va Yehova. (1 Vam. 19:14) Nga nenu via cifua eci via mi solokelaho laza, vulukenu eci cikulaheso ca Yehova: “Na hamo hahi ha nji ka ku ecelela, cipue na hamo hahi ha nji ka ku sila. Ngoco tu ka simpa vuino, mu ku handeka nguetu: Yehova ikeye mukuasi uange, ka nji kevua vuoma.” (VaHe. 13:5, 6) Kapostolo Paulu ua sonekelele aa mezi vamuanaye va kele mu Yundeya mu muaka ua 61 T.K.N. Mezi eni a tu vuluisa vi va handeka ku Visamo 118:5-7.—Tandenu.

2. Vika tu hilula mu cilongesa cino, kaha omo lia vika?

² Ngeci mua mukua Visamo, kapostolo Paulu neni ua limuenenene ngecize Yehova ua puile Mukuasi ueni. Ca ku muenako, miaka ivali ku nima tele kanda a soneke mukanda ua tumine ku vaHevelu, Paulu ua ile vumo vungendzi vua vusonde vua kama mu kalunga-ndonga ua mahundzi na mankimba a akalu. (Vilinga 27:4, 15, 20) Mu vungendzi vuose vuze kaha na ha ntsimbu tele kanda a linge vungendzi vuaco, Yehova ua lipuisile mukuasi ua Paulu mu vinjila via ku liseza-seza. Tu hilulaho vinjila vitatu. Njila ya katete, Yehova ua kuasele kapostolo Paulu ku hitila muli Yesu na tungelo. Ya mu civali, ua mu kuasele ku hitila muli vamo vakua ku suana. Kaha ya mu citatu, ua mu kuasele ku hitila muli vamuanaye mu lutsilielo. Ku hilula evi viuma via solokelele Paulu, cika tu kuasa ku kulahela mu cikulaheso ca Njambi, ca ku pua Mukuasi uetu lelo lino.

3. Vika halumo ua lihuile Paulu, kaha omo lia vika?

³ Paulu ua tondekele vukuasi. Mu 56 T.K.N., cimo civunga ca kokelele Paulu ku mbandza ya tembele mu Yelusalema linga va ka mu tsihileko. Lia mukuavo, omo Paulu va mu nehele ku mpunga, vitozi veni kampe ve ku mu tavuile ha kati, omo lia ku linga ou a kokela oku ou a kokela oku. (Vili. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Ha ntsimbu ize, halumo Paulu ua lihuile ngueni, vuno nji hasa ku kolesa mu visoti evi ni?

4. Vati Yehova ua kuasele Paulu ku hitila muli Yesu?

⁴ Vukuasi vuka ua tambuile Paulu? Ku vutsiki vua hateleko tunde ha va kuatelele Paulu, “Muangana” Yesu uemanene hamo neni, na ku mu leka ngueni: “Simpa! muomu ngue u na nji tumbula vukaleho ku Yelusalema, ngecize vene u na pande ku nji tumbula vukaleho ku Loma naua.” (Vili. 23:11) Mua vusunga aa mezi a ku lembezieka ezilile ha ntsimbu ya cili! Yesu ua sangalele Paulu omo lia vukaleho vua hele mu Yelusalema. Kaha ua mu kulahesele ngecize a ka heta naua vuino ku Loma na ku hana vukaleho kuze. Mu nima ya ku ivua aze mezi, halumo Paulu ua livuile ku lembama ngue muana ali ha mavoko a ise.

5. Vati Yehova ua kuasele Paulu ku hitila muli kangelo? (Talenu cikupulo ca helu lia Vutala.)

⁵ Mu visoti vikuavo vika ua hitile Paulu? Mu nima ya miaka ivali tunde ha vize vitanga via hitile mu Yelusalema, Paulu ua londele mu mbapolo ya kele na kuya ku Italia, kaha kua katukile mahundzi na mankimba a akalu, a lingisile vakua ku sunga mbapolo na vose va kelemo, ku singanieka nguavo kuavo ngu. Vunoni Paulu ka vuile liova. Omo lia vika? Ua lekele vose va kele mu mbapolo ngueni: “Vutsiki vuno vene kua mene hamo nange kangelo ka Njambi, uze u nji ku pangela nange nji ueni, ngueni, kati u ivue vuoma, Paulu; u na pande ku mana ku meso a Sezale: kaha tala, Njambi na ku fungila vose vaze va li na ku enda mu vuato hamo nove.” Yehova ua pangesele naua kangelo, mu ku hilukila cize cikulaheso ca hanene kuli Paulu ku hitila muli Yesu. Kaha cili vene Paulu ua hetele ku Loma.—Vili. 27:20-25; 28:16.

6. Cikulaheso cika ca Yesu ci hasa ku tu kaniamesa kaha omo lia vika?

⁶ Vukuasi vuka tue ku tambula? Yesu a ka tu kuasa ngue mua kuasele Paulu. Ca ku muenako, Yesu ua kulahesele vose vakua ku mu kava, ngueni: “Nji li nenu matangua ose, na ha ku-kotoka ca miaka.” (Mat. 28:20) Aa mezi a Yesu kasi eku tu kaniamesa lelo lino. Omo lia vika? Muomu amo matangua ce ku tu kaluuila ku kolesa. Ca ku muenako, nga tu na tsisa kavusoko, tue ku pinda na vusiua kati lika mu matangua a andende, vunoni halumo mu miaka ya yingi. Vamo nkala litangua lie ku va kaluuila omo lia  vukulupe. Vakuavo co amo matangua, ve ku pinda na vusiua vua ku hianesamo. Vutuhu ngoco tue ku tualelelaho ku kolesa, muomu tua tantekeya ngecize Yesu ali netu “matangua ose” hamo lika na matangua a akalu cikuma a mu muono.—Mat. 11:28-30.

7. Kuliya na ku Ku-Solola 14:6, vati Yehova ue ku tu kuasa lelo lino?

⁷ Lizi lia Njambi lia tu hana vusunga ngecize Yehova ue ku tu kuasa ku hitila mu tungelo. (VaHe. 1:7, 14) Ca ku muenako, tungelo ve ku tu kuasa na ku tu tuamenena nga tuli na ku ambulula ‘muzimbu ua cili ua Vuangana’ ku vantu va ku “vifuti viose, na miyati yose na malimi ose.”—Mat. 24:13, 14; Tandenu Ku-Solola 14:6.

8. Vati Yehova ua kuasele Paulu ku hitila muli umo kapitau ua masualale?

⁸ Vukuasi vuka ua tambuile Paulu? Mu muaka ua 56 T.K.N., Yesu ua kulahesele Paulu ngecize a ka heta ku Loma. Vunoni vamo vaYundeya va mu Yelusalema, va likuminyine ku vandelela Paulu na ku mu tsiha. Omo kapitau ua masualale va mu Loma, Kalandiu Lisiya ua vuile via vutumbe vuaco ua tondele njila ya ku ohielamo Paulu. Vuasi-vuasi Kalandiu ua tumine masualele va vengi linga va niunge Paulu na ku ka mu hetesa ku Sesaliya, imo mbonge ya kele ha 105 km na Yelusalema. Kaha kuze ku Sesaliya, Nguvulu Feliksi ua sikile ngecize Paulu “va mu niunge ku ndzivo ya muangana Helonde.” Mua vusunga vaze va tondele ku mu tsiha, ka va haselemo naua.—Vili. 23:12-35.

9. Vati Nguvulu Festu ua kuasele Paulu?

⁹ Mu nima ya miaka ivali, Paulu kasi ua kele mu kamenga ku Sesaliya. Ha ntsimbu ize Nguvulu Feliksi tele va mu sintsa laza kuli Nguvulu Festu. VaYundeya va lambelele Festu a tume Paulu ku Yelusalema linga va ka mu sompeseleko, vunoni Festu ua vianene. Halumo Festu ua vianene ku lingamo, muomu ua tantekeyele ngecize vaYundeya “va lingile vutumbe vua ku mu tsihila mu njila.”—Vili. 24:27–25:5.

10. Vati ua lingile Nguvulu Festu omo Paulu ua vundilile ngecize va ka mu sompese kuli Sezale?

¹⁰ Mu nima ya ntsimbu, Paulu va mu sompesele mu Sesaliya. Mu ku linga Festu “ua hiangele ku uana cilemo kuli vaYundeya,” ue huile Paulu, ngueni: “U hianga ku kanduka ku Yelusalema linga nji ku sompesele viuma evi kuze ni?” Paulu ua tantekeyele ngecize, citava halumo ku Yelusalema va ka mu tsihilako, kaha ua tantekeyele naua ngecize linga ohiele muono ueni noho a ka hete ku Loma na ku tualelelaho cipanga ceni ca ku ambulula kuze. Ngeci ua kumbuluile ngueni, “Nji lihita kuli Sezale.” Kaha Festu mu nima ya ku simutuila na vakua ku mu mamuna, ua lekele Paulu ngueni: “U na lihiti kuli Sezale, kuli Sezale u kaya.” Cihangula ca Festu ca ku tuma Paulu ku Loma, cohielele Paulu ku vitozi veni. Mu ntsimbu ya indende, Paulu ue ku hetele ku Loma—kuze kua puile ku laako cikuma na vaYundeya va tondele ku mu tsiha—Vili. 25:6-12.

11. Mezi aka a ku lembezieka ua sonekele Isaya a singaniekele Paulu?

¹¹ Omo Paulu ua kele na ku lavelela vungendzi vueni vua kuya ku Italia, halumo ua singaniekele ha cilungula ca hele kapolofeto Isaya kuli vaze va kele na ku luisa Yehova, ngueni: “Lisikulienu zinguli, kaha zi ka nonga, handekenu lizi, kaha kali ka kola, muomu Njambi ali netu.” (Isaya 8:10) Paulu ua tantekeyele ngecize Njambi a mu kuasa, kaha evi halumo via mu kuasele ku kolesa mu vieseko via mu lavelelele ku lutue.

12. Vati Yuliu ua lengile Paulu, kaha vika halumo Paulu ua nongonuene?

¹² Mu 58 T.K.N., Paulu ua katukile vungendzi  vua ku ya ku Italia. Mu ku linga Paulu ua puile cindzinda, va mu kundikile mu mavoko a umo mukuluntu ua masualele va ku Loma, lizina lieni Yuliu. Ngeci Yuliu ua kele na ndzili ya ku linga Paulu muose-omuo mua zangele. Vati honi ua pangesele ndzili yaco? Lia mukuavo mu va hetele ha vutulilo vua katete, Mbimbiliya nguayo: “Yuliu ua lingile ngozi na Paulu, ua mu tavele ku ya kuli vavusamba veni.” Kaha ha ntsimbu ikuavo naua Yuliu ua ohielele Paulu.” Ku vika? Masualele va tondele ku tsiha vindzinda vose va kele mu mbapolo, vunoni Yuliu ua va vindikile. Omo lia vika? “Muomu ua hiangele ku ohiela Paulu.” Citava Paulu, halumo neni ua nongonuene ngecize Yehova ikeye ali na ku tuamenena uze kapitau ua ngozi.—Vili. 27:1-3, 42-44.

13. Vati Yehova a hasa ku pangesa vakua ku suana?

¹³ Vukuasi vuka tue ku tambula? Yehova a hasa ku pangesa ngolo yeni ya ku hiana, sipilitu santu mu ku lingisa vakua ku suana va puisemo vize via a tonda. Ngue mua sonekele muangana Solomone: “Mutima ua muangana u li mu livoko lia Yehova ngue vandonga va mema: A u aluluisa kuose ku a na zange.” (Visi. 21:1) Vika a lomboloka aa mezi? Vantu va hasa ku hinda kapila ka mema, na ku ka talekesa kuose ku va na zange. Na vuno vene, Yehova a hasa ku pangesa sipilitu santu yeni, mu ku alulula visinganieka via vakua ku suana linga vi talekese muze mu nai vutumbe vueni. Mue ku lingamo, vakua ku suana, ve ku linga vihangula vize vie ku kuasa vantu veni.—Setekesenu na Ezela 7:21, 25, 26.

14. Kuliya na Vilinga 12:5, veya tu hasa ku kundika mu vivundilo vietu?

¹⁴ Vika tu hasa ku linga? Tu hasa ku kundika vamiangana na vose vali ku vukama mu vivundilo vietu, ha vintsimbu vi ve ku linga vihangula vie ku kuata ku muono uetu Vakua Kilistu na ku ambulula cetu. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Ngue mu va lingile Vakua Kilistu va ku sekulu ya ku livanga, netu tue ku vundila na ku lambelela Njambi linga a kuase vamuanetu vali mu tumenga. (Tandenu Vilinga 12:5; VaHe. 13:3) Cikuavo naua, tu hasa ku kundika mu vivundilo vietu vakua ku niunga tumenga muomu vakevo mpundu ve ku kala na vamuanetu. Tu hasa ku vundila Yehova linga a votsikise visinganieka via vantu vaco na ku va vuisa cizango, ca ku linga ngue mua lingile Yuliu, ni nguetu, ku muesa ngozi kuli vamuanetu vali mu tumenga.

15-16. Vati Yehova ua kuasele Paulu ku hitila muli Alistaliku na Luka?

¹⁵ Vukuasi vuka ua tambuile Paulu? Paulu,  mua kele na kuya ku Loma, vintsimbu via vingi Yehova ua mu kuasele ku hitila muli vamuanaye va mu lutsilielo. Tu hilulenu vimo vimueso viaco.

¹⁶ Vavusamba vavali va Paulu Alistaliku na Luka, va likuminyine kuya na Paulu ku Loma. * Mu ku likuminia kuya na Paulu, va hakele miono yavo mu vusonde, kaha cimoneka ngue vakevo ku va tambuile mpundu vusunga vua ku fuma kuli Yesu ngecize va ka heta na muono ku Loma. Vunoni va tantekeyele lika ngecize ku va ka nongo, tele va nende laza ntunda ya kama mu vungendzi vuze vua vusonde. Ngeci mukemuo, omo Luka na Alistaliku va londele mu mbapolo iya ku Sesaliya, citava Paulu ua vundilile kuli Yehova na ku mu santsela omo lia vukuasi vua mu hanene ku hitila muli vavusamba veni va ku simpa.—Vili 27:1, 2, 20-25.

17. Vati Yehova ua kuasele Paulu ku hitila muli vamuanaye mu lutsilielo?

¹⁷ Mu vungendzi vua ku Loma, Paulu ua tambuile vukuasi vua vuingi kuli vamuanaye mu lutsilielo. Ca ku muenako, ku cikuma ca mu mbonge ya Sindone, Yuliu ua tavesele Paulu kuya kuli “vavusamba veni linga va ka mu kuase.” Kaha mu nima ya ntsimbu mu va hetele mu mbonge ya ku Puzolo, Paulu na vavusamba veni va uanene vamuanaye, kaha va va lambelele ku simbula navo mu matangua atanu na avali. Omo vamuanaye mu lutsilielo va kele na ku kuasa Paulu na vavusamba veni, citava Paulu ua va vuisile ndzolela ya kama mu ku va leka mizimbu ya ku kaniamesa. (Setekesenu na Vilinga 15:2, 3) Mu va vuile kandzili ka na lihiluisa mu muvila, Paulu na vavusamba veni va tualeleleho vungendzi.—Vili. 27:3; 28:13, 14.

18. Vika via lingisile Paulu ku santsela Njambi na ku simpa?

¹⁸ Omo Paulu ua kele na ku suena ku Loma, halumo ua singaniekele ha mukanda ua sonekelele cikungulukilo ca mu Loma miaka 3 ku nima ngueni: “Miaka eyi ya yingi nji na kala mu ku sunguiya ku iza kuli enu.” (Loma 15:23) Vunoni ka tantekeyele ngecize, a ka hetako mu vundzinda. Mua vusunga, Paulu ua simpile na ku ivua ndzolela ya kama, mua muene vamuanaye va mu Loma vali na ku mu vandamena ku  tapalo linga va mu meneke. Ngeci “omo Paulu ua va muene, ua santselele kuli Njambi, ua likolesele.” (Vili. 28:15) Paulu ua santselele Njambi mua muene vamuanaye. Omo lia vika? Muomu ua muene naua ngecize Yehova na mu kuasa ku hitila muli vaze vamuanaye.

19. Ngue mu ua muesa 1 Petulu 4:10, vati Yehova a hasa ku tu pangesa mu ku kuasa vakua ku kalekeya?

¹⁹ Vika tu hasa ku linga? Mu tantekeya umo muanetu mu cikungulukilo cenu, ali na ku yanda na vumo vuvezi ni na cimo cisoti ceka ni? Halumo na tsisa umo kavusoko. Ngeci mukemuo, nga tu tantekeya ngecize umo muanetu ali mu visoti, tu hasa ku vundila kuli Yehova a tu kuase ku handeka ni ku linga vimo viuma vi ka muesa ngozi na cilemo. Mezi na vilinga vietu, halumo vikevio lika vi va tondeka vamuanetu linga va tualeleleho ku kolesa. (Tandenu 1 Petulu 4:10.) * Vaze va tue ku kuasa, va hasa ku vueza ku lukulahelo luavo muli eci cikulaheso ca Yehova: “Na hamo hahi ha nji ka kuecelela cipue na hamo hahi ha nji ka ku sila.” Nga va na lingimo, mua vusunga, mu kevua ndzolela ya kama!

20. Omo lia vika tu hasa ku handeka na mutima uose nguetu: “Yehova ikeye Mukuasi uange”?

²⁰ Ngeci mua vungendzi vua lingile Paulu na vavusamba veni, netu lelo lino tue ku hita mu visoti via vingi via ku lifua na mankimba na luhundzi. Vunoni, netu tu hasa ku simpa muomu Yehova ali netu. Ue ku tu kuasa ku hitila muli Yesu na tungelo. Cikuavo naua, Yehova a hasa ku tu kuasa ku hitila muli vakua ku suana nga ku lingamo ci na litombola na cizango ceni. Kaha ngue mu tue ku limuena tu vose, Yehova ue ku pangesa sipilitu santu yeni, mu ku vuisa vamuanetu cizango ca ku tu kuasa nga tuli mu visoti. Ngeci mukemuo, ngeci mua Paulu, tuli na vusunga vua ku handeka na mutima uose nguetu: “Yehova ikeye mukuasi uange, ka nji kevua vuoma. Muntu a ka nji linga vikandzo?”—VaHe. 13:6.