1. Ko e heigoa ka fakamafana a tautolu ka logona hifo e matimati po ke tupetupe lahi ke he tau lekua? (Salamo 118:5-7)

NUKUA logona hifo kia e koe kua nakai fai tagata ke lagomatai a koe ke fakauka ke he paleko? Tokologa ne logona hifo pihia, putoia e tau fekafekau fakamooli ha Iehova. (1 Patu. 19:14) Ka tupu ai ki a koe, manatu e maveheaga ha Iehova: “Nakai tuai toka ni e au a koe, nakai tuai tiaki ni e au a koe.” Maeke a tautolu ke talahau mo e mauokafua: “Ko e Iki [Iehova], ko e haku a lagomatai haia, nakai matakutaku au.” (Hepe. 13:5, 6) Tohia he aposetolo ko Paulo e tau kupu ia ke he tau matakainaga i Iutaia kavi ke he 61 V.N. Fakamanatu he tau kupu haana e tau mena ne fakamau he Salamo 118:5-7.​—Totou.

2. Ko e heigoa ha tautolu ka fakatutala ki ai he vala tala nei, mo e ko e ha?

² Tuga e salamo, iloa e Paulo mai he tau mena ne tutupu ki a ia ko Iehova ko e Lagomatai haana. Tuga anei, molea ua e tau ato tohia e Paulo e tau tohi ke he tau Heperu, tō lahi mahaki e afā he fenoga a ia i tahi. (Gahua 27:4, 15, 20) He fenoga ia mo e tau tau fakamua atu, ne kehekehe e tau puhala ne eke a Iehova mo Lagomatai ha Paulo. To fakatutala a tautolu ke he tolu e puhala ia. Foaki e Iehova e lagomatai puhala ia Iesu mo e tau agelu, tau tagata ne takitaki, mo e tau matakainaga. He kumikumi ke he tau mena nei ne tutupu he moui ha Paulo to fakahokulo e falanaki ha tautolu ke he maveheaga he Atua to tali foki e Ia e tau ole ha tautolu ma e lagomatai.

3. Ko e heigoa ne liga manamanatu a Paulo, mo e ko e ha?

³ Lata a Paulo ke moua e lagomatai. Kavi ke he 56 V.N., ne toho he moto tagata a ia ki fafo he faituga i Ierusalema ti lali ke kelipopo a ia. He aho hake, he tamai a Paulo ki mua he Saneheturini, teitei hēhē he tau fī ha Paulo a ia. (Gahua 21:30-32; 22:30; 23:6-10) He magaaho ia liga manamanatu a Paulo, ‘Fiha e leva ke fakauka au ke he ekefakakelea nei?’

4. Lagomatai fēfē e Iehova a Paulo puhala ia Iesu?

⁴ Ko e heigoa e lagomatai ne moua e Paulo? He pō ne mole e tapaki ha Paulo, ko e “Iki” ko Iesu ne tū he faahi haana mo e pehē: “Kia fakamanavalahi a a koe; ha ko e mena tuga he talahau fakatonu e koe i lerusalema e tau mena kia au, kua lata foki he talahau pihia e koe i Roma.” (Gahua 23:11) Ko e fakamalolōaga he magaaho tonu! Nava e Iesu a Paulo ha kua fakamatala i Ierusalema. Ti mavehe a ia to haohao mitaki e fenoga ha Paulo he hoko atu ki Roma ka fakamatala foki a ia. He mole e moua he fakamafanaaga ia, liga logona hifo e Paulo e haohao mitaki tuga e tama ne fakapulupulu he matua taane he tau lima haana.

5. Lagomatai fēfē e Iehova a Paulo puhala he agelu? (Kikite fakatino he kili.)

⁵ Ko e heigoa falu paleko ha Paulo? Kavi ke he ua e tau he mole e tau mena ia ne tutupu i Ierusalema, ko Paulo he foulua ne fano ki Italia he mogo ne tō e afā lahi ti manatu e kau gahua mo e tau tagata i ai to mamate a lautolu. Ka e nakai matakutaku a Paulo. Ko e ha? Tala age a ia ki a lautolu i loto: “Ha ko e mena tu mai kia au ne po e agelu he Atua, ko e hana tagata au, kua fekafekau foki au kia ia, Kua pehe mai, Paulo na e, ua matakutaku a koe; to tu ni a koe ki mua a Kaisara; kitiala, kua foaki atu he Atua kia koe a lautolu oti ne fenoga mo koe.” Fakaaoga e Iehova e agelu ke fatiaki e fakamafanaaga ne age fakamua e ia ki a Paulo puhala ia Iesu. Ti hoko mooli a Paulo ki Roma.​—Gahua 27:20-25; 28:16.

6. Ko e heigoa e maveheaga ha Iesu ka fakamalolō a tautolu, mo e ko e ha?

⁶ Ko e heigoa e lagomatai kua moua e tautolu? To lalago e Iesu a tautolu tuga ne taute e ia ki a Paulo. Ma e fakatai, mavehe a Iesu ki a lautolu oti ne mumui ki a ia: “To fakalataha au mo mutolu ke he tau aho oti, ato hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi.” (Mata. 28:20) Kua fakamalolō lahi e tau kupu ha Iesu ki a tautolu. Ko e ha? Ha ko e falu aho kua uka ia tautolu ke fakauka. Tuga anei, ka mate e fakahele ha tautolu to liga nakai ni fehagai a tautolu mo e tau mamahi ke he tau aho gahoa ka e ke he loga e tau tau. Falu ne fehagai mo e tau aho uka ha kua fuakau. Ka e falu  ne fehagai mo e tau aho kua tupetupe lahi e tau logonaaga ha lautolu ha ko e gagao fakaatukehe. Pete ia, kua moua e tautolu e malolō ke fakauka ha kua iloa e tautolu ko Iesu kua fakalataha mo tautolu he “tau aho oti,” pihia mo e tau aho kelea lahi mahaki he tau momoui ha tautolu.​—Mata. 11:28-30.

7. Ia Fakakiteaga 14:6, lagomatai fēfē e Iehova a tautolu mogonei?

⁷ Tala mai he Kupu he Atua kua lagomatai e Iehova a tautolu puhala he tau agelu haana. (Hepe. 1:7, 14) Ma e fakatai, lalago mo e takitaki he tau agelu a tautolu he fakamatala e ‘tala mitaki nai he Kautu’ ke he tau tagata he “tau motu kehe oti, mo e tau magafaoa, mo e tau vagahau kehekehe.”​—Mata. 24:13, 14; totou Fakakiteaga 14:6.

8. Lagomatai fēfē e Iehova a Paulo puhala he iki ne pule ke he tau kau?

⁸ Ko e heigoa e lagomatai ne moua e Paulo? He tau 56, ne tala age a Iesu ki a Paulo to hoko a ia ki Roma. Ka e falu Iutaia i Ierusalema ne pulega ke tapaki a Paulo mo e kelipopo a ia. He mogo ne iloa he iki ne pule ke he tau kau Roma ko Kalaotio Lusia e pulega, ne fakahao e ia a Paulo. Mafiti a Kalaotio ke poaki ke he tau kautau loga ke puipui a Paulo mo e uta a ia ki Kaisaria, he hala ne kavi ke he 105 e kilomita mai i Ierusalema. I Kaisaria, poaki he Iki ne Mua ko Feliki ke “leoleo a ia [Paulo] ke he fale he iki ko Herota.” Ko e tau Iutaia ne manako ke kelipopo a Paulo kua nakai maeke ke fakamamahi a ia i ai.​—Gahua 23:12-35.

9. Lagomatai fēfē he Iki ne Mua ko Feso a Paulo?

⁹ Ua e tau he mole, ko Paulo agaia he fale puipui i Kaisaria. Ko Feso e iki ne mua ne hukui a Feliki. Olelalo e tau Iutaia ki a Feso ke tamai a Paulo ki Ierusalema ke tū he fakafiliaga ka e nakai talia e Feso. Liga mailoga he iki ne mua kua lali e tau Iutaia ke “lamalamati e lautolu ke kelipopo a ia [Paulo] he magahehala.”​—Gahua 24:27–25:5.

10. Tali atu fēfē e Iki ne Mua ko Feso ke he ole ha Paulo ke fakafili e Kaisara?

¹⁰ Magaaho fakamui ne fakahoko e fakafiliaga ha Paulo i Kaisaria. Ha kua loto a Feso “ke fakafiafia e tau tagata Iutaia,” hūhū a ia ki a Paulo: “Po kua loto nakai a koe ke hake ki Ierusalema, kia fakafili ai a koe hoku mua ke he tau mena nai?” Iloa e Paulo to liga kelipopo a ia i Ierusalema, ti iloa foki e ia e mena kua lata a ia ke taute ke fakahao e moui haana ke hoko atu ki Roma mo e matutaki e gahua fakamatala haana. Pehē a ia: “Kua ui atu au kia Kaisara.” He mole e fevagavagahauaki mo lautolu ne pule, tala age a Feso ki a Paulo: “Kua ui atu kia a koe kia Kaisara? To fano ni a koe kia Kaisara.” Ko e fifiliaga mitaki ha Feso ne fakahao a Paulo mai he tau fī haana. Nakai leva, ko Paulo i Roma ne mamao mai he tau Iutaia ne tatao ke kelipopo a ia.​—Gahua 25:6-12.

11. Ko e heigoa e tau kupu fakamafana ne manamanatu a Paulo ki ai ne talahau e Isaia?

¹¹ He fakatali a Paulo ke kamata e fenoga haana ki Italia, liga manamanatu lahi a ia ke he hatakiaga ne omoomoi he perofeta ko Isaia ke tala age ki a lautolu ne totoko ki a Iehova: “Kia pulega a mutolu, ka to fakahui ni; kia vagahau e mutolu e kupu ka e nakai ni mau; ha kua ha ha ia mautolu e Atua.” (Isaia 8:10) Iloa e Paulo to lagomatai he Atua a ia, ti liga fakamalolō he mena nei a ia ke fehagai mo e tau kamatamata i mua.

12. Ko e heigoa ne taute e Iulio ki a Paulo, ti ko e heigoa e fua ne liga mailoga e Paulo?

¹² He 58 V.N., ne tuku fenoga a Paulo ki Italia. Ha ko e pagotā, tuku a ia ki lalo he pule he takitaki kau Roma ko Iulio. Tali mai he mogoia,  maeke a Iulio ke ekefakakelea po ke totonu ki a Paulo. Fakaaoga fēfē e ia e pule haana? He aho hake ne hohoko atu a lautolu ke he matakavi fakamua “kua mahani totonu mai foki a Iulio kia Paulo, mo e tuku atu kia ia ke fano ke he hana tau kapitiga.” Ne liu foki a Iulio fakahao a Paulo. Fēfē? Pulega e tau tagata tau ke kelipopo e tau pagotā oti he foulua ka e taofi e Iulio a lautolu. Ko e ha? He “loto e takitaki he tokoteau ke fakamoui a Paulo.” Liga mailoga e Paulo kua fakaaoga e Iehova e takitaki kau totonu ke lagomatai mo e puipui a ia.​—Gahua 27:1-3, 42-44.

13. Fakaaoga fēfē e Iehova e tau tagata ne takitaki?

¹³ Ko e heigoa e lagomatai kua moua e tautolu? Ka lagotatai mo e finagalo ha Iehova, maeke a ia ke fakaaoga e agaaga tapu malolō haana ke omoomoi e tau tagata ne takitaki ke taute e mena ne manako a ia ki ai. Tohi he Patuiki ko Solomona: “Ko e loto he patuiki, ko e tau hala vai ia ke he lima a Iehova; ne liliu ai e ia ke he tau mena oti kua finagalo ki ai a ia.” (Fakatai 21:1) Ko e heigoa e kakano he fakatai nei? Maeke e tau tagata ke keli e vai ke tafe ke he faahi ne manako a lautolu ki ai. Pihia foki, maeke a Iehova ke fakaaoga e agaaga haana ke hiki e tau manatu he tau takitaki he puhala kua lagotatai mo e finagalo haana. Ka pihia, ne omoomoi e tau tagata ne takitaki ke taute e tau fifiliaga kua aoga ke he tau tagata he Atua.​—Fakatatai Esera 7:21, 25, 26.

14. He fakalautatai mo e Gahua 12:5, maeke a tautolu ke liogi ma ha hai?

¹⁴ Ko e heigoa ha tautolu ka taute? Maeke a tautolu ke liogi “ma e tau patuiki, mo lautolu oti ne toka ai e pule” he magaaho ka taute e lautolu nei e tau fifiliaga ka lauia e moui mo e fekafekauaga Kerisiano ha tautolu. (1 Timo. 2:1, 2; Nehe. 1:11) Tuga e tau Kerisiano he senetenari fakamua, liogi fakamakamaka foki a tautolu ke he Atua ma e tau matakainaga ha tautolu he fale puipui. (Totou Gahua 12:5; Hepe. 13:3) Lafi ki ai, maeke foki a tautolu ke liogi ma e tau leoleo he fale puipui ne leveki e tau matakainaga ha tautolu. Maeke a tautolu ke olelalo ki a Iehova ke omoomoi e tau manatu he tau tagata pihia ke tuga a Iulio ke “mahani totonu” ke he tau matakainaga ha tautolu he fale puipui.​—Gahua 27:3.

15-16. Lagomatai fēfē e Iehova a Paulo puhala ia Aritako mo Luka?

¹⁵ Ko e heigoa e lagomatai ne moua e Paulo? He fenoga a Paulo ki Roma, lagaloga e fakaaoga e Iehova e tau matakainaga ke lagomatai  a ia. Kia fakatutala a tautolu ke he falu fakataiaga.

¹⁶ Tokoua e kapitiga fakamooli ha Paulo ko Aritako mo Luka ne fifili ke fakatauō mo ia ki Roma. * Makai a laua ke foaki e tau momoui ke ō mo Paulo pete ni kua nakai moua e laua e maveheaga mai ia Iesu to hohoko a laua ki Roma. Fai magaaho he mole ti tō e afā lahi, ne iloa laia e laua to fakahao e tau momoui ha laua. Ko e mena ia, he o atu a Aritako mo Luka ke he foulua i Kaisaria, liga liogi fakalahi a Paulo ki a Iehova he fakaaue ma e lagomatai ne foaki e ia puhala he tau matakainaga tokoua nei ne loto malolō.​—Gahua 27:1, 2, 20-25.   

17. Lagomatai fēfē e Iehova a Paulo puhala he tau matakainaga haana?

¹⁷ He fenoga ha Paulo, ne lagaloga e lagomatai he tau matakainaga haana a ia. Tuga anei, he hohoko ki Saitonu ne fakaatā e Iulio a Paulo “ke fano ke he hana tau kapitiga, mo e talia e fakaalofa mai ha lautolu.” Fakamui, he maaga ko Puteoli ko Paulo mo e tau kapitiga haana “kua moua ai e tau matakainaga, kua ole mai ke nonofo a mautolu mo lautolu po fitu.” He leveki fakatino he tau Kerisiano i ai a Paulo mo e tau kapitiga haana, ne fakafiafia e Paulo e tau matakainaga ne leveki a ia he tala age e tau tala atihake. (Fakatatai Gahua 15:2, 3.) He mole e ahiahi mafanatia ia, ne matutaki e fenoga ha Paulo mo e tau kapitiga haana.​—Gahua 27:3; 28:13, 14.

18. Ko e heigoa ne omoomoi a Paulo ke fakaaue ke he Atua mo e fakamanavalahi?

¹⁸ He fina atu a Paulo ki Roma, liga manamanatu a ia ke he tau mena ne tohia e ia he tolu e tau fakamua ke he fakapotopotoaga he maaga ia: “Kua loga e tau tau kua manako ai au ke fina atu kia mutolu.” (Roma 15:23) Ka e nakai amanaki a ia ke hoko atu ki ai ko e pagotā. Ne mafanatia mooli a ia he kitia e tau matakainaga i Roma kua o mai ke fonofono a ia! “Kua kitia atu e Paulo a lautolu, ati fakaaue ai ke he Atua, mo e fakamanavalahi a ia.” (Gahua 28:15) Mailoga na fakaaue a Paulo  ke he Atua ma e tau matakainaga ne haia i ai. Ko e ha? Ha kua liu a Paulo kitia foki e lagomatai ha Iehova ki a ia puhala he tau matakainaga.

19. Ia 1 Peteru 4:10, liga fakaaoga fēfē e Iehova a tautolu ko e puhala ke fakahoko e lagomatai haana ke he tau matakainaga kua matematekelea?

¹⁹ Ko e heigoa ha tautolu ka taute? Fai matakainaga nakai ne iloa e koe he fakapotopotoaga haau kua tupetupe he gagao po ke hane fehagai mo e falu lekua? Po kua mate e fakahele ha lautolu. Ka iloa e tautolu kua fai matakainaga ne lata ke lagomatai, maeke a tautolu ke ole ki a Iehova ke lagomatai a tautolu ke talahau po ke taute e taha mena mitaki. Liga ko e tau kupu mo e tau gahua ha tautolu ko e tau fakamafanaaga kua latatonu ma e matakainaga ha tautolu. (Totou 1 Peteru 4:10.) * Ko e tau matakainaga ne lagomatai e tautolu to liga mauokafua ko e maveheaga ha Iehova, to “nakai tuai toka ni e au a koe, nakai tuai tiaki ni e au a koe,” kua hagaao ki a lautolu. To fiafia mooli a koe ha ko e mena ia!

20. Ko e ha ne talahau e tautolu mo e mauokafua: ‘Ko Iehova ko e haku a lagomatai’?

²⁰ Tuga a Paulo mo e tau kapitiga haana, loga foki e tau lekua ha tautolu he fenoga he moui. Ka e iloa e tautolu na maeke ke moua e fakamalolōaga ha ko Iehova mo tautolu. Foaki mai e ia e lagomatai puhala ia Iesu mo e tau agelu. Ka lagotatai foki mo e finagalo ha Iehova, maeke a ia ke lagomatai a tautolu puhala he tau tagata ne takitaki. Ti tuga ne logona e tautolu takitokotaha, fakaaoga e Iehova e agaaga tapu haana ke omoomoi e tau loto he tau fekafekau haana ke lagomatai e tau matakainaga Kerisiano ha lautolu. Ke tuga a Paulo mogoia, fai kakano mitaki a tautolu ke talahau mo e mauokafua: “Ko e Iki [Iehova], ko e haku a lagomatai haia, nakai matakutaku au ke he tau mena ke eke he tau tagata kia au.”​—Hepe. 13:6.