1. Problëmakunarëkur llakikushqaqa, ¿imatan yanapamäshun? (Salmus 118:5-7).

PROBLËMAKUNAPA pasarnin pillapis mana yanapamänapaq kaqta pensarku, japallantsik sientikuntsik. Tsënöllam, unë witsan Jehoväpa sirweqninkunapis sientikuyarqan (1 Rëy. 19:14). Tsënö sientikurqa yarpäshun Jehovä änimanqantsikta: “Manam ni imëpis jaqirishqëkitsu, y manam ni imëpis qampita witikurishaqtsu”. Tsëta yarparqa markäkur o yärakurmi kënö nishun: “Jehovämi yanapamaqnï; manam mantsakäshaqtsu” (Heb. 13:5, 6). Tsënö nirmi apostol Pabluqa 61 watamampa Judëachö cristiänukunapaq cartakunqanchö qellqarqan. Tsë cartata apostol Pablu qellqarqa Salmus 118:5-7 (leyi) qellqaq nunanömi sientikurqan.

2. ¿Imakunapitatan yachakushun? Y ¿imanötan tsëqa yanapamäshun?

² Apostol Pabluqa musyarqanmi Jehovä yanapanampaq kaqta. Tsëmi Hebrëus cartata qellqanampaq ishkë wataraq pishikaptin apostol Pabluqa barcuwan ëwarqan alläpa tamyëkaptimpis (Hëch. 27:4, 15, 20). Apostol Pabluqa tsë kuti y qepa watakunachöpis Jehovä imanö yanapanqantaqa rikarqanmi. Tsëmi imanö yanapanqanta kananqa yachakurishun. Tsëkunaqa kayan Jesuswan angelkuna yanapayanqan, autoridäkuna yanapayanqan y cristiänu mayinkunawan Jehovä imanö yanapanqanmi. Apostol Pablu pasanqampita yachakunqantsikmi, problëmakunapa pasashqa Jehovä änimanqantsikman markäkunapaq o yärakunapaq yanapamäshun.

3. Llakishqa këkarqa, ¿imatatan Pabluqa tapukurqan?

³ 56 watamampam apostol Pablutaqa mëtsikaq chikeqninkuna Jerusalen templupita qaracharkur jorquyarqan y wanutsita munayarqan. Waränin junaqnam judïukunapa Cortinman apayarqan, tsëchöpis chikeqninkunam wanutsita munayarqan (Hëch. 21:30-32; 22:30; 23:6-10). Tsëkunapa pasarqa, itsa apostol Pabluqa kënö tapukurqan: “¿Imëyaqraq aguantëta puëdishaq?”. Pëqa yanapayänantam wanarqan.

4. Jesusqa, ¿imanötan Pabluta yanaparqan?

⁴ ¿Ima yanapakuytatan apostol Pablu chaskirqan? Carcelchö këkaptinmi Jesus yuripurirnin kënö nirqan: “¡Kallpata tsari! Porqui imanömi Jerusalenchö noqapita chipyëpa musyatsikur këkarqunki, tsënöllam Römachöpis musyatsikunëki” (Hëch. 23:11). Jesus tsënö ninqanmi apostol Pablutaqa yanaparqan. Y Jesusqa Jerusalenchö Pablu alli yachatsikunqanta nirirmi, Römachöpis tsënölla yachatsikunampaq nirqan. Tsënömi Pabluqa musyarqan allilla Römaman chänampaq kaqta. Awmi, Jesus yanapaptinmi Pabluqa juk llullu wamra teytampa mellqaninchö këkaqnö sientikurqan.

5. Juk angelqa, ¿imanötan Pabluta yanaparqan? (Qaranchö dibüjutawan rikäri).

⁵ ¿Ima maspatan apostol Pabluqa pasarqan? Jerusalenchö wanutsita munayanqampita ishkë wata pasarishqanchömi, apostol Pabluqa barcuwan Italiata ëwarqan. Tsënö ëwëkaptinnam alläpa tamyaptin barcuchö këkaqkunaqa wanuyänampaq kaqta pensar mantsakäyarqan. Peru apostol Pabluqa imanir mana mantsakunqantam kënö nirqan: “Kanan paqasmi adoranqä y sirwinqä Diospa angelnin yuripumashqa, y lädüman shëkamurmi kënö nimashqa: ‘Ama mantsakëtsu Pablu. Römata gobernaqpa nöpanchömi shäränëki, y, ¡rikë!, Diosmi barcuchö qamwan ëwëkaqkunapa kawëninkunata salvanqa’”. Awmi, Jesus ninqantam Jehoväqa yapë juk angelwan yarpätsirqan. Y ninqannömi Pabluqa Römaman yamë charqan (Hëch. 27:20-25; 28:16).

6. ¿Imatatan Jesus änimantsik? Y ¿imanötan tsëqa yanapamantsik?

⁶ ¿Ima yanapakuytatan chaskintsik? Pablutanömi Jesusqa, “llapan junaqkunam qamkunawan këkäshaq imëkapis imanö këkanqampa ushëninyaq”  nir änimantsik (Mat. 28:20). Imëka llakikuykunapa pasarmi, Jesus änimanqantsikman yarpëqa yanapamantsik. Juk kuyashqa kastantsik wanuptinqa atska watakunapam llakikuntsik. Wakinqa edäna karmi qeshyapäkurnin llakikuyan. Y wakinnam llakikuy qeshyawan karnin, hörataqa mana alli sientikuyan. Tsënö karpis, Jesus ‘llapan junaqkuna’ yanapamashqam, kallpayoq kantsik imëka mana allikunapa pasarpis alli tsarakunäpaq (Mat. 11:28-30).

7. Revelacion 14:6 ninqannö, ¿imanötan Jehovä yanapamantsik?

⁷ Diospa Palabranqa angelninkunawan Jehovä yanapamanqantsiktam nimantsik (Heb. 1:7, 14). Awmi, angelkunaqa yanapamantsik “llapan nacionkunata, kastakunata, idiömakunata y markakunata” Diospa alli willakuyninkunapita yachatsikunapaqmi (Mat. 24:13, 14; leyi Revelacion 14:6).

8. Soldädukunapa mandaqninwanqa, ¿imanötan Jehovä Pabluta yanaparqan?

⁸ ¿Ima yanapakuytatan apostol Pablu chaskirqan? Qallananchö ninqantsiknöpis, 56 watachömi Jesusqa Pabluta änirqan Römaman yachatsikoq chänampaq. Peru judïukunaqa yachatsinakushqam kayarqan Pabluta nänichö wanutsiyänampaq. Tsëta musyarirmi soldädukunapa mandakoqnin Claudiu Lisiasqa Pabluta yanaparqan. Soldädukunatam mandarqan Pabluta Cesarëa markaman apayänampaq, tsëqa këkarqan Jerusalenpita 105 kilömetruchömi. Tsëchönam ‘Herödispa palaciunchö prësu katsiyänampaq’ gobernador Fëlixqa mandakurqan. Tsënöpam Apostol Pabluqa chikeqninkuna mana wanutsiyänampaq següru këkarqan (Hëch. 23:12-35).

9. ¿Imanötan gobernador Festuqa Pabluta yanaparqan?

⁹ 58 watachönam apostol Pabluqa Cesarëa markachö prësurëkarqan. Festu jutiyoq nunanam Fëlixpa rantin gobernador karqan. Judïukunaqa pëtam rogakuyarqan apostol Pabluta Jerusalenman apatsinampaq y tsëchö juzgashqa kanampaq, peru Festuqa manam munarqantsu. Itsachi gobernador Festuqa, Pabluta ‘nänichö wanuratsiyänampaq yachatsinakushqa’ kayanqanta musyarqan (Hëch. 24:27–25:5).

10. Röma gobernaqta rikänampaq Pablu mañakuptin, ¿imatatan Festu rurarqan?

¹⁰ Tsëpitanam apostol Pabluqa Cesarëachö juzgashqa karqan. Festuqa judïukunapa rikëninchö alli këta munarmi, Pabluta kënö tapurqan: “¿Munankiku Jerusalenman witsëta y tsëchö kë asuntukunapita nöpächö juzgashqa këta?”. Pabluqa musyarqanmi Jerusalenman ëwaptinqa wanutsiyänampaq kaqta. Y yachatsikur sïguinampaqqa Römata ëwarlla salvakunampaq kaqtapis musyarqanmi. Tsëmi kënö nirqan: “¡Römata gobernaq kë asuntuta rikänampaqmi mañakoq!”. Tsënam Festuqa yanapaqninkunawan parlarir, kënö nirqan: “Kë asuntuta Römata gobernaq rikänantam mañakurqunki; Römata gobernaqmanmi ëwanki”. Festu tsënö niptinmi apostol Pablutaqa chikeqninkuna wanutsita puëdiyarqannatsu (Hëch. 25:6-12).

11. ¿Imanötan Pablutaqa yanaparqan Isaïas willakunqan?

¹¹ Italiata ëwanampaq këkar, itsa apostol Pabluqa Jehoväta chikeqkunapaq  Isaïas kënö qellqanqanman pensëkarqan: “Imata rurayänëkipaq parlayashqëkipis manam rurakanqatsu. Imata rurayänëkipaq yarpäyaptikipis manam rurakanqatsu. Tsënöqa kanqa Teyta Dios noqakunawan kaptinmi” (Is. 8:10). Jehovä yanapanampaq kaqta musyanqanmi Pablutaqa yanaparqan imëka mana allikunapa pasarnin alli tsarakunampaq.

12. (1) ¿Imanötan Juliuqa Pabluta tratarqan? (2) Juliu yanapanqanchöqa, ¿imatatan Pablu rikarqan?

¹² Apostol Pabluqa Italiamanmi barcuwan ëwarqan. Prësu kaptinmi Römapa tröpankunata mandaq Juliuta täpäränampaq churayarqan. Pë munarqa alli o mana allipis tratanmanmi karqan. ¿Imanötan Pabluta tratarqan? ‘Juliuqa alläpa allim Pabluta tratarqan, y amïgunkunaman ëwanantam jaqirqan’. Tsënöllam juk kutichöpis Pabluta wanutsiyänampaq këkaptin Juliuqa salvarqan. Awmi, barcuchö llapan prësukunata soldädukuna wanutsita munayaptinmi, Juliuqa Pabluta salvanampaq michäkurqan. Kë alli soldädu ruranqanchöchi, Jehoväpa yanapakuyninta Pabluqa rikarqan (Hëch. 27:1-3, 42-44).

13. ¿Imanötan Jehovä autoridäkunawan yanapamantsik?

¹³ ¿Ima yanapakuytatan chaskintsik? Jehovä yanapaptinmi autoridäyoq nunakunaqa, pë munanqannö imatapis rurayan. Tsëtam rey Salomon kënö qellqarqan: “Mayu mëpa ëwananpaqpis TEYTA DIOS permitishqannömi reypa yarpëninkunatapis yanapan rurakänanpaq” (Prov. 21:1). ¿Ima nitatan munëkarqan? Nunakuna mayupita munayanqanman yakuta apayänampaqqa, juk sequiata rurëkur-ran apayan. Tsënöllam Jehoväqa autoridäyoq nunakunapa pensëninta, tumaratsinman munëninmannö imapis rurakänampaq. Tsëta ruraptinmi autoridäkuna patsätsiyanqanqa, Jehoväpa markanta yanapan (Esdras 7:21, 25, 26 igualaratsi).

14. Hëchus 12:5 ninqannö, ¿pikunapaqtan mañakunantsik?

¹⁴ ¿Imatatan rurashwan? “Reykunapaq y autoridäyoqkunapaq” imatapis shumaq patsätsiyänampaq mañakushun. Tsënöpa, patsätsiyanqankuna Jehoväpaq ruranqantsikchö mana michäkuyänampaq (1 Tim. 2:1, 2, willakuy; Neh. 1:11). Apostolkuna kawayanqan witsan cristiänukunanö, carcelchö këkaq  wawqi panintsikkunapaq Jehoväman mañakushun (leyi Hëchus 12:5; Heb. 13:3). Juliuqa “alli nuna këninwanmi” Pabluta yanaparqan, tsënölla carcelchö wawqi panintsikkunata tratayänampaq Jehoväman mañakushun (Hëch. 27:3, willakuy).

15, 16. Aristarcuwan Lücasqa, ¿imanötan Pabluta yanapayarqan?

¹⁵ ¿Ima yanapakuytatan apostol Pablu chaskirqan? Römaman ëwëkaptinmi, Jehoväqa atska kutichö wawqi panikunawan Pabluta yanaparqan. Imanö yanapanqampitam yachakushun.

¹⁶ Aristarcuwan Lücasqa kuyakoq amïgu karmi, apostol Pabluwan Römaman ëwayarqan. * Bibliachöqa manam nintsu, pëkunatapis Jesus Römaman alli chäyänampaq äninqanta. Tsënö kaptimpis pëkunaqa manam Pabluta dejayarqantsu y pëwanmi Römata ëwayarqan. Pëkunaqa Barcuchö ëwëkar-ran mantsanëpaq tamyanqan hörä musyayarqan salvashqa kayänampaq kaqta. Cesarëa markachö Lücaswan Aristarcu barcuman lloqëkäyaptin itsa Pabluqa Jehoväman mañakur agradecikurqan ishkan amïgunkuna yanapayanqampita (Hëch. 27:1, 2, 20-25).

17. Cristiänu mayinkunawanqa, ¿imanötan Jehovä Pabluta yanaparqan?

¹⁷ Apostol Pabluta Römaman prësu apëkäyaptinmi cristiänu mayinkuna yanapayarqan. Sidon markaman chäriyaptinmi Juliuqa “amïgunkunaman ëwananta y pëkuna atiendiyänantam jaqirqan”. Tsëpitanam Pabluwan yanaqinkuna Puteöli markaman chäriyaptin cristiänu mayinkunawan tinkuyarqan. Tsëchö cristiänukunaqa, Pablutawan yanaqinkunatachi juk semänapa quedakuyänampaq niyarqan. Tsë markachö cristiänukunaqa kushikuyarqanchi Pablu imëkapa pasanqanta cuentakuptin  (Hëchus 15:2, 3 igualaratsi). Cristiänu mayinkunawan juntu kayanqanqa llapankunatam yanaparqan, tsëpitanam Pabluwan yanaqinkuna viajarnin sïguiyarqan (Hëch. 27:3; 28:13, 14).

18. ¿Imanirtan Pabluqa Jehoväta agradecikurqan?

¹⁸ Römata ëwanampaq kima wata pishikaptin, tsëchö cristiänukunaman cartakunqanmanchi Pabluqa yarpëkarqan. Kënö qellqanqanman: “Mëtsika watakunapam qamkunaman shamïta alläpa munëkurqö” (Rom. 15:23). Manam ichikllapis pensarqantsu prësu chëtaqa. Pabluqa kushikurqanchi Römachö cristiänukuna shuyarëkäyanqanta rikarninqa. “Pëkunata rikëkurmi Pabluqa Diosta agradecikurirqan, y mas kallpata tsarirqan” (Hëch. 28:15). Cristiänu mayinkunawan Jehovä yanapanqanta rikarchi Pabluqa agradecikurqan.

19. 1 Pëdru 4:10 ninqannö, ¿imatatan rurashwan?

¹⁹ ¿Imatatan rurashwan? Itsa wawqi panintsikkunaqa llakishqa këkäyan qeshyapäkuyanqanrëkur, yarpachakuykunarëkur o pïnimpis wanushqa kaptin. Tsëkunapa pillapis pasëkaptinqa Jehoväta yanapamänapaq mañakushun, tsënöpa pëkunata shumaq parlapänapaq o imanöllapapis yanapanapaq. Tsënö yanapashqaqa allim sientikuyanqa (leyi 1 Pëdru 4:10). * Y Jehovä änikunqanman markäkur o yärakurmi, kënö ninqanta yarpäyanqa: “Manam ni imëpis jaqirishqëkitsu, y manam ni imëpis qampita witikurishaqtsu”. Tsëqa noqantsiktapis kushitsimäshunmi.

20. ¿Imanirtan “Jehovämi yanapamaqnï” nintsik?

²⁰ Apostol Pabluwan amïgunkunanömi noqantsikpis imëka problëmakunapa pasashun. Tsënö karpis Jehovä yanapamänapaq kaqta musyarmi mantsakuntsiktsu. Pëqa Jesuswan y angelninkunawanmi yanapamäshun. Munëninmannö imatapis ruranapaqqa autoridäkunawanmi yanapamäshun. Y Jehoväqa wawqi panikunawanmi yanapamantsik. Noqantsikpis Jehoväman markäkur o yärakurmi Pablunö nishun: “Jehovämi yanapamaqnï; manam mantsakäshaqtsu. ¿Imataraq nuna ruramanman?” (Heb. 13:6).