Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

DJAMBA DJƐ WEKELO 46

Yala l’oloko wolo ladjikɛnde Yehova alekɔ okotshɔ wɔko

Yala l’oloko wolo ladjikɛnde Yehova alekɔ okotshɔ wɔko

‘Lemi mpakotshikaki edjinge mpakokadjɛki lotshinda lotshinda.’​—HEB. 13:5.

YEEMBO 55 Nyotawokake wɔma! (lá Otetela)

LA YOPASƐ *

1. Kɛkɔnge kekoka ntokeketshɛ wina woyawokaso etengo etshike kana oyalaso l’antenyi k’ekakasano? (Yeembo 118:5-7)

OMBOYAWOKA lofu lɔmɔtshi entengo etshike opakotshi onto ɔmɔtshi wokokotshɛ wina woyɛ l’okakasano ɔmɔtshi? Anto efula wamboyawokaka nghɔsɔ ndjila ngole enkambi wɛ n’kɔmano ɛmɔtshi wɛ Yehova. (1 Nk. 19:14) Wina woyawokɛ nghɔsɔ vungɔ daka djɛ Yehova djɛnɛ: ‘Mpakotshikaki edjinge mpakokadjɛki lotshinda lotshinda.’ Nghɔsɔ ndeke okokaso ntepela l’eshikikelo ente: ‘Yehova ndeke okotshɔ wɔmi mpakoke ndjoka wɔma.’ (Heb. 13:5, 6) Etepela wɛsɔ ndeke ɔpɔstɔlɔ Poolo ndafunela Akristo welá Judeya 61 Ɛ.K. Etepela wɛnde wɛsɔ ntovungolaka kɛnɛ k’ontshumbi yeembo ndafunde lá Yeembo 118:5-7.​—Wala.

2. Kɛkɔnge kɔkɔpaso nyɛna lá djamba djɛnɛ, ko ladjikɛnge?

2 Etengo ontshumbi yeembo, Poolo ewaki djɛ Yehova ndeke lolekɔ okotshɔ wɔnde, ladjikɛnde nde okotshɛka wina wɔnyoyalaka l’ekakasano. Ndjɔmbɔmba etengo ɛnɔnyi epe lá ntondo kɛ nde nfunda onkanda wɔnde te ase Hebero, Poolo ahandaka nyoyi la lofunge l’ekekete lá ndjale wina wɔ nyotatshɔka lɔkɛndɔ. (Ele. 27:4, 15, 20) Lá wina wɔ lɔkɛndɔ lɔsɔ edjinge ɛnɔnyi efula lá ntondo kɛ lɔkɛndɔ lɔkɔ, Yehova ayalaka okotshɔ wɔ Poolo lá topo totshikitanyi. Tokolenda topo tosato l’antenyi kɛ topo tɔkɔ. Yehova ayalaka okotshɔ wɔnde má lotshimbo lɔ Yeso edjinge l’andjelo, lɔ anto walekɔ la lowandji edjinge lɔ wananyɔ w’Akristo. Nshishima akambo wakomelisa Poolo wasɔ, angofudjɛ djawo djɛso lá daka djɛ Ndjambe dj’otolakande ante, ‘angokadjimola lá leeta lɔso lowetaso djɛ ntokotshɛ.’

OKOTSHƆ WIME YESO LA W’ANDJELO

3. Kɛkɔnge kɛ Poolo ndakoke ndawopola, edjinge ladjikɛnge?

3 Poolo ayalaka la djonyi dj’okotshɔ. L’ɔnɔnyi 56 Ɛ.K., oloyi w’anto wosepaka tá bandja djɛ tɛmpɛlɔ lá Jerusalɛmɛ ko wahonaka ndoyaka. La nkɛsɛ, wina wiyɔtɔle lá ntondo kɛ ase tominanyi teladjiko antonyi wande wayalaka entshupa djɛ ndowatshatshɛ. (Ele. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) L’etena kɛsɔ, Poolo akokaka ndjawopola ante: ‘Wopo wɔkɔnge wokokami nkfulumeyɛ ndjolo yɛnɛ?’

4. Wopo wɔkɔnge Yehova ndakotshɛ Poolo má lotshimbo lɔ Yeso?

4 Okotshɔ wɔkɔnge wowayisa Poolo? L’otsho m’ɔkɔngɔ wɔ Poolo nvundama lá lokando, ‘Nkfumi,’ Yeso, emalaka entshupa nyande ko oshimelaka ante: ‘Yala l’oloko wolo! Mande etengo ngapoposanyɛ akambo walendana la lemi lá Jerusalɛmɛ, ndeke ngongopoposanyɛ edjinge lá Ɔrɔma.’ (Ele. 23:11) Ɔsɔngo ekeketshelo kɛsɔ iyaye lá wina wɔ wɔlɔ! Yeso ambowandola Poolo lá kɛnɛ kelendana l’olemo w’ipoposanyɛ windananghe lá Jerusalɛmɛ. Edjinge nde ambolaka djɛ Poolo angokoma l’Ɔrɔma lá ndongotopoposanyɛ lonkina. M’ɔkɔngɔ wɔnde mba ekeketshelo kɛsɔ, Poolo ayawokaka djɛ alekɔ lá vu etengo wɔna l’ɛwɔ wɛ papa kɛnde.

Wina wɔ lopopo l’ekekete lá ndjale, ondjelo ɔmɔtshi ashikikɛ Poolo ante anto ankfumɔ walekɔ lá masuwa wapangomvɔ lá lokɛndɔ lɔwɔ lɔ ndjolo (Lenda etenyi 5)

5. Wopo wɔkɔnge wɔ Yehova ndakotshɛ Poolo má lotshimbo l’ondjelo? (Lenda n’tshango djɛ loposo.)

5 Ekakasano wɛkɔnge enkina wepomanisa la Poolo? Etengo ɛnɔnyi epe m’ɔkɔngɔ w’akambo wahetisa lá Jerusalɛmɛ wasɔ, Poolo atatshɔki t’Italie lá masuwa ko wapomanaka la lofunge l’ekekete efula edjinge aluki l’anto ankina wayalisa l’eteyi wakanelaki djɛ wangovɔ, koko Poolo atoka wɔma. Ladjikɛnge? Nde ashimelaka anto wayalisa lande lá masuwa ante, l’otsho wɔ lɔko Ondjelo wɔ Ndjambe k’ɔtɛmɔlami edjinge kokambelami olemo w’ekina, ambemalaka entshupa la lemi ko amonshimelaka ante, ‘Poolo, tokake wɔma. Wɛ ongokoma le Kayisa, edjinge lenda! Ndjambe angolama anto ankfumɔ watatshu lawɛ lá masuwa l’ɔtɛ wɔko.’ Yehova akambaka la Ondjelo djɛ mpetola eshikikelo kɛndapɛyɛ Poolo ntondo ma lotshimbo lɔ Yeso. Edjinge Poolo akomaka l’Ɔrɔma etengo Yehova ndatepela.​—Ele. 27:20-25; 28:16.

6. Daka djɛkɔnge djɛ Yeso djetokeketshɛ, ko ladjikɛnge?

6 Okotshɔ wɔkɔnge wowaso? Yeso angotosuka etengo ndasuke Poolo. Ndjɔmbɔmba, Yeso alakaka onto onkfumɔ wokilika ante: ‘Ndekɔ lanyo nfu inkfumɔ tii l’etena k’ekomo k’andja.’ (Mat. 28:20) Etepela wɛ Yeso wɛsɔ welekɔ itondo y’ikɔkɔ y’ekeketshelo leso. Ladjikɛnge? Ladjikɛnde nfu imɔtshi leso ndjalaka wolo efula djɛ nkfulumeyɛ. Ndjɔmbɔmba, wina wovushɛso onto wɔso wɔ ngandji efula, iso ndɔshanaka la yɛnyi apengo lá nfu imangha toko, koko l’ilá k’ɛnɔnyi efula. Wamɔtshi wanana l’ekakasano weyɛ má lotshundo. Amɔtshi lonkina wambɔlɛmba l’ekakasano. Kaanga oyɛwɔ nghɔsɔ, iso mbaka wolo wɔ nkfulumeyɛ ladjikɛnde iso ndjewaka ente Yeso alekɔ laso ‘nfu inkfumɔ,’ ndjila edjinge nfu yeleka wolo lá lowiko lɔso.​—Mat. 11:28-30.

Andjelo ntosukaka edjinge ntɔlɔndjɛka wina woyɛso l’olemo w’ipoposanyɛ (Lenda etenyi 7)

7. Lá nkilika Ndjiso 14:6, wopo wɔkɔnge Yehova otokotshɛnde lɔɔko kɛnɛ?

7 Otepela wɔ Ndjambe ntoshikikɛka djɛ Yehova angotokotshɛ má lotshimbo l’andjelo. (Heb. 1:7, 14) Ndjɔmbɔmba, andjelo ntokotshɛka edjinge ntɔlɔndjɛka wina wopoposanyɛso ‘losango l’Onkfumi’ le anto we ‘l’ewila enkfumɔ tɔkɔlɛ tonkfumɔ edjinge l’etepela enkfumɔ.’​—Mat. 24:13, 14; wala Ndjiso 14:6.

OKOTSHƆ W’IME EWANDJI

8. Wopo wɔkɔnge Yehova ndakotshɛ Poolo má lotshimbo l’owandji w’angala?

8 Okotshɔ wɔkɔnge Poolo ndawa? L’ɔnɔnyi 56 Ɛ.K., Yeso ashikikɛka Poolo ante, nde angokoma lá Ɔrɔma. Koko, ase Juda wamɔtshi welá Jerusalɛmɛ watshwelaka Poolo iseke djɛ ndovunda endjinge ndoyaka. Wina wɔ owandji w’angala w’ase Ɔrɔma Clodɛ Lusiasɛ nyoke n’kambo djɛsɔ nde atshɔka tokotshɛ Poolo. Djɛ ndowikɛ, Clodɛ atomaka Poolo ny’oloyi w’angala ipa lantshimbatshimba tá Kayisariya, lá mboka kɛ otale wɔ km 105 la Jerusalɛmɛ. Lá Kayisariya, Guvɛrnɛrɛ Feliksɛ atepelaka djɛ Poolo ‘namema lá mvulu kɛ Erodɛ.’ Wanɛ wakɔpisa nanghela Poolo nyɛtshi watakoka ndjowasɛ lonkina.​—Ele. 23:12-35.

9. Wopo wɔkɔnge Guvɛrnɛrɛ Fɛsto ndakotshɛ Poolo?

9 L’ilá k’ɛnɔnyi epe, Poolo ayalaki ngo lá lokando lá Kayisaria. Fɛsto ahɛnaka Guvɛrnɛre Feliksɛ. Ase Juda walɔmbaka Fɛsto djɛ ntoma Poolo tá Jerusalɛmɛ tolomboshɛ koko Fɛsto atonaka. Mbala imɔtshi Guvɛrnɛrɛ okaka djɛ ‘ase juda watshwelaka Poolo iseke djɛ ndovunda edjinge toyaka lamboka.’​—Ele. 24:27–25:5.

10. Wopo wɔkɔnge Guvɛrnɛrɛ Fɛsto nyokadjimola wina wɔ Poolo ndɔlɔmbe djɛ ntshɔ tá dombo le Kaisa?

10 M’ɔkɔngɔ, Dombo djɛ Poolo nanghemaka lá kayisaria. Ladjikɛnde Fɛsto akombolaki nkɔpama m’ase juda, nde opolaka Poolo ante: ‘Wɛ nkɔpaka ntshɔ tá Jerusalɛmɛ djɛ tokolomboshɛ lá ntondo kɛmi?’ Poolo ewaki djɛnde nkoka toyakema lá Jerusalɛmɛ, ewaki kɛnɛ k’okokande nangha djɛ mbikɛ lowiko lɔnde nkoma lá Ɔrɔma, edjinge nkindjɛ l’olemo wɔnde. Nde atepelaka ante: ‘Lambɔlɔmba djɛ Kaisa ndenda n’kambo djɛmi!’ M’ɔkɔngɔ wɔnde nsawola l’andaki wande Fɛsto nyomboshimela Poolo ante: ‘Etengo ngɔmbɔlɔmba djɛ Kaisa ndenda n’kambo djɛko wɛ ladjɛ ntshɔ te Kaisa.’ N’kano djɛ wɔlɔ djɛ Fɛsto djɛsɔ mbohandjɛ Poolo m’ɛwɔ w’antonyi wande. Lako ilá, Poolo akɔpa ntshɔ tá Ɔrɔma otale l’ase Juda wohonaki ndoyaka.​—Ele. 25:6-12.

11. Poolo akokaka nkanela l’etepela wekeketshɛ wetepelisa Izaya?

11 Wina wɔ Poolo ndakongaka djɛ ntateyɛ lɔkɛndɔ lɔnde lɔ t’Italie, nde akokaka nkanela ndjewo k’ɔprɔfɛtɛ Izaya ndapɛyɛ te antonyi wa Yehova ante: ‘Nyɔshi nonghanyi koko kengotshitana! Nyotepele kɛnɛ kɔkɔpanyo koko kepangonanghema ladjikɛnde Ndjambe alekɔ esanga laso!’ (Iza. 8:10) Poolo awaki ante, Ndjambe angokotshɛ ko kɛsɔ kokeketshɛka djɛnde nkfulumeyɛ ekakasano w’okongelaki.

Etengo ndananghe l’etsho wemboheta, Yehova nkoka ntshinda ewandji wɛ lɔɔko kɛnɛ djɛ nama enkambi wɛnde (Lenda etenyi 12)

12. Wopo wɔkɔnge Juliyo ndananghelaka Poolo akambo, ko kɛkɔnge kɛ Poolo ndoyashikikɛ lá nyɛna wopo wɔ Juliyo ndonanghelaka akambo?

12 L’ɔnɔnyi 58 Ɛ.K., Poolo awangaka lɔkɛndɔ lɔnde tá Italie. Etengo nyoyalaka ose lokando nde atalɔdjɛmaki me Juliyo owandji w’angala w’ase Ɔrɔma. L’etena kɛsɔ, Juliyo ayalaka l’akoka wa nyɛnyɛ Poolo ndjolo kana ndowoka djandji. Wopo wɔkɔnge nyokambe la lowandji lɔnde? La wedjɛ nkɛsɛ, wina wiyokome l’etena kɛ mpomola ‘Juliyo ananghelaka Poolo akambo l’oloko wɔlɔ edjinge otshikaka djɛnde ntshɔ tolenda wananyɔ wande.’ M’ɔkɔngɔ wɔ masɔ, Juliyo awikɛka lowiko lɔ Poolo. Wopo wɔkɔnge? Angala wakɔpaka ndjaka ase lokando ankfumɔ wayilisa lá masuwa ko Juliyo ashimbaka. Ladjikɛnge? Nde ‘akɔpaka mbikɛ Poolo.’ Nsɔsɔlɔ, Poolo ayashikikɛka djɛ Yehova ndeke lokambisa l’owandji w’angala wɔsɔ djɛ ndokotshɛ edjinge ndolama.​—Ele. 27:1-3, 42-44.

Lenda etenyi 13

13. Wopo wɔkɔnge Yehova okambande l’ewandji?

13 Okotshɔ wɔkɔnge w’owaso? Wina wɛlamawɔ l’ikanyi yɛnde, Yehova nkoka nkamba la nyuma kɛnde k’ekina djɛ ntshinda ewandji djɛ nangha ɛkɔpa kɛnde. Etengo Nkfumi Salɔmɔna ndafunde ante: ‘Oloko wɔ nkfumi wolekɔ etengo ɛkɛdji wɛ washi lá n’katshi djɛ Yehova. Nde ndɔlɔndjɛka tá djeke nkfumɔ dj’ɔkɔpande.’ (Woo. 21:1) Kɛkɔnge kesakisola djongo djɛsɔ? Anto nkoka ndjata ɔkɛdji djɛ ndjetshɛ washi lá lɛdji lɔwɔ lɔkɔpawɔ. Wopo ɔkɔmɔ ndeke Yehova nkokaka nkamba la nyuma kɛnde djɛ nkadjimola tokanyi t’ewandji tá kɛnɛ kɛ fɔna l’ikanyi yɛnde. Lá mbamba kɛ nghɔsɔ, ewandji ntshindamaka djɛ ndjɔsa akano wa wɔlɔ te enkambi wɛ Ndjambe.​—Ɛdjɛ la Ɛzɛra 7:21, 25, 26.

14. Lá nkilika Elemo 12:5, lá n’kambo dj’anto wakɔnɔ okokaso ndɔmbaka?

14 Kɛkɔnge k’okokaso nangha? Iso nkokaka ndɔmbɛla ‘ewandji edjinge anto ankfumɔ walekɔ la lowandji’ wina wɔsawɔ akano walendana la lowiko lɔso edjinge olemo wɔso w’Okristo. (1 Ti. 2:1, 2; Nɛh. 1:11) Etengo Akristo we l’ɛtɛndɔ kɛ ntondo, nyontshɔ tɔlɔmbɛlɛ wananyɔ waso wa lekɔ lá nkando. (Wala Elemo 12:5; Heb. 13:3) Lá lɛdji lɔmɔtshi, iso nkoka ndɔmbɛla wanɛ walama wananyɔ l’ankaana lá nkando. Iso nkoka mbɔnda Yehova djɛnde ntshinda tokanyi tɔwɔ dj’iwɔ nangha etengo Juliyo edjinge nanghela winɛso Akristo walekɔ l’ankando ‘akambo la ngandji edjinge la djandji.’—Ele. 27:3.

OKOTSHƆ WIME WINASO AKRISTO

15-16. Wopo wɔkɔnge Yehova ndakotshɛ Poolo má lotshimbo lɔ Aristarako nya Luka?

15 Okotshɔ wɔkɔnge wowayisa Poolo? Wina wɔ Poolo ndatshu t’Ɔrɔma, Yehova akambaka la wananyɔ l’ankaana djɛ ndokotshɛ. Tokolenda ndjɔmbɔmba imɔtshi.

16 Wananyɔ ape wa n’kɔmano wa Poolo, Aristarako nya Luka wɔsaka n’kano djɛ ndotshindeyɛ tá Ɔrɔma. * Iwɔ watawa eshikikelo me Yeso djɛ wangokoma vu lá Ɔrɔma. Ko kaanga oyɛwɔ nghɔsɔ iwɔ wawolaka ndjila lowiko lɔwɔ l’okakasano djɛ ntshindjeyɛ Poolo. Ngo l’ɔkɔngɔ, wina wiyayalaka ngo lá lɔkɛndɔ lɔ paa lɔsɔ, ndeke iyewaka djɛ nsɛnɔ yɛwɔ ingolamema. Djɛkondeke wina wɔ Aristarako nya Luka iyingela lá masuwa tá Kayisaria, Poolo ananghaka dɔmbɛlɔ dj’imanse k’oloko te Yehova djɛ ndokawoyɛ lokasa má wopo wɔndokotshɛ má lotshimbo l’Akristo ape w’eloko welo wasɔ.​—Ele. 27:1, 2, 20-25.

17. Wopo wɔkɔnge Yehova ndakotshɛ Poolo má lotshimbo lɔ winande Akristo?

17 Wananyɔ we lá n’tshumano wakotshɛki Poolo wina wɔnyoyalaka lá nkɛndɔ yɛnde. Djɔmbɔmba, wina wiyemala lá ngando kɛ Sidɔna, Juliyo awolaka djɛ Poolo ‘ntshɔ te wananyɔ la djiwɔ tokotshɛ.’ Edjinge masɔ, wina wiyokome lá ngando kɛ Pitiyɔli, Poolo nya winɛnde, ‘watanaka wananyɔ l’eteyi ko walɔmbaka djɛ ntshikala nfu esambele l’eteyi.’ Wina wɔ Akristo wasɔ iyakotshɛ mposɛ yɛ Poolo nya winande, ipa l’ehamo Poolo ampɛyɛka wananyɔ wolongolisa wasɔ osasa w’efula má ndakɔndɔla akambo ankfumɔ wakeketshɛ wapomanisa lande. (Ɛdjɛ la Elemo 15:2, 3.) M’ɔkɔngɔ wɔ mbembo kekeketshɛ kɛsɔ, Poolo nya winɛnde wakindjɛka lɔkɛndɔ lɔwɔ.​—Ele. 27:3; 28:13, 14.

Etengo Poolo, iso mbaka okotshɔ wɔ Yehova má lotshimbo lɔ winaso Akristo (Lenda etenyi 18)

18. Kɛkɔnge ketshindisa Poolo djɛ mpɛyɛ Ndjambe lokasa edjinge djɛ nkeketala?

18 Wina wɔ Poolo ndotatshɔka t’Ɔrɔma, nde ayalaka ladjɛ nvungɔ kɛnɛ kindafunela otshumano welá ngando kɛkɔ amboheta ɛnɔnyi esato ante: ‘Amboyala ɛnɔnyi efula wokombolami djɛ ndjɛ lenyo.’ (Ɔrɔ. 15:23) Koko nde atakanelaki djɛ angokoma l’eteyi etengo ose lokando. Ɔsɔngo ekeketshelo k’indawa wina wɔndɛnyi wananyɔ welá Ɔrɔma wamboyɛ ndokongela djɛ ndosangela! ‘Wina w’indawɛnyi, Poolo akawoyɛka Ndjambe lokasa edjinge akeketalaka.’ (Ele. 28:15) Lembetela ente, Poolo akawoyɛka Ndjambe lokasa wina w’indɛnyi wananyɔ wasɔ. Ladjikɛnge? Ladjikɛnde, nde ɛnaka djɛ Yehova ambokotshɛ má lotshimbo lɔ wananyɔ wande w’Akristo.

Lenda etenyi 19

19. Etengo 1 Pɛtɛlɔ 4:10 otepelande, wopo wɔkɔnge Yehova okokande nkamba laso djɛ nkotshɛ anto walekɔ la djonyi dj’okotshɔ?

19 Kɛkɔnge kokokaso nangha? Wɛ ndjewaka wɔnanyɔ kana nkaana kɛmɔtshi kel’otshumano wɔnyo kɛna ndjolo l’elando kana l’ekakasano ɛmɔtshi, kana w’ombovushɛ onto wɔwɔ ɔmɔtshi wɔ ngandji? Ntsha tomboka ente wɔnanyɔ ɔmɔtshi alekɔ la djonyi dj’okotshɔ, iso nkoka ndɔmba Yehova djɛnde ntokotshɛ dj’iso ndonanghela edjinge ndoshimela n’kambo mɔtshi djɛ wɔlɔ edjinge djɛ ngandji. Etepela wɛso la nanghedji djɛso nkoka mpɛyɛ wɔnanyɔ kana nkaana kɛso ekeketshelo koyɛnde la djonyi. (Wala 1 Pɛtɛlɔ 4:10.) * Ntsha iso ndakotshɛ, iwɔ nkoka ndjala l’eshikikelo lonkina ambɔ daka djɛ Yehova djɛnɛ: ‘Mpakotshikaki edjinge mpakokadjɛki lotshinda’ ndendanaka lawɔ. N’kambo djɛsɔ m’pangɔkɔpɛyɛ osasa?

20. Ladjikɛnge okokaso ntepela l’eshikikelo ente: ‘Yehova ndeke okotshɔ wɔmi’?

20 Etengo Poolo nya winande, topomana l’ekakasano lá lɔkɛndɔ lɔso lo tá lowiko. Koko iso ndjewaka djɛ iso nkoka ndjala l’oloko wolo ladjikɛnde Yehova alekɔ esanga laso. Nde ntokotshɛka má lotshimbo lɔ Yeso edjinge l’andjelo. Lonkina, Yehova nkoka ntokotshɛ má lotshimbo l’ewandji ntsha kɛsɔ ndjɛlamaka l’ikanyi yɛnde. Edjinge etengo efula kɛ l’anteyi kɛso iyɔmbɛnaka, Yehova nkoka nkamba la nyuma kɛnde k’ekina djɛ ntshinda eloko w’enkambi wɛnde djɛ nkotshɛ wananyɔ l’ankaana. Djɛkondeke etengo Poolo, tolekɔ l’elonga kɛ wɔlɔ kɛ ntepela l’eshikikelo ente: ‘Yehova alekɔ okotshɔ wɔmi, mpakoke ndjoka wɔma. Kɛkɔnge k’onto okokande nanghela lemi?’​—Heb. 13:6.

YEEMBO 38 Nde angokokeketshɛ (lá Otetela)

^ par. 5 Djamba djɛnɛ ngotepela topo tosato tɔ Yehova nyokotshɛ ɔpɔstɔlɔ Poolo djɛ nkfulumeyɛ ekakasano. Nshishima wopo wɔ Yehova ndayale okotshɔ l’etsho wɛ ntondo, angokembɛ djawo djɛso dj’ente Yehova angotokotshɛ edjinge iso lɔɔko kɛnɛ wina wopomanaso l’ekakasano.

^ par. 16 Aristarako nya Luka waheetaki ntondo, iwɔ la Poolo. Ampame yɛ n’kɔmano yɛsɔ watshikalaka la Poolo wina w’indayalaka lá Ɔrɔma.​—Ele. 16:10-12; 20:4; Kɔl. 4:10, 14.

^ par. 19 Lenda Etange k’olami, Ngɔndɔ kɛ ntondo 15, 2009, n’k. 13-14, ete. 5-9 (lá Otetela).