1. Ni kiki kili kutukoselezia musita utwaiunvua twali bunke ao musita ututitikiilue na maavia? (Malum. 118:5-7)

EBA, waaiunvuilepo kale kuya walisie bunke, bila muntu wa kukukwasia kusipikizia maavia awasaangile? Bengi baaiunvuilepo kale evio, kubiika mukati ni babombi bakisinka bakue Yehova. (1 Mak. 19:14) Kine ni weewe wasaangua mu ezio aali, languluka bobu bulayo bwakue Yehova: “Nsikakusia, kabili nsikakulekelela [ata kaniini, NWT].” Pakaako kunti twalanda twali ni kisinka nangue: “Mulopue [Yehova, NWT] i mukwasi wane, nsyatiina kantu.” (Baeb. 13:5, 6) Mutumua Paulo waabalembeele bazumizi nakue ba mu Yudea ezio milandu, mu muaka wa 61 eevi, Yesu wasyavyelue. Milandu yakue yatulangulusia milandu yaaleembelue na kaleemba umo mu Malumbo 118:5-7.​—Soma.

2. Tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi, kabili juu ya ki?

² Nga vikyali kuli kaleemba wa Malumbo, Paulo waainikile nangue Yehova ni Mukwasi wakue paantu, ntaanzi, Yehova waamukwasiizie lingi. Kwa mufuano, miaka ibili ntaanzi abaleembele mukanda Baebrania, Paulo waakitile bulendo bwaviizie mu lyezi mwali mwabuukile mwela ukata. (Miil Bat. 27:4, 15, 20) Mu bobo bulendo, ni ntaanzi ya paapo, Yehova waailangiliile kuya waali Mukwasi wakue Paulo mu nzila ilekenkeene. Pakati ka ezio nzila, tuli kulondoluelapo nzila itatu. Yehova waamukwasiizie kupitila Yesu, bamalaika, bantu baali ni buviinde kampanda mu buteeko, ni kupitila bazumizi nakue. Kupituluka mu bintu byaamusaangile Paulo mu buikazi bwakue, kuli kutukwasia kukila kuswapila nangue Yehova wakaba kwasuka ni mapepo etu a kuloomba tukwasiiwe.

3. Paange Paulo waiipuziizie siani, kabili juu ya ki?

³ Paulo waali wakabiile kukwasiiwa. Mu muaka wa 56 eevi,  Yesu wasyavyelue, libumba likata lya bantu lyaamukuliile panze pa ekalu mu muzi wa Yerusalemu, bakebele kumwipaya. Busiku bwaakoonkelepo, musita Paulo lubaamutwele ntaanzi ya Sanhedrini, waali wapandile zenze kuzanunua tunini-tuniini na baluani bakue. (Miil Bat. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Mu ozo musita paange Paulo waaiipuziizie eevi, ‘Nakaba kutwalilila kusipikizia kukitilua eevi mpaka musita ki?’

4. Yehova waamukwasiizie siani Paulo kupitila Yesu?

⁴ Paulo waakwasiiziwe siani? Busiku, kisia Paulo kukwatua, “Mulopue,” Yesu waaimeene ntaanzi yakue ni kumwana eevi: “Te kutiina! Waakisimikila mu Yerusalemu palwakua neene, kabili upalile kusimikila ni mu Roma.” (Miil Bat. 23:11) Kakiine baamukoseleziizie pa musita wenka upalile! Yesu waamutasiizie Paulo paantu waasimikiile mu Yerusalemu. Kabili waamulaile Paulo nangue wakafika buino ku Roma kabili nangue wakasimikila ni kooko. Kipalile kisia kulaiwa evio, Paulo waaiunvuile kuya wasuungilue nga muana alelelue buino mu maboko akue baba wakue.

5. Yehova waamukwasiizie siani Paulo kupitila malaika? (Mona foto ili ku ntendeko ya kazeeti.)

⁵ Ni maavia ki ange aasaangile Paulo? Miaka ibili kisia bintu bebio byaakitikile mu Yerusalemu, Paulo abanga mu buato wali mukuya ku Roma. Ni ozo musita mwela ukata saana waabuukile mu lyezi ni bantu baaunvuile muenzo nangue bali kufua. Anzia evio, Paulo taatiinine. Juu ya ki? Waabaanine eevi bonse babanga wali naabo: “Lukeele busiku malaika wakue Leeza wane undi napupa wakiiza kunghana eevi: ‘We Paulo, te kutiina paantu wakaba kuya kwimana kuli Kaizari. Ni Leeza mu buwaame bwakue pali weewe, ali kukupususia pamo ni babo bonse bauli naabo mu buato.’” Yehova waabombiizie malaika eevi kumusininkiziizia kabili Paulo nga vyaakitile ntaanzi ya paapo kupitila Yesu. Kabili, nga Yehova vyaalaile, Paulo waafikile ku Roma.​—Miil Bat. 27:20-25; 28:16.

6. Ni bulayo ki bwakue Yesu buli kuviinda kutupeela maka, kabili juu ya ki?

⁶ Tuli twakwasiiwa siani? Yesu wakaba kutukwasia nga vyaamukwasiizie Paulo. Kwa mufuano, Yesu wabalaya bonse bali bamukoonka nangue: “Ndi pamo neenu nsiku yonse mpaka ku mpeleezio ya mpaangilo ya bintu.” (Mat. 28:20, NWT) Milandu yakue Yesu ili yasaangua yatupeela maka. Juu ya ki? Paantu nsiku kampanda ili yasaangua yakolele kusipikizia. Kwa mufuano, musita lwafua muntu ututonene, kunti twakisua, apanasie mu nsiku iniini, inzi kunti twaiunvua evio mu miaka ingi. Bange bapalile kusipikizia maavia a mu bukote. Ni bange bali mukusaakaana ni nsiku yaviizie juu ya kutioka mutima. Anzia evio, tuli twapata maka a kutwalilila kusipikizia paantu tumanine nangue Yesu ali pamo ni fwefue “nsiku yonse,”  kubiika pamo ni nsiku ikilile kubiipa ya mu buikazi bwetu.​—Mat. 11:28-30.

7. Kukoonkana ni lileembo lya Nfyulo 14:6, Yehova ali watukwasia siani leenu?

⁷ Mulandu Wakue Leeza watusininkiziizia nangue Yehova ali watukwasia kupitila bamalaika bakue. (Baeb. 1:7, 14) Kwa mufuano, bamalaika bali batukwasia ni kututungulula musita utuli ‘twasimikila mpunda iweeme ya Bukolo’ ku bantu ba “mitundu yonse, ni mikoa yonse, ni bantu ba ndimi yonse.”​—Mat. 24:13, 14; soma Nfyulo 14:6.

8. Yehova waamukwasiizie siani Paulo kupitila mukulu wa balukale?

⁸ Paulo waakwasiiziwe siani? Mu muaka wa 56, Yesu waamusininkiziizie Paulo nangue wakaba kufika ku Roma. Inzi, Bayuda bamo mu Yerusalemu, baali bapaangile kumutengelela Paulo ni kumwipaya. Musita mukulu wa balukale Baroma, Klaudio Lusia, lwaapatile ezio mpunda, waaizile kumupususia Paulo. Bila kukokola, Klaudio waamutumine Paulo ku Kaizaria, mu bulendo bwaali bwaleepele kilometre 105 eevi kufuma ku Yerusalemu, wasuungilue na balukale bengi. Mu Kaizaria, Guvernere Felisi waalandile “bamulabukile Paulo mu nghanda bukolo yakua Herodi.” Paulo waasuungilue kufuma ku bantu baali bakebele kumwipaya.​—Miil Bat. 23:12-35.

9. Guvernere Festo waamukwasiizie siani Paulo?

⁹ Miaka ibili kisia paapo, Paulo abanga wakilisie mu buloko mu Kaizaria. Kisia Felisi, guvernere waakoonkelepo ni Festo. Bayuda baamuloombele Festo amubuezie Paulo ku Yerusalemu eevi aye apingulue, inzi, Festo waakeene. Paange guvernere waali wamanine nangue Bayuda baali “bakabiile kumwipaila pa nzila.”​—Miil Bat. 24:27–25:5.

10. Guvernere Festo waakitile siani musita Paulo lwaaloombele kuya kupingulua na Kaizari?

¹⁰ Kisia paapo, Paulo waasambisiiziwe mu Kaizaria. Inzi, paantu Festo waakebele “kutonua na Bayuda,” waamwipuziizie eevi Paulo: “Kuti watona kuya kupingwilua ku Yerusalemu . . . ni neene nalipo?” Paulo waainikile nangue paange ku Yerusalemu kunti waya kwipaiwa, kabili waamanine vya kukita eevi kupususia bukose bwakue: Kufika ku Roma ni kutwalilila ni miilo yakue ya kusimikila. Waalandile eevi: “Nghimeene mu kilie kya bupinguzi kyakue Kaizari.” Kisia kulondolola pamo ni bantu bakue baali bamusoka, Festo waamwanine Paulo eevi: “Waakiloomba kuya kupingulua kuli Kaizari, kansi i kwenka kuwaakaya.” Bupinguzi bwakue Festo bwa kumutuma ku Roma, bwaamupususiizie Paulo ku baluani bakue. Kisia musita uniini, Paulo waali ni kufika ku Roma​—kule saana ni Bayuda baali bakeba kumwipaya.​—Miil Bat. 25:6-12.

11. Paange Paulo waalangulukile milandu ki ili yakoselezia yaalandile Isaya?

¹¹ Musita Paulo lwaali wapembeele bulendo bwakue bwa kuya ku Italia, paange waalangulukile milandu yaalandile kabika Isaya watunguluilue na mupasi palua baalia bali bamupinga Yehova: “Kite mupaango, inzi, wakavulunghaniiwa! Lande kimutonene, inzi tekikakitika, paantu Leeza ali pamo ni fwefue!” (Is. 8:10) Paulo waali wamanine nangue Leeza wakaba kumukwasia, kabili kipalile keekio kyaamukoseleziizie musita lwaali wapembeele maavia aali ku ntaanzi.

12. Yulio waamukitiile siani Paulo, kabili paange keekio kyaamulengele Paulo enike ki?

¹² Mu 58, Yesu wasyavyelue, Paulo waatendekele bulendo bwakue bwa kuya ku Italia. Paantu waali muntu akakilue, Paulo waali wasuungilue na mukulu wa balukale Baroma, waali wakuutua Yulio. Kutendekela ozo musita, Yulio waali ni buviinde bwa kumukitila  ovio mutumua Paulo ao kumukitila mu nzila iweeme. Yulio waabombiizie siani buviinde bwakue? Busiku bwaakoonkelepo, musita lubaafikile pa nkeende ya kutuziizia, “Yulio paantu waali wamunvuiliile Paulo nkumbu, waamwitabiizie kuya kumonana ni bibuza byakue.” Kisia paapo, Yulio waapususiizie bukose bwakue Paulo. Eba, kyaali siani? Musita buato bwabo lubwabazukile, balukale baakebele kwipaya bantu bonse baali bakakilue babanga moomo eevi te kunti babutuke, inzi, Yulio waabakaniizie. Juu ya ki waakitile evio? Ni paantu “waatonene kuti amupususie Paulo.” Paange Paulo waainikile nangue Yehova i waamutunguluile ozo mukulu eevi kumukwasia ni kumusuunga.​—Miil Bat. 27:1-3, 42-44.

13. Yehova kunti wabombia siani bantu bali ni buviinde mu buteeko?

¹³ Tuli twakwasiiwa siani? Kine keekio kyakoonkana ni vili kutona kwakue, Yehova kunti wabombia mupasi wakue utakatiifu uli ni maka eevi kulengia bantu bali ni buviinde mu buteeko bakite kintu kyatonene. Likolo Sulemani waaleembele eevi: “Mutima wakue likolo uli nga twezi twa menda mu minue yakue Yehova. Ali wautungulula konse kwali kutona.” (Tus Maf. 21:1) Ozo mulumbe uli na mana ki? Bantu kunti baimba kapato eevi kutungulula menda a mu kaezi aye koolia kubatonene. Enka evio, ni Yehova kunti wabombia mupasi wakue utakatiifu eevi kulengia bantu bali ni buviinde mu buteeko bakite bintu mu nzila ili kulengia kutona kwakue Yehova kufikiliziiwe. Musita keekio lukili kyakitika, bantu bali ni buviinde mu buteeko bali basonseziiwa kukwata bupinguzi buli bwalengia bantu bakue Yehova banoonkelemo.​—Palania ni Ezra 7:21, 25, 26.

14. Kukoonkana ni Miilo 12:5, kunti twapepa palua baani?

¹⁴ Kunti twakita ki? Kunti twapepela ba “makolo ni nombozi yonse” musita babo bantu lubapalile kukwata bupinguzi buli kukumia buikazi bwetu bwa Kikristu ni miilo yeetu ya kusimikila. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Nga vyaakitile Bakristu ba ku ntendeko, ni fwefue tuli twapepa saana kuli Leeza palua balupua ni bankazi bali mu buloko. (Soma Miilo 12:5; Baeb. 13:3) Kabili, kunti twapepa palua bakulu bali basuunga buloko ni kukentelela balupua ni bankazi bali moomo. Kunti twamuloomba Yehova atungulule malanga a babo bakulu eevi babonvuile “nkumbu” bazumizi neetu bakakilue.​—Miil Bat. 27:3.

15-16. Yehova waamukwasiizie siani Paulo kupitila Aristarko ni Luka?

¹⁵ Paulo waakwasiiziwe siani? Musita wa bulendo bwakue bwa kuya ku Roma, Yehova  waamukwasiizie Paulo lingi kupitila bazumizi nakue. Ale, tumone mifuano kampanda.

¹⁶ Babibuza babili bakisinka bakue Paulo, Aristarko ni Luka, baapinguile kuya ni Paulo ku Roma. * Baapinguile bo beene kuya pamo ni Paulo ni kubiika bukose mu buavia anzia te kimanikile kine ni beene baasininkiziiziwe kuli Yesu nangue bakafika ku Roma. Baaizile kumana nangue bukose bwabo buli kupususiiwa, basyali mu bulendo bobo bwaali bwakolele. Pakaako, musita Paulo lwaamwene Aristarko ni Luka baingila mu buato ku Kaizaria, ipalile waapepele kuli Yehova kufuma ku mutima wamutasia paantu waamukwasiizie kupitila kumupeela bazumizi nakue babili basipile.​—Miil Bat. 27:1, 2, 20-25.

17. Yehova waamukwasiizie siani Paulo kupitila bazumizi nakue?

¹⁷ Mu musita wa bulendo bwakue, Paulo waakwasiiziwe lingi na bazumizi nakue. Kyakumuenako, musita lubaafikile mu Sidona ao Sidoni, Yulio waamwitabiziizie Paulo ‘kuya kumonana ni bibuza byakue, ni bo baamupeeleko byali wabuliilue.’ Ni kisia paapo, mu muzi wa Puteoli, Paulo ni benakue ‘baasaangile bazumizi bamo. Ni bo baabanine bekale naabo mulungu umo.’ Musita Bakristu mu ezio nkeende lubaali baemena bintu byaali byakabiile Paulo ni benakue, kakiine Paulo waabaleteele nsaansa ikata babo balupua baamupokeleele, kupitila kubalondoluela bintu bya kukuula byaaimweneene. (Palania ni Miilo 15:2, 3.) Kisia kukoseleziiwa, Paulo ni benakue baatwaliliile ni bulendo.​—Miil Bat. 27:3; 28:13, 14.

18. Ni kiki kyaamukinkiziizie Paulo amutasie Leeza kabili asipe?

¹⁸ Musita Paulo lwaali wapalama ku Roma, ipalile waatontonkaniizie milandu yakue ku kilonghaano kya ku Roma miaka itatu ntaanzi. Waaleembele eevi: “Eevi miaka viyapitapo ingi, namilanguluka natonene kumimona.” (Bar. 15:23) Inzi, taali wamanine nangue wakaba kufika kooko wakakilue. Kipalile Paulo waakoseleziiziwe saana musita lwaabamwene balupua ba ku Roma bamupembeele ku musebo eevi bamupozie! ‘Paulo lwaabamwene,  waamusantiile Leeza ni kukila kukoseleziiwa.’ (Miil Bat. 28:15) Mona nangue Paulo waamutasiizie Leeza paantu waabamwene balupua. Juu ya ki? Paantu Paulo waainikile kabili nangue Yehova waamukwasiizie kupitila bazumizi nakue.

19. Nga vilandile 1 Petro 4:10, Yehova kunti watubombia siani eevi akwasie bantu bakabiile kukwasiiwa?

¹⁹ Kunti twakita ki? Eba, umanine balupua ao bankazi kampanda mu kilonghaano kyenu bali mukwema juu ya kuluala ao paantu bali mukuluisia maavia kampanda? Ao paange baakifwilua na muntu wabo ubatonene. Kine twamana nangue muntu kampanda akabiile kukwasiiwa, kunti twamuloomba Yehova atukwasie kulanda ao kukita kantu kampanda kaweeme ao ka ntono. Milandu ni bikitua byetu kunti byamukoselezia saana lupua ao nkazi akabiile kukwasiiwa. (Soma 1 Petro 4:10.) * Baalia batwakwasia, kunti bazumina kabili bulayo bwakue Yehova bulandile nangue, “Nsikakusia, kabili nsikakulekelela [ata kaniini, NWT]” ni kumona nangue bobo bulayo ni bwa kisinka kuli beene. Eba, keekio tekiviinda kukuleetela nsaansa?

20. Juu ya ki kunti twalanda twali ni kisinka nangue: “Mulopue i mukwasi wane”?

²⁰ Nga vikyali kuli Paulo ni benakue, ni fwefue tuli mukusaakaana ni maavia abiipile mu buikazi bwetu. Inzi, mu wenka ozo musita, tumanine nangue kunti twaviinda kusipa paantu Yehova ali pamo ni fwefue. Ali watukwasia kupitila Yesu ni bamalaika. Kabili, kine kipateene ni kutona kwakue, Yehova kunti watukwasia kupitila bantu bali ni buviinde mu buteeko. Kabili nga vyaaimweneene kale bengi pakati keetu, Yehova ali wabombia mupasi wakue utakatiifu eevi kusonsezia mitima ya babombi bakue bakwasie balupua ni bankazi, Bakristu benaabo. Pakaako, nga Paulo, tuli ni nsaambu iweeme ya kulanda twali ni kisinka nangue: “Mulopue [Yehova, NWT] i mukwasi wane, nsyatiina kantu. Ale, muntu ali kunkita ki?”​—Baeb. 13:6.