1. Olsem wanem yumi inap kisim bel isi taim yumi pilim olsem yumi stap wanpis o taim ol hevi i daunim yumi? (Buk Song 118:5-7)

OLSEM WANEM? I bin gat wanpela taim yu pilim olsem yu stap wanpis na i no gat man i stap bilong helpim yu long karim wanpela hevi yu bin feisim? Planti man i bin pilim olsem, na ol gutpela wokman bilong Jehova, ol tu i bin pilim olsem. (1 Kin. 19:14) Sapos kain samting i painim yu, tingim dispela tok promis bilong Jehova: “Mi no inap tru long lusim yu, na mi no inap givim baksait long yu.” Olsem na yumi ken bilip tru na tok: “Jehova em i helpim bilong mi; mi no inap pret.” (Hib. 13:5, 6) Aposel Pol i bin raitim ol dispela tok i go long ol Kristen i stap long Judia long 61 C.E. samting. Ol tok bilong em i kirapim yumi long tingim ol tok i stap long Buk Song 118:5-7.—Ritim.

2. Long dispela atikol, yumi bai stori long wanem samting? Bilong wanem?

² Olsem man bilong raitim song, Pol i save olsem Jehova em i Helpim bilong em bikos inap planti taim Jehova i bin helpim em. Winim 2-pela yia paslain long em i raitim pas i go long ol Kristen long Hibru, Pol i bin raun long sip antap long solwara i bin raf tru. (Apo. 27:4, 15, 20) Long dispela raun bilong em na ol yia paslain long dispela, Jehova i bin stap olsem Helpim bilong Pol long planti rot. Yumi bai stori long 3-pela rot God i bin helpim em. Jehova i helpim Pol long rot bilong Jisas na ol ensel, long rot bilong ol man i gat namba, na long rot bilong ol wanbilip. Taim yumi skelim ol samting i bin kamap long Pol, dispela bai strongim pasin bilong yumi long trastim tok promis bilong God olsem Em bai harim ol beten bilong yumi tu na helpim yumi.

3. Ating Pol i tingting long wanem samting, na bilong wanem?

³ Pol i nidim helpim. Long 56 C.E. samting, bikpela lain manmeri i pulim em i kam ausait long tempel long Jerusalem na ol i traim long kilim em i dai. Long neks de taim ol i bringim Pol i kam sanap long ai bilong Sanhedrin, ol birua bilong em i pulim em i go i kam na klostu ol i brukim nabaut bodi bilong em. (Apo. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Long dispela taim, ating Pol i tingting olsem, ‘Mi inap sanap strong yet na karim dispela hevi i go inap long wanem taim?’

4. Olsem wanem Jehova i bin helpim Pol long rot bilong Jisas?

⁴ Pol i kisim wanem helpim? Long nait bihain long ol i bin arestim Pol, “Bikpela” Jisas i kam sanap klostu long Pol na i tok: “Strongim bel! Yu bin autim tok na kamapim gut stori bilong mi long Jerusalem, na yu mas tokaut long Rom tu.” (Apo. 23:11) Dispela tok i bin strongim tru Pol! Jisas i tok amamas long Pol i bin autim tok long Jerusalem. Na em i tok promis long Pol olsem em bai go kamap gut long Rom na em bai autim tok long dispela hap tu. Taim Pol i harim dispela gutpela tok promis, ating em i pilim seif tru wankain olsem liklik pikinini i pilim seif insait long han bilong papa bilong em.

5. Olsem wanem Jehova i bin helpim Pol long rot bilong wanpela ensel? (Lukim fran pes piksa.)

⁵ Pol i bungim wanem ol narapela hevi? Tupela yia bihain long ol dispela samting i kamap long Jerusalem, Pol i kalap long sip bilong i go long Itali na ol i bungim traipela win na ren long solwara, olsem na ol wokman bilong sip na ol pasindia i ting olsem ol bai dai. Tasol Pol i no pret. Wai? Em i tokim olgeta manmeri long sip olsem: “Long nait wanpela ensel bilong dispela God mi save aninit long em na mekim wok bilong em, em i kam sanap klostu long mi na i tok: ‘Pol, yu no ken pret, yu mas sanap long ai bilong Sisar. Na harim! God bai lukautim laip bilong olgeta man i stap wantaim yu long sip.’” Jehova i salim wanpela ensel bilong mekim wankain tok promis Em i bin mekim long Pol long rot bilong Jisas. Na Pol i go kamap gut long Rom.—Apo. 27:20-25; 28:16.

6. Jisas i mekim wanem tok promis we inap strongim yumi, na bilong wanem?

⁶ Yumi kisim wanem helpim? Jisas bai sambai long yumi olsem em i bin sambai long Pol. Jisas i mekim dispela tok promis long ol disaipel bilong em olsem: “Mi stap wantaim yupela olgeta de i go inap long pinis bilong dispela taim.” (Mat. 28:20) Tok bilong Jisas inap strongim tru yumi. Wai? Bikos sampela taim, yumi inap pilim hatwok tru long karim ol hevi.  Olsem, taim wanpela yumi laikim tru i dai, yumi inap bel hevi na krai sori inap planti yia. Ol narapela i mas karim ol hevi bilong kamap lapun. Ol narapela i karim hevi bikos ol i gat sik dipresen. Maski i olsem, yumi inap sanap strong na karim yet ol dispela hevi bikos yumi save olsem Jisas i stap wantaim yumi long “olgeta de,” dispela i makim tu ol taim we yumi karim ol bikpela hevi tru.—Mat. 11:28-30.

7. Olsem Revelesen 14:6 i kamapim, long nau Jehova i save helpim yumi long wanem rot?

⁷ Tok Bilong God i strongim bel bilong yumi olsem Jehova i save helpim yumi long rot bilong ol ensel bilong em. (Hib. 1:7, 14) Olsem, ol ensel i save sambai long yumi na stiaim yumi taim yumi autim “gutnius bilong Kingdom” long ol manmeri bilong ‘olgeta kantri, olgeta traib, na olgeta tokples.’—Mat. 24:13, 14; ritim Revelesen 14:6.

8. Olsem wanem Jehova i bin helpim Pol long rot bilong wanpela komanda bilong ami?

⁸ Pol i kisim wanem helpim? Long yia 56 C.E., Jisas i tok promis long Pol olsem em bai go kamap gut long Rom. Tasol sampela man Juda long Jerusalem i plen long hait i stap long rot na kilim Pol i dai. Taim komanda bilong ami bilong Rom, Klodius Lisias, i harim stori long dispela plen bilong ol, em i helpim Pol. Wantu tasol Klodius i salim Pol i go long Sisaria na em i salim tu ol lain soldia i go wantaim Pol bilong lukautim em—ol i bihainim wanpela rot bilong i go long Sisaria na Sisaria i stap inap olsem 105 kilomita longwe long Jerusalem. Taim ol i go kamap long Sisaria, Gavana Feliks i givim oda olsem ol i mas “kalabusim Pol long haus gavana bilong Herot na putim was long em.” Ol man Juda em ol i plen long kilim i dai Pol nau ol i no gat rot bilong mekim olsem long em.—Apo. 23:12-35.

9. Olsem wanem Gavana Festus i bin helpim Pol?

⁹ Tupela yia bihain, Pol i stap kalabus yet long Sisaria. Festus i kisim ples bilong Feliks olsem gavana. Ol man Juda i askim Festus long salim Pol i go bek long Jerusalem bilong sanap long kot, tasol Festus i no mekim olsem. Ating Gavana Festus i save olsem ol man Juda i “laik hait i stap long rot na kilim Pol i dai.”—Apo. 24:27–25:5.

10. Gavana Festus i mekim wanem disisen taim Pol i apil long Sisar?

¹⁰ Bihain Pol i sanap long kot long Sisaria. Festus i “laik bai ol Juda i amamas long em,” olsem na em i askim Pol: “Olsem wanem? Yu laik i go antap long Jerusalem na sanap long ai bilong mi na kot long ol dispela samting?” Pol i save olsem ol man inap kilim em i dai long Jerusalem, na em i save tu long samting em i mas mekim bilong lukautim laip bilong em yet na bai em inap i go kamap gut long Rom na autim tok long dispela hap. Pol i tok: “Mi apil long Sisar!” Festus i toktok wantaim ol man i save givim tingting long em, na em i tokim Pol: “Yu apil pinis long Sisar, olsem na bai yu go long Sisar.” Disisen bilong Festus i helpim Pol long abrusim bagarap long han bilong ol man i birua long em. Klostu nau Pol bai i go kamap long Rom—em bai stap longwe tru long ol dispela man Juda husat i laik kilim em i dai.—Apo. 25:6-12.

11. Ating Pol i tingim wanem gutpela tok promis em Aisaia i bin mekim?

¹¹ Taim Pol i wet long kalap long sip bilong i go long Itali, ating em i tingim wanpela tok lukaut em God i bin kirapim profet Aisaia long mekim long ol man i birua long Jehova, em i tok: “Wokim plen, tasol plen bilong yupela i no inap wok gut! Mekim tok yupela laik mekim, tasol em i no inap kamap, long wanem, God i stap wantaim mipela!” (Ais. 8:10) Pol i save olsem God bai helpim em, na dispela i bin  strongim em long sanap strong yet na karim wanem ol hevi bai kamap bihain.

12. (a) Julius i mekim wanem pasin long Pol? (b) Ating Pol i luksave long wanem samting?

¹² Long yia 58 C.E., Pol i kisim sip na i go long Itali. Em i kalabusman, olsem na em i stap long han bilong Julius, em wanpela ofisa bilong ami bilong Rom. Kirap long dispela taim na i go, Julius i gat namba long mekim nogut long Pol o em inap mekim gutpela pasin long em. Julius bai yusim namba bilong em long mekim wanem? Long neks de taim sip i go sua, “Julius i mekim gutpela pasin long Pol na larim em i go long ol pren bilong em.” Bihain Julius i seivim laip bilong Pol. Hau? Ol soldia i laik kilim i dai olgeta kalabusman i stap long sip, tasol Julius i stopim ol long mekim olsem. Wai? Em i “laik lukautim Pol na kisim em i go kamap gut.” Ating Pol i luksave olsem Jehova i lukautim em long rot bilong gutpela pasin em dispela ofisa bilong ami i mekim long em.—Apo. 27:1-3, 42-44.

13. Olsem wanem Jehova inap yusim ol man i gat namba?

¹³ Yumi kisim wanem helpim? Sapos i stret wantaim ol samting Jehova i tingting long mekim, Em inap yusim holi spirit bilong em long stiaim ol man i gat namba long mekim laik bilong em. King Solomon i bin tok: “Bel bilong king i olsem liklik hanwara long han bilong Jehova. Em i save stiaim dispela hanwara i go long wanem hap em i laikim.” (Prov. 21:1) Wanem insait bilong dispela tok? Ol man inap digim wanpela baret na bai ol inap stiaim ron bilong wara i go long daireksen ol i laik bai wara i go long en. Olsem tasol, Jehova inap yusim spirit bilong em long stiaim tingting bilong ol man i gat namba na bai ol i ken mekim ol disisen i stret wantaim ol samting em i tingting pinis long mekim. Taim dispela samting i kamap, ol man i gat namba bai mekim ol disisen we i helpim ol manmeri bilong God.—Skelim Esra 7:21, 25, 26.

14. Olsem Aposel 12:5 i kamapim, yumi ken tingim husat ol lain long beten bilong yumi?

¹⁴ Yumi ken mekim wanem? Taim yumi beten, yumi ken tingim “ol king na ol man i holim wok bos” em ol bai mekim ol disisen we i mekim sampela samting long laip bilong yumi olsem Kristen na wok autim tok bilong yumi. (1 Tim. 2:1, 2, ftn.; Neh. 1:11) Olsem ol Kristen long taim bilong ol aposel i bin mekim, yumi tu i save beten strong long God i ken helpim ol bratasista bilong yumi i stap long kalabus. (Ritim Aposel 12:5; Hib. 13:3) Na tu, yumi inap beten long ol gad bilong ol haus kalabus em ol i was long ol bratasista bilong yumi. Yumi inap askim Jehova long stiaim tingting  bilong ol na bai ol inap bihainim pasin bilong Julius na “mekim gutpela pasin” long ol wanbilip bilong yumi em ol i stap long kalabus.—Apo. 27:3.

15-16. Olsem wanem Jehova i bin helpim Pol long rot bilong Aristakus na Luk?

¹⁵ Pol i kisim wanem helpim? Taim Pol i raun i go olsem long Rom, inap planti taim em i kisim helpim i kam long Jehova long rot bilong ol wanbilip bilong em. Yumi ken skelim sampela eksampel.

¹⁶ Tupela gutpela pren bilong Pol, em Aristakus na Luk, i bin go wantaim em long Rom. * Baibel i no stori olsem Jisas i bin tok promis long tupela olsem ol bai i go kamap gut long Rom. Maski i olsem, tupela i redi long lusim laip bilong ol taim ol i go wantaim Pol. Bihain taim ol i stap long sip na taim sip i laik bagarap, long dispela taim tupela i kisim save olsem laip bilong ol i no inap lus. Olsem na taim Aristakus na Luk i kalap long sip long Sisaria, ating Pol i bin beten long Jehova na em i tok tenkyu long Jehova i helpim em long rot bilong dispela tupela wanbilip husat i gat strongpela bel.—Apo. 27:1, 2, 20-25.

17. Olsem wanem Jehova i bin helpim Pol long rot bilong ol wanbilip?

¹⁷ Taim Pol i mekim raun bilong em, sampela taim em i kisim helpim long ol wanbilip bilong em. Taim sip i sua long haba bilong taun Saidon, Julius i “larim em i go long ol pren bilong em na kisim helpim long ol.” Na bihain long taun Puteoli, Pol na ol pren bilong em i “bungim ol brata na ol i askim [ol] long stap wantaim ol inap 7-pela de.” Ol Kristen long ol dispela taun i lukautim Pol na ol pren bilong em long ol samting ol i nidim, na ol dispela brata i amamas tru taim Pol i tokim ol long ol gutpela ekspiriens we i strongim tru bilip bilong ol. (Skelim Aposel 15:2, 3.) Bihain long ol i visitim ol brata na ol i kisim nupela strong, Pol na ol pren bilong em i visitim ol narapela ples.—Apo. 27:3; 28:13, 14.

18. Bilong wanem Pol i tenkyu long God na strongim bel?

 ¹⁸ Taim Pol i wokabaut i go olsem long Rom, ating em i tingim ol tok em i bin raitim inap 3-pela yia i go pinis long kongrigesen long Rom, em i tok: “Inap planti yia mi bin i gat bikpela laik long kam lukim yupela.” (Rom 15:23) Tasol em i no bin ting olsem em bai go long Rom olsem kalabusman. Em i kisim strong taim em i lukim ol brata long Rom em ol i wet long sait bilong rot long gritim em! “Taim Pol i lukim ol em i tenkyu long God na em i kisim strong.” (Apo. 28:15) Pol i tenkyu long God olsem ol brata bilong em i kam bungim em. Wai? Bikos Pol i luksave gen olsem Jehova i helpim em long rot bilong ol wanbilip.

19. Olsem 1 Pita 4:10 i kamapim, olsem wanem Jehova inap yusim yumi long helpim ol lain i nidim helpim?

¹⁹ Yumi ken mekim wanem? Yu save long sampela bratasista long kongrigesen bilong yu em ol i bel hevi tru bikos ol i sik o ol i karim ol narapela hevi? O ating wanpela ol i laikim tru i dai. Sapos yumi save long wanpela wanbilip i nidim helpim, yumi ken beten askim Jehova long helpim yumi long mekim gutpela tok o gutpela pasin long dispela wanbilip. Ol gutpela tok na ol pasin yumi mekim inap strongim tru dispela brata o sista. (Ritim 1 Pita 4:10.) * Taim yumi helpim ol wanbilip, dispela inap kirapim ol long bilip tru long tok promis bilong Jehova olsem, “Mi no inap tru long lusim yu, na mi no inap givim baksait long yu,” na ol ol bai pilim olsem dispela tok i stret long ol tu. Dispela bai mekim yu amamas tru!

20. Wai na yumi inap tok olsem: “Jehova em i helpim bilong mi”?

²⁰ Wankain olsem Pol na ol wanwok bilong em, ating yumi tu inap karim ol hevi we i kain olsem traipela win na ren taim yumi wokabaut long rot i go long laip. Maski i olsem, yumi save olsem yumi inap strongim bel bikos Jehova i stap wantaim yumi. Em i helpim yumi long rot bilong Jisas na ol ensel. Na tu, sapos i stret wantaim ol samting Jehova i tingting pinis long mekim, Em inap helpim yumi long rot bilong ol man i gat namba. Na olsem planti bilong yumi i bin kisim helpim long ol bratasista bilong yumi, Jehova i save yusim holi spirit bilong em long kirapim tingting bilong ol wokman bilong em long helpim ol bratasista Kristen bilong ol. Wankain olsem Pol, yumi tu i gat gutpela risen long tok olsem: “Jehova em i helpim bilong mi; mi no inap pret. Ol man bai mekim wanem long mi?”—Hib. 13:6.