1. Zẹvbe nọ rre ebe Matiu 7:13, 14, NW, de odẹ ne eguọmwadia e Jehova hia ye?

EGUỌMWADIA e Jehova hia keghi rre odẹ nọ su rrie arrọọ etẹbitẹ. Ẹdẹgbegbe ẹre ima ya hia ne ima ye gha rre odẹ na. Sokpan e Jesu gi ima rẹn wẹẹ, odẹ na i mobọ khuẹrhẹ na la, rhunmwuda te ọ ye huẹnrẹn. (Tie Matiu 7:13, 14, NW.) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin, ma ke la hin odẹ na rre, ma i rẹn.—Gal 6:1.

2. De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ Imuegberriotọ Ẹre Ọ Ru Iyobọ Ne Ima Ya Ru Afiwerriẹ Nọ Khẹke.”)

² Ma ghaa hoo ne ima ye gha rre odẹ ọghe arrọọ na, te ima gha mu egbe ne ima khian ya gha fi iziro ọghe ima, aro ne ima ya ghee emwi kevbe uyinmwẹ ima werriẹ. Ukọ e Pọl keghi rhie igiọdu ne etẹn ni ghaa rre Kọrinti ne iran “ye gha ru afiwerriẹ nọ khẹke.” (2 Kọr 13:11, NW) Ọ vbe khẹke ne ima gha lele adia na. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan vbene Baibol gha ya sẹtin ru iyobọ ne ima ya gha ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe arrọọ ọghe ima, kevbe vbene etẹn ni deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn gha ya sẹtin ru iyobọ ne ima, ne ima ya mudia gbain vbe odẹ ọghe arrọọ. Ma gha vbe guan kaẹn emwi eso nọ gha sẹtin yae lọghọ, ne ima gha lele adia nọ ke obọ otu e Jehova rre. Ma gha vbe miẹn vbene imuegberriotọ khian ya ru iyobọ ne ima ya gha ru afiwerriẹ nọ khẹke, vbene ima na ye ya oghọghọ ga e Jehova.

3. De vbene Baibol khian ya sẹtin ru iyobọ nuẹn hẹ?

³ Ne ima sẹtin zanzan egbe ima ghee, ne ima mieke na rẹn deghẹ ọ mwẹ iziro eso nọ khẹke ne ima fi werriẹ, i re emwi nọ khuẹrhẹ. Vbọzẹe? Rhunmwuda ekhọe ima sẹtin mu ima rẹrẹ. (Jer 17:9) Ma sẹtin gha “do egbe [ima] ọzuọ” vbene ima i na rẹn.  (Jems 1:22) Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima gha ya Baibol zanzan egbe ima ghee, rhunmwuda, ọni ẹre ọ khian ya ima rẹn “vbene iziro kevbe aho ekhọe” ima gele ye hẹ. (Hib 4:12, 13) Ọ gha gia na kha wẹẹ, te Baibol yevbe mẹsini na ya ru X-ray, nọ ya ọmwa rẹn vbene uwu egbe ye hẹ. Sokpan, deghẹ ima hoo ne ima sẹtin lele adia ni rre Baibol ra adia ni ke obọ emwa ni su vbe otu e Jehova rre, te ọ kheke ne ima gha mu egbe rriotọ.

4. Vbọ ya ima rẹn wẹẹ, ọmwa itengbemu ẹre Ọba e Sọl ghi do gha khin?

⁴ Okha ọghe Ọba e Sọl ya ima rẹn emwi nọ gha sẹtin sunu deghẹ ima i mu egbe rriotọ. Rhunmwuda ne Sọl na gha mwẹ ekhọe itengbemu, ọ ma miẹn kue wẹẹ, ọ mwẹ ako eso vbe arrọọ ọghẹe nọ khẹke nọ ru afiwerriẹ yi, uhiẹn ọ na kue gha mu egbe ẹre rẹrẹ. (Psm 36:1, 2; Hab 2:4) Vbe igiemwi, vbe Jehova tama e Sọl emwi nọ gha ru, vbe ọ gha khọnmiotọ yan Ivbi Amalẹk nẹ, e Sọl na he ẹmwẹ ye Jehova obọ. Uhiẹn vbe akhasẹ e Samuẹl ghi do tama rẹn wẹẹ, emwi nọ ru i maan, e Sọl ma miẹn kue wẹẹ, irẹn ru abakuru rhọkpa. Nọghayayerriọ, ọ na tilae rua, ọ na kue gha mu ne emwa ọvbehe. (1 Sam 15:13-24) Ọna i re ẹghẹ okaro ne Sọl ya yin uyinmwẹ vbenian. (1 Sam 13:10-14) Agharhemiẹn wẹẹ e Jehova te rhie adia nẹẹn, ọ ma rhie, rhunmwuda ekhọe itengbemu nọ ghaa mwẹ. Rhunmwuda ọni, e Jehova keghi fi iyeke gbe ẹre.

5. De emwi ne igiemwi ọghe Sọl maa ima re?

⁵ Ma ma hoo ne ima gha yevbe Sọl, rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ: ‘I gha tie ako eso vbe Baibol, nọ dekaẹn afiwerriẹ eso nọ khẹke ne I ru, mẹ roro ẹre wẹẹ, ako nii ma mobọ dekaan mwẹ ra? I gha ru emwi eso nọ ma deyọ, I tama egbe mwẹ wẹẹ emwi ne I ru, ma mobọ de emwi nọ rhia ra? Ra I vbe kha wẹẹ, emwa ọvbehe ẹre ọ si ẹre yọ mwẹ egbe?’ Adeghẹ ‘ẹẹn’ ọre ewanniẹn ne ima rhie ye avbe inọta na, ọni rhiema wẹẹ, ọ khẹke ne ima fi iziro ọghe ima werriẹ. Vbe ẹi erriọ, ma sẹtin do gha mwẹ ekhọe itengbemu, sẹrriọ wẹẹ, e Jehova ghi fi iyeke gbe ima.—Jems 4:6.

6. De vbene Ọba e Devid ya lughaẹn ne Sọl?

⁶ Ọba e Devid wa lughaẹn ne Sọl. Te “uhi e Nọyaẹnmwa” wa gha yẹẹ ọre. (Psm 1:1-3) Ọ rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova miẹn emwa ni mu egbe rriotọ fan, sokpan, nọ ne emwa ni tọn egbe mu, te ọ si iran kẹ otọ. (2 Sam 22:28) Rhunmwuda ọni, e Devid keghi gi uhi Osanobua fi iziro ọghẹe werriẹ. Ọ khare wẹẹ: “I rhie urhomwẹ ne Nọyaẹnmwa rhunmwuda, irẹn ọre ọ dia mwẹ, ẹdẹ gha mu nẹ, ekhọe mwẹ ghi gha ya obọ sekhae mẹ.”—Psm 16:7.

7. De emwi ne imuegberriotọ khian gua ima kpa ya ru?

⁷ Ma gha tie ako eso vbe Baibol, ma na do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne ima fi iziro eso ni te rre ima ekhọe werriẹ, imuegberriotọ ẹre ọ khian ya ima ru afiwerriẹ nii. Vbe ẹi erriọ, iziro dan nii, sẹtin si ima fi orukhọ. Ma ghaa tie Baibol, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ, te Osanobua tama ima wẹẹ: “Wa ghee odẹ, wa lelẹe.” Ma gha vbe suẹn gha ru emwi nọ ma gba, ọ ghi vbe yobọ sekhae ne ima, ne ima kie rre vbọ. (Aiz 30:21) Ma ghaa họn ẹmwẹ ne Jehova, ma gha wa miẹn ere vbọ ẹsẹsẹmwẹse. (Aiz 48:17) Vbe igiemwi, ma ghaa ru emwi nọ gbae, esa i rrọọ ne ọmwa khian ya do rhie adia ne ima, amaiwẹ te ekhue khian ghi gha mu ima wẹẹ, ọmwa do rhie adia ne ima. Deba ọni, ọ ghi vbe ya ima sikẹ e Jehova sayọ, rhunmwuda ne ima na rẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne ima ẹre ọ si ẹre nọ na ya e Baibol dia ima.—Hib 12:7.

8. Zẹvbe nọ rre ebe Jems 1:22-25, de vbene Ẹmwẹ Ọghe Osanobua ya yevbe ughegbe hẹ?

⁸ Te Ẹmwẹ Ọghe Osanobua yevbe ughegbe. (Tie Jems 1:22-25.) Ma nibun ke kpa vbe owa, ma keghi ghee ughegbe, ne ima mieke na rẹn deghẹ ako eso rrọọ nọ khẹke ne ima dọlọ yi vbe egbe ima. Erriọ vbe ye, ma ghaa tie Baibol  vbe ẹdẹgbegbe, ma ghi gha bẹghe ako eso vbe arrọọ ọghe ima nọ khẹke ne ima ru afiwerriẹ yi. Owiẹ owiẹ ẹre etẹn nibun ya tie ebe ẹdẹ, ne emwi ne iran tiere mieke na dia iziro kevbe uyinmwẹ ọghe iran la ẹdẹrriọ. Deba ọni, ọ khẹke ne ima gha zẹ ẹghẹ kọ vbe ẹdẹgbegbe ne ima ya gha tie Baibol ne egbe ima kevbe ne ima ya gha ru erria yan rẹn. Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima ya ọna rhẹghẹrẹ, rhunmwuda ọ rre usun emwi nọ khian ya ima mudia kpasi vbe odẹ ọghe arrọọ.

9. De emwi eso nọ gha sẹtin ya ọtẹn rhie adia ne ima?

⁹ Ọ he mwẹ ẹghẹ ne ọtẹn nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn ya rhie adia nuẹn, rhunmwuda nọ na bẹghe ẹre wẹẹ, u rhie obọ ye emwi eso nọ gha sẹtin ya ruẹ khian rree ne Jehova ra? (Psm 73:2, 3) Uwẹ miẹn adia nii yi ra? Adeghẹ u miẹn ọnrẹn yi, emwi esi ẹre u ru; ẹi mwẹ u ma vbe gbọyẹmwẹ ye adia ne ọtẹn nii rhie nuẹn.—Itan 1:5.

10. Vbọ khẹke ne u ru deghẹ ọtẹn na rhie adia nuẹn?

¹⁰ E Baibol tama ima wẹẹ: “Ọse gha kue dobọ fi ọmwa emwi nọ da ọmwa, iku ọyẹnmwẹ nọ.” (Itan 27:6) Vba ya ẹmwẹ na kha? Gia ziro yan igiemwi ọkpa: Gia kha wẹẹ u khian fian ukpo rra, sokpan rhunmwuda ne u na piẹn efoni, u ma zẹdẹ ghee odẹ u ke laọ. U ghi ghee, ọse ruẹ ọkpa gua ruẹ obọ rhie, ọ na si ruẹ werriegbe. Na kha na, obọ ruẹ na do gha khia ruẹ, rhunmwuda vbene ọ ya daeyi kankankan. Sokpan akpawẹ ọse ruẹ nii ma si ruẹ werriegbe, imọto gha te su ruẹ. Ọ gha khọnrẹn ne obọ nii khia ruẹ la ikpẹdẹ eso, u gha gu ọse ruẹ nii gui ra? Hiehie! Te uwẹ khian kue gha kpọnmwẹ ọnrẹn ye ẹse nọ ru nuẹn. Erriọ vbe ye, deghẹ ọtẹn na tama ruẹ wẹẹ, ẹmwẹ eso ne u ta ra emwi eso ne u ru ma gua ilele ọghe Osanobua ro, ọ sẹtin balọ ruẹ vbe ẹghẹ okaro nii. Sokpan, ọ ma khẹke ne u gha mu ohu ọtẹn nii. (Asan 7:9) Nọghayayerriọ, u ghi gha ghọghọ wẹẹ, ọ sẹtin do gu ruẹ guan.

11. De emwi nọ gha sẹtin ya ọmwa gha mu ohu vbe ọtẹn gha rhie adia nẹẹn?

¹¹ De emwi nọ gha sẹtin ya ọmwa gha mu ohu vbe ọtẹn gha rhie adia nẹẹn? Itengbemu. “Ẹmwẹ ne ohanmwẹ ọnrẹn gbe iran,” ẹre emwa itengbemu hoo ne iran gha họn. Iran ghi “fi iyeke gbe ẹmwata na danmwehọ ẹre.” (2 Tim 4:3, 4) Emwa vbenian keghi roro ẹre wẹẹ, iran ẹre ọ mwẹ ẹwaẹn sẹ, rhunmwuda ọni, esa i rrọọ na khian ya rhie adia ne iran. Vbọrhirhighayehẹ, ukọ e Pọl khare wẹẹ: “Adeghẹ orhiọnkpa tie egbe ẹre ọmwa kpataki, ugbẹnvbe ẹi mwẹ emwi nọ khin, egbe ẹre ọre ọ rẹrẹ.” (Gal 6:3) Ọba e Sọlomọn vbe kha wẹẹ: “Ọvbokhan nọ re ovbiogue nọ mwẹ ẹwaẹn, ẹre ọ maan sẹ ọba nọ khian ọmaẹn nẹ, nọ kọẹn, nẹi ghi mwẹ ẹwaẹn na ya rhie ude.”—Asan 4:13, NW.

12. Zẹvbe nọ rre ebe Galatia 2:11-14, vbe ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe ukọ e Pita?

¹² Gia ziro yan igiemwi ọghe ukọ e Pita. Agharhemiẹn wẹẹ idagbo ẹre ukọ e Pọl na rhie adia nẹẹn, ọ ma gha mu ohu. (Tie Galatia 2:11-14.) Ọ ma vbe gha mu ohu rhunmwuda vbene Pọl ya tae. Ne Pita na gha re ọmwa ẹwaẹn, ọ na miẹn adia nii yi, ọ na ye gha ya aro esi ghee Pọl, ọ na ye gha tie ẹre “ọtẹn.”—2 Pit 3:15.

13. De emwi eso nọ khẹke ne ima kọ ye ekhọe vbe ima ghaa rhie adia ne ọmwa?

¹³ Vbọ khẹke ne u kọ ye ekhọe, u ke rhie adia ne ọmwa? Nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Ẹi re te imẹ ru vbene a miẹn wẹẹ imẹ “maan gbe” na?’ (Asan 7:16) Ọmwa nọ ru wẹẹ irẹn maan gbe gha miẹn ọmwa nọ ru emwi eso nẹi yẹẹ ọre, ọ ghi gha zaan ọmwa nii, agharhemiẹn wẹẹ ọmwa nii ma te ru emwi nọ sọnnọ e Jehova. Ọmwa vbenian i mobọ mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe. U gha ghi mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre nẹ, u na bẹghe ẹre wẹẹ, esa ye rrọọ ne u ya rhie adia ne  ọmwa nii, gi ẹre rẹn evbọzẹe ne u khian na rhie adia nẹẹn; u ghi vbe ya ẹwaẹn nọ rẹn ọta eso nọ gha yae rẹn wẹẹ emwi nọ ru ma gba. U ghi gia miẹn wẹẹ, adia ne u khian rhie nẹẹn, e Baibol ẹre ọ ke rre. Yerre wẹẹ ẹi re ukpo ruẹ ne u ya bu ohiẹn ọnrẹn, rhunmwuda e Jehova ọre ọbuohiẹn. (Rom 14:10) Ghẹ hẹnhẹn egbe yan ẹwaẹn obọ ruẹ vbe u ghaa rhie adia ne ọmwa, u ghi vbe gha mwẹ amuroro daa ọmwa ne u rhie adia na, vbene Jesu vbe gha ye. (Itan 3:5; Mat 12:20) Vbọzẹe? Rhunmwuda, omwa ne ima ya mwa ne emwa ọvbehe, ẹre Jehova khian vbe ya mwa ne ima.—Jems 2:13.

14. De emwi ne otu e Jehova kpemehe ẹre ne ima?

¹⁴ E Jehova keghi loo otu ọghẹe ya rhie adia ni rre Baibol ne ima vbe odẹ ọghe arrọọ ne ima ye na; e vidio kevbe ebe ughughan ne otu e Jehova kpemehe ẹre, kevbe iko ne ima yo, keghi ru iyobọ ne ima ya gha lele avbe adia na. Ẹbu Nọ Su ke ru atamuolọyan rhọkpa nọ dekaẹn iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, iran ghi ka rinmwian Osanobua nọ ya orhiọn nọhuanrẹn dia iran. Ọrheyerriọ, ẹghẹ hia ẹre iran ya mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre, deghẹ esa rrọọ ne iran ya ru afiwerriẹ ye atamuolọyan ne iran ru. Vbọzẹe? Rhunmwuda, zẹvbe ne ima ya bu ufomwẹ agbọn na, te emwi hia ghi wa fi werriẹ.—1 Kọr 7:31.

15. De isievẹn ne etẹn eso he werriẹ aro daa?

¹⁵ Otu e Jehova gha rhie adia ne ima vbe nọ dekaẹn odẹ nọ khẹke ne ima ya gha yin, ra iran gha ru afiwerriẹ ye emwi eso ne ima te yayi, uhukpa ẹre ima ya miẹn ọnrẹn yi. Sokpan deghẹ afiwerriẹ ne iran ru na mwẹ vbene ọ ya dekaẹn ima hẹ ghi vbo? Vbe igiemwi, igho na loo ya bọlọ owa ugamwẹ kevbe na ya dọlọeyi vbe ẹghẹ ne ima ye na i re ne kherhe. Rhunmwuda ọni, Ẹbu Nọ Su keghi kha wẹẹ ne iko nibun gha loo Ọgua Arriọba ọkpa. Ọna ẹre ọ si ẹre ne a na ghi ku iko eso kugbe, a na vbe khiẹnnẹ Ọgua Arriọba eso. Igho na miẹn vbọ, ẹre a ghi ya bọlọ Ọgua Arriọba vbe ẹdogbo ne etẹn na gele gualọe. Adeghẹ a khiẹn Ọgua Arriọba ọghe uwa, ra iko ọvbehe do deba uwa, ọ sẹtin gha lọghọ ruẹ ne u ya miẹn afiwerriẹ na yi. Egbe emwi vbenian gha sunu, Ọgua Arriọba sẹtin do gha rree ne etẹn eso. Etẹn eso rrọọ ni wa kakabọ miẹn ẹsọn vbe ẹghẹ na ya gha bọ Ọgua Arriọba na ghi do khiẹn vbe okiekie, eso vbe rrọọ ni wa dọlọeyi ke ẹghẹ gha dee. Etẹn vbenian sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, te iran wa miẹn ẹsọn kua kẹkan. Ọrheyerriọ, te iran ye ku  obọ gbe ba emwamwa ọgbọn na, rhunmwuda ọni, ọ wa khẹke na tian iran yọ.

16. De ere ne ima khian lae miẹn deghẹ ima na gha lele adia nọ rre ebe Kọlose 3:23, 24?

¹⁶ Emwi nọ khian ya ima gha sọyẹnmwẹ vbe ẹghẹ hia vbe ugamwẹ e Jehova, ọre deghẹ ima na gha yerre wẹẹ e Jehova ẹre ima winna na kevbe wẹẹ, irẹn ẹre ọ dia otu ọghẹe. (Tie Kọlose 3:23, 24.) Ọba e Devid keghi rhie igiemwi esi yotọ, vbe ẹghẹ nọ na gha ru izọhẹ na khian ya bọ Ọgua Osa. Ọ na kha wẹẹ: “Mẹ kevbe emwa mwẹ i sẹtin gele rhie emwi ke emwi nuẹn, rhunmwuda, emwi hia, wẹ ẹre ọ yae ru ọmwa ẹse, ọni nọ wẹẹ, emwi ne ọre ọwuẹ nẹ, ọre ima vbe dọlegbe viọ nuẹn.” (1 Krọ 29:14) Ma ghaa ru iyobọ ye iwinna Arriọba, ma ghi yerre wẹẹ, emwi ne Jehova ya ru ima ẹse, ẹre ima vbe rhie nẹẹn werriegbe. Agharhemiẹn wẹẹ e Jehova ẹre ọ yan ima yan emwi hia ne ima mwẹ, te ọ ye gbọyẹmwẹ ye ẹghẹ, ẹrhiọn kevbe emwi ewe ne ima loo ya ru iyobọ ye iwinna Arriọba.—2 Kọr 9:7.

17. Vbọzẹe ne ima i khian na gi ẹre da ima gbe, vbe ima gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne ima ru afiwerriẹ eso vbe arrọọ ọghe ima?

¹⁷ Ma ghaa hoo ne ima ye gha rre odẹ ọghe arrọọ, te ima gha lele ukpowẹ ọghe Jesu. (1 Pit 2:21) U gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne u ru afiwerriẹ eso vbe arrọọ ruẹ, ghẹ gi ẹre da ruẹ gbe. Ne u na rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne u ru afiwerriẹ vberriọ rhiema wẹẹ, ọmwa nọ hoo nọ lele adia ọghe Jehova ẹre u khin. Kọe ye orhiọn wẹẹ, e Jehova rẹnrẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin. Rhunmwuda ọni, irẹn rẹnrẹn wẹẹ, ima i khian wa sẹtin lele ukpowẹ ọghe Jesu vbe odẹ nọ gbae.

18. De emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na sẹtin la agbọn ọgbọn?

¹⁸ Gi ima rhie aro tua avbe afiangbe ni khẹ ima vbe odaro, ne ima mu egbe ne ima khian ya gha ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe arrọọ ọghe ima. (Itan 4:25; Luk 9:62) Gi ima ye gha mu egbe rriotọ, ne ima ‘ye gha sọyẹnmwẹ, ne ima vbe gha ru afiwerriẹ nọ khẹke’ vbe arrọọ ọghe ima. (2 Kọr 13:11, NW) Ma ghaa ru vberriọ, “Osa ọghe ahoẹmwọmwa kevbe ọfunmwegbe gha gu [ima] gha rrọọ.” Ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha sọyẹnmwẹ nia, ọ ghi vbe ru iyobọ ne ima ya sẹtin la agbọn ọgbọn nọ dee.