1. N aron ae taekinaki ni Mataio 7:13, 14, n te aro raa ae ti a mwananga iai nakon te tabo teuana?

TI BANE ngkai ni mwananga nakon te tabo teuana. Te tabo ae ti na nako iai ke tiara ae ti uaiakinna, bon te maeka n te aonnaba ae boou i aan ana kairiri Iehova ae tatangira. Ni katoabong ao ti kataia n toua te kawai ae kairiri nakon te maiu. Ma n aron ae taekinna Iesu, e reme te kawai anne ao n tabetai e kangaanga touakina. (Wareka Mataio 7:13, 14.) Ti aki kororaoi, ao e bebete iroura bwa ti na aki kan toua te kawai aei.​—IKar. 6:1.

2. Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei? (Nora naba te bwaoki ae “ E Ibuobuoki te Nanorinano ni Kaetieta Kawaira.”)

² Ngkana ti na teimatoa n toua te kawai ae reme ae tiki nakon te maiu, ti riai ni kukurei ni kaetii ara iango, aroarora, ao ara mwakuri. E kaungaia Kristian ake i Korinto te abotoro Bauro bwa a na teimatoa ‘ni kaetietii aroia.’ (2Kor. 13:11) E kaineti naba te reirei ni kairiri anne nakoira. N te kaongora aei, ti na maroroakina aron te Baibara ni kona ni buokira ni kaetietii kawaira, ao aroia tarira aika ikawai n te onimaki ni kona ni buokira bwa ti na teimatoa n toua te kawai ae tiki nakon te maiu. Ti na rinanona naba bwa n ningai ae e kona ni kangaanga iai maiuakinani kaetieti aika n ana botaki Iehova. Ti na nora aron te nanorinano ni kona ni buokira ni karaoi bitaki ao n aki kabuaa kimwareireira n ara beku ibukin Iehova.

3. Tera ae kona ni karaoia nakoim Ana Taeka te Atua?

³ Ngkana ti kataia n neneri baike ti iaiangoi ma ara namakin, ti kona n aitara ma te kangaanga. E kamwamwane nanora ao e kona ni kangaanga iroura ataakin te kawai ae ti na toua. (Ier. 17:9) E bebete mwamwanaakira i bon iroura n “iango aika kewe.” (Iak. 1:22) Ngaia are ti riai ni kabongana Ana Taeka te Atua n neneri iai arora. E kaotii baika a raba i nanora te Baibara, ae baike “e iangoi te nano  ma baike e kantaningai.” (Ebera 4:12, 13) Ao ibukin anne, e a riki Ana Taeka te Atua bwa kaanga te mitiin n X-ray, ae ti kona n nori iai baike i nanora. Ma ti riai n nanorinano ngkana ti kani kakabwaiaaki mani butimwaean te reirei ni kairiri man te Baibara ke mairouia taani kairiri n ana botaki te Atua.

4. Tera ae oti iai bwa e a rikirake ni kainikatonga te Uea ae Tauro?

⁴ E kaotaki n ana katoto te Uea ae Tauro te bwai ae kona n riki ngkana ti aki nanorinano. E rangi ni kainikatonga Tauro n te aro are e a rawa ni kani kaota ana bure, ao n rawa naba ni butimwaea ae e riai ni kaeta ana iango ao ana mwakuri. (TaiAre. 36:1, 2; Aba. 2:4) E oti arona aei ngke e anganaki iroun Iehova te kaetieti ae mataata ae e riai ni karaoia ngkana e tia ni konaia tibun Amareka. Ma e aki ongo iroun Iehova. Ao ngke e kaetaki iroun te burabeti ae Tamuera, e rawa ni butimwaea ae aongkoa e bure. Ma e kataia n iangoia bwa e aki rangi ni buakaka te baere e karaoia ao e bukinia tabemwaang iai. (1Tam. 15:13-24) Imwaina riki, ao e boni kaotiota naba te aroaro anne. (1Tam. 13:10-14) E kananokawaki bwa e kariaia nanona bwa e na kainikatonga. E rawa ni kaeta ana iango, ngaia are e a boaia Iehova ao n rawa ni butimwaeia.

5. Tera reireiara mairoun Tauro?

⁵ Ngkana ti na karekea reireiara mairoun Tauro, ti riai n titirakinira ni kangai: ‘Ngkana I wareka te reirei ni kairiri man te Baibara, I karekea te anga ae N aki maiuakinna? I iangoia bwa e aki rangi ni buakaka te bwai ae I karaoia? I bukinia tabemwaang ni baike I karaoi?’ Ngkana eng ara kaeka nakon titiraki aikai, ti riai ni kaetii ara iango ao aroarora. Bwa ngkana tiaki, ti a kona iai ni kariaia nanora bwa e na kainikatonga ao e na aki butimwaeira Iehova bwa raoraona.​—Iak. 4:6.

6. Taekina te kaokoro i marenan te Uea ae Tauro ao te Uea ae Tawita.

⁶ Nora te kaokoro i marenan te Uea ae Tauro ao te tia ruamwina ae te Uea ae Tawita, ae te mwaane ae tatangira “ana tua Iehova.” (TaiAre. 1:1-3) E ataia Tawita bwa Iehova e na kamaiuia naake a nanorinano ma e na rawa ni butimwaeia naake a kainikatonga. (2Tam. 22:28) Ngaia are e kariaia Tawita ana tua te Atua bwa e na kaeta ana iango. E korea aei: “N na karaoiroa Iehova are anganai taeka n reirei. Ao a kaetietai naba n te bong au iango aika raba.”​—TaiAre. 16:7.

7. Tera ae ti kona ni karaoia ngkana ti nanorinano?

⁷ Ngkana ti nanorinano, ti na kariaia Ana Taeka te Atua bwa e na kaeta ara iango ae kairua, imwain ae e kairira bwa ti na karaoa nanora. Ana Taeka te Atua kaanga ai aron te bwanaa ae tuangira ni kangai: “Aio te kawai. Nakonako iai.” E anga te kauring nakoira ngkana ti a moanna n aki toua te kawai anne, bwa tao ti a nakon te mwaing ke te atai. (Ita. 30:21) Ti na kakabwaiaaki n aanga aika bati ngkana ti ongo n ana kaetieti Iehova. (Ita. 48:17) N te katoto, ngkana ti kaetaki iroun temanna, ti na aki riai ni bwainrang. Ao ti kona ni kaaniaki riki nakon Iehova ngkai ti a ataia ae e bon tabeakinira kaanga aron natina ae tangiria.​—Ebera 12:7.

8. N aron ae taekinaki n Iakobo 1:22-25, ti na kangaa ni kabongana Ana Taeka te Atua bwa kaanga ara tirotaam?

⁸ E kona Ana Taeka te Atua n riki bwa ara tirotaam. (Wareka Iakobo 1:22-25.) Angiina i buakora, a aki toki n titiroia n te ingabong imwaini kitanan aia auti. N te aro anne, ti a kona iai n noria bwa iai te bitaki ae ti riai ni karaoia ke akea, imwain ae a norira tabemwaang. N aron naba anne, ngkana ti wareka te Baibara ni katoabong, ti kona n nori aanga ake ti na kaetii iai ara iango ao aroarora. A bati aika a kunea bwa e ibuobuoki warekan te kibu ni katoabong n te ingabong koraki, imwaini kitanan aia auti. A kariaia bitakin aroia n iango man te baere a warekia. Ao i nanon te bong anne, a kakaaei aanga ake a na kona iai ni maiuakina ana reirei ni kariri te Baibara. Irarikin anne, e riai n iai iroura ara kaetieti ibukin te ukeuke n reirei, n ikotaki naba ma warekan ao iaiangoan Ana Taeka te Atua ni katoabong.  E kona n taraa ni bebete karaoana, ma bon anne te bwai ae moan te kakawaki i buakoni bwaai nako ake ti na karaoia ibukini buokara, bwa ti aonga n toua te kawai ae reme ae tiki nakon te maiu.

9. N ningai te tai ae e kona ni kaetiko iai raoraom?

⁹ Ko a tia n toua te kawai ae ko a tabe n raroanako iai ma Iehova? (TaiAre. 73:2, 3) Ko na kakauongo ao ni maiuakina ana taeka n reirei te rao ae ikawai n te onimaki ae ninikoria ni kaetiko? Ngkana anne ae ko karaoia ao e bon eti arom anne. Ngaia are ko bon riai ni kakaitau ngkai e anganiko te taeka ni kauring raoraom anne.​—TaeRab. 1:5.

10. Tera arom ae riai ngkana e kaetiko raoraom temanna?

¹⁰ E kauringira Ana Taeka te Atua aei: “Te rao ae kakaonimaki e anga te boaaki e ngae ngke e taraa n aki kakukurei.” (TaeRab. 27:6) N te aro raa ae e koaua te kauring aei? Iangoa te katoto aei: Iangoia bwa ko tataninga n iteran te kawai ae a bati aomata ao kaa iai bwa ko na nako n iterana are teuana ao ko a tii tabetabe naba n tangitangin am tareboon. Ko a toua nanon te kawai ao ni babaraaki n tataraa am tareboon. Ko a mimi naba ngke e a taua naba baim raoraom temanna ao ni katikiko nako rarikin te kawai. E rangi ni matoa baina n te aro are e a tane mwina i aoni baim, ma arona anne are e karaoia n te tai ae tawe, e boni kamaiuko bwa ko na aki kuratinaki n te kaa. E ngae ngke ko aki kukurei n taneni mwini baina i aoni baim ao e tiku bwa te maraki i nanon tabeua te bong, ma ko na un ngke e katikiko? Ko bon aki! Ko boni kakaitau ibukin ana ibuobuoki. N aron naba anne, ngkana iai raoraom ae anga te kauring nakoim ibukin am taetaenikawai ke anuam aika aki boraoi ma ana kaetieti aika raraoi te Atua, ko na boni bae n un n te moantai. Ma tai rawa nakon ana reirei ni kairiri ke n un iai. Bon te nanobaba karaoan anne. (TeMin. 7:9) N oneani mwin anne, kakaitau bwa e ninikoria n taetae.

11. Tera ae kona ni karika temanna bwa e na rawa nakon ana reirei ni kairiri ae raoiroi te rao temanna?

¹¹ Tera ae kona ni karika temanna bwa e na rawa nakon ana reirei ni kairiri ae raoiroi te rao temanna ae tatangira? Bon te kainikatonga. Aomata aika kainikatonga kaanga aroia naake a “ongora ni baike a boni kan ongoraei.” A “rawa n ongora n te koaua.” (2Tim. 4:3, 4) A iangoia bwa a aki kainnanoa te taeka n reirei bwa a taku bwa a wanawana ao ni kakawaki riki. Ma e korea aei te abotoro Bauro: “Ngkana e iangoia temanna i bon irouna bwa e kakawaki e ngae ngke e aki, ao e mwamwanaia i bon irouna.” (IKar. 6:3) E kamataataa raoi anne te Uea ae Toromon ngke e korea aei: “E raoiroi riki te teei ae maiu ni kainnano ma e wanawana, nakon te uea ae e a kara ma e nanobaba, ae e a aki tau wanawanana ni kona ni mutiakina te kauring.”​—TeMin. 4:13.

12. Tera reireiara mairoun te abotoro Betero, n aron ae taekinaki n I-Karatia 2:11-14?

¹² Nora ana katoto te abotoro Betero ngke e kaetaki arona i mataia aomata iroun te abotoro Bauro. (Wareka I-Karatia 2:11-14.) E bae n un Betero irouni Bauro, n iaiangoan te baere e taekinna Bauro ao n te tabo are e taekinna iai. Ma e wanawana Betero. E butimwaea te reirei ni kairiri ao e aki kaikoa unna irouni Bauro. N oneani mwin anne, e arana Bauro imwina riki bwa ‘tarina ae tangiria.’​—2Bet. 3:15.

13. Baikara baike ti riai n iaiangoi ngkana ti anga te reirei ni kairiri?

¹³ Ngkana ko iangoia bwa ko riai n anga te reirei ni kairiri nakon raoraom temanna, baikara baike ko riai n iaiangoi? Imwain ae ko kawaria, titirakiniko ni kangai: ‘I “kabatiaa [raoiroiu] n te aro ae riao”?’ (TeMin. 7:16) E motiki taekaia tabemwaang te aomata ae kabatiaa raoiroina n te aro ae riao, tiaki man ana kaetieti Iehova ma boni mairouna, ao e bae n aki nananoanga.  Ngkana ko a tia n nenera arom i bon iroum, ao ko noria bwa ko riai ni maroro nakon raoraom, kakaaea raoi bukin te kangaanga ao kabonganai titiraki aika kammwakura te iango ni buokia bwa e na ataa ana kairua. Taraia raoi bwa te baere ko taekinna e na boto man te Baibara, ao uringnga ae e na boni motikaki taekan raoraom anne tiaki iroum, ma bon iroun Iehova. (IRom 14:10) Onimakina te wanawana are n Ana Taeka te Atua, ao ngkana ko anga te reirei ni kairiri nakon temanna, kakairi n aron Iesu n nananoanga. (TaeRab. 3:5; Mat. 12:20) Bukin tera? Ibukina bwa e na boni karaoa te bwai teuana Iehova ibukira n aron are ti karaoia nakoia tabemwaang.​—Iak. 2:13.

14. Tera ae e a tia ni katauraoia ibukira ana botaki te Atua?

¹⁴ E kairirira Iehova bwa ti na toua te kawai nakon te maiu rinanon ana botaki ae mena i aon te aba, are a katauraoaki iai taamnei, booki, ao ai bobotaki n te ekaretia, aika a na buokira bwa ti na maiuakina te reirei ni kairiri are n Ana Taeka te Atua. E bon onimakinaki aei ibukina bwa e boto man te Koroboki ae Tabu. Ngkana a na bairea aron te mwakuri n uarongorongo kaain te Rabwata n Tautaeka bwa e na kakororaoaki n te aro ae moan te tamaroa, a bon onimakina te taamnei ae raoiroi. Ao e katoatai naba te Rabwata n Tautaeka n rinanoi baike a bairei ibukini waakinan raoi te mwakuri. Bukin tera? Ibukina bwa “a bibitaki baika riiriki n te aonnaba,” ao e riai ana botaki te Atua ni kaangaraoia nakoni bitaki aika boou.​—1Kor. 7:31.

15. Tera te kangaanga ake a kaaitarai tabeman taan uarongorongo?

¹⁵ Ni koauana, ti riai n ongeaba nakoni kaetieti aika ti karerekei aika boto man te Baibara ibukin te reirei teuana mai iai, ke ibukin te aroaro ni maiu ae riai. Tera arora ngkana iai bitaki n ana botaki te Atua aika a rota iterani maiura nako? N te katoto, n ririki aika tia nako, a keerake booni bwaai ibukini katean ao kateimatoaan raoiroin taabo n taromauri. Ngaia are e a baireia te Rabwata n Tautaeka bwa a na kabonganaaki Taabo n Taromauri tabeua irouia ekaretia aika bati. Ao ibukin te bitaki aei, a a ikotaki ekaretia tabeua ao a kaboonakoaki tabeua Taabo n Taromauri. A kabonganaaki mwaanena ibukini buokan taabo ni botaki n aono ake a kainnanoaki riki iai. Ngkana ko maeka n te aono are a kaboonakoaki iai taabo ni botaki akanne ao a ikotaki iai ekaretia tabeua, ko na bae n noria bwa e kangaanga kaangaraoan te bitaki ane e boou anne iroum.  Tabeman taan uarongorongo a riai ni mwananga man aia tabo ae raroa ni kaei bobotaki. Tabeman ake a mwakuri korakora ni katea te Tabo n Taromauri teuana ao ni kateimatoa raoiroina, a bae ni kan ataia bwa e aera ngkai e a kaboonakoaki te tabo n taromauri anne. A kona naba n namakinna bwa e banebuaka aia tai ma korakoraia. Ma a bon teimatoa n ongeaba nakon te babaire ae boou aei ao a riai ni kaitauaki.

16. Ti na kangaa ni maiuakina te reirei ni kairiri are n I-Korote 3:23, 24 ibukini kateimatoaani kimwareireira?

¹⁶ Ti kona ni kateimatoa kimwareireira ngkana ti ururingnga ae ti mwakuri ibukin Iehova ao boni ngaia ae kaira ana botaki. (Wareka I-Korote 3:23, 24.) E katea te katoto ae tamaroa te Uea ae Tawita ngke e anganano n te mwane ibukini katean te tembora. E taku: “Antai ngai ao antai au aomata aikai, ngkai ti na anga taiani karea ni kan anga n aron aei? Bwa boni mairoum bwaai nako, ao ti anganiko bwaai ake a bon reke mai baim.” (1Rong. 29:14) Ngkana ti anga ara bwaintangira ae te mwane, ti a angan iai Iehova te bwai are e bon anganira. Irarikin anne, e rangi ni kukurei Iehova ngkai ti anganna ara tai, korakorara, ao kaubwaira ni boutokaa iai te mwakuri are e tangira karaoana.​—2Kor. 9:7.

17. E aera bwa e aki riai ni bwara nanom ngkana ko na bita kawaim?

¹⁷ Ngkana ti na teimatoa n toua te kawai ae reme ae tiki nakon te maiu, ti riai ni bane n toua raoi mwanekan Iesu. (1Bet. 2:21) Ngkana e taraa n ae ko a riai ni bita kawaim, tai kabwaraa nanom. E kona n ae bon te kanikina ae tamaroa ae kaotaki iai bwa ko tangiria ni kan ongeaba n ana kaetieti Iehova. Uringnga are e aki kantaningaira Iehova bwa ti na kakairi raoi iroun Iesu are e kororaoi, ngkai ti bane n aki kororaoi.

18. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga n roko n tiara are ti uaiakinna?

¹⁸ Ti bia bane ni kaatuua ara iango ibukin te tai ae e na roko ao ni kukurei ni karaoa te bitaki nakon ara iango, aroarora, ao ara mwakuri. (TaeRab. 4:25; Ruka 9:62) Ti bia teimatoa ni bwaina te nanorinano ao n ‘teimatoa ni kimwareirei, ni kaetietii arora.’ (2Kor. 13:11) Ngkana ti karaoa anne, “e na memena [iroura] te Atua ae nibwan te tangira ma te rau.” Ao ti na aki tii roko n tiara are ti uaiakinna, ma ti na kimwareirei naba ngkana ti roko iai.