ΑΡΘΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 47

Θα Εξακολουθήσετε να Διορθώνεστε;

Θα Εξακολουθήσετε να Διορθώνεστε;

«Τελικά, αδελφοί, να χαίρεστε, να διορθώνεστε».​—2 ΚΟΡ. 13:11.

ΥΜΝΟΣ 54 «Αυτή Είναι η Οδός»

ΠΕΡΙΛΗΨΗ *

1. Σύμφωνα με τα εδάφια Ματθαίος 7:13, 14, με ποια έννοια βρισκόμαστε σε ταξίδι;

ΟΛΟΙ μας βρισκόμαστε σε ταξίδι. Ο προορισμός μας, δηλαδή ο στόχος μας, είναι να ζήσουμε στον νέο κόσμο υπό τη στοργική διακυβέρνηση του Ιεχωβά. Κάθε μέρα, προσπαθούμε να ακολουθούμε την οδό που οδηγεί στη ζωή. Αλλά όπως είπε ο Ιησούς, αυτή η οδός είναι στενόχωρη και ενίοτε είναι δύσκολο να την ακολουθήσει κάποιος. (Διαβάστε Ματθαίος 7:13, 14) Είμαστε ατελείς, και είναι εύκολο να ξεστρατίσουμε από αυτήν.​—Γαλ. 6:1.

2. Τι θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο; (Βλέπε επίσης το πλαίσιο « Η Ταπεινοφροσύνη μάς Βοηθάει να Διορθώνουμε τα Βήματά Μας».)

2 Προκειμένου να παραμείνουμε στη στενόχωρη οδό που οδηγεί στη ζωή, πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να διορθώνουμε τη νοοτροπία, τη στάση και τη συμπεριφορά μας. Ο απόστολος Παύλος πρότρεψε τους Χριστιανούς της Κορίνθου να εξακολουθήσουν “να διορθώνονται”. (2 Κορ. 13:11) Η συμβουλή του εφαρμόζεται και σε εμάς. Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε πώς μας βοηθάει η Αγία Γραφή να διορθώνουμε τα βήματά μας και πώς ώριμοι φίλοι μάς βοηθούν να παραμένουμε στην οδό που οδηγεί στη ζωή. Θα εξετάσουμε επίσης σε ποιες περιπτώσεις ίσως είναι δύσκολο να ακολουθήσουμε την κατεύθυνση που δίνει η οργάνωση του Ιεχωβά. Θα δούμε πώς μας βοηθάει η ταπεινοφροσύνη να διορθώνουμε την πορεία μας χωρίς να χάνουμε τη χαρά μας στην υπηρεσία του Ιεχωβά.

ΝΑ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΕ ΣΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΝΑ ΣΑΣ ΔΙΟΡΘΩΝΕΙ

3. Τι μπορεί να κάνει ο Λόγος του Θεού για εσάς;

3 Όταν προσπαθούμε να εξετάσουμε οι ίδιοι τις σκέψεις και τα αισθήματά μας, αντιμετωπίζουμε μια πρόκληση. Η καρδιά μας είναι δόλια, και γι’ αυτό ίσως δυσκολευόμαστε να δούμε πού μας οδηγεί. (Ιερ. 17:9) Είναι εύκολο να εξαπατήσουμε τον εαυτό μας με «εσφαλμένη λογίκευση». (Ιακ. 1:22) Πρέπει λοιπόν να χρησιμοποιούμε τον Λόγο του Θεού για να κάνουμε αυτοεξέταση. Ο Λόγος του Θεού αποκαλύπτει τι είμαστε μέσα μας, τις ενδόμυχες «σκέψεις και προθέσεις» της καρδιάς μας. (Εβρ. 4:12, 13) Κατά μία έννοια, λειτουργεί σαν ακτινογραφικό μηχάνημα, επιτρέποντάς μας να δούμε τι υπάρχει μέσα μας. Αλλά πρέπει να είμαστε ταπεινοί προκειμένου να ωφεληθούμε από τις συμβουλές που λαβαίνουμε από τη Γραφή ή από εκπροσώπους του Θεού.

4. Τι δείχνει ότι ο βασιλιάς Σαούλ έγινε υπερήφανος;

4 Το παράδειγμα του βασιλιά Σαούλ δείχνει τι μπορεί να συμβεί αν δεν είμαστε ταπεινοί. Ο Σαούλ έγινε τόσο υπερήφανος ώστε δεν παραδεχόταν, ούτε στον ίδιο του τον εαυτό, ότι χρειαζόταν να διορθώσει τη νοοτροπία και τη συμπεριφορά του. (Ψαλμ. 36:1, 2· Αββακ. 2:4) Αυτό έγινε φανερό όταν ο Ιεχωβά τού έδωσε συγκεκριμένες οδηγίες για το τι να κάνει αφού νικήσει τους Αμαληκίτες. Ο Σαούλ δεν υπάκουσε στον Ιεχωβά. Όταν ο προφήτης Σαμουήλ τού μίλησε ευθέως για το ζήτημα, εκείνος δεν παραδέχτηκε το λάθος του. Ίσα ίσα, προσπάθησε να δικαιολογηθεί μικροποιώντας τις συνέπειες της ανυπακοής του και ρίχνοντας το φταίξιμο σε άλλους. (1 Σαμ. 15:13-24) Κάτι παρόμοιο είχε κάνει και πρωτύτερα. (1 Σαμ. 13:10-14) Δυστυχώς, ο Σαούλ άφησε την καρδιά του να γίνει υπεροπτική. Δεν διόρθωσε τη νοοτροπία του, και ως εκ τούτου ο Ιεχωβά τον έλεγξε και τον απέρριψε.

5. Τι μαθαίνουμε από το παράδειγμα του Σαούλ;

5 Για να διδαχτούμε από το παράδειγμα του Σαούλ, είναι καλό να αναρωτηθούμε: “Όταν διαβάζω συμβουλές από τον Λόγο του Θεού, μήπως έχω την τάση να δικαιολογώ τον εαυτό μου; Μήπως μικροποιώ τις συνέπειες της ανυπακοής; Μήπως ρίχνω το φταίξιμο σε άλλους;” Αν απαντάμε «ναι» σε κάποιο από αυτά τα ερωτήματα, πρέπει να διορθώσουμε τη νοοτροπία και τη στάση μας. Αλλιώς, η καρδιά μας μπορεί να γίνει τόσο υπεροπτική ώστε ο Ιεχωβά να μας απορρίψει και να μη μας θέλει πια για φίλους του.​—Ιακ. 4:6.

6. Περιγράψτε την αντίθεση ανάμεσα στον βασιλιά Σαούλ και στον βασιλιά Δαβίδ.

6 Προσέξτε την αντίθεση ανάμεσα στον βασιλιά Σαούλ και στον διάδοχό του, τον βασιλιά Δαβίδ, έναν άνθρωπο που αγαπούσε τον «νόμο του Ιεχωβά». (Ψαλμ. 1:1-3) Ο Δαβίδ γνώριζε ότι ο Ιεχωβά σώζει τους ταπεινούς αλλά εναντιώνεται στους υπερόπτες. (2 Σαμ. 22:28) Έτσι λοιπόν, επέτρεπε στον νόμο του Θεού να διορθώνει τη νοοτροπία του. Έγραψε: «Θα αινώ τον Ιεχωβά, ο οποίος μου έδωσε συμβουλές. Ακόμη και τη νύχτα, οι ενδόμυχες σκέψεις μου με διορθώνουν».​—Ψαλμ. 16:7.

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Ο Λόγος του Θεού μάς προειδοποιεί όταν ξεστρατίζουμε. Αν είμαστε ταπεινοί, επιτρέπουμε στον Λόγο του Θεού να διορθώνει την εσφαλμένη νοοτροπία μας (Βλέπε παράγραφο 7)

7. Τι θα κάνουμε αν είμαστε ταπεινοί;

7 Αν είμαστε ταπεινοί, θα επιτρέπουμε στον Λόγο του Θεού να διορθώνει την εσφαλμένη νοοτροπία μας προτού αυτή μας οδηγήσει σε εσφαλμένη συμπεριφορά. Ο Λόγος του Θεού θα είναι σαν φωνή που μας λέει: «Αυτή είναι η οδός. Περπατάτε σε αυτήν». Θα μας προειδοποιεί όταν ξεστρατίζουμε​—είτε αριστερά είτε δεξιά. (Ησ. 30:21) Αν ακούμε τον Ιεχωβά, θα ωφελούμαστε με πολλούς τρόπους. (Ησ. 48:17) Για παράδειγμα, δεν θα χρειαστεί να μας διορθώσει κάποιος με αποτέλεσμα να έρθουμε σε δύσκολη θέση. Και θα πλησιάζουμε περισσότερο τον Ιεχωβά επειδή θα αναγνωρίζουμε ότι μας μεταχειρίζεται σαν αγαπημένα παιδιά του.​—Εβρ. 12:7.

8. Σύμφωνα με τα εδάφια Ιακώβου 1:22-25, πώς μπορούμε να χρησιμοποιούμε τον Λόγο του Θεού σαν καθρέφτη;

8 Ο Λόγος του Θεού μπορεί να λειτουργήσει σαν καθρέφτης. (Διαβάστε Ιακώβου 1:22-25) Οι περισσότεροι κοιταζόμαστε στον καθρέφτη κάθε πρωί προτού βγούμε από το σπίτι. Έτσι βλέπουμε αν χρειάζεται να διορθώσουμε κάτι προτού μας δουν οι άλλοι. Παρόμοια, όταν διαβάζουμε τη Γραφή κάθε μέρα, βλέπουμε τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διορθώσουμε τη νοοτροπία και τη στάση μας. Κάτι που βοηθάει πολλούς είναι να διαβάζουν το εδάφιο της ημέρας κάθε πρωί προτού φύγουν από το σπίτι. Επιτρέπουν σε αυτό που διαβάζουν να επηρεάσει τη νοοτροπία τους. Κατόπιν, στη διάρκεια της ημέρας, αναζητούν τρόπους για να εφαρμόσουν τη νουθεσία που πήραν από τον Λόγο του Θεού. Επιπρόσθετα, πρέπει να έχουμε ένα πρόγραμμα μελέτης που να περιλαμβάνει ανάγνωση και στοχασμό του Λόγου του Θεού σε καθημερινή βάση. Όσο απλό και αν ακούγεται, είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε ώστε να παραμείνουμε στη στενόχωρη οδό που οδηγεί στη ζωή.

ΝΑ ΑΚΟΥΤΕ ΤΟΥΣ ΩΡΙΜΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ

ΩΡΙΜΟΙ ΦΙΛΟΙ

Ένας ώριμος συγχριστιανός μας ίσως μας δώσει με καλοσύνη μια προειδοποίηση. Είμαστε ευγνώμονες για το ότι ο φίλος μας βρήκε το θάρρος να μας μιλήσει; (Βλέπε παράγραφο 9)

9. Πότε ίσως χρειαστεί να σας διορθώσει κάποιος φίλος;

9 Πήρατε ποτέ κάποιον δρόμο που σας οδηγούσε μακριά από τον Ιεχωβά; (Ψαλμ. 73:2, 3) Αν ένας ώριμος φίλος βρήκε το θάρρος να σας διορθώσει, τον ακούσατε και εφαρμόσατε τη συμβουλή του; Αν ναι, κάνατε το σωστό και αναμφίβολα είστε ευγνώμονες που σας προειδοποίησε.​—Παρ. 1:5.

10. Πώς πρέπει να αντιδράσετε αν σας διορθώσει κάποιος φίλος;

10 Ο Λόγος του Θεού μάς υπενθυμίζει: «Οι πληγές από κάποιον φίλο δείχνουν ότι είναι πιστός». (Παρ. 27:6) Τι σημαίνει αυτό; Σκεφτείτε το εξής παράδειγμα: Φανταστείτε ότι περιμένετε να διασχίσετε έναν πολυσύχναστο δρόμο και σας αποσπά την προσοχή το κινητό σας. Κατεβαίνετε στο οδόστρωμα χωρίς να κοιτάξετε. Ακριβώς τότε, ένας φίλος σάς αρπάζει από το χέρι και σας τραβάει ξανά στο πεζοδρόμιο. Σας πιάνει με τόση δύναμη ώστε σας κάνει μελανιά, αλλά χάρη στη γρήγορη ενέργειά του γλιτώνετε το τροχαίο. Ακόμα και αν η μελανιά που σας έκανε πονάει αρκετές μέρες, μήπως θα θυμώσετε με τον φίλο σας που σας άρπαξε από το χέρι; Και βέβαια όχι! Θα είστε ευγνώμονες για τη βοήθειά του. Παρόμοια, αν κάποιος φίλος σάς προειδοποιήσει ότι η ομιλία ή οι πράξεις σας δεν βρίσκονται σε αρμονία με τους δίκαιους κανόνες του Θεού, ίσως στην αρχή πληγωθείτε. Αλλά μη θυμώσετε με τη συμβουλή του και μην προσβληθείτε. Αυτό θα ήταν ανόητο. (Εκκλ. 7:9) Αντίθετα, να είστε ευγνώμονες που ο φίλος σας βρήκε το θάρρος να σας μιλήσει.

11. Τι θα μπορούσε να κάνει κάποιον να απορρίψει μια καλή συμβουλή από έναν φίλο;

11 Τι θα μπορούσε να κάνει κάποιον να απορρίψει μια καλή συμβουλή από έναν στοργικό φίλο; Η υπερηφάνεια. Οι υπερήφανοι θέλουν «να τους γαργαλούν τα αφτιά». Αποφεύγουν «να ακούν την αλήθεια». (2 Τιμ. 4:3, 4) Έχουν μεγάλη ιδέα για τη γνώμη τους και για την αξία τους. Ωστόσο, ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Αν κάποιος νομίζει ότι είναι κάτι ενώ δεν είναι τίποτα, εξαπατά τον εαυτό του». (Γαλ. 6:3) Ο βασιλιάς Σολομών το συνόψισε πολύ ωραία ως εξής: «Καλύτερα ένα φτωχό αλλά σοφό παιδί παρά ένας ηλικιωμένος αλλά ανόητος βασιλιάς, ο οποίος δεν έχει πια την απαραίτητη σύνεση για να προσέξει μια προειδοποίηση».​—Εκκλ. 4:13.

12. Τι μαθαίνουμε από το παράδειγμα του αποστόλου Πέτρου που έχει καταγραφεί στα εδάφια Γαλάτες 2:11-14;

12 Προσέξτε το παράδειγμα που έθεσε ο απόστολος Πέτρος όταν τον διόρθωσε δημόσια ο απόστολος Παύλος. (Διαβάστε Γαλάτες 2:11-14) Ο Πέτρος θα μπορούσε να θυμώσει με αυτό που είπε ο Παύλος, εστιάζοντας στο πώς το είπε και στο πού επέλεξε να το πει. Αλλά ο Πέτρος ήταν σοφός. Δέχτηκε τη συμβουλή και δεν κράτησε κακία στον Παύλο. Αντίθετα, αργότερα τον αποκάλεσε “αγαπητό αδελφό”.​—2 Πέτρ. 3:15.

13. Τι πρέπει να θυμόμαστε όταν δίνουμε κάποια συμβουλή;

13 Αν κάποτε νιώσετε ότι χρειάζεται να δώσετε συμβουλή σε κάποιον φίλο, τι πρέπει να θυμάστε; Προτού τον πλησιάσετε, αναρωτηθείτε: “Μήπως γίνομαι «υπέρμετρα δίκαιος»;” (Εκκλ. 7:16) Ο υπέρμετρα δίκαιος κρίνει τους άλλους, όχι σύμφωνα με τους κανόνες του Ιεχωβά, αλλά σύμφωνα με τους δικούς του, και πιθανότατα δεν είναι πολύ ελεήμων. Αν αφού κάνετε μια τέτοια αυτοεξέταση εξακολουθείτε να το θεωρείτε αναγκαίο να μιλήσετε στον φίλο σας, προσδιορίστε σαφώς το πρόβλημα και κάντε του ερωτήσεις κρίσης που θα τον βοηθήσουν να αντιληφθεί το λάθος του. Βεβαιωθείτε πως ό,τι λέτε βασίζεται στις Γραφές και να θυμάστε πως ο φίλος σας δεν είναι υπόλογος σε εσάς αλλά στον Ιεχωβά. (Ρωμ. 14:10) Να στηρίζεστε στη σοφία του Λόγου του Θεού και, όταν συμβουλεύετε κάποιον, να μιμείστε τη συμπόνια του Ιησού. (Παρ. 3:5· Ματθ. 12:20) Γιατί; Επειδή ο Ιεχωβά θα μας συμπεριφερθεί όπως συμπεριφερόμαστε και εμείς στους άλλους.​—Ιακ. 2:13.

ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΕΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Η οργάνωση του Θεού παρέχει εκδόσεις, βίντεο και συναθροίσεις που μας βοηθούν να εφαρμόζουμε τις συμβουλές του Λόγου του Θεού. Ενίοτε, το Κυβερνών Σώμα κάνει προσαρμογές στον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένο το έργο (Βλέπε παράγραφο 14)

14. Τι μας παρέχει η οργάνωση του Θεού;

14 Ο Ιεχωβά μάς καθοδηγεί στον δρόμο για τη ζωή μέσω του επίγειου τμήματος της οργάνωσής του, το οποίο παρέχει βίντεο, εκδόσεις καθώς και συναθροίσεις που μας βοηθούν όλους να εφαρμόζουμε τις συμβουλές του Λόγου του Θεού. Αυτή η ύλη βασίζεται απόλυτα στις Γραφές. Όταν το Κυβερνών Σώμα παίρνει αποφάσεις για το πώς μπορεί να επιτελείται καλύτερα το έργο κηρύγματος, στηρίζεται στο άγιο πνεύμα. Και πάλι όμως αξιολογεί τακτικά τις αποφάσεις του όσον αφορά την οργάνωση του έργου. Γιατί; Επειδή «το σκηνικό αυτού του κόσμου αλλάζει», και η οργάνωση του Θεού πρέπει να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες.​—1 Κορ. 7:31.

15. Ποια δυσκολία αντιμετωπίζουν κάποιοι ευαγγελιζόμενοι;

15 Αναμφίβολα, ακολουθούμε πρόθυμα τη Βιβλική κατεύθυνση που λαβαίνουμε αναφορικά με δογματικά ή ηθικά ζητήματα. Αλλά πώς αντιδρούμε όταν η οργάνωση του Θεού κάνει κάποια αλλαγή που επηρεάζει άλλες πτυχές της ζωής μας; Για παράδειγμα, τα πρόσφατα χρόνια το κόστος κατασκευής και συντήρησης χώρων λατρείας έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Γι’ αυτό, το Κυβερνών Σώμα έχει δώσει την κατεύθυνση να αξιοποιείται πλήρως η χωρητικότητα των Αιθουσών Βασιλείας. Ως αποτέλεσμα αυτής της προσαρμογής, εκκλησίες έχουν συγχωνευτεί και Αίθουσες Βασιλείας έχουν πουληθεί. Τα χρήματα που εξοικονομούνται χρησιμοποιούνται για την οικοδόμηση αιθουσών σε περιοχές που τις χρειάζονται περισσότερο. Αν ζείτε σε περιοχή όπου αίθουσες πωλούνται και εκκλησίες συγχωνεύονται, ίσως δυσκολεύεστε να προσαρμοστείτε στις νέες συνθήκες. Μερικοί ευαγγελιζόμενοι τώρα χρειάζεται να διανύουν μεγαλύτερες αποστάσεις για να πηγαίνουν στη συνάθροιση. Άλλοι που εργάστηκαν σκληρά στην οικοδόμηση ή στη συντήρηση κάποιας Αίθουσας Βασιλείας ίσως αναρωτιούνται γιατί πωλείται τώρα αυτή η αίθουσα. Ίσως νιώθουν ότι πήγε χαμένος ο χρόνος και ο κόπος τους. Παρ’ όλα αυτά, συμμορφώνονται με τη νέα διευθέτηση και τους αξίζει έπαινος.

16. Πώς θα διατηρούμε τη χαρά μας αν εφαρμόζουμε τη συμβουλή των εδαφίων Κολοσσαείς 3:23, 24;

16 Θα διατηρούμε τη χαρά μας αν θυμόμαστε ότι το έργο που κάνουμε είναι για τον Ιεχωβά και ότι εκείνος κατευθύνει την οργάνωσή του. (Διαβάστε Κολοσσαείς 3:23, 24) Ο βασιλιάς Δαβίδ έθεσε ωραίο παράδειγμα όταν πρόσφερε χρήματα για την οικοδόμηση του ναού. Είπε: «Ποιος είμαι εγώ και ποιος ο λαός μου ώστε να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε εθελοντικές προσφορές σαν αυτήν; Τα πάντα είναι από εσένα, και ό,τι σου δώσαμε προέρχεται από το δικό σου χέρι». (1 Χρον. 29:14) Όταν προσφέρουμε χρήματα, δίνουμε και εμείς στον Ιεχωβά αυτό που έχει προέλθει από το δικό του χέρι. Παρ’ όλα αυτά, ο Ιεχωβά εκτιμάει τον χρόνο, τις δυνάμεις και τους πόρους που προσφέρουμε για την υποστήριξη του έργου που εκείνος θέλει να γίνει.​—2 Κορ. 9:7.

ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΤΕ ΣΤΗ ΣΤΕΝΟΧΩΡΗ ΟΔΟ

17. Γιατί δεν πρέπει να αποθαρρύνεστε αν χρειαστεί να διορθώσετε τα βήματά σας;

17 Για να παραμείνουμε στη στενόχωρη οδό που οδηγεί στη ζωή, όλοι μας πρέπει να ακολουθούμε τα ίχνη του Ιησού πιστά. (1 Πέτρ. 2:21) Αν διαπιστώσετε ότι πρέπει να διορθώσετε τα βήματά σας, μην αποθαρρύνεστε. Αυτό μπορεί στην πραγματικότητα να είναι καλό σημάδι, επειδή φανερώνει ότι είστε δεκτικοί στην κατεύθυνση του Ιεχωβά. Να θυμάστε ότι ο Ιεχωβά δεν αναμένει από εμάς​—τώρα που είμαστε ατελείς—​να μιμούμαστε τέλεια το παράδειγμα του Ιησού.

18. Τι πρέπει να κάνουμε για να φτάσουμε στον στόχο μας;

18 Είθε όλοι μας να εστιάζουμε στο μέλλον και να είμαστε πρόθυμοι να διορθώνουμε τη νοοτροπία, τη στάση και τη συμπεριφορά μας. (Παρ. 4:25· Λουκ. 9:62) Είθε να παραμένουμε ταπεινοί, “να χαιρόμαστε και να διορθωνόμαστε”. (2 Κορ. 13:11) Αν το κάνουμε αυτό, «ο Θεός της αγάπης και της ειρήνης θα είναι μαζί [μας]». Και όχι μόνο θα φτάσουμε στον προορισμό μας, αλλά θα απολαύσουμε και το ταξίδι προς τα εκεί.

ΥΜΝΟΣ 34 Ας Περπατάμε με Ακεραιότητα

^ παρ. 5 Μερικοί από εμάς ίσως δυσκολευόμαστε να κάνουμε αλλαγές στη νοοτροπία, στη στάση και στη συμπεριφορά μας. Αυτό το άρθρο θα εξηγήσει γιατί χρειάζεται όλοι μας να διορθωνόμαστε και πώς μπορούμε να διατηρούμε τη χαρά μας καθώς το κάνουμε αυτό.

^ παρ. 76 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Καθώς ο νεαρός αδελφός αφηγείται τι του συνέβη όταν πήρε μια κακή απόφαση, ο μεγαλύτερος αδελφός (στα δεξιά) ακούει ήρεμα για να δει αν χρειάζεται να του δώσει κάποια συμβουλή.