1. Ɛzɩ Maatiyee 7:13, 14 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩɖɔŋ nʋmɔʋ nakʋyʋ?

ÐA-TƖŊA ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩɖɔŋ nʋmɔʋ nakʋyʋ. Ða-kaɖʋwa lɛ se ɖɩtalɩ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa nɛ Yehowa ɖiyi-ɖʋ nɛ sɔɔlɩm peeɖe. Paa ɖooye, ɖɩñakɩ pana se ɖɩɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ kiwokini wezuu taa yɔ kɩ-taa. Ɛlɛ ɛzɩ Yesu yɔɔdʋʋ yɔ, nʋmɔʋ ŋgʋ kɩwɛ sɔɖɩɩɩ nɛ nabʋyʋ taa kɩ-taa ɖɔm wɛ kaɖɛ. (Kalɩ Maatiyee 7:13, 14.) Ðɩtɩtalɩ pilim nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛ kɛlɛʋ se ɖiyele nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-taa ɖɔm.—Gal. 6:1.

2. Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa? (Kalɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ “ Tɩ luzuu sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩñɔɔzɩ ɖa-lakasɩ.”)

² Ye ɖɩsɔɔlaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔŋ nʋmɔʋ sɔɖɩɩɩ ŋgʋ kiwokini wezuu taa yɔ kɩ-taa yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩsɔɔlɩ faaa se ɖɩlɛɣzɩ ɖa-maɣzɩm, ɖɛ-wɛtʋ nɛ ɖa-lakasɩ. Apostoloo Pɔɔlɩ kaaseɣti Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Kɔrɛntɩ yɔ se peyele nɛ ‘pɛwɛɛ-wɛ ñɔɔzʋʋ yɔɔ.’ (2 Kɔr. 13:11) Lɔŋ tasʋʋ mbʋ, pitukuuni-ɖʋ ɖɔɖɔ. Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma Bibl pɩzɩɣ kɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩla lɛɣzɩtʋ yɔ, nɛ ɛzɩma Krɩstʋ ñɩma mba pahaɣ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ yɔ papɩzɩɣ pasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔŋ wezuu nʋmɔʋ taa yɔ. Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ mbʋ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ Yehowa ɛgbɛyɛ wɩlɩɣ-ɖʋ yɔ kɩ-taa yɔ. Pɩtasɩ lɛ, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma tɩ luzuu pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩla lɛɣzɩtʋ, ɛlɛ ɖiilesiɣ taa leleŋ Yehowa sɛtʋ taa yɔ.

3. Ɛzɩma Ɛsɔtɔm pɩzɩɣ nɛ tɩsɩnɩ-ŋ?

³ Pɩfɛyɩ kɛlɛʋ se ɖɩtazɩ ɖa-maɣmaɣ ɖa-maɣzɩm nɛ ɛzɩma pɩlakɩ-ɖʋ yɔ pɩ-taa. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖa-laŋɩyɛ kɛ peɣziyu nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩtɩlɩ mbʋ ɖɩkaɣ-ɖʋ seɣtuu se ɖɩla yɔ. (Yer. 17:9) Pɩwɛ kɛlɛʋ se  ɖɩcɛtɩ ɖa-tɩ nɛ “pɔbɔtʋ tɔm.” (Yak. 1:22) Pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ Ɛsɔtɔm nɛ ɖɩtazɩ ɖa-taa. Ɛsɔtɔm wɩlɩɣ-ɖʋ ɛyʋ weyi ɖɩkɛnɩ ɖooo ɖa-taa yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ “lɩmaɣza nɛ ɖʋtʋ” ndʋ tɩwɛ ɖooo ɖa-laŋɩyɛ taa yɔ. (Ebr. 4:12, 13) Ɛlɛ, pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu nɛ pɩsa nɛ ɖɩɖɔ Bibl lɔŋ tasʋʋ yɔɔ, yaa Ɛsɔ lone taa caɣyaa lɔŋ tasʋʋ yɔɔ.

4. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Wiyaʋ Sɔɔlɩ kaapɩsɩ tɩ kpazɩyʋ?

⁴ Wiyaʋ Sɔɔlɩ kɩɖaʋ wɩlɩɣ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩtalɩ-ɖʋ ye ɖɩfɛyɩnɩ tɩ luzuu yɔ. Sɔɔlɩ kɔm nɛ ɛpɩsɩ tɩ kpazɩyʋ siŋŋ nɛ halɩ etitisi se pɩpɔzʋʋ se ɛlɛɣzɩ ɛ-maɣzɩm nɛ ɛ-lakasɩ. (Keɣa 35:2, 3; Hab. 2:4) Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Yehowa heyi Sɔɔlɩ mbʋ ɖeyi ɖeyi pɩpɔzʋʋ se ɛla alɩwaatʋ ndʋ ɛwakɩ Amalɛɛkɩ mba yɔ, ɛlɛ ɛtɩña Yehowa. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ nayʋ Samɩyɛɛlɩ heyi Sɔɔlɩ se ɛmanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ yɔ, etitisi se pɩyʋsɩnɩ-ɩ. Ɛlɛ ɛñaɣ pana nɛ ɛñɩnɩ kawanaɣ nɛ eni mbʋ ɛ-kaañamtʋ kɔŋna yɔ, nɛ ɛyɔɔdɩ se lalaa ñɩɣnɩ ɛ-yɔɔ nɛ ɛla mbʋ. (1 Sam. 15:13-24) Pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ mbʋ lɛ, Sɔɔlɩ kaatɛm lɩzʋʋ wɛtʋ ndʋ nɛ ɛwɩlɩ. (1 Sam. 13:10-14) Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se eyeba nɛ tɩ kpazʋʋ ñɔ ɛ-laŋɩyɛ taa. Ɛtɩlɛɣzɩ ɛ-maɣzɩm, piyeba nɛ Yehowa hɔ ɛ-nɩŋgbaaŋ nɛ ɛlɔ-ɩ.

5. Ɛbɛ Sɔɔlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

⁵ Ðɩtɩsɔɔlɩ se ɖɩmaɣzɩnɩ Sɔɔlɩ kɩɖaʋ, pʋyɔɔ lɛ pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ tɔm tʋnɛ: ‘Alɩwaatʋ ndʋ mankalɩɣ lɔŋ tasʋʋ nabʋyʋ Ɛsɔtɔm taa yɔ, mañɩnɩɣ kawanaɣ nɛ maaɖɔŋ pɩ-yɔɔ? Mamaɣzɩɣ se mbʋ mɛwɛɛ nɛ malakɩ yɔ, pɩtɩkɛnɩ kɩwɛɛkɩm keekee na? Mawaɣnɩ lalaa se mba yekina nɛ malakɩ lakasɩ nzɩ?’ Ye ɖicosi tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩ-taa nabʋyʋ yɔɔ se ɛɛɛ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩlɛɣzɩ ɖa-maɣzɩm nɛ ɖɛ-wɛtʋ. Ye ɖɩtɩla mbʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɩsɩ tɩ kpazɩyaa nɛ piyele nɛ Yehowa kizi se ɖɩtaatasɩ kɛʋ ɛ-taabalaa.—Yak. 4:6.

6. Tʋkaɣ ŋga wɛ Wiyaʋ Sɔɔlɩ nɛ Wiyaʋ Daviid pɛ-hɛkʋ taa?

⁶ Wiyaʋ Daviid kaalɛɣzɩnɩ Wiyaʋ Sɔɔlɩ lone taa, nɛ ɛ-wɛtʋ kaawɛ ndɩ kpem. Daviid kaasɔɔlɩ “[Yehowa] paɣtʋ.” (Keɣa 1:1-3) Daviid kaanawa se Yehowa yakɩ mba poluzuu pa-tɩ yɔ pa-ñʋʋ, ɛlɛ ɛpaɖɩɣ tɩ kpazɩyaa. (2 Sam. 22:28) Pʋyɔɔ lɛ, Daviid yeba nɛ Ɛsɔ paɣtʋ lɛɣzɩ ɛ-maɣzɩm. Ɛmawa se: “Mansaŋ [Yehowa], ɛnʋ ɛpasɩɣnɩ-m lɔŋ, pɩkpɛndɩnɩ ɖoo taa nɛ ma-laŋɩyɛ tɔzʋʋ-m.”—Keɣa 15:7.

7. Ye ɖɩwɛnɩ tɩ luzuu yɔ, ɛbɛ ɖɩkaɣ labʋ?

⁷ Ye ɖɩwɛnɩ tɩ luzuu yɔ, ɖɩkaɣ yebu nɛ Ɛsɔtɔm ñɔɔzɩ ɖa-lɩmaɣza kɩdɛkɛda nɛ piyele nɛ ɖɩtaala lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ. Ɛsɔtɔm kaɣ wɛʋ ɛzɩ nɔɔ nakɛyɛ ŋga keheyiɣ-ɖʋ se: “Nʋmɔʋ kɔyɔ, ɩtɩŋ-kʋ” yɔ. Ye ɖɩpaɣzɩ labʋ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ, tɩkaɣ-ɖʋ paɣʋ. (Iza. 30:21) Ye ɖiwelisiɣni Yehowa yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ wazʋʋ hɔɔlɩŋ sakɩyɛ taa. (Iza. 48:17) Ye nɔɔyʋ ɛñɔɔzɩ-ɖʋ yɔ, pɩɩcɛyɩɣ-ɖʋ. Nɛ ɖɩkaɣ ñɔtɩnʋʋ Yehowa nɛ pɩkpaɖɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩnawa se ɛcɔŋnɩ ɖɔ-yɔɔ ɛzɩ caja kʋsɔɔlʋ yɔ.—Ebr. 12:7.

8. Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ Yakubu 1:22-25 taa yɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlabɩnɩ Ɛsɔtɔm tʋmɩyɛ ɛzɩ ñɩnʋʋ yɔ?

⁸ Ɛsɔtɔm pɩzɩɣ nɛ tɩwɛɛ ɖɛ-ɛsɩndaa ɛzɩ ñɩnʋʋ yɔ. (Kalɩ Yakubu 1:22-25.) Ða-taa sakɩyɛ cɔŋnɩ ñɩnʋʋ taa paa tanaŋ ŋgʋ lɛ kɩ-tɛɛ pʋcɔ nɛ palɩɣ ɖɩɣa. Ðɩcɔŋnɩ ñɩnʋʋ taa mbʋ lɛ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩna se pɩpɔzaa se ɖɩñɔɔzɩ nabʋyʋ pʋcɔ nɛ lalaa na-ɖʋ yaa we. Mbʋ ɖɔɖɔ ye ɖɩkalɩɣ Bibl paa ɖooye yɔ, ɖɩkaɣ naʋ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa-maɣzɩm nɛ ɖɛ-wɛtʋ yɔ. Ɛyaa sakɩyɛ ɖiɣzinaa se pakalɩɣ evemiye mayaɣ paa tanaŋ ŋgʋ pʋcɔ nɛ palɩɣ ɖɩɣa lɛ, pɩsɩɣnɩ-wɛ. Peyeki nɛ tɔm ndʋ pakalaa yɔ tɩwɛɣnɩ ɖoŋ pa-maɣzɩm yɔɔ. Piyeki nɛ evemiye kpeekpe lɛ, pañɩnɩɣ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ patɩŋna nɛ pɔɖɔ lɔŋ weyi pɛkpɛlɩkɩ Ɛsɔtɔm taa yɔ ɩ-yɔɔ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩkpɛlɩkɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ Ɛsɔtɔm yɔɔ  paa ɖooye. Pɩ-labʋ pɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kɛlɛʋ, ɛlɛ pɩcɛyaa kpem se ɖɩlakɩ mbʋ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ mbʋ pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔŋ wezuu nʋmɔʋ ŋgʋ kɩwɛ sɔɖɩɩɩ yɔ kɩ-taa yɔ, pɩ-taa nabʋyʋ lɛ se ɖɩkalɩɣ Bibl nɛ ɖɩmaɣzɩɣ ndʋ ɖɩkalɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ.

9. Ɛzɩmtaa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se taabalʋ nɔɔyʋ ɛñɔɔzɩ-ŋ?

⁹ Wiɖiyi ŋtɛm paɣzʋʋ labʋ nabʋyʋ, nɛ pɩpaɣzɩ wɛɛkʋʋ ña nɛ Yehowa mɩ-taabalɩyɛ na? (Keɣa 72:2, 3) Ye taabalʋ weyi ɛpɩ fezuu taa yɔ, ɛlabɩ abalɩtʋ nɛ ɛkɔɔ se ɛñɔɔzɩ-ŋ yɔ, ŋwelisini-i nɛ ŋɖɔ ɛ-lɔŋ tasʋʋ yɔɔ? Ye ɛɛɛ yɔ, ŋlabɩ camɩyɛ; nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ se ña-taabalʋ ɛnʋ ɛpaɣ-ŋ.—Adu. 1:5.

10. Ye ña-taabalʋ nɔɔyʋ ɛñɔɔzʋʋ-ŋ yɔ, ɛzɩma pɩwɛɛ se ŋla?

¹⁰ Ɛsɔtɔm tɔzʋʋ-ɖʋ se: “Ñɛ-ɛgbaɣdʋ ɛkalɩɣ-ŋ kɔyɔ, pɩkɛ toovenim.” (Adu. 27:6) Tɔm ndʋ tɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe? Maɣzɩ kɩɖaʋ kʋnɛ kɩ-yɔɔ: Kpaɣ se ŋcaɣ tɛzʋʋ habɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ lɔɔɖa sakɩyɛ ɖɔŋ yɔ, ɛlɛ ñɛ-ɛsa kam ña-kaŋgalaafu yɔɔ. Nɛ ŋlɩɩ habɩyɛ yɔɔ ɛlɛ ŋtɩcɔna. Kpaagbaa mbʋ lɛ, ña-taabalʋ nɔɔyʋ ɖɔkɩ ñe-nesi nɛ ɛhɔmɩ-ŋ nɛ ɛpɩsɩna. Ɛhɔmɩ-ŋ ɖoŋ siŋŋ nɛ halɩ pɩmɛɣzɩ ñe-nesi, ɛlɛ ɛzɩma ɛhɔmɩ-ŋ lɛɛ lɛɛ yɔ, piyeba nɛ lɔɔɖɩyɛ tɩmabɩ-ŋ. Paa ña-taabalʋ lakasɩ nzɩ siyeba nɛ pɩmɛɣzɩ ñe-nesi nɛ ŋnɩɩ siziŋ kɩyakɩŋ cabɩ yɔ, ña-taa wɩɣ se ɛhɔmɩ-ŋ yaa we? Pɩtʋʋ fɛyɩ se aayɩ. Ŋwɛɣnɩ ɛsɩmɩyɛ se ɛsɩnɩ-ŋ. Mbʋ ɖɔɖɔ ye ña-taabalʋ nɔɔyʋ ɛpaɣ-ŋ se ñɔ-yɔɔdaɣ yaa ña-lakasɩ ɩɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Ɛsɔ paɣtʋ yɔ, kajalaɣ taa lɛ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɩzɩ-ŋ. Ɛlɛ, taamʋ pana se ɛtasɩ-ŋ lɔŋ. Pɩkɛɣnɩ kɩmɛlɛndʋ se ŋmʋ pana. (Ekl. 7:9) Ɛlɛ, wɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ se ña-taabalʋ labɩ abalɩtʋ nɛ ɛyɔɔdɩnɩ-ŋ.

11. Ɛbɛ pɩzɩɣ piyele nɛ nɔɔyʋ kizi ɛ-taabalʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ lɔŋ tasʋʋ kɩbam?

¹¹ Ɛbɛ pɩzɩɣ piyele nɛ nɔɔyʋ kizi ɛ-taabalʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ lɔŋ tasʋʋ kɩbam? Tɩ kpazʋʋ. Ɛyaa mba pakpazɩɣ pa-tɩ yɔ, pɔsɔɔlaa se ‘pasaɣyɩ pa-nɩŋgbaaŋ taa.’ Pekiziɣ “se paawelisiɣ toovenim tɔm.” (2 Tim. 4:3, 4) Pamaɣzɩɣ se pɩtɩpɔzɩ se nɔɔyʋ ɛtasɩ-wɛ lɔŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pamaɣzɩɣ se pɛwɛ lɔŋ yaa pɔ-tɔm cɛyaa nɛ pɩkpaɖɩ lalaa. Ɛlɛ, apostoloo Pɔɔlɩ mawa se: “Ye nɔɔyʋ ɛmaɣzɩɣ se ɛkɛ pʋyʋ nɔɔyʋ ŋgʋ ɛtɩkɛ nabʋyʋ yɔ, epeɣziɣ ɛ-tɩ kipeɣzu.” (Gal. 6:3) Wiyaʋ Salomɔɔ lɩzɩ tɔm ndʋ tɩ-taa camɩyɛ siŋŋ. Ɛmawa se: “Pɩɣa kʋñɔndʋ lɔŋ tʋ kɩlɩ ɖeu wiyaʋ akpadɩyʋ nɛ kɩmɛlɛŋ, weyi eeyeki se papasɩ-ɩ lɔŋ yɔ.”—Ekl. 4:13.

12. Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ Galaatii mba 2:11-14 taa yɔ, ɛbɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ kɩɖaʋ ŋgʋ apostoloo Pɩyɛɛrɩ hawa yɔ kɩ-taa?

¹² Na kɩɖaʋ ŋgʋ apostoloo Pɩyɛɛrɩ hawa alɩwaatʋ ndʋ apostoloo Pɔɔlɩ ñɔɔzɩ-ɩ ɛyaa lalaa ɛsɩndaa yɔ. (Kalɩ Galaatii mba 2:11-14.) Ye Pɩyɛɛrɩ kaakam ɛ-lɩmaɣza ɛzɩma Pɔɔlɩ yɔɔdɩnɩ-ɩ nɛ ɖenɖe ɛlɛ lɩzaa se ɛyɔɔdʋʋnɩ-ɩ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, pɩpɩzaɣ se pɩɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ. Ɛlɛ, Pɩyɛɛrɩ kaawɛ lɔŋ. Etisaa nɛ ɛmʋ lɔŋ tasʋʋ, nɛ ɛ-taa tɩwɩɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛmaɣzɩɣ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Ɛlɛ, ɛyɔɔdɩ Pɔɔlɩ tɔm pʋwayɩ se ɛkɛ “koobu kʋsɔɔlʋ.”—2 Pɩy. 3:15.

13. Pʋcɔ nɛ ɖɩtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ lɛ, tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩ?

¹³ Ye ŋmaɣzɩɣ se pɩpɔzʋʋ se ŋtasɩ ña-taabalʋ nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ŋtaasɔɔ? Pʋcɔ nɛ ŋyɔɔdɩnɩ ña-taabalʋ lɛ, pɩwɛɛ se ŋpɔzɩ ña-tɩ tɔm tʋnɛ: “Mɛwɛɛ nɛ ‘mantadayɩɣ nɛ siɣsiɣ wɛʋ na’?” (Ekl. 7:16) Ɛyʋ weyi ɛtadayɩɣ nɛ siɣsiɣ wɛʋ yɔ, pɩtɩkɛ Yehowa paɣtʋ yɔɔ ɛtɩŋɩɣna nɛ ɛhʋʋnɩ lalaa tɔm, ɛlɛ ɛ-maɣmaɣ ɛ-ñɩndʋ yɔɔ ɛtɩŋɩɣna nɛ ɛlakɩ mbʋ, nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛfɛyɩnɩ pʋtɔdɩyɛ naʋ siŋŋ. Ye ŋtazɩ ña-taa camɩyɛ nɛ ŋna se pɩcɛyaa se ŋyɔɔdɩnɩ ña-taabalʋ yɔ, heyi-i mbʋ ɖeyi ɖeyi ɛwɛɛkaa yɔ;  nɛ ŋtɩŋnɩ tɔm pɔzʋʋ yɔɔ nɛ ŋsɩnɩ-ɩ nɛ ɛna se mbʋ ɛlaba yɔ pɩtɩtʋʋzɩ. Ñaɣ pana nɛ tɔm ndʋ ŋyɔɔdʋʋ yɔ tɩlɩɩnɩ Masɩ taa, nɛ taasɔɔ se pɩtɩkɛ ña-sʋʋtʋ pɩkɛnaa se ŋhʋʋnɩ ña-taabalʋ tɔm ɛlɛ ña-sʋʋtʋ pɩkɛnaa se ŋsɩnɩ-ɩ nɛ ɛna lɩmaɣza wena Yehowa wɛnɩ mbʋ ɛwɛɛ nɛ ɛlakɩ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ. (Roma 14:10) Labɩnɩ tʋmɩyɛ lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ Ɛsɔtɔm taa yɔ, nɛ alɩwaatʋ ndʋ ŋtasɩɣ nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, maɣzɩnɩ Yesu pʋtɔdɩyɛ naʋ. (Adu. 3:5; Mat. 12:20) Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ wɛtʋ ndʋ ɖɩlɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩɣ lalaa yɔ, ndʋ ɖɔɖɔ Yehowa kaɣ lɩzʋʋ nɛ ɛwɩlɩ-ɖʋ.—Yak. 2:13.

14. Ɛbɛ Yehowa ɛgbɛyɛ haɣ-ɖʋ?

¹⁴ Yehowa tɩŋɩɣnɩ ɛ-ɛgbɛyɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ kɩ-yɔɔ nɛ ɛsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɔ wezuu nʋmɔʋ taa. Ɛgbɛyɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ, kɩtɩŋɩɣnɩ videowaa, takayɩsɩ nɛ kediɣzisi yɔɔ nɛ kɩsɩɣnɩ ɖa-tɩŋa se ɖɩɖɔ lɔŋ weyi ɩwɛ Ɛsɔtɔm taa yɔ ɩ-yɔɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtaa tɔm ndʋ ɛgbɛyɛ yɔɔdʋʋ yɔ liu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩlɩnɩ Masɩ taa. Alɩwaatʋ ndʋ Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ taa ñɩma kaakpakɩɣ lɩmaɣza se pana se nʋmɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ yɔɔ pɩwɛɛ se patɩŋna nɛ posusi tɔm yɔ lɛ, pataɣ liu fezuu kiɖeɖeu. Paa mbʋ yɔ, Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ taa ñɩma ɖaɣnɩɣ tazʋʋ lɩmaɣza ana a-taa ɖoŋ ɖoŋ se pana se pɩpɔzɩ lɛɣzɩtʋ natʋyʋ yaa we. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ “ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-wɛtʋ wɛɛ nɛ tɩlɛɣzɩɣ” nɛ pɩwɛɛ se Yehowa ɛgbɛyɛ ɖʋtʋ ɛmʋnɩ ɛjaɖɛ wɛtʋ kɩfatʋ.—1 Kɔr. 7:31.

15. Kaɖɛ nɖɩ tɔm susuyaa nabɛyɛ kataa?

¹⁵ Pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ Yehowa ɛgbɛyɛ ɖaɣnɩɣ lɩzʋʋ Bibl wɩlɩtʋ natʋyʋ taa yaa ɖɩtasɩɣ-ɖʋ lɔŋ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ nʋmɔʋ taa yɔ, ɖitisiɣ faaa nɛ ɖɩɖɔŋ pɩ-yɔɔ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ Yehowa ɛgbɛyɛ lakɩ lɛɣzɩtʋ natʋyʋ nɛ titukuuni ɖe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ yɔ, ɛzɩma ɖɩlakɩ? Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Pɩnzɩ nzɩ sɩɖɛwa pitileɖita yɔ sɩ-taa, liidiye nɖɩ pakpaɣaa nɛ pamaɣnɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ kuduyuŋ nɛ pɔcɔŋnɩ ɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩsɔzaa siŋŋ. Pʋyɔɔ lɛ, Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ kpaɣ lɩmaɣza se ye pɩsaŋ yɔ agbaa sakɩyɛ ɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ Kewiyaɣ Kpaaŋ kʋɖʋmʋʋ. Pʋyɔɔ lɛ, pɛkpɛndɩ agbaa naayɛ nɛ piyele nɛ pɛpɛdɩ Kewiyaɣ Kpaamɩŋ nɩɩyɩ. Piyeba nɛ pakpaɣ liidiye nɖɩ pɔtɔsaa yɔ nɛ pamaɣnɩ Kpaamɩŋ lona wena a-taa kɩcɛyɩm kɩlɩ ɖɔʋ yɔ. Ye pɛwɛɛ nɛ pɛpɛdɩɣ Kpaamɩŋ yaa pɛwɛɛ nɛ pɛkpɛndɩɣ agbaa lone nɖɩ ɖɩ-taa ŋwɛɛ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛ-ŋ kaɖɛ se ŋyele nɛ ñɛ-wɛtʋ mʋnɩ lɛɣzɩtʋ kɩfatʋ ndʋ. Lɛɛlɛɛyɔ, pʋcɔ nɛ tɔm susuyaa nabɛyɛ wolo  kediɣzisi lɛ, pɔɖɔŋ nʋmɔʋ kɩɖaɣlʋʋ nɛ pɩcɛzɩ ɖooo lɛ. Ɛyaa lalaa mba paañaɣ pana siŋŋ nɛ pama Kewiyaɣ Kpaaŋ nakʋyʋ yaa pɔcɔnɩ kɩ-yɔɔ yɔ, papɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ pa-tɩ se ɛbɛ yɔɔ pɛpɛdɩɣ-kʋ lɛɛlɛɛyɔ. Papɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se pa-alɩwaatʋ nɛ pa-pana ñaɣʋ ɖʋ lɩm. Ɛlɛ, petisi ɖʋtʋ kɩfatʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ pamʋnɩ samtʋ siŋŋ.

16. Ye ɖɩɖɔŋ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩwɛ Koloosi mba 3:23, 24 taa yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, ɛzɩma pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ se ɖitaalesi taa-leleŋ weyi ɖɩwɛna yɔ?

¹⁶ Ye ɖɩtɔzʋʋ se Yehowa ɖɩlakɩ tʋmɩyɛ nɛ ɛnʋ wɛna nɛ eɖiyiɣ ɛ-ɛgbɛyɛ yɔ, ɖɩɩkaɣ lesuu taa leleŋ weyi ɖɩwɛna yɔ. (Kalɩ Koloosi mba 3:23, 24.) Wiyaʋ Daviid ha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛha liidiye se pamanɩ templo yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Ma yɔ anɩ nɛ mɛ-ɛyaa samaɣ kɔyɔ ŋga, nɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩlaɣ-ŋ pɩtɩŋa mbʋ yɔ? Pɩtɩŋa mbʋ yɔ pɩkɛ ña-pʋyʋ, nɛ, mbʋ ɖɩmʋʋ yɔ pɩlɩɣnɩ ñe-nesi tɛɛ na, ɖɩha-ŋ pʋ.” (3 Aw. 29:14) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩhaɣ liidiye yɔ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩhaɣ Yehowa mbʋ pɩlɩnɩ ɛ-maɣmaɣ e-nesi tɛɛ yɔ. Paa mbʋ yɔ, Yehowa taa lakɩ leleŋ nɛ alɩwaatʋ, ɖoŋ nɛ liidiye nɖɩ ɖɩhaɣ se ɖɩɖʋnɩ nesi tʋmɩyɛ nɖɩ ɛsɔɔlaa se pala yɔ.—2 Kɔr. 9:7.

17. Ye pɩwɛɛ se ŋlɛɣzɩ ñɔ-ɖɔnɛ yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩfɛyɩ se pitibi-ŋ yɔɔɔ?

¹⁷ Pɩsa nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔŋ nʋmɔʋ sɔɖɩɩɩ ŋgʋ kiwokini wezuu taa yɔ kɩ-taa lɛ, pɩwɛɛ se ɖa-tɩŋa payɩ ɖɩmaɣzɩnɩ Yesu kɩɖaʋ. (1 Pɩy. 2:21) Ye pɩlakɩ-ŋ ɛzɩ pɩwɛɛ se ŋlɛɣzɩ ñɔ-ɖɔnɛ yɔ, pitaatibi-ŋ yɔɔɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛ yʋsaɣ kɩbaŋa ŋga kawɩlɩɣ se ŋsɔɔlɩ siŋŋ se ŋɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ Yehowa wɩlɩɣ-ŋ yɔ kɩ-taa yɔ. Taasɔɔ se Yehowa nawa se ɖɩtɩtalɩ pilim. Nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛɛɖaŋɩɣ se ɖɩmaɣzɩnɩ Yesu kɩɖaʋ pilim.

18. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖɩtalɩ ɖa-kaɖʋwa?

¹⁸ Tɛtɛ nɛ ɖa-tɩŋa payɩ ɖɩka ɖɛ-ɛsa cee wayɩ yɔɔ nɛ ɖɩsɔɔlɩ faaa se ɖɩlɛɣzɩ ɖa-maɣzɩm, ɖɛ-wɛtʋ nɛ ɖa-lakasɩ. (Adu. 4:25; Luka 9:62) Ðiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖiluzuu ɖa-tɩ, ‘ɖɩwɛɛ taa-leleŋ taa nɛ ɖiyele nɛ pɛwɛɛ-ɖʋ ñɔɔzʋʋ yɔɔ.’ (2 Kɔr. 13:11) Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, “sɔɔlɩm nɛ laŋhɛzɩyɛ tɛ Ɛsɔ kaɣ wɛʋ [ɖɔ-cɔlɔ].” Nɛ pɩtasɩnɩ se ɖɩkaɣ talʋʋ ɖenɖe ɖiwoki yɔ lɛ, ɖɩnɩɣ leleŋ ɖa-nʋmɔʋ ɖɔm taa.