1. Ngoko kiri omo Matayo 7:13, 14, omo nzira yahi tuli omo lughendo?

ITWE bosi tuli omo lughendo. Eyo tukaya kutse ekusudi yetu, ry’erisyabya omo kihugho kihya-kihya erilabira oButabali b’olwanzo bwa Yehova. Obuli kiro, tukayikasa erikwama enzira eyikakolaya oko ngebe. Aliwe Yesu mwabugha ati, enzira eyo n’inge kandi oko bundi kikanakala erikwamayo. (Soma Matayo 7:13, 14.) Situhikene, neryo ni kyolo itwe erilua omo nzira eyo.​—Gal. 6:1.

2. Tukendikania okuki omo mwatsi ono? (Lebaya akasanduku “ Eriyikehya likatuwatikaya erikola esyombinduka.”)

² Twamanza erisighala omo nzira nge y’engebe, tutolere itwabya itunayiteghekire erikola esyombinduka omo malengekania, emibere, n’omo mikolere. Omukwenda Paulo mwahira omo Bakristo ababya bikere e Korinto m’omuhwa w’erilola embere “erihengemulwa.” (2 Kor. 13:11, NWT) Netu erihano eryo ritulebirye. Omo mwatsi ono, tukendilebya ngoko eBiblia yanga tuwatikya erikola esyombinduka kandi ngoko abanywani abakulire bunya-kirimu bangana tuwatikya eribya itune omo nzira y’engebe. Kandi tukendilebya nga ni mughulu wahi kyanganatukalako erighendera oko busondoli obo endondeko ya Yehova yikatuha. Tukendilangira ngoko eriyikehya rikendi tuwatikya erikola esyombinduka nibya isitutaherya obutseme bwetu bw’erikolera Yehova.

3. Ekinywa ky’oMungu kyangana kuwatikya kiti?

³ Kikanatukalako eriminya ndeke amalengekania n’eriyowa lyetu. Omutima wetu ni mutebya, neryo ekyo kyanganaleka ikyatukalako eriminya eyo akatulolaya. (Yer. 17:9) Kyolobire eriyiteba omo “malengekania awatuwene. (Yak. 1:22) Neryo tutolere itwakolesya Ekinywa ky’oMungu eriyilebya. Ekinywa  ky’oMungu kikabisula nga tuli tuti emwisi syetu, “erisonda n’amalengekania” w’emitima yetu. (Ebr. 4:12, 13) Ni bugha ambu, ekinywa ky’oMungu kiri ng’ekyuma (rayon-X), ekikaleka itwaminya ebiri omokati. Aliwe tutolere itwayikehya twamabya itwanzire eribana omughaso omwihengemulwa eryo tukabana omo Biblia kutse oko bandu abo Mungu akakolesaya.

4. Ni byahi ebikakanganaya ngoko Omwami Saulo abya mw’emiyiheko?

⁴ Eky’erileberyako ky’Omwami Saulo kikakanganaya ekyangahuluka omughulu twamataluka eriyikehya. Busana n’emiyiheko, Saulo mwataligha ngoko atolere erihendula amalengekania n’emikolere yiwe. (Esy. 36:1, 2; Hab. 2:4) Eki mukyalangirika omughulu Yehova amubwira ekyo atolere erikola abisinga aBamaleki. Aliwe, Saulo mwatowa Yehova. Kandi omuminyereri Samweli abere akakania naye oko mwatsi oyo, Saulo mwataligha ekisobyo kiwe. Omomwanya wʼekyo, mwasonda eribumba-bumba ebyo alyakola omw’ibugha ati, abndu bobyalya mukasa erikolatya. (1 Sam. 15:13-24) Kandi embere, Saulo anabya inyabirikola ekiri ng’ekyo. (1 Sam. 13:10-14) Eky’obulighe, mwalighira omutima wiwe eribya mw’emiyiheko. Mwatahendula amalengekania wiwe, neryo Yehova mwamukunga n’erimughana.

5. Eky’erileberyako kya Saulo kyanganatwighisyaki?

⁵ Tukigha eky’erileberyako kya Saulo, tutolere itwayibulya amabulyo ano: ‘Omughulu ngasoma eKinywa ky’oMungu omwatsi owalebirye erihabulwa, nganasondaya eby’eriyihambulisaniamo? Ngananza eribumba-bumba amakosa waghe? Nganalolaya amakosa waghe w’oko bandi?’ Erisubirya oko mabulyo ayo yamabya ingaa, tutolere itwahindula amalengekania n’emibere yetu. Twamatendi kola ekyo, itwanganabya mw’emiyiheko neryo ekyo ikyaleka Yehova inyaghana obunywani bwetu naye.​—Yak. 4:6.

6. Kanaya okwitendisosana eriri omo kati-kati k’oMwami Saulo n’Omwami Dawidi.

⁶ Lebaya eritendisosana eriri omo kati-kati k’oMwami Saulo n’oyo wamusubuka, oMwami Dawidi, omulume oyuwabya anzire “emigambo ya Yehova.” (Esy. 1:1-3) Dawidi abya inyanasi ngoko Yehova akalamaya abakayikehaya, aliwe ngoko akapona abakayiheka. (2 Sam. 22:28) Neryo Dawidi mwaligha emighambo y’oMungu erihengemula amalengekania wiwe. Mwahandika ati: “Ngapipa Yehova, oyukanyihana, ega, omo kiro ng’igha amenge omo mutima wage.”​—Esy. 16:7.

7. Twamabya abakayikehaya itukendikolaki?

⁷ Twamayikehya, itukendilighira Ekinywa ky’oMungu erihengemula amalengekania wetu mabi embere tute twakola ekibi. Ekinywa ky’oMungu ikikendibya ng’omulenge owakatubwira ati: “Enzira y’eyi, mughendere muyo.” Ikikenditukunga twamatsuka erihera oko nzira. (Isa. 30:21) Twamahulikirira Yehova, itukendibana endundi omo nzira nyingyi. (Isa. 48:17) Eky’erileberyako, itukendiyihighula okw’iyowa nabi omughulu owundi mundu akatuhabula. Kandi itukendi yitunda hakuhi na Yehova kundi tukaminya ngoko atutsomene ng’abana biwe banzwa.​—Ebr. 12:7.

8. Ngoko kiri omo Yakobo 1:22-25, twanga kolesya tuti Ekinywa ky’oMungu ng’ekiyo?

⁸ Twangana kolesya Ekinywa ky’oMungu ng’ekiyo. (Soma Yakobo 1:22-25.) Abangyi abokw’itwe tukayilebaya omo kiyo obuli tututu itukine eka. Omo nzira eyo, twangana langira aho tutolere eryuwania abandi bate batulangira. Kutya, twamasoma e Biblia obuli kiro, itukendilangira esyonzira esyo twangahinduliramo amalengekania n’emibere yetu. Abangyi babirilangira ngoko ni ky’omughaso erisoma erisako ly’obuli kiro obuli asubuyi bate balua eka. Bakalighira ebyo bamasoma eritula oko malengekania wabo. Neryo omo musibo wosi, bakasondekanaya esyonzira sy’erikoleseryamo  erihabula eriri omo Kinywa ky’oMungu. Eritomeka okw’ekyo, tutolere itwabya n’endegheka y’eriyighisya omuli erisoma n’erilengekania oko Kinywa ky’oMungu obuli kiro. Eki kyanganabya nga ni kyolo, aliwe ni kighuma ky’oko bindu bikulu-bikulu ekyo twangakola kitoke erituwatikya eribya omo nzira nge eyikalola oko ngebe.

9. Ni mughulu wahi omunywani angakuhengemula?

⁹ Wune watakwama enzira eyikakutwala hali oko Yehova? (Esy. 73:2, 3) Omunywani oyukulire bunya-kirimu amabya imwakangania obutubaha erikuhengemula, muwanamuhulikirira n’erighendera oko rihano liwe kwehi? Kyamabya ikokiri kitya, muwakola ekihikire, kandi ahate eritika-tika, utsemire kundi omunywani wawu mwakuhengemula.​—Emi. 1:5.

10. Wangakolaki omunywani amakuhengemula?

¹⁰ Ekinywa ky’oMungu kikatubwira kiti: “Nomo ryangahutalya, erihano ry’omwira rikakanganaya obutaleghula bwiwe.” (Emi. 27:6, NWT) Ebinywa ebi bikasondibugha bitiki? Lengekanaya oko ky’erileberyako kino: Ukanza erikiruka endaki eyirimo emitoka minene, neryo iwalengemerwa n’etelefone yawu yikabirikira, n’eringira omo ndaki isiwitakeba. Neryo, omunywani wawu inyakuhamba n’erikukurira oko musike. Inyakumakirira kutsibu oko kuboko ikwaluma, aliwe erikwanguhira atya ikyakubalya oko kisida ky’emitoka. N’omo hangalaba mughulu mulebe okuboko oko ikunemuluma, iwunemwendihitana busana omunywani wawu mwakakukura? Eyehe n’ahake! Iwukendi musima busana n’erikuwatikya. Kutya, omunywani amakukunga ati ebyo wukabugha kutse ebyo wukakola sibihambene n’esyo kanuni sy’oMungu esitunganene, oko nzuko iwanganayowa nabi. Aliwe isiwahitana kutse erikwa ekinigha. Obo ini bukiru. (Omu. 7:9) Omo kanya k’ekyo, sima omunywani erikangania obutubaha bw’erikania nawu.

11. Ni kyahi ekyangaleka omundu inyaghana erihabula eryuwene ery’omunywani?

¹¹ Ni kyahi ekyangaleka omundu inyaghana erihabula eryuwene ery’omunywani ow’olwanzo? Emiyiheko. Abakayiheka bakanza “ibahulikirira eby’ekisehya.” “Basyabunukala okw’owa omwatsi w’ekwenene.” (2 Tim. 4:3, 4) Bakayowa nga ni b’amenge kutse ng’abalengire abandi. Aliwe, omukwenda Paulo mwahandika ati: “Omundu amayitendera ng’omundu, kwesi si mundu, iniakayitebaya.” (Gal. 6:3) Omwami Solomono mwabugha eki kyo ndeke. Mwahandika ati: “Omulwana mwera n’ow’amenge uwene kwilaba omwami musyakulu n’omukiru, oyutasi eryangirira erikangirirya.”​—Omu. 4:13.

12. Tukighaki oko ky’erileberyako ky’omukwenda Petero ekiri omo Abanya Galatia 2:11-14?

¹² Talebya eky’erileberyako ky’omukwenda Petero omughulu omukwenda Paulo amuhabula embere sy’abandu. (Soma Abanya Galatia 2:11-14.) Petero angahitene busana n’ebyo Paulo abugha, kwalengekania oko mibere amuhabuliramo n’aho amuhabulira. Aliwe Petero mwakangania amenge. Mwaligha erihabulwa kandi mwatabika oko Paulo kw’ekinigha. Aliwe, enyuma waho mwahula Paulo mo “mulikyetu mwanze.”​—2 Pet. 3:15.

13. Ni nzumwa syahi esyo tutolere itwabya itunibukire tukahabula abandi?

¹³ Wamabya iwukanalengekanaya okwihabula omunywani, ni nzumwa syahi esyo wutolere iwabya iwunibukire? Embere sy’erikania n’omunywani wawu, yibulaye, ‘Ni nayilangire mo “mutunganene kutsibu”?’ (Omu. 7:16) Omutunganene kutsibu akatswera abandi, erikwamana n’amalengekania wiwe, butsira erikwamana n’esyokanuni sya Yehova, kandi syalikanganaya abandi b’olukogho. Enyuma w’eriyilebya nʼerilangira nga kinatolere erikania n’omunywani wawu, kanganaya  ndeke olubanza kandi kolesaya amabulyo awakendiwatikya omunywani wawu eriminya ekisobyo kiwe. Kandi wibuke ngoko siwuwite ehamuli y’eritswera omunywani waghu, aliwe umuwatikaye aminye amalengekania wa Yehova oko mwatsi oyo, iwunibukire ngoko omunywani wawu akasyatonda embere sya Yehova butsira embere syawu. (Rom. 14:10) Kolesaya amenge awali omo Kinywa ky’oMungu, kandi ukakunga omundu, igha Yesu omwikwira abandi b’obulighe. (Emi. 3:5; Mat. 12:20) Busanaki? Kundi Yehova akendisyatutswera erikwamana ngoko tukakolera abandi.​—Yak. 2:13.

14. Ni byahi ebyo endondeko y’oMungu yikatuha?

¹⁴ Yehova akatusondola omo nzira y’engebe erilabira ekitsweka ky’endondeko yiwe eky’oko kihugho, ekikatuha esyovideo, ebitabu, n’emihindano ebikatuwatikaya itwe bosi erighendera oko mahano awali omo Kinywa ky’oMungu. Emyatsi eyi yitolere kundi yiseghemere oko Masako. Akatunga Akakasondola kakayiketera ekirimu kibuyirire omughulu kakayisogha ndeke ebilebirye omubírí w’eritulira ngoko angatasya kolwa ndeke. Kandi, kangyi-kangyi, Akatunga Akakasondola kakabya ikanemulebya eriyisogha lyako n’eriminya ahatolere erikolwa esyombinduka esitolere. Busanaki? Kundi “emibere ey’ekihugho kino yinemuhinduka,” kandi endondeko y’oMungu yitolere iyaghenda-ghendania n’emibere eyiriho.​—1 Kor. 7:31, NWT.

15. Ni mbinduka syahi esyo abandi batuliri babiribana?

¹⁵ Ahate eritika-tika, tukalu itwaghendera oko syondegheka nyihya-nyihya esyo tukahebawa esihambire n’amakangirirya w’eBiblia kutse oko esyokanuni sy’emighendere eyuwene. Aliwe tukayiwata tuti omughulu endondeko y’oMungu yikakola esyo mbinduka esihambire oko yindi mibere yetu y’engebe? Eky’erileberyako, omo myaka eya lino-lino erihimba nʼerisugha emyanya yʼeriramiryamo mubyabya bikasaba esyofranga nene kutsibu. Neryo Akatunga Akakasondola mukayisogha kati esyondeko nyingyi isyanganakolesya eKisenge kighuma eky’oBwami. Busana n’embinduka eyi, esyondeko musyayirwa haghuma n’ebindi Bisenge by’oBwami mubyaghulibwa. Esyofranga sinemukolesibwa okwihimba eBisenge by’oBwami omo myanya eyirimo obuyitawa. Wamabya iwikere omo mwanya owo eBisenge by’oBwami byabirighulibwa kutse esyo ndeko erihirwa haghuma, ikyangana kukalira erighendera  oko syombinduka nyihya-nyihya esyo. Lino, abandi batuliri bakaghenda lughendo luli eriya oko mihindano. Abandi abakola kutsibu erihimba kutse erisugha eKisenge ky’oBwami ekyo bangana bula nga niki kyo kyamaleka eKisenge ekyo ikyaghulibwa. Ibangana yowa bati endambi n’akaghala kabo byabirikwira busa. Nomo binebitya, bakaghendera oko syombinduka sihya-sihya kandi batolere ibasimwa.

16. Erighendera oko rihano eriri omo Abanya Kolosai 3:23, 24 rikendituwatikya liti eribya itunatsemire?

¹⁶ Tukendibya itunatsemire twamibuka ngoko tukakolera Yehova kandi ngoko niye akasondola endondeko yiwe. (Soma Abanya Kolosai 3:23, 24.) Omwami Dawidi mwasigha eky’erileberyako ekyuwene omughulu ateka esyofranga busana n’obuhimbe bwe hekalu. Mwabugha ati: ‘Ingye nirindi, n’abandu baghe ni bahi, tuti twangatoka eriha n’omuhwa ng’omuhanda oyu kwehi? Kusangwa ebindu byosi bikalua okw’iwe, n’eby’ebyala byawu byo twabirikuha.’ (1 Emy. 29:14) Omughulu tukaha esyofranga, tukabya itukaha Yehova ebyo abirituha. Aliwe, Yehova akatsemera endambi, akaghala, n’ebyo tuwiteko ebyo tukaha busana n’erisighika o mubírí wiwe.​—2 Kor. 9:7.

17. Busanaki si wutolere wukabunika mutima wamayitagha erikola esyombinduka?

¹⁷ Itwe bosi eribya omo nzira nge y’engebe, tutolere itwakwama ndeke eky’erileberyako kya Yesu. (1 Pet. 2:21) Kyamakusaba erikola esyombinduka, isiwabunika mutima. Ekyo ni kiminyikalo ekyuwene, ekikakanganaya ngoko wanzire erikwama obusondoli bwa Yehova. Wibuke ngoko Yehova anasi ngoko situhikene​—neryo syangatusaba erigha ndeke-ndeke eky’erileberyako ekihikene kya Yesu.

18. Tutolere itwakolaki erihika omo kihugho kihya-kihya?

¹⁸ Kwesi itwe bosi ka tusamalire embere n’eriyisogha eribindula amalengekania, emibere, n’emikolere yetu. (Emi. 4:25; Luka 9:62) Tuyikehaye, ‘tulole embere eritsemera erihengemulwa.’ (2 Kor. 13:11, NWT) Twamakola ekyo, ‘oMungu w’olwanzo kandi ow’obuholo inyakendibya haghuma netu.’ Neryo inyakendi tuwatikya eritsema lino n’erituha engebe omo kihugho kihya-kihya.