1. Junam rukʼ ri kubʼij Mateo 7:13, 14, ¿jasche kqabʼij che ri ukʼaslemal jun cristiano kjunamataj rukʼ jun viaje?

RI UKʼASLEMAL jun cristiano kjunamataj rukʼ jun viaje. Ri kqaj kqariqo, are ri kʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach ulew chuxeʼ ri uqʼatbʼal tzij ri qaDios, Jehová. Ronojel qʼij kqakoj qachuqʼabʼ kojbʼin pa ri bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal. Are kʼu, junam che xubʼij ri Jesús, nitzʼ ri bʼe y jujun taq mul kʼax kbʼan bʼinem chupam (chasikʼij uwach Mateo 7:13, 14). Jujun taq mul kojel pa ri utzalaj bʼe, rumal che oj ajmakibʼ (Gál. 6:1).

2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro « Ri machʼachʼem kojutoʼ rech kqakʼex ri tajin kqabʼano»).

² Rech kqaya ta kan ri nitzʼ bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal, rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ kqakʼex ri qachomanik, ri kqabʼano y ri utz kqilo. Are laʼ ri xchʼaw wi ri apóstol Pablo are chiʼ xubʼij wariʼ chke ri cristianos re Corinto: «Chitzʼaqatisaj jas ri kraj ri Dios» (2 Cor. 13:11). Wajun pixabʼ riʼ xuqujeʼ kajwataj na chqe kimik. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil ri kubʼan ri Biblia che qatoʼik rech kqakʼex ri tajin kqabʼano y ri kkibʼan ri e qachiʼl e ko pa ri kikojonik che qatoʼik rech kojel ta pa ri bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal. Xuqujeʼ kqil na pa jas jastaq kʼax kqabʼan che unimaxik ri taqanik che kuya ri utinamit ri Jehová. Y kqil na che nim ubʼanik ukʼutik machʼachʼem we kqaj kqakʼex ri qakʼaslemal y amaqʼel kqapatanij ri Jehová rukʼ kikotemal.

3. ¿Jas tobʼanik kuya ri uTzij ri Dios chqe?

³ Kʼax unikʼoxik ri kqachomaj y ri kqanaʼ. ¿Jasche? Rumal che ri qanimaʼ kojusubʼu, y kʼax retaʼmaxik ri kojukʼam wi bʼik (Jer. 17:9). Rumal che kqasubʼ qibʼ rukʼ e chomanik che e qastzij taj (Sant. 1:22). Rumal laʼ rajawaxik kqakoj ri uTzij  ri Dios rech kqachʼobʼ ri kʼo pa qanimaʼ. Ri Biblia kojutoʼ rech kqachʼobʼ ri qas qabʼantajik, ri qachomanik xuqujeʼ ri urayibʼal ri qanimaʼ (Heb. 4:12, 13). Kjunamataj rukʼ jun aparato re rayos X, che kojutoʼ che rilik ri kʼo chqapam. We kqaj che kqariq utzilal rumal ri pixabʼ kʼo pa ri Biblia y ri kkiya ri e kʼamal bʼe, rajawaxik kojmachʼachʼik.

4. ¿Jasche qetaʼm che ri qʼatal tzij Saúl xubʼan nim che ribʼ?

⁴ Ri xukʼulmaj ri qʼatal tzij Saúl kukʼut ri kkʼulmatajik we kʼo ta machʼachʼem. Rumal che xubʼan nimal, xubʼij ta ri umak, xuqujeʼ xuchʼobʼ taj che rajawaxik kukʼex ri uchomanik y ri tajin kubʼano (Sal. 36:1, 2; Hab. 2:4). Wariʼ qas xqʼalajinik are chiʼ ri Jehová xubʼij che ri rajawaxik kubʼano are chiʼ keʼuchʼak ri amalequitas y Saúl xubʼan taj. Are chiʼ ri profeta Samuel xupixbʼej ri Saúl, areʼ xuya ta ribʼ pa ri umak. Xaneʼ xaq xutzukuj ri xubʼij rech kkʼajisax ta uwach rumal ri xubʼano y xuqʼabʼaj chkij nikʼaj chik (1 Sam. 15:13-24). Are ta ri nabʼe mul che jeʼ kubʼan wariʼ ri Saúl (1 Sam. 13:10-14). Sibʼalaj bʼisobʼal, che xuyaʼo xkʼiy ri nimal pa ranimaʼ. Rumal che xukʼex ta ri uchomanik, xpixbʼexik y xxutux rumal ri Jehová.

5. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xukʼulmaj ri Saúl?

⁵ Rech kʼo kqetaʼmaj chrij ri xukʼulmaj ri Saúl, utz kojchoman chrij ri preguntas riʼ: «¿La xaq kintzukuj ri kinbʼij rech kinnimaj ta ri e pixabʼ che kinsikʼij pa ri Biblia? ¿La kinchomaj che nim ta ubʼanik ri kinkʼulmaj we kinniman taj? ¿La kinqʼabʼaj chkij nikʼaj chik ri kinbʼano?». We tajin kqabʼan ri kkibʼij ri preguntas, rajawaxik kqakʼex ri qachomanik y ri qabʼantajik. We kqakʼex taj, kkʼiy riʼ ri ubʼanik nimal pa qanimaʼ y Jehová kraj ta chi riʼ kux qachiʼl (Sant. 4:6).

6. ¿Jasche junam ta ri Saúl rukʼ ri David?

⁶ Chqilaʼ ri kjunamataj ta wi ri qʼatal tzij Saúl rukʼ ri qʼatal tzij David, jun achi che kuloqʼoqʼej «ri upixabʼ ri Ajawaxel» (Sal. 1:1-3). David retaʼm che Jehová keʼukol ri kemachʼachʼik y keraj ta ri kkibʼan nimal (2 Sam. 22:28). Rumal laʼ xuyaʼo che ri uTaqanik ri Dios xukʼex ri uchomanik. Xutzʼibʼaj: «Kinya uqʼij ri Ajawaxel rumal chi areʼ kʼamal nubʼe, kupixbʼej ri wanimaʼ chaqʼabʼ» (Sal. 16:7).

7. We kojmachʼachʼik, ¿jas kqabʼano?

⁷ We kojmachʼachʼik, kqayaʼo che ri Biblia kukʼex ri qachomanik che utz taj rech kqabʼan ta jun itzel jastaq. Ri uTzij ri Dios kjunamataj rukʼ jun chʼabʼal che kubʼij chqe: «Jewaʼ kʼo wi ri bʼe, are chitaqej waʼ». Kubʼij chqe are chiʼ tajin kojel pa ri bʼe, o tajin kojbʼe pa ri umoxqʼabʼ o uwikiqʼabʼ (Is. 30:21). Unimaxik ri Jehová kuya kʼi utzilal chqe (Is. 48:17). Jun kʼutbʼal, kqesaj ta qakʼixbʼal rumal che kojpixbʼexik. Y kojqebʼ más rukʼ ri Jehová rumal che kqilo che kojril junam rukʼ jun loqʼalaj ralkʼwal (Heb. 12:7).

8. Junam che kubʼij Santiago 1:22-25, ¿jasche kqabʼij che ri uTzij ri Dios kjunamataj rukʼ jun espejo?

⁸ Ri uTzij ri Dios kjunamataj rukʼ jun espejo (chasikʼij uwach Santiago 1:22-25). Ronojel qʼij, konojel ri e winaq kkil kibʼ pa jun espejo are chiʼ majaʼ keʼel bʼi cho kachoch. Rukʼ wariʼ kqasukʼumaj we kʼo jun jastaq che utz ta kqilo are chiʼ majaʼ kkil ri e nikʼaj chik. Xaq junam, are chiʼ kqasikʼij ri Biblia ronojel taq qʼij, kqilo we rajawaxik kqasukʼumaj jujun jastaq pa ri qachomanik o rukʼ ri kqabʼano. E kʼi qachalal ronojel taq aqʼabʼil kkisikʼij uwach ri texto re ronojel taq qʼij are chiʼ majaʼ keʼel bʼi cho kachoch, y jeʼ wariʼ kkiyaʼo che ri kkisikʼij uwach kusukʼumaj ri kichomanik. Tekʼuriʼ, pa ri qʼij, kkikoj kichuqʼabʼ  rech kkibʼan pa kikʼaslemal jun pixabʼ che kketaʼmaj pa ri uTzij ri Dios. Jun chi jastaq che rajawaxik kqabʼano are usikʼixik y uchomaxik ri kubʼij ri Biblia ronojel taq qʼij. Weneʼ kqʼalajinik che kʼax ta ubʼanik, are kʼu are jun chke ri tobʼanik más nim ubʼanik che kojutoʼ rech kojel ta pa ri nitzʼ bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal. 

9. ¿Jampaʼ kajwataj chqe che kojpixbʼex rumal jun qachiʼl?

⁹ ¿La kʼo jumul xqamaj ubʼanik jun jastaq che kojunajtajisaj che ri Jehová? (Sal. 73:2, 3). We jun qachiʼl ko pa ri ukojonik xukoj uchuqʼabʼ xojupixbʼej, ¿la xqatatabʼej y la xqakoj pa qakʼaslemal ri pixabʼ che xuya chqe? Utz riʼ we xqabʼano, y qastzij riʼ che sibʼalaj xqamaltyoxij che xchʼaw qukʼ (Prov. 1:5).

10. ¿Jas rajawaxik kqabʼano we jun qachiʼl kojupixbʼej?

¹⁰ Ri uTzij ri Dios kunaʼtasaj chqe che «are kuya na kjikibʼax kʼuxaj chrij ri achiʼl ri ksokonik» (Prov. 27:6). ¿Jas kraj kubʼij wariʼ? Chqachomaj che kqaj kojqʼax pa jun bʼe che sibʼalaj e kʼo chʼichʼ y are bʼenaq qakʼuʼx rukʼ ri qateléfono. Kqil ta qabʼe kojqʼax bʼik. Are kʼu, jun qachiʼl kojuchap che ri qaqʼabʼ y kojujikʼo. Rumal che ko kojuchapo kubʼan morado ri qaqʼabʼ. Are kʼu, rumal che aninaq xojujikʼo, xojpukʼix ta kan rumal jun chʼichʼ. Weneʼ jujun taq qʼij kʼax ri qaqʼabʼ, are kʼu ¿la mat qastzij che kpe ta qoyowal che ri qachiʼl? Xaneʼ, kqamaltyoxij che, che xojutoʼ. Xaq junam, weneʼ jun qachiʼl kubʼij chqe che ri kqabʼij o ri kqabʼano kqaj ta chuwach ri Dios, weneʼ kʼax kbʼe chqe, are kʼu we kpe qoyowal che xa kqachʼobʼ taj (Ecl. 7:9). Xaneʼ chqamaltyoxij che, che xukoj uchuqʼabʼ rech xchʼaw qukʼ.

11. ¿Jas kbʼanowik che kqaxutuj ri utzalaj upixabʼ jun qachiʼl?

¹¹ ¿Jas kbʼanowik che kqaxutuj ri utzalaj upixabʼ jun qachiʼl? Are ri nimal. Ri kkibʼan nimal utz kkilo che are kbʼix chke «jas ri kkaj kkito» y «kkijechʼobʼisaj kʼu na ri kitanibʼal chrij ri qastzij» (2 Tim. 4:3, 4). Kkaj taj kkitatabʼej nijun rumal che kkichomaj che más kʼo ketaʼmabʼal más nim kibʼanik chkiwach ri e nikʼaj chik. Are kʼu ri apóstol Pablo xubʼij: «We kʼo jun kuchomaj chi kʼo ubʼanik, we man kʼo ta kʼu ubʼanik, xaq kusubʼ ribʼ» (Gál. 6:3). Ri qʼatal tzij Salomón rukʼ kebʼ oxibʼ tzij xubʼij: «Are kʼu ne kʼo na kajwataj wi ri akʼal ala ri mebʼaʼ ri kʼo unoʼj chuwach ri riʼjalaj ajawinel ri man kʼo ta unoʼj, waʼ man kukʼamowaj ta chik ri pixbʼenik» (Ecl. 4:13).

12. Are chiʼ kqasikʼij uwach Gálatas 2:11-14, ¿jas kqetaʼmaj chrij ri apóstol Pedro?

¹² Ri apóstol Pedro xuya jun utz kʼutbʼal chqawach are chiʼ xpixbʼex rumal ri Pablo chkiwach ri e nikʼaj chik (chasikʼij uwach Gálatas 2:11-14). ¿La xpe royowal rukʼ Pablo rumal che xpixbʼex chkiwach ri e nikʼaj chik? Xpe taj, rumal che kʼo unojibʼal ri Pedro, xukʼam ri pixabʼ y xukʼol ta oyowal pa ranimaʼ chrij ri Pablo. Xaneʼ chiʼ xqʼax ri tiempo xubʼij «loqʼalaj qachalal Pablo» che (2 Ped. 3:15).

13. ¿Jas rajawaxik nabʼe kqilo are chiʼ kqaya jun pixabʼ?

¹³ We jumul kqilo che rajawaxik kqapixbʼej jun qachiʼl, ¿jas rajawaxik nabʼe kqilo? Are chiʼ majaʼ kojchʼaw rukʼ, chqachomaj: «¿La kinchomaj che más in utz chkiwach ri e nikʼaj chik?» (Ecl. 7:16). Ri winaq che kuchomaj sibʼalaj sukʼ kuqʼat tzij pa kiwiʼ ri e nikʼaj chik rukʼ ri utaqanik areʼ, rukʼ ta rech ri Jehová y kukʼut ta toqʼobʼisal wachaj. Are chiʼ achomam chi rij ri pregunta riʼ y kawilo che rajawaxik katchʼaw rukʼ  ri awachiʼl, chqabʼij che jas ri kʼax y chqabʼanaʼ preguntas che rech kuchʼobʼo che utz ta ri tajin kubʼano. Tekʼuriʼ are chqakojoʼ ri Biblia are chiʼ kqapixbʼej y chnaʼtaj chqe che oj taj kojqʼatow tzij pa uwiʼ ri qachiʼl, xaneʼ are ri Jehová (Rom. 14:10). Chqatzukuj ri tobʼanik kuya ri uTzij ri Dios y are chiʼ kqaya jun pixbʼenik, chqakʼutuʼ toqʼobʼisal wachaj che ri winaq junam che xubʼan ri Jesús (Prov. 3:5; Mat. 12:20). Chnaʼtaj chqe che we kel ta qakʼuʼx chke ri e nikʼaj chik ri Dios kel ta ukʼuʼx chqe oj (Sant. 2:13).

14. ¿Jas kuya ri utinamit ri Jehová chqe?

¹⁴ Jehová kukoj ri utinamit kʼo cho ri uwach Ulew rech kukʼam qabʼe pa ri bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal. Kubʼan videos, e wuj y ri e riqbʼal ibʼ che kojkitoʼ rech kqakoj pa qakʼaslemal ri pixabʼ re ri Biblia. Ri e tobʼanik riʼ qastzij ri kubʼij rumal che esam pa ri uTzij ri Dios. Ri jupuq Ajkʼamal bʼe cho ronojel ri uwach Ulew kkitaʼ ri ruxlabʼixel ri Dios rech utz ri kkichaʼ ri kkibʼan pa uwiʼ ri utzijoxik ri utzalaj taq tzij. Paneʼ jeʼ kkibʼan wariʼ, chiʼ kqʼax jubʼiqʼ tiempo, kkinikʼoj chi jumul ri kichaʼom kan ubʼanik, rumal che ri «uwach Ulew riʼ tajin kkʼisik» o tajin kkʼextajik rumal laʼ ri utinamit ri Jehová jeʼ kubʼano (1 Cor. 7:31, Ri Tyoxlaj Wuj).

15. ¿Jas jastaq kiriqom e jujun publicadores?

¹⁵ Qastzij che, are chiʼ ri utinamit ri Dios kresaj lo jun kʼakʼ etaʼmanik chrij jun kʼutunem re ri Biblia o kuya jun pixabʼ chqe, qastzij riʼ che chanim kqanimaj. Are kʼu ¿jas kqabʼano are chiʼ kukʼex jujun jastaq che kʼo kubʼan pa ri qakʼaslemal? Jun kʼutbʼal, pa ri kʼisbʼal taq junabʼ, tajin kpaqiʼ kajil ri jastaq che kkoj che uyakik y usukʼumaxik ri Ja rech Ajawbʼal. Rumal laʼ ri Jupuq Ajkʼamal bʼe xubʼij che rajawaxik qas utz kbʼan che ukojik ri e Ja rech Ajawbʼal. Ri pwaq tajin kkojik rech kyak Ja rech Ajawbʼal pa lugares jawiʼ kajwataj wi más. We oj kʼo pa jun lugar jawiʼ tajin kekʼayix wi Ja rech Ajawbʼal y tajin kjach kiwach ri congregaciones, weneʼ kʼax kqabʼan che unimaxik. Tekʼuriʼ, e jujun publicadores naj keʼel wi che ri Ja rech ajawbʼal jawiʼ kkimulij wi kibʼ. E nikʼaj chik sibʼalaj xechakun che uyakik ri Ja rech Ajawbʼal o che usukʼumaxik rumal laʼ weneʼ kkichomaj  jasche xkʼayixik. Weneʼ kkichomaj che kʼo ta xupatanij ri chuqʼabʼ xkikoj che ubʼanik. Paneʼ jeʼ kkichomaj wariʼ, tajin kkiya ri kitobʼanik y rumal laʼ kqabʼij chiwe che utz ri tajin kibʼano.

16. ¿Jas kojutoʼ wi 2 Corintios 6:1 rech amaqʼel kojkikotik?

¹⁶ Jun jastaq che kojtowik rech amaqʼel kojkikotik are unaʼtasaxik che tajin kojchakun che ri Jehová y che areʼ tajin kukʼam ubʼe ri utinamit (chasikʼij uwach 2 Corintios 6:1). Ri qʼatal tzij David xuya jun utz kʼutbʼal chqawach are chiʼ xtobʼan rukʼ pwaq che uyakik ri templo. Xubʼij: «¿In jachinoq xuqujeʼ jachin ri nutinamit chi yaʼtal chke chi keqachiʼj kʼi taq jastaq che la? Qastzij ronojel kpe ukʼ la xuwi kqaya ri qakʼamom che la» (1 Crón. 29:14). Are chiʼ kqaya qakuchuj, tajin kqaya che ri Jehová ri usipam chqe. Ri Jehová nim kril ri tiempo, ri chuqʼabʼ y ri qarajil che kqakoj che ri chak che areʼ kraj kqabʼano (2 Cor. 9:7).

17. ¿Jasche kojbʼison taj we rajawaxik kqakʼex ri tajin kqabʼano?

¹⁷ Rech kojel ta pa ri bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal, rajawaxik che qonojel kqabʼan qe ri xubʼan kan ri Jesús (1 Ped. 2:21). We kqilo che rajawaxik kqakʼex ri tajin kqabʼano, kojbʼison taj. Wariʼ are jun kʼutbʼal che kqaj kukʼam qabʼe ri Jehová. Areʼ retaʼm che oj ajmakibʼ, rumal laʼ kubʼij ta chqe che rukʼ tzʼaqatil kqabʼan qe ri xubʼan ri Jesús.

18. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqariq ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik?

¹⁸ Rukʼ kebʼ oxibʼ tzij, chojchoman chrij ri petinaq y chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kqakʼex ri qachomanik, ri kqabʼano y ri utz kqilo (Prov. 4:25; Luc. 9:62). Amaqʼel chqakʼutuʼ machʼachʼem y chqanimaj ri kubʼij pa 2 Corintios 13:11: «Chixkikotoq. Chitzʼaqatisaj jas ri kraj ri Dios pa ri ikʼaslemal». We kqabʼano «ri Dios ri re loqʼoqʼebʼal kʼuxaj, aj jamaril» kkʼojiʼ qukʼ. Y xaq xiw ta kqariq ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik xaneʼ kojkikot pa ri bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal.