1. Sha kwagh u Mateu 7:13, 14 a ôr yô, ka sha nyi gbenda nahan se lu zan zende?

SE CII se mba zan zende. Ijiir i se lu zan la shin awashima wase yô, ka u va lun ken tar u he u Yehova una lu hemen sha dooshima la. Hanma iyange yô, ka se nôngon kpoghuloo ser man se lu yemen sha gbenda u zan ken uma la. Kpa er Yesu yange ôr nahan, gbenda la u imbishi nahan ashighe agen ka i taver se u zan sha u. (Ôr Mateu 7:13, 14.) Se yina nahan ka i lu zange u se tsumen undun gbenda shon.—Gal. 6:1.

2. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren ne? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “Iyolhiden a Mi Ijime ka I Wase Se u Kôôm Igbenda Yase” la.)

² Nahan kpa aluer se soo ser se lu sha gbenda u imbishi u zan ken uma ne yô, a gba hange hange u se keghen iyol u geman gbenda u se henen kwagh la, kua akaa a se soon man a se soon ga la man aeren ase. Apostoli Paulu yange taver Mbakristu mba ken Korinte ishima ér ve za hemen u ‘kôôm gbenda ve.’ (2 Kor. 13:11) Se kpa kwaghwan la ngu sha ci wase. Ken ngeren ne se lu timen nengen er Bibilo ia fatyô u wasen se u sôron uma wase kua er Mbakristu mba ve ver ikyav i dedoo la vea fatyô u wasen se u lun sha gbenda u zan ken uma ne her yô. Shi se lu nengen kwagh u una na ve alaghga ashighe agen a taver se u dondon kwagh u nongo u Yehova u kaa ér se er yô. Maa se nenge er aluer se mba hiden a iyol ijime ve, kwagh la una wase se u sôron uma wase shi zan hemen u civir Yehova saan saan zum u se er nahan kpaa yô.

3. Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u wasen we nena?

³ Zum u se lu nôngon ser se tôv mbamhen asev kua mbamnenge asev se fa yô, ka lun se zange ga. Ityôkyaa yô, ishima yase i wa atseregh, nahan ka i taver se u fan kwagh u ia mgbegha se u eren la. (Yer. 17:9) Ka i lu ican ga u se tsughun ayol a ase sha “mhen u aiegh.” (Yak. 1:22) Sha nahan yô, gba u se eren tom a Mkaanem  ma Aôndo u tôvon ayol a ase. Mkaanem ma Aôndo ka ma pase se injaor i se lu kimi la, ka “mbamhen man mbaawashima” asev shin asaren a ase a ken myer je la. (Heb. 4:12, 13) Sha gbenda ugen yô, se fatyô u kaan ser Mkaanem ma Aôndo ka ma er tom er ka mashin u mbaiyouci ve tôôn ior foto a mi la nahan. Ka ma wase se u nengen a akaa a ma se kav ga la. Nahan kpa, saa se hiden a iyol yase ijime ve, se fatyô u dondon kwaghwan u Bibilo la ken uma wase shin ngohol kwaghwan u mba ve hemen se la ye.

4. Ka nyi i tese ér Tor Saulu yange va hingir or u moron iyolo?

⁴ Kwagh u yange er Tor Saulu la tese kwagh u aluer se mba hiden a iyol ijime ga ve una er se yô. Saulu yange va hingir u moron iyol je yô, lu kwagh u un a ishima na una nenge ér gba u una kôôm mhen na kua aeren a na ga. (Ps. 36:1, 2; Hab. 2:4) Kwagh ne yange va due ken igbar zum u Yehova tese Saulu kwagh u una er shighe u una za hemba Mbaamaleki ityav la yô. Kpa Saulu yange ungwa imo i Yehova ga. Shi zum u profeti Samuel va ôr kwagh a Saulu sha ihyembeato i Saulu la yô, orti venda u lumun ibo. Saulu yem keren ishô ér un er ka kwagh u bo yum ga, shi gber ibo na ior ér ka ior ve kighir un ve un er kwagh nahan ye. (1 Sam. 15:13-24) Kwagen la kpa Saulu vande eren imba kwagh ne. (1 Sam. 13:10-14) Kwagh er vihi yô, Saulu de ishima na i na un hingir u moron iyol. Yange kôôm mhen na ga nahan ishima vihi Yehova a na shi Yehova venda un.

5. Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh u Saulu laa?

⁵ Mayange se soo u lun er Saulu nahan ga, nahan gba u se pine ayol a ase mbampin mban: ‘Ka mea ôr ma kwaghwan ken Mkaanem ma Aôndo nahan m ker akaa a me kôr ave sha mi nahan me dondo kwaghwan shon ga yôô? Ka mea eren kwagh u sha mi ga yô, m kperan ishô mer kwagh shon ka u bo yum gaa? Ka mea er kwagh u sha mi ga yô, m gber ibo m na orgene?’ Aluer se na mlumun sha ma mpin heen ser een yô, gba u se sôr mhen wase kua mnenge wase. Se er nahan ga yô, ishima yase ia mgbegha se, se hingir u wan igbongor kpishi nahan Yehova una venda se u shi lun ijende na.—Yak. 4:6.

6. Pase mkposo u a lu hen atô u Tor Saulu man Tor Davidi la.

⁶ Nenge ase mkposo u a lu hen atô u Tor Saulu man Tor Davidi la. Yange ‘atindi a Yehova’ lu kwagh u gban Davidi ishima. (Ps. 1:1-3) Davidi yange fa je ér Yehova ngu a yima ior mba ve hidi a iyol ve ijime la, kpa gema ngu ihyom a mbagengese iyol. (2 Sam. 22:28) Sha nahan yô, Davidi yange de ér atindi a Aôndo a kôôm mhen na. A nger wener: “Me wuese TER u A wesem henen, tugh kpaa, ishima yam ka i tesen mo.”—Ps. 16:7.

7. Aluer se mba hiden a iyol ijime yô, ka nyi se ere?

⁷ Aluer se mba hiden a iyol yase ijime yô, se de Mkaanem ma Aôndo ma a kôôm se cii ve mbamhen mba bov mbara vea mgbegha se u za eren kwagh u bo ye. Mkaanem ma Aôndo ma a lu er ka imo i i lu kaan a vese ér: “Ka gbenda je ne, za nen sha u” nahan. Ma a ta se icin shighe u se hii u undun gbenda la yemen ken imese shin ken yaan yô. (Yes. 30:21) Aluer se mba ungwan imo i Yehova yô, se zua a mtsera sha igbenda kpishi. (Yes. 48:17) Ikyav i tesen yô, se palegh kunya u ma se ye sha ci u gba u orgen nana wa se kwagh la. Shi se seer kporom ikyua a Yehova sha ci u se nenge je ser, ngu eren a vese sha ikyo i wan er wan u a doo ter ishima nahan.—Heb. 12:7.

8. Er i pase ken Yakobu 1:22-25 nahan, se fatyô u eren tom a Mkaanem ma Aôndo er ijingi nahan nena?

⁸ Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u lun se er ka ijingi nahan. (Ôr Yakobu 1:22-25.) Se kpishi, hanma sev ka se nenge ijingi pepe cii ve se mase duen hen ya kera ye. Ka sea er nahan yô, se nenge ape i gbe u se sôr kwagh la cii ve mbagen ve za mase nengen a vese ye. Kape Bibilo kpa ka sea ôron i hanma sev ve, se nenge a igbenda i se fatyô u kôôm mhen wase kua ieren yase je la. Mbagenev kpishi ka ve ôr ivur i sha iyange la hanma sev pepe cii ve, ve mase duen hen ya ye, nahan kwagh  la ngu a wase ve kpishi. Ka ve de ér kwagh u ve ôr la a kôôm mhen ve. Nahan ken iyange la cii ve ker igbenda i vea dondo kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo la ken uma ve yô. Kpa ka cii la ga, gba u se ôron Mkaanem ma Aôndo shi se henen sha mi hanma sev. Alaghga se nenge ser kwagh la taver u eren ga, nahan kpa ka kwagh ugen u i gbe hange hange u se er ve una wase se u lun sha gbenda u u imbishi u zan ken uma la yô.

9. Ka nyi ia na ve alaghga a gba u ijende you ia kôôm we?

⁹ I lu nahan u hii u zan sha gbenda shin eren kwagh u a lu vihin mlu wou vea Yehova vee? (Ps. 73:2, 3) Yange Orkristu u nan vie ken jijingi nan taver ishima nan va wa u kwagha, man yange u kegh ato a nan shi u dondo kwaghwan shono? Aluer yange u er nahan yô, yange u er kwagh u vough shi ka keng yange a doo u a ijende you la kpishi er nan te u icin yô.—Anz. 1:5.

10. Aluer ijende you kôôm we nahan u er nena?

¹⁰ Mkaanem ma Aôndo umbur se ér: “Avav a huror a gber a la, ka kwagh u mimi.” (Anz. 27:6) Inja i mkaanem man ér nyi? Nenge ase ikyav ne: Tôô ase wer u ngu keghen wer u per godobi u akaahendan a ngee sha mi yô, maa u wa ityough eren kwagh sha hanseeti wou. U yenge kera ga maa u wa ityough peren godobi shon. Maa ijende you va gba u sha uwe tule u hide a mi ken ijime. Nan gba u sha uwe taver je yô, awambe jire ape nan kôr u la, kpa kwagh u nan er fese ne gema yima u, mato ta sha a we ga. Nahan aluer kwagh u nan gbe u sha uwe gagher ve a er u la una nyoon we ayange imôngo je kpa, ishima ia vihi u a ijende you la wer yange gba u sha uwe yumuu? Mayange ga! A doo u a nan kpishi sha kwagh u yange nan er la. Kape aluer ijende you nan ta u icin ér iliam you gayô aeren a ou kera zua sha atindi a Aôndo a perapera la ga ve, alaghga a vihi u sha hiihii la je la. Kpa ishima i de vihin we a nan sha ci u nan wa u kwagh yum shin hingir iyongo a nan ga. U er nahan yô, a lu ibyumegh. (Orpa. 7:9) Kpa wuese ijende you la er nan taver ishima nan va we u kwagh yô.

11. Ka nyi ia na ve alaghga or a venda u ungwan kwaghwan u injaa u ijende i nan i we nana?

¹¹ Ka nyi ia na ve alaghga or nana venda u ngohol kwaghwan u injaa hen ijende i nan i ishima ishima? A lu iyolmoron. Ior mba moron iyol ka ve soo ér i “ngirigh ve ato.” Nahan ve “tôô ato a ve sha ityesen i mimi kera.” (2 Tim. 4:3, 4) Ka ve nenge ér gba u a wa ve kwagh ga sha ci u ve hen ér ve hemba fan kwagh, gayô ve hemba ior mbagen. Nahan kpa, apostoli Paulu yange nger ér: “Aluer or ngu kwagh ga, kpa nan ngu henen ér nan ngu kwagh yô, nan ngu tsughun iyol i nan.” (Gal. 6:3) Tor Solomon di mase pasen kwagh ne sha gbenda ne nahan. A nger ér: “Guda wanyekwaor u gban ican, u fan kwagh, a ibyumetor u a tse sha won, u a gande u ungwan kwaghwan yô.”—Orpa. 4:13.

12. Ka nyi se hen ken ikyav i apostoli Peteru yange ver er i nger ken Mbagalatia 2:11-14 laa?

¹² Nenge ase kwagh u apostoli Peteru yange er shighe u apostoli Paulu kôôm un sha ashe a ior la. (Ôr Mbagalatia 2:11-14.) Alaghga ishima yange ma i vihi Peteru ker sha ci u gbenda u Paulu ôr kwagh a na, man lu sha ashe a ior la. Nahan kpa Peteru lu or u fan kwagh. Yange ngohol kwaghwan la shi wa kwagh ishima a Paulu ga. Shighe kar yô, a va ôr kwagh u Paulu ér, ka ‘anmgbian u doon ishima.’—2 Pet. 3:15.

13. Ka akaa a nyi nahan i doo u se lu a mi ken ishima shighe u se lu wan or kwagha?

¹³ Aluer u nenge wer gba u u wa ma ijende you kwagh yô, ka akaa a nyi nahan i doo u u lu a mi ken ishima? Cii ve u za lam a ijende you yô, pine iyol you wer, ‘M ngu “eren perapera” ka “karen ikyaa inya ga” ga?’ (Orpa. 7:16) Or u eren perapera karen ikyaa inya ka nan ôron mbagen ijir sha mnenge u nan, ka lun sha atindi a Yehova ga shi nan fe eren kwagh a ior sha mhôôn kpaa ga. Aluer u hen sha akaa ne tsembelee kpa shi u  nenge wer gba u u za lam a ijende you her yô, pase nan kwagh u a lu zayol la wang nana kav; pine nan mbampin mba vea wase nan, nana kav kwagh u nan er sha mi ga la yô. Shi nôngo hanma kwagh u u lu ôron cii a har sha Ruamabera. Umbur wer ka tom wou u ôron ijende you la ijir ga, kpa ka u nôngon wer u wase nan nana kav er Yehova a nengen kwagh u nan lu eren la yô. (Rom. 14:10) Suur sha kwaghfan u ken Mkaanem ma Aôndo la shi zum u u lu wan or kwagh yô, dondo ikyav i Yesu i eren kwagh a ior sha mhôôn la. (Anz. 3:5; Mat. 12:20) Sha ci u nyi? Sha ci u Yehova kpa una er a vese di vough er se kpa se eren a mbagen nahan.—Yak. 2:13.

14. Ka nyi akaa nahan nongo u Aôndo ka u er sha ci wase?

¹⁴ Yehova hemen se sha gbenda u zan ken uma la sha ikyev i vegher u nongo na u shin tar la. Nongo ne ka u na se uvidio man ityakeda shi u er mbamkombo sha er akaa ne a a wase se cii u dondon kwaghwan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la yô. Akaa ne cii ka i lu a injaa, sha ci u nga a har sha Ruamabera. Mbahemenev mba Shin Itine ka vea tsuan igbenda i hemban doon i a er tom u pasen kwagh ne tsembelee yô, ka ve de ér icighan jijingi a hemen ve. Nahan kpa, shi ka ve hide ve nenge sha akaa a ve tsough la sha ashighe ashighe sha er vea nenge aluer ka u a gema akaa agen yô. Sha ci u nyi? Sha ci u “mlu u tar ne ngu geman” nahan a gba u nongo u Aôndo kpa ua lu sôron akaa sha er a a zua sha mlu u akaa a lu geman zan la yô.—1 Kor. 7:31.

15. Ka mtaver u nyi mbapasenkwagh mbagen ve tagher a mi?

¹⁵ Zum u nongo u Aôndo u pase se ma ityesen i Bibilo sha gbenda u he shin u tese se kwagh u se er sha kwagh u aeren ase yô, ka se lumun shi se er kwagh shon kpaa. Kpa nongo u Aôndo ka ua gema ma gbenda u eren kwagh man kwagh shon una bende a vese jighilii sha ma gbenda nahan se er nena? Ikyav i tesen yô, semberee ne inyaregh ki ka i vihi u maan ayou a mcivir shi nengen sha mi la ki yemen aôndo aôndo. Nahan Mbahemenev mba Shin Itine kaa ér atôônanongo imôngo a gema nyôron mkombo ken Iyou i Tartor i môm. Kwagh u i hidi i ser ne na yô, i magh atôônanongo agen hingir tiônnongo môm shi i tee Ayou a Tartor agen. Ka i gema inyaregh ki i zough a mi la i za maa Ayou a Tartor sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mi la. Aluer u ngu hen ijiir i i lu teen Ayou a Tartor shi maghen atôônanongo agen yô, alaghga a lu u ican u hoghol a kwagh u i hidi i ser ne. Sha ci u hegen ne, ajiir a mbapasenkwagh mbagen ve nyôron mbamkombo  la hemba gban ica. Mbagen mba yange ve er tom kpoghuloo u maan Iyou i Tartor shin nengen sha i yô, alaghga a taver ve er i hii ve i lu teen i hegen yô. Alaghga vea nenge ér yange ve vihi shighe ve shi iniôngon ve cii i saa ishe. Nahan cii kpa, mba dondon gbenda u he u i hidi i ser akaa ne, nahan ve kuma iwuese.

16. Aluer se dondo kwaghwan u a lu ken Mbakolose 3:23, 24 la yô, kwagh la una wase se a za hemen u saan se iyol nena?

¹⁶ Aluer se umbur ser ka Yehova se lu eren un tom shi ka un a lu hemen nongo na yô, se za hemen u lun saan saan. (Ôr Mbakolose 3:23, 24.) Tor Davidi yange ver se ikyav i dedoo shighe u er iyua sha u suen tom u maan tempel la. Yange kaa ér “Mo m ngu an je, man ior av mba di nyi je, u se taver se na iyua sha ishima i gbar gbar nahana? Gadia akaa cii ka hen a We a dugh ye, ka kwagh Wou se hidi a mi, se ne U ye.” (1 Kron. 29:14) Shighe u se er iyua yô, se kpa se mba hiden a kwagh u Yehova a ne se la nan un. Nahan kpa, ka i saan Yehova iyol tsung zum u se ne shighe wase man agee ase kua inyaregh yasegh sha u suen tom u a kaa ér se er la yô.—2 Kor. 9:7.

17. Aluer u nenge wer gba u u kôôm shin u sôr mlu wou sha igbenda igen kpa, doo u iyol ia kpe u ga sha ci u nyi?

¹⁷ Saa se cii se dondo ikyav i Yesu la ve se za hemen u lun sha gbenda u imbishi u zan ken uma la ye. (1 Pet. 2:21) Aluer u nenge wer gba u u hide u kôôm shin u sôr mlu wou sha igbenda igen kpa, iyol i de kpen we ga. Kwagh la ka ikyav i dedoo i tesen je ér, u soo wer u dondo kwagh u Yehova a kaa cii. Umbur wer Yehova ver ishima ér hegen u se lu ken myen her ne se dondo ikyav i Yesu la vough a mshi shio ga.

18. Ka nyi i gbe u se er ve se kure awashima wase shin se nyôr ape se lu zan laa?

¹⁸ Yô se cii se ver nen ishima sha kwagh u ken hemen shi se kegh a kegh iyol u geman mhen wase man akaa a a doon se kua a a doon se ga la man aeren ase. (Anz. 4:25; Luka 9:62) Se hiden a iyol yase ijime shi se “za nen hemen u ember shi kôôm gbenda [wase].” (2 Kor. 13:11) Aluer se er nahan yô, “Aôndo u dooshima man u bem la una lu a [vese].” Se yem zan zan se nyôr ape se lu zan la tseegh ga, kpa a saan se iyol ken zende wase ne.