Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 48

“Hã Ohiŋmɛii Akwɛ Ohiɛ Tɛ̃ɛ”

“Hã Ohiŋmɛii Akwɛ Ohiɛ Tɛ̃ɛ”

“Hã ohiŋmɛii akwɛ ohiɛ tɛ̃ɛ, hɛɛ, okɛ ohiɛ ama he ni oyaa lɛ nɔ.”​—ABƐI 4:25.

LALA 77 La Lɛ Miikpɛ Yɛ Jeŋ Ni Mli Ewo Duŋ Mli

NƆ NI ABAASUSU HE *

1-2. Mɛni kɛ́ wɔfee lɛ, no baatsɔɔ akɛ wɔkɛ ŋaa ni awo yɛ Abɛi 4:25 lɛ miitsu nii? Okɛ enɛ he nɔkwɛmɔnɔ ahã.

NYƐMI yoo ko ni egbɔ lɛ kaiɔ eblayeiaŋ kɛ bɔ ni ená miishɛɛ yɛ nakai beiaŋ. Amrɔ nɛɛ ekɛ naagbai pii miikpe, shi eefee nɔ fɛɛ nɔ ni ebaanyɛ yɛ Yehowa sɔɔmɔ lɛ mli. (1 Kor. 15:58) Daa gbi lɛ, efeɔ ehe mfoniri ni ekɛ enanemɛi kɛ ewekumɛi efee ekome yɛ jeŋ hee lɛ mli. Nyɛmi yoo ko kaiɔ nɔ ko ni yɔɔ dɔlɛ ni nyɛmi Kristofonyo ko fee lɛ lɛ. (Kol. 3:13) Shi eŋmɛɛ he, ni esusuuu he dɔŋŋ. Nyɛmi nuu ko hu kaiɔ tɔmɔi ni etɔ̃ be ko ni eho lɛ, shi ekɛ ejwɛŋmɔ emaaa nomɛi anɔ. Moŋ lɛ, eemia ehiɛ ni eye Yehowa anɔkwa bianɛ.​—Lala 51:10.

2 Mɛni oyɔse yɛ nyɛmimɛi etɛ nɛɛ fɛɛ ahe? Amɛ fɛɛ amɛkaiɔ nibii komɛi ni etee nɔ yɛ amɛshihilɛ mli be ko ni eho lɛ. Shi amɛkɛ amɛjwɛŋmɔ emaaa nɔ. Moŋ lɛ, ‘amɛmiikwɛ amɛhiɛ tɛ̃ɛ.’​—Kanemɔ Abɛi 4:25.

3. Mɛni hewɔ esa akɛ ‘wɔkwɛ wɔhiɛ tɛ̃ɛ’ ni wɔhã wɔjwɛŋmɔ ahi jɔɔmɔi ni wɔbaaná wɔsɛɛ lɛ anɔ?

3 Mɛni hewɔ ehe miihia ni ‘wɔkwɛ wɔhiɛ tɛ̃ɛ’ ni wɔhã wɔjwɛŋmɔ ahi jɔɔmɔi ni wɔbaaná wɔsɛɛ lɛ anɔ? Kɛ́ mɔ ko nyiɛ ni eekwɛ esɛɛ sɔŋŋ lɛ, enyɛŋ eya ehiɛ tɛ̃ɛ. Nakai nɔŋŋ kɛ́ wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ ma nibii ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho lɛ anɔ lɛ, ebaawa kɛhã wɔ akɛ wɔbaaya wɔhiɛ yɛ Yehowa sɔɔmɔ lɛ mli.​—Luka 9:62.

4. Mɛni he wɔbaasusu yɛ nikasemɔ nɛɛ mli?

4 Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaasusu nibii etɛ ahewɔ ni bei komɛi lɛ, wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ maa nibii ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho lɛ anɔ. * Klɛŋklɛŋ lɛ, bei komɛi lɛ, wɔná kulɛ, nɔ fɛɛ nɔ yɛ bɔ ni eyɔɔ lɛ tsutsu ko lɛ. Nɔ ni ji enyɔ lɛ, bei komɛi lɛ, ewa kɛhã wɔ akɛ wɔkɛ mɛi atɔmɔi baake amɛ. Kɛ nɔ ni ji etɛ lɛ, bei komɛi lɛ, wɔhenilee buɔ wɔ fɔ yɛ tɔmɔi ni wɔtɔ̃ be ko ni eho lɛ ahewɔ. Wɔbaakɔlɔ nibii etɛ nɛɛ ekomekomei ni wɔsusu he. Be ni wɔfeɔ nakai lɛ, wɔbaakwɛ Biblia mli shishitoo mlai ni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔjie wɔhiɛ yɛ “nibii ni yɔɔ sɛɛ” lɛ anɔ ni wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ ama “nibii ni yɔɔ hiɛgbɛ” lɛ moŋ anɔ.​—Fip. 3:13.

BEI KOMƐI LƐ, WƆNÁ KULƐ NƆ FƐƐ NƆ YƐ BƆ NI EYƆƆ LƐ TSUTSU KO LƐ

Mɛɛ nibii hãŋ wɔkwɛ wɔhiɛ tɛ̃ɛ, ni wɔhã wɔjwɛŋmɔ ahi jɔɔmɔi ni wɔbaaná wɔsɛɛ lɛ anɔ? (Kwɛmɔ kuku 5, 9, 13) *

5. Mɛni Jajelɔ 7:10 lɛ bɔɔ wɔ kɔkɔ ni wɔkafee?

5 Kanemɔ Jajelɔ 7:10. Kadimɔ akɛ, ŋmalɛ lɛ ekɛɛɛ akɛ wɔkabi akɛ: “Mɛni hewɔ tsutsu gbii lɛ hi?” Moŋ lɛ ekɛɛ wɔkabi akɛ: “Mɛni hewɔ tsutsu gbii lɛ hi fe gbii nɛɛ?” Ejeee tɔmɔ akɛ wɔbaakai nibii kpakpai ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho; eji Yehowa dɛŋ nikeenii. Nɔ moŋ ni ehiii ji, ni wɔkɛ bɔ ni wɔshihilɛ yɔɔ tsutsu ko lɛ baato bɔ ni eji bianɛ lɛ he, ni wɔmu sane naa akɛ, nɔ fɛɛ nɔ eyaaa lɛ jogbaŋŋ kwraa bianɛ. Ga Biblia hee lɛ tsɔɔ nɛkɛ ŋmalɛ nɛɛ shishi akɛ: “Kaakɛɛ akɛ, ‘Mɛɛba nyɛsɛɛ ŋɔɔ fe ŋmɛnɛŋmɛnɛ?’ Ejaakɛ jeee nilee mli obaajɛ obi nɛkɛ sane.”

Be ni Israelbii lɛ shi Ejipt lɛ, mɛni amɛfee ni ehiii? (Kwɛmɔ kuku 6)

6. Mɛni hewɔ nilee bɛ mli akɛ wɔbaawie akɛ tsutsu ko lɛ nibii hi fe bianɛ? Okɛ enɛ he nɔkwɛmɔnɔ ahã.

6 Mɛni hewɔ nilee bɛ mli akɛ wɔbaawie akɛ tsutsu ko lɛ nibii hi fe bianɛ? Ejaakɛ kɛ́ wɔwie nakai lɛ, belɛ wɔmiitsɔɔ akɛ, nibii kpakpai sɔŋŋ ni tee nɔ yɛ nakai beiaŋ, ni nɔ ko gbonyo ko kwraa eyaaa nɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, be ni Israelbii lɛ shi Ejipt lɛ, amɛshwe niyenii ni no mli lɛ amɛyeɔ yɛ jɛmɛ lɛ, ni amɛhiɛ kpa nɔ kwraa akɛ, no mli lɛ, amɛnáaa shihilɛ mlɛo. Amɛwie akɛ: “Kwɛ bɔ ni wɔkaiɔ loi ni wɔyeɔ yaka yɛ Ejipt lɛ, kɛ agbɛnɛ hu kɔkumbai kɛ waatɛrɛi kɛ sabolai srɔtoisrɔtoi kɛ galik!” (4 Mo. 11:5) Israelbii lɛ kɛɛ no mli lɛ amɛyeɔ nibii nɛɛ “yaka.” Shi ani eji anɔkwale? Dabi kwraa. Be ni amɛyɔɔ Ejipt lɛ, no mli lɛ nyɔji ji amɛ, ni amɛmiina nɔ diɛŋtsɛ. (2 Mo. 1:13, 14; 3:6-9) Shi amɛkaiii no. Nɔ najiaŋ ni amɛkɛ amɛjwɛŋmɔ baama nibii kpakpai ni Yehowa efee ehã amɛ lɛ anɔ lɛ, amɛshwe amɛblema lɛ, ni amɛwie tamɔ nɔ ni be ni amɛyɔɔ Ejipt lɛ amɛnáaa naagba ko kwraa. Yehowa náaa nɔ ni amɛfee lɛ he miishɛɛ kwraa.​—4 Mo. 11:10.

7. Mɛni ye ebua nyɛmi yoo ko ni ekɛ ejwɛŋmɔ akama nibii ni eho lɛ anɔ?

7 Mɛni baaye abua wɔ ni wɔkanu he akɛ tsutsu gbii lɛ hi fe ŋmɛnɛ? Naa nyɛmi yoo ko niiashikpamɔ ni baanyɛ aye abua wɔ. Nyɛmi yoo nɛɛ bɔi sɔɔmɔ yɛ Brooklyn Betel yɛ afi 1945, ni afii komɛi asɛɛ lɛ, ekɛ nyɛmi nuu ko ni lɛ hu eesɔmɔ yɛ Betel lɛ bote gbalashihilɛ mli. Amɛtee nɔ amɛsɔmɔ yɛ Betel afii pii. Shi yɛ afi 1976 lɛ, hela bamɔ ewu lɛ waa. Nyɛmi yoo lɛ wie akɛ be ni eshwɛ fioo ni ewu lɛ baagbo lɛ, ewo lɛ ŋaa kpakpa ni baaye abua lɛ ni enyɛ edamɔ egbele lɛ naa. Ekɛɛ lɛ akɛ: “Wɔná gbalashihilɛ ni yɔɔ miishɛɛ, mɛi babaoo náaa enɛ.” Kɛkɛ ni ekɛfata he ehã lɛ akɛ: “Eyɛ mli akɛ ojwɛŋmɔ baaya nɔ ekai bo nibii ni eho lɛ moŋ, shi kaasusu he babaoo. Be sɛɛkɛlɛ baagbe odɔlɛ lɛ, omli akafu, ni ohe akafee bo diɛŋtsɛ ohe mɔbɔ hu. Omli afili bo akɛ, oná miishɛɛ kɛ jɔɔmɔi ni tamɔ nɛkɛ. . . . Nikaimɔ ji nikeenii ni Nyɔŋmɔ kɛhã wɔ.” Ŋaa kpakpa ewo lɛ lɛ, aloo jeee nakai?

8. Mɛni nyɛmi yoo ko fee ni tsɔɔ akɛ ekwɛ ehiɛ tɛ̃ɛ? Ni mɛɛ gbɛ nɔ ená he sɛɛ?

8 Wɔnyɛmi yoo lɛ kɛ ŋaa kpakpa ni ewu lɛ wo lɛ lɛ tsu nii. Eye Yehowa anɔkwa ni esɔmɔ lɛ kɛyashi egbo. No mli lɛ, eye afii 92. Afii fioo komɛi dani ebaagbo lɛ, ewie akɛ: “Kɛ́ misusu nɔ ni fe afii 63 ni mikɛtsu Yehowa be-fɛɛ sɔɔmɔ lɛ he lɛ, manyɛ makɛɛ akɛ miná shihilɛ ni yɔɔ miishɛɛ lɛɛlɛŋ.” Mɛni hewɔ ewie nakai? Etsɔɔ mli akɛ: “Nɔ ni hãa shihilɛ feɔ miishɛɛ lɛɛlɛŋ lɛ ji wɔnyɛmifeemɔ ni yɔɔ miishɛɛ lɛ kɛ hiɛnɔkamɔ akɛ wɔkɛ wɔnyɛmimɛi hii kɛ yei lɛ baahi shi yɛ shikpɔŋ nɔ, ni wɔsɔmɔ wɔ-Bɔlɔ Kpeteŋkpele Yehowa, ni ji anɔkwa Nyɔŋmɔ koome lɛ kɛya naanɔi anaanɔ lɛ.” * Wiemɔi nɛɛ hãa wɔnaa akɛ, wɔnyɛmi yoo lɛ kwɛ ehiɛ tɛ̃ɛ, ni ekɛ ejwɛŋmɔ ma nibii kpakpai ni Yehowa ewo shi akɛ ebaafee ehã wɔ wɔsɛɛ lɛ anɔ. Esa akɛ wɔkase lɛ.

OKƐ TƆMƆI AKE

9. Tamɔ bɔ ni wɔnaa yɛ 3 Mose 19:18 lɛ, mɛɛ be ebaanyɛ ewa kɛhã wɔ waa akɛ wɔkɛ sane baake ni wɔŋmɛɛ he?

9 Kanemɔ 3 Mose 19:18. Bei pii lɛ, kɛ́ wɔnyɛmi Kristofonyo ko, wɔnaanyo ko ni wɔsumɔɔ esane waa, loo wɔwekunyo ko fee wɔ nɔ ko ni edɔ wɔ waa lɛ, ewa kɛhã wɔ akɛ wɔkɛbaake lɛ ni wɔŋmɛɛ he. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, be ko lɛ, nyɛmi yoo ko folɔ nyɛmi yoo kroko ko naa akɛ eju eshika. Sɛɛ mli lɛ, eyakpa lɛ fai, shi nyɛmi yoo lɛ ni afolɔ enaa lɛ nyɛɛɛ ekɛ sane lɛ ake ni eŋmɛɛ he. Ani mɔ ko kɛ sane ko ni tamɔ nakai eye bo pɛŋ? Kɛ́ akɛ sane ni tamɔ nakai yeko bo pɛŋ po lɛ, ekolɛ mɔ ko efee bo nɔ ko ni edɔ bo waa aahu akɛ, oonu he akɛ, onyɛŋ okɛke lɛ ni oŋmɛɛ he kɔkɔɔkɔ.

10. Kɛ́ mɔ ko fee wɔ nɔ ko ni ewa kɛhã wɔ akɛ wɔkɛbaake lɛ ni wɔŋmɛɛ he lɛ, mɛni baanyɛ aye abua wɔ?

10 Kɛ́ mɔ ko fee wɔ nɔ ko ni edɔ wɔ waa lɛ, mɛni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔkɛ tɔmɔ lɛ ake lɛ ni wɔŋmɛɛ he? Nɔ kome ni baanyɛ aye abua wɔ ji, ni wɔbaakai akɛ, Yehowa naa nɔ fɛɛ nɔ. Ele nibii fɛɛ ni wɔtsɔɔ mli, kɛ saji fɔji fɛɛ ni akɛye wɔ, ni enuɔ he ehãa wɔ. (Heb. 4:13; Yes. 63:9) Ewo shi akɛ, wɔsɛɛ lɛ, ebaatsu naagbai fɛɛ ni wɔkɛkpeɔ yɛ nibii ni yɔɔ dɔlɛ ni mɛi efee wɔ lɛ ahewɔ lɛ ahe nii.​—Kpo. 21:3, 4.

11. Kɛ́ wɔkɛ tɔmɔ ke ni wɔŋmɛɛ sane he lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ wɔnáa he sɛɛ?

11 Nɔ kroko ni baanyɛ aye abua wɔ ji, ni wɔbaahã ehi wɔjwɛŋmɔ mli akɛ, kɛ́ wɔkɛ sane ke ni wɔŋmɛɛ he lɛ, wɔ diɛŋtsɛ wɔnáa he sɛɛ. Enɛ ji nɔ ni wɔnyɛmi yoo lɛ ni afolɔ enaa lɛ bayɔse. Ebayɔse akɛ, kɛ́ wɔkɛ mɛi atɔmɔi ke amɛ lɛ, no dani Yehowa hu kɛ wɔtɔmɔi keɔ wɔ. (Mat. 6:14) No hewɔ lɛ, eyɛ mli akɛ nɔ ni nyɛmi yoo lɛ fee lɛ ehiii ni edɔ lɛ waa moŋ, shi ekɛ ehe ke lɛ ni eŋmɛɛ sane lɛ he. Enɛ hã ená miishɛɛ, ni enyɛ ekɛ ejwɛŋmɔ ma Yehowa sɔɔmɔ lɛ nɔ.

KAAHÃ OHENILEE BU BO FƆ FE NINE

12. Mɛni 1 Yohane 3:19, 20 lɛ hãa wɔleɔ?

12 Kanemɔ 1 Yohane 3:19, 20. Wɔ fɛɛ wɔhenilee buɔ wɔ fɔ bei komɛi. Wɔteŋ mɛi komɛi yɛ ni wɔhenilee buɔ wɔ fɔ yɛ nibii komɛi ni wɔfee dani wɔba anɔkwale lɛ mli lɛ ahewɔ. Wɔteŋ mɛi komɛi hu ahenilee buɔ wɔ fɔ yɛ nibii ni wɔfee yɛ wɔbaptisimɔ sɛɛ lɛ ahewɔ. (Rom. 3:23) Wɔmiisumɔ ni wɔfee nɔ ni ja, shi “wɔ fɛɛ wɔtɔ̃ɔ babaoo.” (Yak. 3:2) No hewɔ lɛ, ebɛ naakpɛɛ akɛ bei komɛi lɛ, wɔhenilee buɔ wɔ fɔ. (Rom. 7:21-23) Kɛ́ wɔhenilee yi wɔ lɛ, ebɛ miishɛɛ, shi ehi. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ no baanyɛ atsirɛ wɔ ni wɔjaje wɔgbɛi, ni wɔtswa wɔfai shi akɛ, wɔfeŋ nɔ fɔŋ ni wɔyafee lɛ dɔŋŋ.​—Heb. 12:12, 13.

13. Mɛni hewɔ eyɔɔ oshãra akɛ wɔbaanu he akɛ Yehowa kɛ wɔtɔmɔi ekeŋ wɔ kɔkɔɔkɔ?

13 Shi bei komɛi lɛ, wɔhenilee yiɔ wɔ fe nine. Te enɛ tsɔɔ tɛŋŋ? Etsɔɔ akɛ, bei komɛi lɛ, be ni wɔshwa wɔhe yɛ nɔ fɔŋ ko ni wɔyafee lɛ hewɔ ni wɔtsake wɔtsui ni Yehowa kɛke wɔ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, wɔhenilee buɔ wɔ fɔ lolo. Enɛ baanyɛ aye wɔ awui waa. (Lala 31:10; 38:3, 4) Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Naa nɔ ni nyɛmi yoo ko ni ehenilee yi lɛ nakai lɛ wie. Ewie akɛ: “Minu he akɛ, sɛɛnamɔ bɛ he akɛ mamia mihiɛ masɔmɔ Yehowa jogbaŋŋ, ejaakɛ yɛ naagbee lɛ, ahereŋ miyiwala.” Wɔteŋ mɛi pii enu he nakai pɛŋ. Kɛ́ wɔná susumɔi ni tamɔ nɛkɛ lɛ, belɛ no tsɔɔ akɛ, wɔhenilee miiyi wɔ fe nine, ni enɛ yɛ oshãra waa. Kwɛ bɔ ni Satan mii baashɛ ehe ehã kɛ́ wɔhenilee bu wɔ fɔ yɛ tɔmɔi ni Yehowa kɛke wɔ lɛ ahe ni wɔkpa lɛ sɔɔmɔ!​—Okɛto 2 Korintobii 2:5-7, 11 lɛ he.

14. Mɛni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔna akɛ Yehowa sumɔɔ wɔ ni efee klalo akɛ ekɛ wɔhe eshai lɛ baake wɔ?

14 Shi ekolɛ wɔbaabi akɛ, ‘Mɛni tsɔɔ akɛ Yehowa sumɔɔ mi lolo, ni eesumɔ ni ekɛ mihe eshai ake mi?’ Yɛ anɔkwale mli lɛ, kɛ́ wɔbi wɔhe nakai sane lɛ, no diɛŋtsɛ po tsɔɔ akɛ, wɔle akɛ Yehowa baanyɛ ekɛ wɔhe eshai lɛ ake wɔ. Afii komɛi ni eho nɛ lɛ, awie yɛ Buu-Mɔɔ lɛ mli akɛ: “[Ekolɛ] wɔnaa wɔhe akɛ wɔtɔ̃ɔ ni wɔgbeɔ shi shii abɔ yɛ su gbonyo ko ni ehe shi waa yɛ wɔtsutsu shihilɛ gbɛ lɛ mli fe bɔ ni ekolɛ wɔhiɛ kã nɔ lɛ hewɔ. . . . Onijiaŋ akaje wui. Kaamu sane naa akɛ ofee esha ni akɛkeee. Nakai ji bɔ ni Satan baasumɔ ni osusu saji ahe. Anɔkwale ni eji akɛ onuɔ dɔlɛ he ni omli fuɔ bo diɛŋtsɛ ohe lɛ ji odaseyeli diɛŋtsɛ ni tsɔɔ akɛ oyako shɔŋŋ tsɔ fe nine. Kaahã eetɔ bo akɛ okɛ heshibaa kɛ ekãa aaatsɔ ohe kɛya Nyɔŋmɔ ŋɔɔ, ni obi edɛŋ eshaifaa kɛ hetsuumɔ kɛ yelikɛbuamɔ. Yaa eŋɔɔ taakɛ gbekɛ bibioo yaa etsɛ ŋɔɔ kɛ ebote haomɔ mli lɛ, ekɔɔɔ he eko bɔ ni oyaa nɔtonɔto yɛ gbɔjɔmɔ koome lɛ nɔŋŋ he, ni Yehowa kɛ mɔbɔnalɛ baaye ebua bo yɛ emlihilɛ ni wɔsaaa lɛ hewɔ.” *

15-16. Be ni nyɛmimɛi komɛi na akɛ Yehowa sumɔɔ amɛ ni ekɛ amɛhe eshai baake amɛ lɛ, te no hã amɛnu he amɛhã tɛŋŋ?

15 Yehowa tsuji pii ni be ko ni eho lɛ, amɛnuɔ he akɛ Yehowa kɛ amɛhe eshai ekeŋ amɛ kɔkɔɔkɔ lɛ ebana akɛ, Yehowa sumɔɔ amɛ lolo, ni efee klalo akɛ ekɛ amɛhe eshai lɛ baake amɛ, ni enɛ eye ebua amɛ waa. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, afii komɛi ni eho nɛ lɛ, nyɛmi yoo ko niiashikpamɔ ni je kpo yɛ sane ni yitso ji, “Biblia Lɛ Tsakeɔ Mɛi” lɛ mli lɛ ta nyɛmi nuu ko tsuiŋ waa. Nyɛmi yoo lɛ wie yɛ eniiashikpamɔ lɛ mli akɛ, nibii komɛi ni efee be ko ni eho lɛ ahewɔ lɛ, enu he akɛ nɔ ko bɛ ni baanyɛ ahã Yehowa asumɔ lɛ. Ekɛɛ yɛ ebaptisimɔ lɛ sɛɛ afii pii po lɛ enu he nakai. Shi ewie akɛ be ni ehe be ejwɛŋ kpɔmɔnɔ lɛ nɔ lɛ, ebana akɛ Yehowa sumɔɔ lɛ. *

16 Mɛɛ gbɛ nɔ nyɛmi yoo lɛ niiashikpamɔ lɛ ye ebua nyɛmi nuu lɛ? Ewie akɛ: “Miblahiiaŋ lɛ, mikwɛɔ ponografi waa, ni mifee he eko aahu dani minyɛ mikpa. Shi nyɛsɛɛ nɛɛ lɛ, miyakwɛ ekoŋŋ. Miyana asafoŋ onukpai lɛ, ni amɛye amɛbua mi ni miina tsakemɔ. Asafoŋ onukpai lɛ eye ebua mi ni mina akɛ, Yehowa sumɔɔ mi, ni eesumɔ ni eye ebua mi. Fɛɛ sɛɛ lɛ, bei komɛi lɛ, minuɔ he akɛ mibɛ nɔ ko mli, ni akɛ nɔ ko bɛ ni baahã Yehowa asumɔ mi. Shi nyɛmi yoo lɛ niiashikpamɔ lɛ eye ebua mi waa diɛŋtsɛ. Amrɔ nɛɛ mibana akɛ, kɛ́ minu he akɛ Nyɔŋmɔ nyɛŋ ekɛ mihe eshai lɛ ake mi lɛ, belɛ, yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, miikɛɛ akɛ, e-Bi lɛ kpɔmɔ afɔleshaa lɛ jara waaa bɔ ni ebaanyɛ ewo mihe eshai lɛ ahe nyɔmɔ. Mifo eniiashikpamɔ lɛ ni mikɛto, bɔ ni afee ni be fɛɛ be ni manu he akɛ mihe bɛ sɛɛnamɔ lɛ, makane ni majwɛŋ nɔ.”

17. Mɛni ye ebua Paulo koni ekabu ehe fɔ yɛ tɔmɔi ni etɔ̃ be ko ni eho lɛ ahe?

17 Nyɛmimɛi nɛɛ aniiashikpamɔi lɛ kɛ ekrokomɛi ni tamɔ nakai lɛ kaiɔ wɔ bɔfo Paulo sane lɛ. Be ni ebatsɔko Kristofonyo lɛ, efee eshai pii ni yɔɔ hiɛdɔɔ. Ni be ni ebatsɔ Kristofonyo lɛ, ehiɛ kpaaa nibii gbohii ni efee lɛ anɔ. Shi ehãaa nomɛi ahe ejwɛŋmɔ. (1 Tim. 1:12-15) Paulo nu shishi akɛ, lɛ ehewɔ Nyɔŋmɔ hã Kristo bagbo, ni no hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ kɛ ehe eshai lɛ eke lɛ. (Gal. 2:20) Enɛ hewɔ lɛ, enyɛ esɔmɔ Yehowa jogbaŋŋ, ejaakɛ ehenilee ebuuu lɛ fɔ yɛ tɔmɔi ni etɔ̃ be ko ni eho lɛ ahe.

OKƐ OHIƐ AMA JEŊ HEE LƐ NƆ!

Nyɛhãa wɔtswaa wɔfai shi akɛ, wɔbaasusu jɔɔmɔi ni wɔbaaná wɔsɛɛ lɛ ahe! (Kwɛmɔ kuku 18-19) *

18. Mɛni wɔkase?

18 No hewɔ lɛ, mɛni wɔkase? (1) Ehi akɛ wɔbaakai nibii kpakpai ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho lɛ; eji Yehowa dɛŋ jɔɔmɔ. Shi nibii kpakpai ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli lɛ ateŋ eko bɛ ni wɔbaanyɛ wɔkɛto jɔɔmɔi ni wɔbaaná yɛ jeŋ hee lɛ mli lɛ ahe. (2) Mɛi baanyɛ afee wɔ nibii ni yɔɔ dɔlɛ, shi kɛ́ wɔkɛ amɛhe ke amɛ lɛ, no baaye abua wɔ ni wɔnyɛ wɔsɔmɔ Yehowa jogbaŋŋ. (3) Kɛ́ wɔhenilee bu wɔ fɔ fe nine lɛ, wɔnyɛŋ wɔsɔmɔ Yehowa kɛ miishɛɛ. No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔkase Paulo, ni wɔhe wɔye akɛ Yehowa kɛ wɔtɔmɔi lɛ eke wɔ.

19. Mɛni hãa wɔleɔ akɛ yɛ jeŋ hee lɛ mli lɛ, wɔkaiŋ nibii komɛi ni etee nɔ be ko ni eho yɛ wɔshihilɛ mli lɛ ni wɔye awerɛho?

19 Wɔyɛ hiɛnɔkamɔ akɛ yɛ jeŋ hee lɛ mli lɛ, wɔbaahi shi kɛya naanɔ. Ŋmɛnɛ lɛ, kɛ́ wɔkai nibii komɛi ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho lɛ, wɔyeɔ awerɛho. Shi yɛ nakai beiaŋ lɛ, ebaŋ lɛ nakai. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Akaiŋ tsutsu nibii lɛ dɔŋŋ.” (Yes. 65:17) Wɔteŋ mɛi komɛi bɔi Yehowa sɔɔmɔ kɛjɛ wɔblahiiaŋ loo wɔblayeiaŋ, ni amrɔ nɛɛ wɔgbɔlɔ. Shi yɛ jeŋ hee lɛ mli lɛ, wɔbaatsɔmɔ oblahii kɛ oblayei ekoŋŋ. (Hiob 33:25) No hewɔ lɛ, nyɛhãa wɔtswaa wɔfai shi akɛ, wɔhãŋ nibii ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho lɛ ahe wɔjwɛŋmɔ. Shi moŋ wɔbaahã wɔhiŋmɛii akwɛ tɛ̃ɛ, ni wɔsusu jɔɔmɔi ni wɔbaaná wɔsɛɛ lɛ ahe!

LALA 142 Nyɛhãa Wɔmɔa Wɔhiɛnɔkamɔ Lɛ Mli Kpɛŋŋ

^ kk. 5 Ehi akɛ wɔbaasusu nibii ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho lɛ ahe. Shi kɛ́ wɔhã no he wɔjwɛŋmɔ fɛɛ lɛ, wɔnyɛŋ wɔsɔmɔ Yehowa jogbaŋŋ, ni wɔhiɛ baaje nibii kpakpai ni ewo shi akɛ ebaafee ehã wɔ wɔsɛɛ lɛ anɔ. Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaasusu nibii etɛ ahewɔ ni bei komɛi lɛ, wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ maa nibii ni etee nɔ yɛ wɔshihilɛ mli be ko ni eho lɛ anɔ. Agbɛnɛ hu, wɔbaakwɛ Biblia mli shishitoo mlai, kɛ nyɛmimɛi komɛi aniiashikpamɔi ni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔkafee nakai.

^ kk. 4 WIEMƆ NI ATSƆƆ MLI: Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, kɛ́ akɛɛ wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ ema bɔ ni wɔshihilɛ yɔɔ be ko ni eho lɛ nɔ lɛ, no tsɔɔ akɛ, wɔwieɔ he daa, wɔfeɔ wɔhe mfoniri ni wɔyɛ nakai shihilɛ lɛ mli lolo, loo wɔnuɔ he akɛ nakai beiaŋ lɛ, nibii amli hi fe bianɛ.

^ kk. 14 Kwɛmɔ December 1, 1995 Buu-Mɔɔ lɛ, bf. 11, kk. 10.

^ kk. 59 NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI: Kɛ́ wɔnu he akɛ tsutsu gbii lɛ hi fe ŋmɛnɛ, wɔkɛ tɔmɔi ekeee, loo wɔhenilee bu wɔ fɔ fe nine lɛ, ebaagbala wɔsɛɛ yɛ Yehowa sɔɔmɔ lɛ mli.

^ kk. 66 NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI: Kɛ́ wɔhãaa nibii nɛɛ ahe wɔjwɛŋmɔ lɛ, wɔhe baajɔ wɔ, wɔbaaná miishɛɛ, ni wɔbaasɔmɔ Yehowa kɛ ekãa. Agbɛnɛ hu, wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ baama jɔɔmɔi ni wɔbaaná wɔsɛɛ lɛ anɔ.