1, 2. Kʼe jun eetalil re xchʼolobʼankil chanru tooruuq xyuʼaminkil li naxye saʼ Proverbios 4:25.

QAKʼOXLAQ li oxibʼ chi eetalil aʼin: jun li hermaan ixq li ak cheek chik, naʼok xjultikankil wiibʼ oxibʼ li chaabʼil naʼlebʼ li kixkʼul chaq saʼ xyuʼam. Usta anaqwan qʼaxal chʼaʼaj li xwanjik, abʼan naxbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼ saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa (1 Cor. 15:58). Wulaj wulaj naril ribʼ saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ rochbʼen ebʼ li xkomon ut ebʼ li ramiiw. Jun chik li qechpaabʼanel ixq naxjultika li kutan naq kitochʼeʼk xchʼool xbʼaan jun li hermaan, abʼan naxtzʼeq chirix xchʼool li kikʼulmank (Col. 3:13, Wy). Ut jun li hermaan winq inkʼaʼ nasach saʼ xchʼool li kixbʼaanu chaq junxil, abʼan chalen anaqwan naraj xbʼaanunkil chixjunil li wank saʼ ruqʼ re naq inkʼaʼ ttʼaneʼq wiʼ chik saʼ li xpaltil (Sal. 51:12).

² Kʼaru chʼolchʼo chiruhebʼ li oxibʼ chi hermaan aʼin? Nekeʼxjultika li xeʼxkʼul ut li xeʼxbʼaanu chaq, abʼan inkʼaʼ nachʼinaak xchʼoolebʼ chirix aʼan. Tiik bʼan nekeʼilok chiruhebʼ, malaj chirix li kutan chalk re (taayaabʼasi Proverbios 4:25).

3. Kʼaʼut naq wank xwankil naq junelik tiik tooʼiloq chiqu?

³ Kʼaʼut naq wank xwankil naq junelik tiik tooʼiloq chiqu? Joʼ naq jun li kristiʼaan inkʼaʼ naru nabʼeek chi tiik wi kokʼaj xsaʼ naʼilok chirix, kamaʼin ajwiʼ nakʼulmank qikʼin, inkʼaʼ naru naqachaabʼilobʼresi ru li qakʼanjel chiru li Jehobʼa wi junelik nachʼinaak qachʼool chirix li xqakanabʼ chaq chiʼixbʼej (Luc. 9:62).

4. Chirix kʼaru tooʼaatinaq saʼ li tzolom aweʼ?

⁴ Saʼ li tzolom aweʼ tooʼaatinaq chirix oxibʼ li iiq li naru nokooxchʼaʼajki xkʼebʼal qachʼool chirix li wank chiqu: li rahil chʼoolej, li xpaltilebʼ li junchʼol ut li maak li toj nokooxchʼiʼchʼiʼi. Saʼ li junjunq chi naʼlebʼ aʼin tqil chanru naq li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu naru nokooxtenqʼa chi xkanabʼankil «li bʼarwan xkanaak chaq chi ixbʼej» ut chi xtawbʼal «li wank chi uubʼej» (Filip. 3:13).

5. Kʼaru li qʼusuk naqataw saʼ Eclesiastés 7:10?

⁵ (Taayaabʼasi Eclesiastés 7:10). Qakʼehaq reetal naq li raqal  moko naxye ta naq toontil xpatzʼbʼal kʼaʼut naq usebʼ chaq li kutan junxil, li toontil bʼan aʼan xpatzʼbʼal kʼaʼut naq qʼaxal usebʼ chiru li kutan anaqwan. Relik chi yaal, ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ li naqajultika aʼan jun li maatan li naxkʼe qe li Jehobʼa. Abʼan, xmaakʼaʼil qanaʼlebʼ wi nokooʼok xjuntaqʼeetankil li naqakʼul anaqwan rikʼin li xqakʼul chaq junxil ut nokooʼok xkʼoxlankil naq anaqwan qʼaxal chʼaʼaj ru li qawanjik. Jun chik li Santil Hu naxjal li raqal aʼin chi joʼkaʼin: «Maakʼoxla kʼaʼut naq qʼaxal chaabʼil ebʼ li kutan li ak xnumeʼk, xbʼaan naq saʼ aatoontil taakʼoxla aʼin».

6. Kʼaʼut naq xmaakʼaʼil qanaʼlebʼ wi junelik naqakʼoxla naq qʼaxal chaabʼil chaq li qayuʼam chiru anaqwan? Kʼe jun eetalil.

⁶ Kʼaʼut naq xmaakʼaʼil qanaʼlebʼ wi junelik naqakʼoxla naq qʼaxal chaabʼil chaq li qayuʼam chiru anaqwan? Saʼ xkʼabʼaʼ naq li rahil chʼoolej naru naxbʼaanu naq tqajultika kaʼajwiʼ li chaabʼilal li xqakʼul chaq saʼ li qayuʼam malaj maakʼaʼ tqaj re ebʼ li chʼaʼajkilal li xqakʼul chaq saʼebʼ li hoonal aʼan. Qajultikaq li kikʼulmank rikʼinebʼ laj Israel: naq tojaʼ ajwiʼ xeʼelk chaq saʼ li tenamit Egipto kisach saʼ xchʼoolebʼ li rahilal li xeʼxkʼul chaq aran ut kaʼajwiʼ kijultikoʼk rehebʼ li chaabʼil tzekemq li nekeʼxyal chaq xsahil saʼ li tenamit aʼan. Xeʼxye: «Kʼajoʼ naq najultikoʼk qe ebʼ li kar naqatzeka aran Ejiipt, ut ebʼ li kokʼ kʼum, li kiʼil qʼeen, ebʼ li sebʼooy ut li anx» (Núm. 11:5). Abʼan, ma chi sibʼil kikʼemank li xtzekemqebʼ? Inkʼaʼ. Relik chi yaal naq qʼaxal terto bʼan xeʼxtoj rix xbʼaan naq saʼ li tenamit Egipto minbʼilebʼ ru chi kʼanjelak chi kaw (Éx. 1:13, 14; 3:6-9). Abʼan, saʼ junpaat kisach saʼ xchʼoolebʼ li rahilal li xeʼxkʼul chaq ut kiʼok chi chʼinaak xchʼoolebʼ chirix li xeʼxkanabʼ chaq chiʼixbʼej. Inkʼaʼ xeʼxkʼe saʼ ru li kixbʼaanu li Jehobʼa saʼ xkʼabʼaʼebʼ, xeʼxkʼe bʼan xchʼool chirix li xeʼxkanabʼ chaq chiʼixbʼej. Kʼajoʼ naq kijosqʼoʼk li Jehobʼa naq xeʼnaʼlebʼak chi joʼkaʼan (Núm. 11:10).

7. Kʼaru kitenqʼank re jun li hermaan re naq inkʼaʼ trahoʼq xchʼool chi xkʼoxlankil naq qʼaxal chaabʼil chaq li xyuʼam junxil?

⁷ Kʼaru ttenqʼanq qe re naq inkʼaʼ trahoʼq qachʼool chi xkʼoxlankil naq qʼaxal chaabʼil chaq li qayuʼam junxil? Qilaq li kikʼulmank rikʼin jun li hermaan ixq li kixtikibʼ kʼanjelak saʼ Betel re  Brooklyn saʼ li chihabʼ 1945. Wiibʼ oxibʼ chihabʼ chirix aʼan, kisumlaak rikʼin jun li hermaan li nakʼanjelak ajwiʼ saʼ Betel ut xeʼkʼanjelak aran chiru naabʼal chihabʼ. Saʼ li chihabʼ 1976, kiyajerk li xbʼeelom, ut naq li xbʼeelom kixkʼe reetal naq seebʼ tkamq, kixkʼe re li hermaan wiibʼ oxibʼ li chaabʼil naʼlebʼ. Kixye re: «Sa saʼ li qachʼool joʼ sumal. Naabʼalebʼ li kristiʼaan inkʼaʼ nekeʼxnaw kʼaru naraj xyeebʼal aʼin». Ut kixye ajwiʼ: «Usta inkʼaʼ tsachq saʼ aachʼool li xqakʼul ut xqabʼaanu chaq, abʼan michʼinaak aachʼool chirix li kikanaak chaq chiʼixbʼej. Saʼ xnumikebʼ li kutan tatruuq xqʼaxbʼal ru li rahilal. Maatoqʼobʼa aawu chi moko chirahoʼq saʼ laachʼool. Oxloqʼaq chaawu li sahil chʼoolej ut li osobʼtesink li ak xaakʼul. [...] Li chaabʼil naʼlebʼ li naqajultika aʼan jun xmaatan li Yos». Peʼyaal naq kʼajoʼ xchaabʼilal li naʼlebʼ li kixkʼe re?

8. Kʼaru ebʼ li osobʼtesink kixkʼul jun li hermaan xbʼaan naq inkʼaʼ kichʼinaak xchʼool chirix li kikanaak chaq chiʼixbʼej?

⁸ Li hermaan kixpaabʼ li kiyeheʼk re. Kixkʼe xchʼool chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa toj reetal naq kikamk naq wank 92 chihabʼ re. Wiibʼ oxibʼ chihabʼ rubʼelaj li xkamik, kixseeraqʼi: «Naq ninkʼoxla rix naq numenaq 63 chihabʼ wokik chi xkʼebʼal chixjunil linhoonal chiru li Jehobʼa, naru ninye chi anchal inchʼool naq nintaw rusilal linyuʼam». Kʼaʼut naq kixye aʼin? Aʼan kixchʼolobʼ: «Li qʼaxal naxkʼe xsahil inchʼool aʼan chixjunilebʼ li qechpaabʼanel ut li qoybʼenihom re wank saʼ li Chʼinaʼusil Naʼajej rochbʼen ebʼ li qechpaabʼanel ut kʼanjelak chiru li Jehobʼa li Nimajwal Yos junqʼe junqʼe kutan». * Makachʼin xchʼinaʼusal li eetalil kixkanabʼ li hermaan aʼin li junelik tiik kiʼilok chiru!

9. Joʼ naxkʼut saʼ Levítico 19:18, joqʼe tana qʼaxal tchʼaʼajkoʼq chiqu xkuybʼalebʼ xmaak li junchʼol?

⁹ (Taayaabʼasi Levítico 19:18). Naq junaq li qechpaabʼanel, junaq li qamiiw malaj junaq li qakomon napaltoʼk chiqu, qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiqu xkuybʼal xmaak. Saʼ jun kutan, jun li hermaan ixq kixqʼabʼa jun li rechpaabʼanel ixq chi  relqʼankil li xtumin xbʼaan naq kixkʼoxla naq aʼan kibʼaanunk re. Chirix chik aʼan, kixpatzʼ xkuybʼal xmaak, abʼan li hermaan li kiqʼabʼaak inkʼaʼ nasach saʼ xchʼool li kikʼulmank. Maare laaʼo maajun sut xqakʼul joʼ li hermaan aʼan, abʼan chʼolchʼo naq wank sut maare xqakʼoxla naq inkʼaʼ tooruuq xkuybʼalebʼ xmaak li nekeʼpaltoʼk chiqu.

10. Kʼaru naru nokooxtenqʼa chi xkuybʼalebʼ xmaak li nekeʼpaltoʼk chiqu?

¹⁰ Kʼaru naru nokooxtenqʼa chi xkuybʼalebʼ xmaak li nekeʼpaltoʼk chiqu? Chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa naril chixjunil. Aʼan naxnaw chixjunil li chʼaʼajkilal ut li maaʼusilal li naqakʼul (Heb. 4:13). Aʼan narahoʼk saʼ xchʼool naq naqakʼul li rahilal (Is. 63:9, Wy). Ut naxye naq saʼ xhoonalil trisi chixjunil li rahilal li naxkʼam chaq saʼ qabʼeen li maaʼusilal (Apoc. 21:3, 4).

11. Kʼaru rusilal naqataw naq naqakuyebʼ xmaak li nekeʼpaltoʼk chiqu?

¹¹ Tento ajwiʼ tqajultika naq wank rusilal xkuybʼalebʼ xmaak li nekeʼpaltoʼk chiqu. Aʼin kixbʼaanu li hermaan li kiqʼabʼaak chi relqʼankil li tumin. Saʼ xnumikebʼ li kutan, kixtzʼeq chirix xchʼool li kikʼulmank. Kixtaw ru naq li Jehobʼa naxkuy qamaak wi laaʼo naqakuy xmaakebʼ li junchʼol (Mat. 6:14). Moko naraj ta xyeebʼal naq inkʼaʼ kixkʼe xwankil li kiʼuxk re, abʼan kixkuy xmaak li rechpaabʼanel. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin qʼaxal kisahoʼk saʼ xchʼool ut kixkʼe xqʼe chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa.

12. Kʼaru naxkʼut chiqu li naxye saʼ 1 Juan 3:19, 20?

¹² (Taayaabʼasi 1 Juan 3:19, 20). Wank sut maare nayotʼeʼk qachʼool xbʼaan li maak li naqabʼaanu. Maare xbʼaan junaq li naʼlebʼ li xqabʼaanu naq toj maajiʼ naqanaw li yaal malaj xbʼaan ebʼ li paltil li xootʼaneʼk wiʼ naq ak kubʼenaq chik qahaʼ. Maakʼaʼ naxye kʼaru li paltil xootʼaneʼk wiʼ, ak re, naq naqekʼa qibʼ chi joʼkan (Rom. 3:23). Relik chi yaal naq usta qʼaxal naqakʼe qaqʼe chi xbʼaanunkil li us, «chiqajunilo naabʼal sut nokootʼaneʼk» (Sant. 3:2; Rom. 7:21-23). Usta yaal naq inkʼaʼ sa naqekʼa qibʼ naq nokootʼaneʼk saʼ junaq li maak, abʼan aʼin naru nakʼanjelak chiqu. Chanru? Xbʼaan naq naru nokooxtenqʼa chi xtiikobʼresinkil li qabʼe ut chi xyalbʼal qaqʼe re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq wiʼ chik saʼ li qapaltil (Heb. 12:12, 13).

13. Kʼaʼut jwal us naq inkʼaʼ tqakanabʼ naq toj tooxchʼiʼchʼiʼi junaq li maak li xqabʼaanu chaq?

¹³ Abʼanan, maare toj nayotʼeʼk saʼ qachʼool xbʼaan li maak li xqabʼaanu usta ak xqapatzʼ xkuybʼal qamaak chiru li Jehobʼa ut ak xkʼutbʼesi naq kixkuy kixsach qamaak. Li maak li toj nokooxchʼiʼchʼiʼi naru naxkʼam chaq naabʼal li rahilal saʼ qabʼeen (Sal. 31:11; 38:4, 5). Kʼaʼut naqaye aʼin? Qilaq li kixkʼul jun li hermaan ixq li toj nayotʼeʼk xchʼool xbʼaan li maak li kixbʼaanu chaq junxil. Naxye: «Xinkʼoxla naq maakʼaʼ aj e naq tinkʼe inchʼool chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa xbʼaan naq maare maajunwa tkuyeʼq inmaak». Maare laaʼo ak xqakʼoxla ajwiʼ li aatin aʼin. Abʼan jwal us naq inkʼaʼ tqakanabʼ naq toj tooxchʼiʼchʼiʼi junaq li maak li xqabʼaanu chaq. Qʼaxal twulaq raj chiru laj Tza wi tqakʼoxla naq maakʼaʼ chik nokooʼok wiʼ usta li Jehobʼa inkʼaʼ nokooril chi joʼkaʼan (juntaqʼeeta rikʼin 2 Corintios 2:5-7, 11).

14. Chanru tqanaw naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxkʼoxla naq maakʼaʼ chik nokooʼok wiʼ?

¹⁴ Usta joʼkan, maare tqakʼoxla: «Chanru tinnaw naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxkʼoxla naq maakʼaʼ chik ninʼok wiʼ?». Naq naqabʼaanu li patzʼom aʼin, chanchan tawiʼ naq yooko chik xsumenkil. Kʼaʼut naqaye aweʼ? Junxil li hu Laj Kʼaakʼalehom kixchʼolobʼ chi joʼkaʼin: «Wank jun chik li chʼaʼajkilal li nachalk saʼ qabʼeen naq kokʼaj xsaʼ nokootʼaneʼk saʼ jun li yibʼ aj naʼlebʼ li naqabʼaanu chaq junxil ut inkʼaʼ naqakʼe reetal naq xeʼinbʼil chiʼus saʼ li qachʼool». Ut kixye ajwiʼ: «Maakʼoxla naq maakʼaʼ chik nakat-ok wiʼ chi moko  taakʼoxla naq xaabʼaanu junaq li maak li inkʼaʼ truuq xkuybʼal ut xsachbʼal li Jehobʼa. Aʼin tzʼaqal naraj laj Tza naq taakʼoxla. Wi nayotʼeʼk ut narahoʼk saʼ aachʼool aʼan naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa truuq xkuybʼal aamaak. Maakanabʼ xsikʼbʼal li Yos chi anchal aachʼool, patzʼ xkuybʼal ut xsachbʼal aamaak chiru ut aatenqʼankil. Tzʼaama re li Yos naq chatxtenqʼaq joʼ naq jun li chʼinaʼal naxpatzʼ xtenqʼankil re li xyuwaʼ naq wank saʼ chʼaʼajkilal, maakʼaʼ naxye wi kokʼaj xsaʼ nakattʼaneʼk saʼ laapaltil, ut li Jehobʼa chi anchal xchʼool tatxtenqʼa xbʼaan naq aʼan qʼaxal nim li rusilal saʼ qabʼeen». *

15, 16. Chanru xeʼrekʼa ribʼ wiibʼ oxibʼ li hermaan naq xeʼxnaw naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxkʼoxla naq maakʼaʼ chik nekeʼok wiʼ?

¹⁵ Naabʼalebʼ li hermaan nekeʼkʼojlaak xchʼool chi xnawbʼal naq li Jehobʼa moko naxkʼoxla ta naq maakʼaʼ chik nekeʼok wiʼ. Jun eetalil, wiibʼ oxibʼ chihabʼ anaqwan, jun li hermaan winq kiʼekʼasiik xchʼool naq kiril jun rehebʼ li tzolom «Li Santil Hu kixjalebʼ xyuʼam». Saʼ li tzolom aʼin jun li hermaan ixq kixye naq saʼ xkʼabʼaʼ li kixbʼaanu chaq junxil qʼaxal kichʼaʼajkoʼk chiru xpaabʼankil naq traheʼq xbʼaan li Jehobʼa. Toj nachʼiʼchʼiʼiik xbʼaan li kixbʼaanu chaq junxil usta ak naabʼal chihabʼ xkubʼik xhaʼ. Abʼan kixkʼoxla rix li xkamik li Kriist ut aʼan kitenqʼank re chi xjalbʼal li naxkʼoxla. *

¹⁶ Chanru kitenqʼaak li hermaan xbʼaan li eetalil aʼin? Kixye: «Saʼ linsaajilal xinʼok chi rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tustu naq yookebʼ xyuʼaminkil li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ, abʼan xinruuk xkanabʼankil. Ra xyeebʼal, abʼan tojeʼ xintʼaneʼk wiʼ chik saʼ li tzʼaj aj naʼlebʼ aweʼ. Xinsikʼ intenqʼankil rikʼinebʼ li cheekel winq li wankebʼ saʼ linchʼuut ut xinruuk xbʼaanunkil wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ re xkanabʼankil li tzʼaj aj naʼlebʼ aweʼ. Ebʼ li cheekel winq xeʼxye we naq li Yos nikinxra ut naruxtaana wu. Usta joʼkan, wank sut ninkʼoxla naq maakʼaʼ ninʼok wiʼ, naq maajunwa tinraheʼq xbʼaan li Yos». Aʼan kixseeraqʼi naq kʼajoʼ kitenqʼaak xbʼaan li kixye li hermaan ixq: «Anaqwan nintaw ru naq wi ninkʼoxla naq li Jehobʼa maajunwa truuq xkuybʼal inmaak, relik chi yaal naq inkʼaʼ yookin roxloqʼinkil naq li Jesús kixqʼaxtesi  li xyuʼam re naq tkuymanq ut tsachmanq linmaak. Xinset li eetalil aʼin re naq tinruuq xyaabʼasinkil ut xkʼoxlankil rix jar wa twekʼa naq li Jehobʼa inkʼaʼ truuq xkuybʼal inmaak».

17. Kʼaru kixbʼaanu laj Pablo re naq inkʼaʼ chik tchʼiʼchʼiʼiiq xbʼaan li xmaak?

¹⁷ Ebʼ li eetalil aweʼ naxjultika qe li apóstol Pablo. Aʼan kitʼaneʼk chaq saʼ li nimla maak naq toj maajiʼ naʼok choʼq xtzolom li Kriist. Usta najultikoʼk re li kixbʼaanu chaq, abʼan moko junelik ta kixtawasi xchʼool chi xkʼoxlankil aʼan (1 Tim. 1:12-15). Kiril li xkamik li Jesús joʼ jun li maatan li kʼebʼil re xbʼaan li Yos (Gál. 2:20). Chi joʼkan, inkʼaʼ chik kichʼiʼchʼiʼiik xbʼaan li xmaak, ut chalen li hoonal aʼan kixbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼ re kʼanjelak chiru li Jehobʼa.

18. Kʼaru xqatzol saʼ li tzolom aweʼ?

¹⁸ Kʼaru xqatzol saʼ li tzolom aweʼ? Xbʼeen, naq li chaabʼil naʼlebʼ li naqajultika aʼan jun li maatan li naxkʼe qe li Jehobʼa, abʼan maakʼaʼ naxye wi qʼaxal chaabʼil chaq li qayuʼam junxil, xbʼaan naq li kʼaru tqakʼul saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ qʼaxal chaabʼilaq wiʼ chik. Xkabʼ, maare wankebʼ li hermaan teʼxtochʼ qachʼool, abʼan wi naqakuyebʼ xmaak inkʼaʼ tqakanabʼ xchaabʼilobʼresinkil ru li qakʼanjel chiru li Jehobʼa. Rox, wi toj nokooxchʼiʼchʼiʼi junaq li maak li xqabʼaanu chaq, moko sahaq ta saʼ li qachʼool kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Joʼkan bʼiʼ, qabʼaanuhaq joʼ laj Pablo, tento naq tqapaabʼ naq li Jehobʼa ak xkuy qamaak.

19. Chanru naqanaw naq saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ inkʼaʼ chik tqajultika junaq li paltil li xqabʼaanu chaq junxil?

¹⁹ Saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ, bʼarwiʼ tqayal xsahil li junelik yuʼam, inkʼaʼ chik tqajultika junaq li paltil li xqabʼaanu chaq junxil. Li Santil Hu naxye naq saʼ li hoonal aʼan, «maajoqʼe chik taajultikamanq li kʼaru xkʼulmank» (Is. 65:17). Wiibʼ oxibʼ li hermaan naabʼal chihabʼ rokikebʼ chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut ak cheekebʼ chik, abʼan qakʼoxlaq chanru naq saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ toosaajoʼq wiʼ chik (Job 33:25). Joʼkan utan, michʼinaak qachʼool chirix li kikanaak chaq chiʼixbʼej, qatawaq bʼan rusilal li qayuʼam anaqwan ut qakʼehaq qachʼool chirix li kutan chalk re.