Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 48

Qo ximen tiʼj ambʼil tzul

Qo ximen tiʼj ambʼil tzul

«Keʼyinxa aju bʼe tkubʼ twitza ex miʼn tzʼel tiʼn twitza tiʼj» (PROV. 4:25).

BʼITZ 77 At spikʼun twitz jun txʼotxʼ qlolj

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1, 2. Chikʼbʼantza tukʼil jun techel tzeʼn jaku kubʼ qqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil aju in tzaj tqʼamaʼn Proverbios 4:25.

QO XIMEN kyiʼj oxe techel lu. In ximen jun ermana ma tijen kyiʼj junjun tbʼanel tiʼchaq o tzikʼ toj tanqʼibʼil. Atzun jaʼlo, mas kwest tanqʼibʼil, pero in nok tilil tuʼn tuʼn tajbʼen te Jehová (1 Cor. 15:58). Tkyaqil qʼij in ximen tiʼj qa ya at toj Tbʼanel Najbʼil junx kyukʼil toj tja. In tzaj tnaʼn juntl ermana aju nya bʼaʼn ok bʼinchaʼn tiʼj tuʼn juntl erman toj kʼloj okslal, pero mintiʼ in xi tkʼuʼn qʼoj (Col. 3:13). Atzun juntl ermano, kukx in tzaj tnaʼn qe tpaltil toj ambʼil ojtxe, pero in ximen tiʼj tuʼn tten tzʼaqli twitz Jehová ex tuʼn miʼn tel txalpaj juntl maj (Sal. 51:10).

2 ¿Tiʼ in bʼaj kyiʼj oxe erman lu? Kyoxil in tzaj kynaʼn aju bʼaj kyiʼj, pero mintiʼ in nok bʼaj kywiʼ tiʼj. Sino in che ximen tiʼj ambʼil tzul (kjawil uʼjit Proverbios 4:25).

3. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qximen tiʼj ambʼil tzul?

3 ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qximen tiʼj ambʼil tzul? Qo ximen tiʼj jun techel, mlayx bʼant tbʼet jun xjal toj tumel qa kukx in naj tkeʼyin ttzel tiʼj. Ax ikx qe, mlayx qo chʼiy toj qokslabʼil qa kukx in qo ximen tiʼjju o bʼaj qiʼj (Luc. 9:62).

4. ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

4 Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo xnaqʼtzal tiʼj oxe tiʼ jaku tzaj kynaʼn qe aju o bʼaj qiʼj toj ambʼil ojtxe: * aj ttzaj qbʼis, aj t-xi qkʼuʼn qʼoj ex aj tkubʼ qximen qa mlayx kubʼ najsaʼn qil. Ax ikx kʼelel qnikʼ kyiʼj junjun nabʼil toj Tyol Dios jaku che onin qiʼj tuʼn ya miʼn qximen tiʼjju o bʼaj, sino tuʼn qximen tiʼj ambʼil tzul (Filip. 3:13).

AJ TTZAJ QBʼIS

¿Alkyeqe tiʼchaq mintiʼ in che onin qiʼj tuʼn qximen tiʼj ambʼil tzul? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 5, 9 ex 13). *

5. ¿Tiʼ nabʼil in tzaj tqʼoʼn Eclesiastés 7:10 qe?

5 (Kjawil uʼjit Eclesiastés 7:10). Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn texto lu qa nya bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qe tbʼanel ambʼil, sino aju nya toj tumel jaku bʼant quʼn, aju qa ma kubʼ qximen qa mas tbʼanel qe. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa jun oyaj qe tbʼanel ambʼil tuʼn Jehová. Qa ma kubʼ qximen qa mas tbʼanel qe ambʼil ojtxe, jaku kubʼ qximen qa puro nya bʼaʼn qanqʼibʼil at jaʼlo. In kubʼ ttraducirin juntl Tyol Dios aju texto ik tzeʼn jlu: «Miʼn kubʼ t-xjelina tiquʼn mas tbʼanel qe ambʼil ojtxe, tuʼnju mintiʼ in kubʼ kyxjelin xjal at kynabʼil jlu».

¿Tiʼ nya bʼaʼn bʼant kyuʼn aj Israel tej tzmatoq in che etz toj tnam Egipto? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 6).

6. ¿Tiquʼn mintiʼ qnabʼil qa ma kubʼ qximen qa mas tbʼanel qanqʼibʼil ten ojtxe? Qʼamantza jun techel.

6 ¿Tiquʼn mintiʼ qnabʼil qa ma kubʼ qximen qa mas tbʼanel qanqʼibʼil ten ojtxe? Tuʼnju aj ttzaj qbʼis, oʼkx jaku qo ximen kyiʼj tbʼanel tiʼchaq bʼaj qiʼj ex mlay tzaj qnaʼn qa ax ikx e ikʼ junjun nya bʼaʼn qiʼj. Qo ximen tiʼjju bʼaj kyiʼj aj Israel. Tej tzmatoq in nikʼ chʼin ambʼil kyetzlen toj tnam Egipto, ikʼ tnaʼl kyuʼn qa otoq che ten te majen. Oʼkx tzaj kynaʼn qe tbʼanel wabʼj e tzalaj tiʼj. Kyqʼama jlu: «Kukx tul tiʼj qkʼuʼj qkotz kyiẍ ok tbʼaj quʼn tuj Egipto, tukʼix pepin, melón, jun wiq seboy puerro tbʼi, seboy ex anjs» (Núm. 11:5). Pero, ¿noqpe kukx xi qʼoʼn kywa? Miʼn. Tuʼnju nim e aqʼunan tej kyten te majen (Éx. 1:13, 14; 3:6-9). Jun rat ikʼ tnaʼl jlu kyuʼn ex e ok ten ximel kyiʼj tbʼanel tiʼchaq. Mintiʼ e ximen tiʼjju otoq bʼant tuʼn Jehová kyiʼj, sino oʼkx ok bʼaj kywiʼ kyiʼj tbʼanel ambʼil. Tuʼntzunju, tzaj tqʼoj Jehová kyiʼj (Núm. 11:10).

7. ¿Tiʼ onin tiʼj jun ermana tuʼn miʼn tbʼisun kyiʼj tbʼanel ambʼil otoq che ikʼ?

7 ¿Tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn miʼn qbʼisun tiʼj ambʼil ojtxe? Qo ximen tiʼj jun ermana xi tzyet tuʼn tajbʼen toj Betel te Brooklyn toj abʼqʼi 1945. Tej kyikʼ junjuntl abʼqʼi, kubʼ mojeʼ tukʼil juntl betelita ex atz e ajbʼen toj nim abʼqʼi. Tzaj yabʼil tiʼj tchmil toj abʼqʼi 1976. Tej tkubʼ tnaʼn tchmil qa chʼixtoq tkyim, xi tqʼoʼn junjun tbʼanel nabʼil te ermana aj tkyaj ten tjunalx. Tqʼama ermano jlu te: «O qo tzalaj toj qmejebʼleʼn. Nim xjal mintiʼ ojtzqiʼn tzalajbʼil lu kyuʼn». Ex tqʼamatl jlu: «Maske kukx che tzajel tnaʼna qe tiʼchaq, miʼn ximana tiʼjju o bʼaj. Kʼelixa twitz bʼis aj tbʼet ambʼil. Miʼn tzaj bʼaj tkʼuʼja ex miʼn tzaj tbʼisa tiʼjxa. Oʼkx qʼonxa chjonte tiʼj tzalajbʼil ex kʼiwlabʼil o tzaj qʼoʼn teya. [...] Jun oyaj qe tbʼanel ambʼil tuʼn Dios». Tbʼanel qe consej xi qʼoʼn te ermana.

8. ¿Tiʼ kʼiwlabʼil tzaj tkʼamoʼn jun ermana tuʼnju nya oʼkx ximen tiʼjju otoq bʼaj tiʼj?

8 Xi tbʼiʼn ermana qe tbʼanel nabʼil xi qʼoʼn te tuʼn tchmil. Kukx ajbʼen te Jehová tzmaxi tej tkyim, tej qʼiʼntoq 92 abʼqʼi tuʼn. Tej atxtoq junjun abʼqʼi tuʼn tkyim, tqʼama jlu: «Aj nximane tiʼj mas te 63 abʼqʼi wajbʼebʼile te Jehová toj tkyaqil ambʼil, jaku txi nqʼamaʼne tuʼn tkyaqil nkʼuʼje qa o chin tzalaje tiʼj wanqʼibʼile». ¿Tiquʼn? Tqʼama jlu: «In chin tzalaje tuʼnju atine toj ttnam Jehová ex tuʼnju qʼuqbʼil qkʼuʼj at tuʼn qanqʼin toj Tbʼanel Najbʼil kyukʼil erman tuʼntzun qajbʼen te Jehová te jumajx, aju Dios axix tok ex Bʼinchal qe». * Kyaj tqʼoʼn ermana jun tbʼanel techel qwitz tuʼnju ximen tiʼj ambʼil tzul.

AJ T-XI QKʼUʼN QʼOJ

9. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Levítico 19:18, ¿toj alkye ambʼil mas kwest jaku kubʼ qnajsaʼn til juntl?

9 (Kjawil uʼjit Levítico 19:18). Mas kwest in nela toj qwitz tuʼn tkubʼ qnajsaʼn til jun erman, jun qamiw moqa jun toj qja. Jun maj, ok tqʼoʼn jun ermana tpaj juntl ermana tuʼnju kubʼ t-ximen qa otoq txi telqʼan tpwaq. Yajxitl, xi tqanin ermana najsam te, noqtzun tuʼnj, mintiʼtoq in nikʼ tnaʼl tuʼn ermana aju otoq tzʼok bʼinchaʼn tiʼj. Bʼalo naʼmx tbʼaj jlu qiʼj, pero jaku txi qqʼamaʼn qa chʼixme qkyaqilx kwest o tzʼela te qe tuʼn tkubʼ qnajsaʼn til juntl.

10. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn txi qkʼuʼn qʼoj?

10 ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn txi qkʼuʼn qʼoj? Tnejel, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa tok twitz Jehová tiʼj tkyaqil. In nok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz (Heb. 4:13). In tzaj tbʼis qa in qo bʼisun (Is. 63:9). Ex in tzaj ttziyen qa kʼelel tiʼn alkyexku bʼis o tzaj qiʼj tuʼn kypaj nya bʼaʼn (Apoc. 21:3, 4).

11. ¿Tzeʼn in nonin qiʼj qa mintiʼ ma txi qkʼuʼn qʼoj?

11 Ax ikx, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa in nonin qiʼj qa mintiʼ ma txi qkʼuʼn qʼoj. Atzun jlu bʼaj tiʼj ermana ok qʼoʼn tpaj qa xi telqʼaʼn pwaq. Tej tbʼet ambʼil, ya mintiʼ xi tkʼuʼn qʼoj. El tnikʼ ermana tiʼj qa kbʼel tnajsaʼn Jehová qil qa ma kubʼ qnajsaʼn kyil txqantl (Mat. 6:14). Mintiʼ kubʼ t-ximen qa mintiʼ jun tiʼ otoq tzʼok bʼinchaʼn tiʼj, pero kubʼ t-ximen tuʼn miʼn t-xi tkʼuʼn qʼoj. Noq tuʼn jlu, kubʼ tnaʼn mas tzalajbʼil ex ok tqʼoʼn twitz tiʼj tajbʼebʼil te Jehová.

AJ TKUBʼ QXIMEN QA MLAYX KUBʼ NAJSAʼN QIL

12. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn 1 Juan 3:19 ex 20 qe?

12 (Kjawil uʼjit 1 Juan 3:19, 20). Qkyaqilx jaku kubʼ qnaʼn qa at qpaj tiʼj jun tiʼ. Bʼalo kubʼ qnaʼn jlu tuʼnju kubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ tej naʼmxtoq tel qnikʼ tiʼj Jehová moqa tej qel txalpaj ex otoq jaw aʼ qwiʼ (Rom. 3:23). Ax tok, in nok tilil quʼn tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn, pero «nimku maj in qo tzpet» (Sant. 3:2; Rom. 7:21-23). Nya tbʼanel aj tkubʼ qnaʼn nya bʼaʼn tuʼnju in qo el txalpaj, pero jaku che onin qiʼj. ¿Tiquʼn? Tuʼnju jaku che onin qiʼj tuʼn t-xi qjikuman tiʼj qbʼe ex tuʼn tkubʼ qximen tuʼn miʼn tkubʼ qbʼinchaʼn juntl maj (Heb. 12:12, 13).

13. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn miʼn tkubʼ qnaʼn nim bʼis tuʼn tpaj jun nya bʼaʼn o bʼant quʼn?

13 Bʼalo kukx jaku tzaj qbʼis tuʼnju kubʼ qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn maske o tzʼajtz tiʼj qanmi ex o kubʼ tyekʼin Jehová qa o kubʼ tnajsaʼn qil. Pero qa ma tzaj nim qbʼis tuʼn jlu, jaku tzʼok tbʼinchaʼn nya bʼaʼn qiʼj (Sal. 31:10; 38:3, 4). ¿Tiquʼn in xi qqʼamaʼn jlu? Qo ximen tiʼjju bʼaj tiʼj jun ermana, tzaj nim tbʼis tuʼnju kubʼ tbʼinchaʼn qe nya bʼaʼn toj ambʼil ojtxe. Tqʼama jlu: «Kubʼ nximane qa nya il tiʼj tuʼn wajbʼene te Jehová tuʼnju kubʼ nnaʼne qa naʼmxtoq tkubʼ najsaʼn wile». Nim qe jaku kubʼ qnaʼn aju tqʼama ermana. Pero nim toklen tuʼn tok tilil quʼn tuʼn miʼn tkubʼ qnaʼn bʼis tuʼn tpaj jun nya bʼaʼn o bʼant quʼn. Taj Satanás tuʼn tkubʼ qximen qa mlayx qo ajbʼen te Jehová tuʼnju o qo el txalpaj, maske nya ik te Jehová t-ximbʼetz (mojbʼankuya tukʼil 2 Corintios 2:5-7, 11).

14. ¿Tzeʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa taj Jehová tuʼn tkubʼ tnajsaʼn qil?

14 Maske ikju, jaku kubʼ qxjelin jlu: «¿Tzeʼn jaku tzʼok qeʼ nkʼuʼje tiʼj qa o kubʼ tnajsaʼn Jehová wile?». Qa ma kubʼ t-xjelina jlu, in tzaj tyekʼin qa jaku kubʼ tnajsaʼn Jehová tila. ¿Tiquʼn in xi qqʼamaʼn jlu? Ma tzikʼ nim abʼqʼi, tqʼama jun uʼj Xqʼuqil jlu: «Juntl nya bʼaʼn in bʼaj, aju qa kukx in qo el txalpaj tiʼj jun tiʼ maske ya in qo ajbʼen te Jehová ex ojtzqiʼn quʼn qa in kubʼ qnaʼn nim bʼis tuʼn». Ex tqʼamatl jlu: «Miʼn kubʼ numja. Miʼn kubʼ t-ximana qa ya mlayx kubʼ najsaʼn tila. Atzun taj Satanás tuʼn tkubʼ t-ximana. Tuʼnju in kubʼ tnaʼna nim bʼis ex in tzaj tqʼoja tiʼjxa, in kubʼ tyekʼina qa naʼmx toka te jun xjal nya bʼaʼn. Miʼn sikta tuʼn tjyona onbʼil tukʼil Jehová. Tuʼn tkyaqil tkʼuʼja, qaninxa te tuʼn tkubʼ tnajsaʼn tila. Tzʼoka ik tzeʼn jun tal kʼwal in jyon onbʼil tukʼil tman maske otoq tzʼel txalpaj nimku maj tiʼj ax nya bʼaʼn. Kʼonil Jehová tiʼja tuʼn tkyaqil tkʼuʼj tuʼnju in tzaj qʼaqʼin tkʼuʼj qiʼj». *

15, 16. ¿Tiʼ in kubʼ kynaʼn junjun erman aj tel kynikʼ tiʼj qa mintiʼ in kubʼ t-ximen Jehová qa o cheʼx toj najen?

15 O chewix kykʼuʼj nim erman tej tel kynikʼ tiʼj qa in kubʼ tnajsaʼn Jehová qil. Jun techel, onin tiʼj jun ermano tej tjaw tuʼjin jun txʼolbʼabʼil toj kʼloj xnaqʼtzbʼil «Chʼexpaj kyanqʼibʼil tuʼn Tyol Dios». Toj txʼolbʼabʼil aju, tqʼama jun ermana qa tuʼnju ikʼ toj tanqʼibʼil, kwesttoq tuʼn tkubʼ t-ximen qa jaku tzʼok kʼujlaʼn tuʼn Jehová. Kukx kubʼ tnaʼn nya bʼaʼn, axpe ikx kyoj nim abʼqʼi tjawlen aʼ twiʼ. Pero ok ten ximel tiʼj chojbʼil ex atzun onin tiʼj tuʼn tchʼexpaj t-ximbʼetz. *

16 ¿Tzeʼn onin txʼolbʼabʼil lu tiʼj ermano? Tqʼama jlu: «Tej tzmatoq kuʼxun qine, otoq chin naqʼete tuʼn tok nkeʼyine kyilbʼilal xjal mintiʼ kyxbʼalun tok. Pero kubʼ tiʼj jlu wuʼne. Bʼisbʼajil tuʼnju in kubʼ tzʼaqe juntl maj tojx nya bʼaʼn lu. In jyone onbʼil kyukʼil ansyan ex o che bʼant junjun chʼixpubʼil wuʼne tuʼn tkubʼ tiʼj nya bʼaʼn. Kyqʼama ansyan weye qa jaku tzʼok qeʼ nkʼuʼje tiʼj tkʼujlabʼil Jehová ex tiʼj qʼaqʼbʼil tkʼuʼj. Maske ikju, at maj in kubʼ nximane qa mintiʼx wajbʼene ex qa mlayx chin ok kʼujlaʼne tuʼn Jehová». Tqʼama ermano qa onin qe tyol ermana tkuʼx toj uʼj tiʼj. Ex tqʼamatl jlu: «Atzun jaʼlo, in nel nnikʼe tiʼj qa aj tkubʼ nximane qa mlayx kubʼ tnajsaʼn Jehová wile, in kubʼ nyekʼine qa mintiʼ in nok nqʼoʼne toklen chojbʼil xi tqʼoʼn tuʼn tkubʼ tnajsaʼn wile. Xi nkʼuʼne xnaqʼtzbʼil lu tuʼntzun tjaw wuʼjine juntl maj ex tuʼn nximane tiʼj aj tkubʼ nximane jun tiʼ nya toj tumel».

17. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Pablo tuʼn miʼn tkubʼ tnaʼn nya bʼaʼn toj tkyaqil ambʼil?

17 Aj tok qbʼiʼn qe txʼolbʼabʼil ik tzeʼn jlu, in qo ok ten ximel tiʼj apóstol Pablo. Kubʼ tbʼinchaʼn Pablo nim nya bʼaʼn tej naʼmxtoq tok te okslal. Tzaj tnaʼn aju bʼant tuʼn, pero nya tkyaqil qʼij ximen tiʼj jlu (1 Tim. 1:12-15). Ok tqʼoʼn chojbʼil ik tzeʼn jun oyaj otoq txi tqʼoʼn Jehová te (Gál. 2:20). Iktzun tten, mintiʼxix tzaj tbʼis ex onin tiʼj tuʼn t-xi tqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová.

QQʼONK QWIʼ TIʼJ AMBʼIL TZUL

Qo ximen tiʼj ambʼil tzul. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 18 ex 19). *

18. ¿Tiʼ ma tzʼel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

18 ¿Tiʼ ma tzʼel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu? Tnejel, jun oyaj qe tbʼanel ambʼil tuʼn Jehová, noqtzun tuʼnj, maske tbʼanel o che ok qe ambʼil lu, mas tbʼanel qanqʼibʼil ktel toj akʼaj twitz Txʼotxʼ. Tkabʼin, bʼalo jaku tzʼok bʼinchaʼn jun nya bʼaʼn qiʼj kyuʼn junjuntl, pero qa ma kubʼ qximen tuʼn tkubʼ qnajsaʼn kyil, kukx jaku qo tzalaj. Toxin, qa ma kubʼ qnaʼn nim bʼis tuʼn kypaj nya bʼaʼn o kubʼ qbʼinchaʼn ojtxe, mlay tzʼonin jlu qiʼj tuʼn qtzalaj aj qajbʼen te Jehová. Tuʼntzunju, ik tzeʼn bʼant tuʼn apóstol Pablo, bʼaʼn tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa o kubʼ tnajsaʼn Jehová qil.

19. ¿Tiquʼn ojtzqiʼn quʼn qa ya mlay che tzaj qnaʼn qe nya bʼaʼn toj akʼaj twitz Txʼotxʼ?

19 Aj qanqʼin toj akʼaj twitz Txʼotxʼ, ya mlay tzaj qbʼis tuʼn tpaj jun nya bʼaʼn o qo ikʼ toj. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa toj ambʼil aju, «kʼikʼel tnaʼl [qe tiʼchaq lu quʼn] ex mi aʼl jun ktzajel naʼntl» kye (Is. 65:17). At junjun qe ma tzikʼ nim abʼqʼi in qo ajbʼen te Jehová ex ya o qo tijen. Pero qo ximen tiʼj, qo okel te kuʼxun juntl maj toj akʼaj twitz Txʼotxʼ (Job 33:25). Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qximen tuʼn ya miʼn kytzaj qnaʼn qe tiʼchaq o che bʼaj qiʼj, sino qo ximen kyiʼj tbʼanel tiʼchaq in qo ayon tiʼj toj ambʼil tzul.

BʼITZ 142 Qeʼk qkʼuʼj tiʼj oyaj

^ taqik' 5 Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn aju bʼant quʼn ojtxe, pero nya qaj tuʼn tok bʼaj qwiʼ tiʼj tuʼnju mlay tzʼonin qiʼj tuʼn qximen tiʼj ambʼil jaʼlo ex tiʼj ambʼil tzul. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj oxe tiʼ jaku tzʼel qʼinte ambʼil qe tuʼn qximen tiʼj ambʼil tzul. Qo xnaqʼtzal kyiʼj junjun nabʼil toj Tyol Dios ex qo yolil tiʼjju o bʼant kyuʼn junjun erman, aju kʼonil qiʼj tuʼn miʼn qximen tiʼjju o bʼaj ojtxe.

^ taqik' 4 YOL NIM TOKLEN: Aju xjal kukx in ximen tiʼj ambʼil ojtxe, kukx in yolin tiʼj, kukx in tzaj tnaʼn ex in kubʼ t-ximen qa mas tbʼanel qe ambʼil aju.

^ taqik' 14 Qʼonka twitza tiʼj uʼj La Atalaya te 1 te julio te 1954, t-xaq 410.

^ taqik' 59 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Aj tkubʼ qnaʼn bʼis, aj t-xi qkʼuʼn qʼoj ex aj tkubʼ qximen qa mlayx kubʼ najsaʼn qil, in che ok jlu ik tzeʼn jun iqtz ex mintiʼ in che onin qiʼj tuʼn kukx qbʼet toj bʼe te chwinqlal.

^ taqik' 66 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Aj tkubʼ qximen tuʼn ya miʼn kytzaj qnaʼn qe tiʼchaq lu, in nel jun iqtz qibʼaj, in chewix qanmi ex in qo tzalaj. Ex tuʼn jlu in ten qipumal juntl maj tuʼn kukx qajbʼen te Jehová.