1, 2. ¿Wiˈix mbäät nguytyuˈunëmë Proverbios 4:25? Nimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën.

NˈOKPAWINMÄˈÄYËMË tyäˈädë tëgëëkpë ijxpajtën: tuˈugë mëjjäˈäytyoxytyëjk, tjamyetsy tijaty agujk jotkujk yajnayjyäˈäwë. Per oy tyam tsyiptakxëty, duˈunyëm tmëduunˈadëˈëtsyë Jyobaa nuˈun myadaˈaky (1 Kor. 15:58). Tuˈuk tuˈugë xëëw nyaybyawinmayëty mä ja it lugäärë tsujpë mëdë jyiiky myëguˈuk. Jatuˈugë toxytyëjkjäˈäy, tjamyetsy wiˈix jyantsy yajjotˈambëjkë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, per ta tpëjtaˈagyë wyinmäˈäny ko kyaj tpëjkëˈëgäˈäny akë (Kol. 3:13). Jatuˈugë yetyëjkjäˈäy, yëˈë kyaj tjäˈäytyëgoy ti tyuundëgooy, per ta tpëjtaˈagyë wyinmäˈäny ko myëmëdowaambyë Jyobaa nuˈunë xyëëw jyukyˈäjtën (Sal. 51:10).

² ¿Ti diˈib yajtuˈugyëdëbë tyäˈädë nidëgëëkpë nmëguˈukˈäjtëm? Ko jyamyajtstëp diˈib të nyaxy, per kyaj net jam tpëjtaknëdë jyot wyinmäˈäny. Jamën tpëjtäˈäktë mä diˈib miin këdakp (käjpxë Proverbios 4:25). *

3. ¿Tiko jyëjpˈamëty nbëjtakëm ja ijxën mä diˈib miin këdakp?

³ ¿Tiko jyëjpˈamëty nbëjtakëm ja ijxën mä diˈib miin këdakp? Yëˈko kyaj mbäät nekymyëduˈunˈadëtsëmë Jyobaa pën xëmë njamyajtsëm diˈib të nyaxy. Duˈun extëm tuˈugë jäˈäy kyaj mbäät tëyë tyuˈuyoˈoy pën janääm jatsojk yˈijxëmbity (Luk. 9:62).

4. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁴ Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm tëgëk pëky diˈib mbäät xytyukjamyajtsëm wiˈix të njukyˈäjtëm: ko nasˈayoˈowëm diˈib të nyaxy, ko nbëjkëˈkëmë akë ets ko njantsy pyokyjyäˈäwëm ti të nduˈunëm. Mä tuˈuk tuˈugë tyäˈädë jotmay, nˈixäˈänëm wiˈix mbäädë Biiblyë xypyudëjkëm parë nasmäjtsëm “diˈibë të nyäjxnë” etsë net nduˈunëmë mëjääw parë nbatëm “diˈibë miimpnëm” (Filip. 3:13).

5. ¿Ti xytyukˈawäˈänëmë Eclesiastés 7:10?

⁵ (Käjpxë Eclesiastés 7:10). * Extëm jyënaˈanyë tyäˈädë tekstë, kyaj wyiˈixëty ko njënäˈänëm: “Oy ja tiempë diˈib të nyaxy”, diˈibën kyaj yˈoyëty, yëˈë ko nnayajtëˈëwëm: “¿Tiko ijty mas niˈigyë yˈoyëty ets kyaj dyuˈunëty tyam?”. Pes ko njamyajtsëm diˈib oy, yëˈë tuˈugë Jyobaa ryegalë. Diˈibën jotmayˈäjtp, yëˈë ko nˈijxkijpxyëm wiˈix ojts njukyˈäjtëm ets wiˈix tyam nyaˈijx nyajpatëm, etsë net nwinmäˈäyëm ko oˈktëy tyam njäjtëm.

6. ¿Tiko tsyuuwinmäˈänyëty ko xëmë nwinmäˈäyënë ko mas oy ijty njukyˈäjtëm ets kyaj dyuˈunëty tyam? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁶ ¿Tiko tsyuuwinmäˈänyëty ko xëmë njënäˈänënë ko mas oy ijty njukyˈäjtëm ets kyaj dyuˈunëty tyam? Yëˈko tijaty nasˈayoˈowëm, mbäät yëˈëyë xytyukjamyajtsëm wiˈix atoodë ojts njukyˈäjtëm ets kyaj nekyjamyajtsëm ja amay jotmay diˈib ojts nbatëm. Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix jyäjttë ja israelitëty. Jantsy jeˈeyë pyëtsëëmdë Egipto, ta tjäˈäytyëgooytyaaytyë wiˈix nety jam të yˈayowdë ets yëˈëyë jyamyajtstë wiˈixë nety të jyantsy kyay të jyantsy yˈuuktë. Duˈun jyënandë: “¡Yajxon tëy yajjaymyajtsnë, wiˈix ijty jap ntsuˈtsëmën [namayˈäjtën] yëˈë nëëyujk Egiptë! Ets nenduˈun wiˈix ijty jap njëˈkxëmën yëˈë ujtstëëmëty, këtsiˈixyëty, seboyëty ets yëˈë ëxuxëty” (Núm. 11:5, MNM). Per ¿jantsy namayˈäjtënë nety tijaty tjëˈxtë? Kyaj, tsobäätyë nety tkujuytyë, pes jap Egipto yajtuumbëˈäjt yajmosëˈäjttëbë nety (Éx. 1:13, 14; 3:6-9). Per jantsy waanë jeˈeyë tiempë nyajxy, ta tjäˈäytyëgooytyaaytyë ja yˈamay jyotmay ets ta tnasˈayoˈowëdë diˈibë nety të nyaxy. Kyaj dyaˈijttë wyinmäˈänyoty tijatyë netyë Jyobaa të tyukmëdunëdë, yëˈë wyinmääytyë wiˈixë nety të jyukyˈattë. Ko duˈun yˈadëtstë, ninuˈunë Jyobaa tkaˈoyjyäˈäwë (Núm. 11:10).

7. ¿Ti pudëjkë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm parë kyaj tnasˈayoˈowë diˈibë nety të nyaxy?

⁷ ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj xymyëmadakëmë ko tijaty nasˈayoˈowëm? Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jäjt Betel mä jëmëjt 1945 jap Brooklyn. Ko tiempë nyajxy, ta pyejky mët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety  nanduˈun tuump Betel ets jantsy kanäk jëmëjt jap tyuundë. Mä jëmëjt 1976, ta ja myëmëjjäˈäy pyäˈämbejty. Ko ja myëmëjjäˈäy tpëjkyë kuentë ko kyaj yˈokˈagëdäˈäganë, ta myooyë tuˈuk majtskë käjpxwijën ti tyunëp ko nety kyuˈooky. Duˈun yˈanmääyë: “Jantsy agujk jotkujk të ngasäädëˈäjtëm. Mayë jäˈäy kyaj tnijawëdë tidën yˈandijpy mgasäädëˈatët agujk jotkujk”. Ets ta yˈakˈanmääyë: “Kyaj xyjyaˈaytyëgoyaˈany wiˈix agujk jotkujk të njukyˈäjtëm, per kyaj jamë mjot mwinmäˈäny xyyaˈitët. Ko tiempë nyaxët, ta kyaj nëgoo mëk xynyekyjyawëyaˈany. Kyaj mˈëxtëkëwäˈägët ets kyaj mnaybyaˈˈayowëdët. Nayjyawëdë agujk jotkujk ko jantsy oy të nmëduˈunëmë Jyobaa, pes ko tijaty njamyajtsëm yëˈë tuˈugë Diosë ryegalë”. ¡Jantsy oy ja käjpxwijën diˈib yajmooy!

8. ¿Tijaty kunuˈkxën ojts tˈaxäjë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mët ko kyaj ja wyinmäˈäny tpëjtaky mä diˈibë nety të nyaxy?

⁸ Ja nmëguˈukˈäjtëm duˈun ttuuny extëm yˈanmääyë ja myëmëjjäˈäy. Myëduunˈadëtsë Jyobaa axtë ko yˈoˈky mä netyë jyëmëjt 92. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm duˈun tnimaytyaky mä nety të myëjjäˈäyënë: “Kots nbawinmay wiˈixëts aduˈugë nxëëw ndiempë të nyajtuny mä Jyobaa tyuunk, naxy 63 jëmëjt, mbäädëtsë net tyam njënäˈäny ko jantsy agujk jotkujkëts të njukyˈaty”. ¿Tiko? Yëˈë tnimaytyaky: “Agujk jotkujkëts njukyˈaty mët kots nyajpääty mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nanduˈun jukyˈatandëp mä ja tsujpë it lugäär yä Naxwiiny, ets kots nmëduny winë xëëw winë tiempë ja diˈibëts të xyyajkojy, ja tukpäjkpë Diosë tëyˈäjtënbë, Jyobaa”. * ¡Jantsy oyë ijxpajtën diˈib xymyoˈoyëmë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë jyot wyinmäˈäny pyëjtak mä diˈib miin këdakp!

9. Extëm jyënaˈanyë Levítico 19:18, ¿näˈä mbäät mas niˈigyë xytsyiptakxëm nbokymyaˈkxëm tuˈugë jäˈäy diˈib të xyyajjotˈambëjkëm?

⁹ (Käjpxë Levítico 19:18, MNM). * Xëmë xytsyiptakxëm nbokymyaˈkxëm tuˈugë jäˈäy, ets mas niˈigyë pën yëˈë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib  mëët nˈëxpëjkëm, tuˈugë mëtnaymyaayëbë o tuˈugë jiiky mëguˈuk. Tëgok, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm nyiwäämbajt jatuˈugë Dios mëduumbë ko nety të kyoˈongakxëtyë myeeny. Ok, ta maˈkxën tˈamdooy, per ja nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety të yajniwäämbety kyaj tnekyjyaˈaytyëgooy wiˈixë nety yajtuny. Waˈan ëtsäjtëm kyaj duˈumbë jotmay të nbatëm, per seguurë ko të pën wiˈix xytyuˈunëm ets nwinmäˈäyëm ko ninäˈä ngapokymyaˈkxäˈänëm.

10. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nbëjkëˈkëmë akë?

¹⁰ ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nbëjkëˈkëmë akë? Tim jawyiin, tsojkëp njamyajtsëm ko Jyobaa yëˈë yˈijxtaapy tukëˈëyë, yˈijxypy ja amay jotmay diˈib nbatëm, extëm ko pën axëëk xytyuˈunëm (Eb. 4:13). Jyobaa nan axëëk nyayjyawëty ko xyˈijxˈayoˈowëm (Is. 63:9). Yëˈë wyandakypy dyajjëwäˈägäˈäny tukëˈëyë diˈib xymyoˈoyëmë jäj jëmuˈumën mët ko pën axëëk xytyuˈunëm (Diˈibʉ Jat. 21:3, 4).

11. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko kyaj nbëjkëˈkëmë akë?

¹¹ Nˈokjamyajtsëm nanduˈun ko oy nnayjyawëyäˈänëm ko kyaj nbëjkëˈkëm ja akë. Duˈun ok nyayjyäˈäwë ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajtukniwäämbäjt ja meeny. Ko tiempë nyajxy, jyaˈaytyëgooy wiˈixë nety të yajtuny. Jyaygyujkë ko netë Jyobaa pyokymyaˈkxäˈänyëty pën pyokymyeˈkxypy ja diˈibë nety axëëk të tyunyëty (Mat. 6:14). Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm nyijäˈäwëbë nety ko axëëk të tyunyëty ja myëguˈuk, per pyëjtakë wyinmäˈäny ko kyaj tpëjkëˈëgäˈänyë akë. Ko duˈun ttuuny, ta mas jotkujk nyayjyäˈäwë ets ta tpëjtaky aduˈugë wyinmäˈäny mä Jyobaa tyuunk.

12. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë 1 Fwank 3:19, 20?

¹² (Käjpxë 1 Fwank 3:19, 20). Näˈäty, mbäät niˈamukë nbokyjäˈäwëm ti ojts nduundëgoˈoyëm. Waˈan tijaty ojts nduˈunëm mä kyajnëm nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën o ko nety të nnëbajtënë (Rom. 3:23). Per oy nuˈun njatuˈunëmë mëjääw parë ndunäˈänëm diˈib oy, tsiptakp mët ko “nidëgekyë nbekytyuˈunëm” (Sant. 3:2; Rom. 7:21-23). Ko nbokyjyäˈäwëm ti të nduˈunëm, axëëk xyyajnayjyäˈäwëm, per mbäät xypyudëjkëm. ¿Tiko? Yëˈko mbäät dyajtëgatsy ja jukyˈäjtën etsë net nbëjtakëm ja winmäˈäny ko ninäˈä jatëgok ngapokytyunäˈänëm (Eb. 12:12, 13).

13. ¿Tiko kyaj yˈoyëty nmëjeˈemtsyˈoˈkëm ja poky kaytyey diˈib të nyaxy?

¹³ Per waˈan duˈunyëm njantsy pyokyjyawëyäˈänëm ti të nduˈunëm, oy të njajodëmbijtëm ets oyë Jyobaa të xyjyapokymyaˈkxëm. Ko njantsy pyokyjyäˈäwëm ti të nduˈunëm, mbäät mëjwiin kajaa xyˈaxëktuˈunëm (Sal. 31:10; 38:3, 4). ¿Tiko? Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib axëëk adëts, ets ok ta tjantsy pyokyjyäˈäwë ti nety të ttuny. Yëˈë jyënaˈany: “Nwinmääyëts ko kyaj tsyobääty oyëts nuˈunë njot nmëjääw njapëjtaˈaky mä Diosë tyuunk, pes waˈanëts nëjkx nganitsoˈoky”. Nimay, waˈan duˈun nnayjyäˈäwëm extëmë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm. Per oy ko nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nmëjeˈemtsyˈoˈkëm ja poky kaytyey diˈib të nyaxy. ¿Tiko? Yëˈko Satanás atsäämp putäämp ko nmastutëmë Diosë tyuunk, perë Jyobaa duˈunyëm xytsyojkëm ets të xypyokymyaˈkxëm (ijxkijpxyë mëdë 2 Korintʉ 2:5-7, 11).

14. ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm seguurë ko të xypyokymyaˈkxëmë Jyobaa?

¹⁴ Per waˈanë net nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts mbäät nˈity seguurë ko tëtsë Jyobaa xypyokymyeˈkxy?”. Pën mnayajtëëwëp duˈun, yëˈë myajnigëxëˈkypy ko Jyobaa të mbokymyeˈkxyëty. Mä rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm, diˈib pëtsëëm 1954 tnimaytyaky wiˈix xyyajnayjyäˈäwëm ko jatëgok xyyajkäˈäjëm tijaty ijty xyyajtëgoˈoyëm. Tyäˈädë rebistë jyënaˈany: “Waˈan duˈunyëm xytsyiptakxëm nˈëxmäjtsëm ti ijty xyyajtëgoˈoyëm mä kyajnëm ndëjkëm Dios mëduumbë”. Ets ta yˈakjënany: “Per kyaj dyuˈunëty. Këdii  mwinmay ko ninäˈä Jyobaa tkamaˈkxäˈäny ja poky kaytyey diˈib mduun, Satanás duˈunën meerë ttsoky parë mwinmayët. Ko mmëmadaˈagyëty diˈib myajtëgoyanëp etsë net mnayjyawëty mon tuk ets axëëk, yëˈë myajnigëxëˈkypy ko mijts kyaj mˈaxëkjäˈäyëty ets ko Jyobaa mbäät mbokymyeˈkxyëty. Per duˈunyëm mmënuˈkxtäˈäk winë ääw winë jot ets mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat parë mbokymyaˈkxëdët ets jatëgok xymyëdatët wäˈätsë mjot mwinmäˈäny. Mmëgäjpxë Dios duˈun extëm tuˈugë mixyuˈunk tmëgajpxy janääm jatsojkë tyeety ko ti jotmay tpääty, ets oy nyatimˈyëˈëyëmëty ja jotmay. Nanduˈun mijts, mmëgäjpx xëmë Jyobaa, pes yëˈë tuˈugë Dios diˈib paˈˈayoop ets mbudëkëyanëp”.

15, 16. ¿Wiˈix näägë nmëguˈukˈäjtëm nyayjyawëdë ko tnijawëdë Jyobaa tsyokëdë?

¹⁵ Mayë nmëguˈukˈäjtëm jotkujkmooyëdëp ko tnijawëdë Jyobaa tsyokëdë. Extëm nˈokpëjtakëm, tam nyëjkxnë tiempë mä tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ojts tkajpxy tuˈugë artikulo diˈib pudëjkë mëjwiin kajaa mä “La Biblia les cambió la vida”. Mä ja artikulo, jap tuˈugë toxytyëjkjäˈäy jyënany ko extëmë nety të jyaty të kyëbety mä jyukyˈäjtën, tsipë nety tmëbëkët ko tsojkëbë Jyobaa. Ets kanäk jëmëjt duˈun nyayjyäˈäwë oyë nety të jyanëbajnë. Per ko tpawinmääy wiˈixë Jesus jyuuybyëtsëëmë, yëˈë pudëjkë parë kyaj duˈun nyekywyinmääy. *

¹⁶ Okˈix wiˈix tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm pyudëjkë tyäˈädë eksperiensyë. Yëˈë jyënany: “Kots nˈënäˈkˈäjty, nnaytyukwinˈëˈënëtsë pornografía, per ojtsëts nˈëxmaty. Tyää näämnëm, tëts jatëgok xyyajkäˈäy. Tats nˈamdooyë naybyudëkë mëjjäˈäytyëjk ets tats kujk nmëmadaˈagyë tyäˈädë jotmay. Yëˈëjëty, duˈunëts xyˈanëëmëdë ko xytsyojkpëtsë Dios ets ko xypyaˈˈayoobëts. Per duˈunyëmëts näˈäty nnayjyawëty ko kyajts ntsobääty ets ko tsip parëtsë Dios xytsyokët”. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm tnimaytyaky ko jantsy pudëjkën extëm ja toxytyëjkjäˈäy jyënany wiˈixë nety nyayjyawëty. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jyënany: “Tyamnëmëtsë net njaygyukë ko pën winmaabyëts ko Jyobaa ninäˈäts xykyapokymyaˈkxäˈäny, duˈunxyëp extëmëts kyaj ngupëky kotsë Jesus ojts xykyuˈoogë parëts ja nboky ngaytyey yajmaˈkxët. Ndukaˈptutëtsë tyäˈädë artikulo parëts ngäjpxäˈäny etsëts nbawinmayaˈany  tëgok tëgokëts nyayjyawëdët ko kyajtsë Jyobaa xytsyoky”.

17. ¿Ti pudëjkë Pablo parë kyaj tnekymyëjeˈemtsyˈoˈky ja pyoky kyaytyey?

¹⁷ Ko nmëdoˈowëmë duˈumbë eksperiensyë yëˈë xytyukjamyajtsëmë apostëlë Pablo. Mä nety tkapanëjkxynyëmë Jesus, pokytyuun mëjwiin kajaa. Yëˈë jyamyajts wiˈixë nety axëëk të yˈadëˈëtsy, per kyaj yëˈë ojts dyaˈijnë mä jyot wyinmäˈäny (1 Tim. 1:12-15). Duˈun tˈijxy extëm tuˈugë regalë diˈibë netyë Dios të myoˈoyëty ko Jesus jyuuybyëtsëëmë (Gal. 2:20). Duˈuntsoo, kyaj tnekymyëjeˈemtsyˈoˈky ja poky kaytyey diˈibë nety të ttuny, ets niˈigyë tpëjtakyë wyinmäˈäny parë tmoˈoyaˈanyë Jyobaa diˈib mas oy.

18. ¿Ti të njäjtëm mä tyäˈädë artikulo?

¹⁸ ¿Ti të njäjtëm mä tyäˈädë artikulo? Myëduˈuk, ko njamyajtsëm diˈib oy, yëˈë Jyobaa ryegalë; per oy nuˈun jantsy oy të njukyˈäjtëm, mas niˈigyë yˈoyˈatäˈäny ja jembyë jukyˈäjtën diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm. Myëmajtsk, mbäät pën axëëk xytyuˈunëm, per ko kyaj nbëjkëˈkëmë akë, ta kyaj xynyaxkuwoonëyäˈänëm. Ets myëdëgëëk, ko njantsy pyokyjyäˈäwëm ti të nduˈunëm, mbäädë net kyaj nekymyëduˈunëmë Jyobaa agujk jotkujk. Pääty, tsojkëp nˈijtëm seguurë ko Jyobaa të xypyokymyaˈkxëm, duˈun extëmë Pablo.

19. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko mä ja jembyë jukyˈäjtën kyaj pën tnekyjyamyatsäˈäny tijaty tyam xyyajmoˈon xyyajtujkëm?

¹⁹ Ja jembyë jukyˈäjtën diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm, yˈitäˈäny winë xëëw winë tiempë. Ets jam, kyaj nyekymyinäˈäny mä jot winmäˈäny tijaty tyam axëëk xyyajnayjyäˈäwëm. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko mä taabë tiempë, “tijaty të nyaxy kyaj pën tnekyjyamyatsäˈäny” (Is. 65:17). Ta nmëguˈukˈäjtëm diˈib jantsy kanäk jëmëjt kujk tmëduunëdë Jyobaa ets të myëjjäˈäyëndë, per mä ja jembyë jukyˈäjtën, ta jatëgok jyëmbitäˈändë ënäˈk (Job 33:25). Pääty, nˈokpëjtakëm ja jot winmäˈäny mä ja jembyë jukyˈäjtën ets nˈoktuˈunëm tyam nuˈun nmadakëm parë mbäät jam nyajpatëm.