Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ

“Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗a”

“Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗a”

Ngaˇ Aˬmeˬliˇkaˬ laꞈ oˆ paw pyawˬ Kaiˇyaˇnaˬ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ ja˗eu Awˇliˬeˬlaˬ pu pu zaˬ˗ahˇ jawˇ˗eu ma. Heu pu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ 2,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗awˇ, heu pu˗ahˇ lawˬ hawˇ˗eu saˇ baoˬ neh maˬ ngeuˇ naˇ maˬ laˇ nya˗a.

Ngaˇ 1983 kʼoꞈ˗ahˇ dehꞈ le˗awˇ yaw nyiˇ ngeh ngaˇ jiˇ aˬ cawˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu tehꞈ ma. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ 10 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh, ngaˬ˗euˬ mawˇ do do lah ni naˇ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ neh nyiˬ kʼoꞈ naˇ tiˬ nah ngaˇ uˬ suˇ tuˇ laˇ ngeh, ngaˇ˗euˬ mawˇ do tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ luˆ nya ni pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Ngaˇ aˬ kuiˇ aˇ naˆ ni luˆ kʼawꞈ, gʼaˬ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ ahˇ nya. Teu nah˗ahˇ neh naˇ, ngaˇ gaˇ ma maˬ paˇ cah nya ni pyeuꞈ˗iˇ˗euˬ uˬ taꞈ, ngaˬ˗euˬ mawˇ do jiˇ maˬ paˇ huiˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, nymˬ˗mˇ keuˆ ni ngaˬ˗euˬ mawˇ do zaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu meh.

Ngaˇ iˇ kahˇ˗ahˇ naˇ naˇ jawˇ˗eu ba la 2 siˬ 3 siˬ byah laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ 2 gʼaˬ nga pehˬ nymˇ˗ahˇ oe˗euˬ meh. Aˬ myah myah naˇ, ngaˇ tsawˇ haˬ deuˬ nga pehˬ nymˇ˗ahˇ oe ngeh, cehˆ yaꞈ iˇ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ Saˇ kiˇ heu nyiˬ gʼaˬ oe ngeh, ngaˇ maˬ cehˆ yaꞈ˗iˇ ni aˬ yawꞈ nyaꞈ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ le˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ aˇ kʼoꞈ 5 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh ngaˬ neh gaˬ haw˗euˬ jeˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ laˇ nya. Teu ngeh Suˇliˬnamˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ Yeˬdaˬyoˇ lehˇ kuˇ˗eu miˇshaˬnaˬliˬ tiˬ gʼaˬ nga maꞈ˗euˬ pu˗ahˇ ba la tiˬ siˬ tiˬ poˆ gʼa laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ ngaˬ da˗ahˇ jiˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh, ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya leˇ dui dui miˇ˗a. Tiˬ poˆ na ngaˬ piˬ hawˇ˗eu ngaˬ bawˇ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ bawˬ dzaˬ gaˇ sheuˬ iˬ˗eu meh. Teu ngeh nah nga pehˬ˗euˬ nymˇ˗ahˇ gʼa laˇ˗eu Poˇleꞈ˗siˬ, ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ miˇ˗a laˬ lehˇ cawˬ laˇ ngeh, ngaˇ dzaw ma lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma.

Poˇleꞈ˗siˬ aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ Jaˇtaˬ˗suiꞈ sheuˬ˗awˇ ngaˇ jawˇ gaˇ gʼa laˇ˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ ngaˇ sahˬ boꞈ maˬ gui nya nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ gui nya laˇ ni mehˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, tiˬ kʼehˬ naˇ ngaˇ gui nya laˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ nah keuˆ laˇ ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ ngaˬ˗ahˇ Suˇliˬnamˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ iˇ lehˇ sahˬ boꞈ laˇ ngaˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, Awˇliˬeˬlaˬ pu˗ahˇ ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ laꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ paˇ jawˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬbawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a.

Teu gaˇ neh tiˬ kehˬ naˇ, Paw˗iˬ lehˇ kuˇ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ, Awˇliˬeˬlaˬ˗ahˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nga maꞈ˗euˬ pu˗ahˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ ngeh, ngaˬ˗ahˇ mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, ngaˇ uiˇ˗eu miˇ neh, “Aˬ jeˬ miˇ neh uiˇ de” lehˇ naˇ haˬ laˇ˗eu meh. Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ aˬ dui maꞈ˗ahˇ, aˬ geu jeˬ shaˇ mawꞈ ta? lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ dzaw jiˇ˗awˇ, “Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gaˇ sheuˬ gʼeh˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ a lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ ui cuiˆ dzaw dzeuˇ maˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ ngaˇ aˬ jeˬ miˇ nehˇ maˬ paˇ dzaw daˆ leꞈ˗euˬ lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ paˇ dmˬ teu dmˬ laꞈ kʼoeˇ dzeˇ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ dzaw nehˬ jiˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kehˬ naˇ aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ yawˬ gaˇ yawˬ mˇ˗iˇ lehˇ sahˬ boꞈ za˗euˬ miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu gʼaˬ maˬ paˇ jawˇ˗euˬ meh.

2004 kʼoꞈ˗ahˇ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Gehˆgʼoiˬ hawˇ˗eu Yawˇshuˆ, Awˇliˬeˬlaˬ˗ahˇ ya laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ nga maꞈ˗euˬ pu˗ahˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ ngeh, ngaˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ miˇ˗a laˬ lehˇ naˇ haˬ ngeh, ngaˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ Zaˬ shiˬ nui gahˇ lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ aˇ dahꞈ beh gaˇ neh tiˬ poˆ paˇ mehˬ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ ngaˬ˗ahˇ dzeuˇ yaꞈ ngeh mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ mehˬ ngaˇ laˬ lehˇ siˬ nya mawꞈ nya. Gehˆgʼoiˬ ngaˬ˗ahˇ pu laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ jaˆ meh lehˇ ehˇ ngeh, ngaˇ iˇ kahˇ˗ahˇ neh maˬ iˇ doˆ˗eu 10 kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ kʼawꞈ, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ ya gaˬ ngeh ngaˬ˗ahˇ iˇ mawꞈ miˇ˗a. Ngaˇ laˆ lawˬ˗ahˇ nuiˇ luꞈ˗eu miˇ neh, Gehˆgʼoiˬ ngaˬ˗ahˇ sheuˬ laˬ laˇ˗awˇ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.

Kʼoeˇ gaˇ neh tiˬ kehˬ naˇ, Gehˆgʼoiˬ ngaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu dzaw nymˇ˗ahˇ jaˇ laˇ dawˆ ma laˬ lehˇ cawˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ “Nawˇ aˇ sehˇ maˬ muiˬ kʼawꞈ, dawˬ ngehˬ nya˗eu meh. Tiˬ nah nawˇ baˬ maꞈ˗euˬ mehˬ shi mehˬ nya laˇ˗eu yaw duˬ baw meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ teu naˇ, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗awˇ, nui kʼaˬ bi tsmˬ laˇ˗eu meh.

Ngaˇ Gehˆgʼoiˬ nehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ dahˬ beh iˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ pu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ ma yaw myaˬ kʼahˇ maˬ muiˬ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗euˬ laˆ lawˬ iˇ˗eu yaw shaˬ meh. Teu miˇ neh, ngaˇ Gehˆgʼoiˬ˗ahˇ ngaˬ˗ahˇ sheuˬ sheuˬ˗ehˇ cah nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ beuˆ tiˬ beuˆ tehꞈ˗ehˇ tsoꞈ˗eu myawˬ tawˬ˗eu laˆ lawˬ˗ahˇ ciˬ ahˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ ma. Heu naˇ muiˬ˗eu lehˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ 2005 kʼoꞈ, Oeˬ siˬ ba la˗ahˇ ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ gaˇ neh tiˬ kehˬ naˇ, mehˇ nmˇ deu ngaˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ hawˇ˗eu teˇ saˇ keu ka deuˬ˗ahˇ haw nya ni dzaw nehˬ laꞈ˗euˬ meh.

2007 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˬ da lawˬ dziˬ luꞈ ngeh, laˆ tahˬ laˆ naˇ˗euˬ baˬ da neh shiˇ˗euˬ meh. Teu ngeh ngaˬ ha ma zaˬ nui ma cawˆ dui dui˗euˬ ma. Mehˇ nmˇ Gehˆgʼoiˬ ngaˬ ha nehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ gui nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ neh 2 kʼoꞈ naˇ, ngaˬ ha nui ma cawˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ paˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ ma. Gehˆgʼoiˬ jiˇ lawˬ dziˬ luꞈ ngeh, laˆ tahˬ laˆ naˇ˗awˇ shiˇ˗euˬ meh.

Nga maꞈ˗euˬ aˇ muˇ muˇ zaˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Teu ngeh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ paˇ dzeˇ laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ jiˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu tehꞈ meh. Gehˆgʼoiˬ shiˇ˗euˬ heu naˇ, ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗euˬ gaˬ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni caw ba˗awˇ, ngaˇ kʼaˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ caw ba˗eu meh. Aˬ yawꞈ shiˇ˗euˬ heu myaˆ nah naˇ ngaˬ˗ahˇ bawˬ dzaˬ ngeh Loꞈ˗eu nymˇgoˇ gui lehˇ biˇ doˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˇ aˇ deuˆ 2 deuˆ˗ahˇ gui gʼaˬ ngeh, ngaˬ˗euˬ myaˆ biˇ yoeˇ le˗awˇ ngoeˇ˗eu maˬ naˬ leˇ nya˗eu miˇ neh, sehˆ geu˗ahˇ neh oe ka˗euˬ ma.

Aˇ muˇ yawˬ muˇ yawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ Awˇliˬeˬlaˬ˗ahˇ caw ba laˇ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ maˬ gaˇ laˇ miˇ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Beˬdeˬlaˇ jiˇ ni Koˇjoˬ lehˇ kuˇ˗eu dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ nga maꞈ˗ahˇ bi caw ba laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ ngaˬ ma hawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ aˬ nyiˇ jiˇ ni Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. 2015 kʼoꞈ, Smˇ siˬ ba la˗ahˇ ngaˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ ya pyeuꞈ laˇ˗awˇ tiˬ kehˬ naˇ baˬ maꞈ˗euˬ mehˬ shi ya meh dahˬ beh˗euˬ ma. Teu ngeh nah ngaˬ˗ahˇ dzeuˇ yaꞈ˗euˬ yaw myaˬ kʼoꞈ˗ahˇ Gehˆgʼoiˬ neh “Tiˬ nah nawˇ baˬ maꞈ˗euˬ mehˬ shi mehˬ nya laˇ˗eu yaw duˬ baw meh” lehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ noeˬ doˆ laˇ˗awˇ myaˆ biˇ dahˬ le˗euˬ meh.

Ngaˇ JW tiˬbiˬ˗ahˇ ya haw ngeh, ngaˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ jawˇ ngaˇ lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ sehˇ maˬ muiˬ˗eu kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ gʼawˬ mya jeˬ mˇ nya˗eu meh. Ngaˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni gʼawˬ mya jeˬ mˇ nya˗eu ma. Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ kʼaˇ mˇ nehˬ nya˗eu jeˬ mˇ nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗euˬ ma. 2019 kʼoꞈ, Gʼoeˬ siˬ ba la˗ahˇ ngaˇ tiˬ jawˇ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ haw˗euˬ jeˬ ya gaˬ˗euˬ ma. Ngaˇ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ 40 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni jawˇ˗eu nga maꞈ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ ya geuꞈ˗euˬ ma.

Ngaˇ ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ laꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ guiˬ lahˬ kʼaˇ huiˬ mawꞈ dzehˬ˗eu gʼaˬ naˇ, ngaˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ pyeuꞈ meh.

a Paˇ dmˬ heu dmˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ neh jahˇ doˆ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ maˬ paˇ jahˇ meh.