1-2. Lisubilo nshi ilisuma nga nshi ilyo Abena Kristu ba cine bakwata?

ISUBILO lyalicindama nga nshi. Abantu bamo balasubila ukuti bakaba ne nsansa mu cupo, bakakwata abana abakaba no bumi ubusuma, nelyo bakapola ku bulwele balwala. Na ifwe fwe Bena Kristu tulasubila ifi fintu. Nomba kwaliba ifyacindama nga nshi ifyo tusubila ifyacila pali ifi. Tulasubila ukwisaikala umuyayaya, kabili tulasubila no kuti balupwa lwesu ne fibusa fyesu abafwa bakabuushiwa.

² Umutumwa Paulo alandile ukuti: “Nalicetekela Lesa . . . ukuti kukaba ukubuuka kwa balungama na bashalungama.” (Imil. 24:15) Paulo te wabalilepo ukulanda pe subilo lya kubuuka. Umubomfi wa kwa Lesa uwa ku kale Yobo na o alilandile pe subilo lya kubuuka. Alishininkishe ukuti Lesa akamwibukisha no kumubuusha ku bafwa.—Yobo 14:7-10, 12-15.

3. Cinshi ifyaba muli 1 Abena Korinti icipandwa 15 fingatukoselesesha?

³ “Ukubuushiwa kwa bafwa” kwaba pa “masambililo ya kutendekelako” ayo Abena Kristu ba cine bonse basuminamo. (Heb. 6:1, 2) Ifyo Paulo alandile pe subilo lya kubuuka fyaba muli 1 Abena Korinti icipandwa 15. Ifyo alandile fifwile fyalikoseleshe sana Abena Kristu abaliko mu nshiku sha batumwa. Te mulandu ne nshita yapitapo ukufuma apo twasuminine ukuti kukaba ukubuuka, ifyaba muli 1 Abena Korinti icipandwa 15 kuti fyatukoselesha kabili kuti fyakosha ne subilo lyesu ilya kuti kukaba ukubuuka.

4. Cinshi cingalenga twashininkisha ukuti balupwa lwesu ne fibusa abafwa bakabuuka?

⁴ Filya Yesu Kristu abuushiwe filenga twashininkisha sana ukuti balupwa lwesu ne fibusa abafwa bakabuushiwa. Ukubuushiwa kwa kwa Yesu kwali pa “mbila nsuma” iyo Paulo abilile  ku bena Korinti. (1 Kor. 15:1, 2) Na kuba Paulo alandile ukuti nga ca kutila Umwina Kristu tasumina ukuti Yesu alibuukile, ninshi icitetekelo cakwe ca fye. (1 Kor. 15:17) Ukusumina ukuti Yesu alibuukile, e kwingalenga twaba ne subilo lya kuti abafwa bakabuuka.

5-6. Bushe amashiwi yaba pali 1 Abena Korinti 15:3, 4 yatukuma shani?

⁵ Ilyo Paulo atendeke fye ukulanda pa kubuuka, alilandile pa fishinka fitatu: (1) “Kristu afwilile imembu shesu.” (2) “Alishiikilwe.” (3) “Pa bushiku bwalenga shitatu alibuukile ukulingana ne fisosa Amalembo.”—Belengeni 1 Abena Korinti 15:3, 4.

⁶ Bushe imfwa ya kwa Yesu, ukushiikwa, e lyo no kubuuka kwakwe fyatukuma shani? Kasesema Esaya asobele ukuti Mesia bali no ‘kumuputula ku calo ca ba mweo.’ Kabili ‘ali no kushiikilwa pamo na babifi.’ Nomba kwali na fimbi ifyali no kucitika. Esaya alandile no kuti Mesia ali no kusenda “ulubembu lwa bantu abengi.” Yesu alisendele ulubembu ilyo apeele ubumi bwakwe nge cilubula. (Esa. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Rom. 5:8) Kanshi imfwa ya kwa Yesu, ukushiikwa e lyo no kubuushiwa kwakwe, filalenga twakwata isubilo lya kulubuka ku lubembu ne mfwa, e lyo ne lya kwisaba pamo na balupwa lwesu ne fibusa fyesu abafwa na kabili.

7-8. Cinshi cilenga Abena Kristu bashininkishe ukuti Yesu alibuushiwe?

⁷ Pa kuti tusumine ukuti abafwa bakabuuka, tufwile ukushininkisha ukuti Yesu alibuukile. Cinshi cingalenga twashininkisha ukuti Yehova alibuushishe Yesu?

⁸ Kwali abengi abamwene Yesu ilyo abuushiwe, kabili balishimikileko na bantu bambi. (1 Kor. 15:5-7) Uo Paulo abalilepo ukulumbula uwamwene Yesu ilyo abuukile, ni Petro (Kefasi). Abasambi nabo balilandile ukuti ilyo Yesu abuushiwe, Petro alimumwene. (Luka 24:33, 34) Kabili Paulo alandile ukuti, abatumwa “12” nabo balimwene Yesu ilyo abuukile. Lyena Kristu “amoneke ku ba bwananyina abacilile 500 bonse pamo,” nalimo pa kukumana kwaliko ku Galili uko balandapo muli Mateo 28:16-20. Na kabili Yesu “amoneke kuli Yakobo,” nalimo ndume nankwe uushasumine pa kubala ukuti Yesu ali ni Mesia. (Yoh. 7:5) Pa numa ya kumona Yesu ilyo abuushiwe, Yakobo alicetekele ukuti Yesu e wali Mesia. Ilyo Paulo alelemba iyi kalata nalimo mu mwaka wa 55 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, abengi abamwene Yesu ilyo abuushiwe ninshi epo bacili. Kanshi bonse abaletwishika ukuti Yesu alibuukile balingile ukuyabepusha.

9. Finshi na fimbi ifyo Baibolo yalanda pa Imilimo 9:3-5 ifyalengele Paulo ashininkishe sana ukuti Yesu alibuushiwe?

⁹ Ilyo papitile inshita Yesu alimoneke na kuli Paulo. (1 Kor. 15:8) Ilyo Paulo (Sauli) aleya ku Damaseke alyumfwile ishiwi lya kwa Yesu ninshi alibuushiwa, kabili alimwene Yesu mu cimonwa ninshi ali mu muulu. (Belengeni Imilimo 9:3-5.) Ifi ifyacitikile Paulo fyalangile ukuti cine cine Yesu alibuushiwe.—Imil. 26:12-15.

10. Bushe filya Paulo ashininkishe sana ukuti Yesu alibuukile fyalengele alacita finshi?

¹⁰ Abantu bamo bali no kufwaisha ukumfwa ifyo Paulo alelanda, pantu inshita imo Paulo alecusha Abena Kristu ilyo Yesu talamoneka kuli ena. Ilyo Paulo ashininkishe ukuti Yesu alibuukile, alibombeshe ukwebako abantu pa kuti nabo bashininkishe ukuti Yesu alibuukile. Ilyo Paulo aleshimikila abantu icine ca kuti Yesu alifwile kabili alibuushiwe, aleshipikisha ilyo balemuma ifikoti, ilyo  balemupoosa mu fifungo, kabili alishipikishe na lintu ubwato alimo bwabundile. (1 Kor. 15:9-11; 2 Kor. 11:23-27) Paulo alishininkishe sana ukuti Yesu alibuukile ica kuti ali-ipeleshe no kufwilapo pa kwebako abantu pali ici cishinka. Bushe ifi aba Abena Kristu ba kubalilapo bashininkishe ukuti Yesu alibuukile, tafilenga na imwe mwashininkisha sana ukuti Yesu alibuukile? Kabili bushe tafikosha isubilo lyenu ilya kuti abafwa bakabuuka?

11. Finshi nalimo fyalengele bamo abali mu musumba wa Korinti beishiba icine pa kubuuka?

¹¹ Abantu bamo abaleikala mu musumba wa Korinti uwa baGriki tabaishibe icine pa kubuuka, ica kuti balelanda no kuti “abafwa tabakabuuke.” Cinshi calengele? (1 Kor. 15:12) Abasambilile amano ya buntunse abaleikala mu Atena, umusumba na umbi uwa baGriki, balesuusha filya Abena Kristu basumine ukuti Yesu alibuushiwe. Ici cali no kulenga abantu na bambi mu Korinti ukulatontonkanya ifi fine. (Imil. 17:18, 31, 32) Bamo baleti ukulanda ukuti abafwa bakabuuka yali ni nsoselo fye iyalolele mu kuti umuntu nga alecita imembu, ninshi ‘alifwa,’ e lyo nga aba Umwina Kristu ninshi ‘abuuka.’ Te mulandu ne calengele besumina mu kubuuka, ifi bashasumine ukuti abafwa bakabuuka fyalengele icitetekelo cabo ukuba ica fye. Nga ca kuti Lesa tabuushishe Yesu ninshi ne cilubula tacalipilwe, kabili abantu bonse nga tabalubulwa ku lubembu. Kanshi abantu abalekaana ukuti abafwa tabakabuuke, tabakwete isubilo lya cine.—1 Kor. 15:13-19; Heb. 9:12, 14.

12. Ukulingana na 1 Petro 3:18, 22, bushe ukubuuka kwa kwa Yesu kwapusana shani no kubuuka ukwaliko ilyo ashilafwa?

¹² Paulo alishibe ukuti ‘Kristu alibuukile ku bafwa.’ Ukubuuka kwa kwa Yesu kwalicilile pa kubuuka konse ukwacitike ilyo Yesu talafwa, pantu balya ababuukile balifwile na kabili. Paulo atile Yesu ali “e cisabo ca ntanshi ku bafwa.” Bushe Yesu ali shani icisabo ca ntanshi ku bafwa? E wabalilepo ukubuushiwa no kuba icibumbwa ca mupashi, kabili e wabalilepo ukubuukila ku muulu.—1 Kor. 15:20; Imil. 26:23; belengeni 1 Petro 3:18, 22.

13. Bupusano nshi ubwaba pali Adamu na Yesu ubo Paulo alandilepo?

¹³ Bushe imfwa ya muntu umo kuti yalenga shani abantu abengi nga nshi ukuba no mweo? Paulo alyaswike ici icipusho ukwabula ukupita na mu mbali. Alondolwele ubupusano bwaba pa fyacitikila abantunse pa mulandu ne fyo Adamu acitile, e lyo ne fikacitika ku bantunse pa mulandu ne lambo lya kwa Kristu. Paulo alandile pali Adamu ukuti: “Mu muntu umo e mwaishiile imfwa.” Ilyo Adamu abembwike ali-iletelele umwine kabili aliletelele na bana bakwe bonse. Tulacula pa mulandu wa kuti Adamu taumfwilile Lesa. Nomba apo Lesa alibuushishe Yesu, twalikwata isubilo lya kuti ifintu fikawama ku ntanshi! ‘Ukubuuka kwa bafwa kukeshila mu muntu umo,’ Yesu. Paulo atile: “Pantu filya fine fye bonse bafwila muli Adamu, e fyo na bonse bakalengelwa aba mweo muli Kristu.”—1 Kor. 15:21, 22.

14. Bushe Adamu akabuushiwa? Londololeni.

¹⁴ Ni mwi Paulo aloseshe ilyo atile “bonse bafwila muli Adamu”? Paulo alelanda pa bantunse bonse abapyana ulubembu no kukanapwililika ukufuma kuli Adamu, kabili ici calenga balefwa. (Rom. 5:12) Adamu taba pa “bakalengelwa aba mweo muli Kristu.” Pa mulandu wa kuti ali uwapwililika kabili taumfwilile Lesa ku mufulo fye, ilambo lya kwa Kristu talyakabombe pali ena. Ifyacitikile Adamu e fikacitikila na bonse  abo “Umwana wa muntu” akapingula ukuti ni “mbushi,” e kutila “abakonaulwa umuyayaya.”—Mat. 25:31-33, 46; Heb. 5:9.

15. Ni bani ababa muli ‘bonse abakalengwa aba mweo’?

¹⁵ Moneni ukuti Paulo atile “bonse bakalengelwa aba mweo muli Kristu.” (1 Kor. 15:22) Paulo alembele kalata ku Bena Kristu basubwa abaleikala mu Korinti, abali no kubuukila ku bumi bwa ku muulu. Balya Abena Kristu bali “abasangululwa muli Kristu Yesu, abaitwa ukuba aba mushilo.” Kabili Paulo alandile no kuti “baafwila muli Kristu.” (1 Kor. 1:2; 15:18; 2 Kor. 5:17) Muli kalata imbi iyo Paulo alembele alandile ukuti: “Abapalana na [Yesu] mu mfwa yakwe, bakapalana nankwe na mu kubuuka kwakwe.” (Rom. 6:3-5) Ilyo Yesu abuukile ali icibumbwa ca mupashi kabili alibwelelemo ku muulu. Ifi fine e fyo cikaba na kuli bonse abo Paulo aitile ukuti “abaafwila muli Kristu,” e kutila Abena Kristu basubwa bonse.

16. Ni mwi Paulo aloseshe ilyo aitile Yesu ukuti “icisabo ca ntanshi”?

¹⁶ Paulo alembele ukuti Kristu ali “cisabo ca ntanshi ku bafwa.” Muleibukisha ukuti abantu bamo pamo nga Lasaro balibuukile no kutwalilila ukwikala pano isonde. Lelo Yesu e wabalilepo ukubuuka no kuba icibumbwa ca mupashi, e lyo no kupokelela umweo wa muyayaya. Paulo apashenye Yesu ku fisabo fya ntanshi ifyo abena Israele balepeela kuli Lesa. Na kabili filya Paulo aitile Yesu ukuti “icisabo” ca ntanshi, aloseshe mu kuti pa numa abantu na bambi bali no kubuukila ku muulu. Abatumwa e lyo na bantu bambi “abaafwila muli Kristu,” nabo bali no kukonka Yesu. Mu kupita kwa nshita nabo bali no kubuuka no kuya ku muulu nga fintu cali kuli Yesu.

17. Ni lilali “abaafwila muli Kristu” bali no kupokelela icilambu cabo ica ku muulu?

¹⁷ Ilyo Paulo alelembela abena Korinti kalata, ninshi “abaafwila muli Kristu” tabalatendeka ukubuukila ku muulu. E co Paulo alelanda pa nshita ya ku ntanshi, atile: “Onse akabuuka ukulingana ne bumba abamo: Mu fisabo fyabalilapo ukupya, uwa ntanshi ni Kristu; e lyo pakakonke aba kwa Kristu muli ilya nshita akabapo.” (1 Kor. 15:23; 1 Tes. 4:15, 16) Pali ino nshita tuleikala mu nshita ‘ya kubapo kwa kwa Kristu.’ Kanshi abatumwa e lyo na Bena Kristu bambi abasubwa abafwile, balelolela inshita ya kubapo kwa kwa Kristu pa kuti bakapokelele icilambu cabo ku muulu e lyo no ‘kupalana na Yesu mu kubuuka kwakwe.’

18. (a) Finshi twingalandila ukuti kukaba ukubuuka na kumbi ukukakonka pa kubuukila ku muulu? (b) Finshi tusambilila pe lembo lya 1 Abena Korinti 15:24-26 pa fikacitika ku muulu?

¹⁸ Nomba cikaba shani ku Bena Kristu ba cishinka bonse abashisubila ukuya mu kwikala ku muulu pamo na Kristu? Nabo bene balikwata isubilo lya kubuuka. Baibolo itila Paulo e lyo na bambi abaya ku muulu, baba mu “kubuuka kwa ku bafwa ukwa kubalilapo.” (Fil. 3:11) Ici cilanga fye ukuti ninshi kufwile ukuba ukubuuka na kumbi. Ifi fyaumfwana ne fyo Yobo alandile ukuti e fyali no kucitika kuli ena ku ntanshi. (Yobo 14:15) “Aba kwa Kristu muli ilya nshita akabapo” bakaba pamo na Yesu ku muulu ilyo akonaula amabuteko yonse no butungulushi bonse na maka. Kabili “umulwani wa kulekeleshako . . . , imfwa,” na o bakamonaula. Bonse abakabuukila ku muulu tabakabale abafwa. Nomba cikaba shani ku bashakabuukile ku muulu?—Belengeni 1 Abena Korinti 15:24-26.

19. Finshi bonse abakekala pe sonde bafwile ukulaenekela?

¹⁹ Finshi bonse abakekala pe sonde bafwile ukulaenekela? Bafwile ukulaenekela ukuti ifyo Paulo alandile fikacitika. Paulo atile: “Nalicetekela Lesa . . . ukuti kukaba ukubuuka kwa balungama na bashalungama.” (Imil. 24:15) Ukwabula no kutwishika umuntu uushalungama te kuti aye ku muulu. Kanshi aya amashiwi Paulo alandile yalelanda pa bakabuukila pe sonde.

20. Bushe isubilo lyenu lyakoshiwa shani?

²⁰ Ukwabula no kutwishika “kukaba ukubuuka”! Abakabuukila pe sonde, bakalaenekela ukwikala pano pene pe sonde umuyayaya. Kuti mwacetekela ukuti ifi fikacitika. Ili isubilo kuti lyamusansamusha nga mwatontonkanya pali balupwa lwenu ne fibusa fyenu abafwa, bakabuuka ukufuma ku bafwa ilyo Kristu pamo na bambi “bakateka . . . imyaka 1,000.” (Ukus. 20:6) Na imwe kuti mwaba ne subilo lya kuti nga mwafwa ilyo imyaka 1,000 ishilatendeka mukabuushiwa. Ili “isubilo taliseebanya.” (Rom. 5:5) Kuti lyalenga mwaba abakosa e lyo no kuba ne nsansa ilyo mulebombela Lesa pali ino nshita. Lelo kwaliba na fimbi ifyo twingasambilila muli 1 Abena Korinti icipandwa 15 ifyo tukalandapo mu cipande cikonkelepo.