1-2. Emhin kpataki nela ene ga Osẹnobulua khuaẹloghe?

EMHIN kpataki nọn nin mhan rẹ ha mhọn emhin nin mhan khuaẹloghe bhi iẹnlẹn. Ẹbho eso khuaẹloghe ẹghe nin ele ha rẹ ha mhọn azagba-uwa nọnsele yẹ ghọnghọn, bi ẹghe nin ele ha rẹ ha mhọn imọn ne daanlan. Ẹbho ne khọnmhọn guanọ nin egbe kẹ daan ele. Mhan yẹ khuaẹloghe ene emhin nan. Ọkpakinọn, emhin ne ke okhun nẹ nin mhan khuaẹloghe hi, iẹnlẹn ọsi ighegheghe nin mhan ha miẹn bhi ẹghe odalo, bi ẹghe nin eria nin mhan hoẹmhọnlẹn ha rẹ riọkpanọ bhi uu.

² Paul nin odibo da yọle: “Imẹn mhọn iruduba da Osẹnobulua, . . . ghe ariọkpanọ bhi uu dẹ ha ribhọ, ọsi ene khiale bi ene bha khia.” (Acts 24:15) Ọ iyi Paul ọria nin ọhẹnhẹn nọn ka tale ghe, ọle mhọn iruduba ghe a dẹ riọ ẹbho kpanọ bhi uu. Job ka yẹ ta iriọ. Ọle da tale ghe, ọle mhọn iruduba ghe, Osẹnobulua dẹ ye ọle re, yẹ riọ ọle kpanọ bhi uu.​—Job 14:​7-10, 12-15.

3. Be Corinthians nin ọhẹnhẹn, uhọnmhọnlẹn 15 ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ?

³ Ẹmhọn ariọkpanọ bhi uu deba iman-emhin kpataki ọsi Kristiẹn. (Heb. 6:​1, 2) Emhin kẹkẹ nin Paul tale rẹji ariọkpanọ bhi uu, Corinthians nin ọhẹnhẹn, uhọnmhọnlẹn 15, ọle a gbẹn ele ọi. Emhin nin ọle gbẹn re izebhudu nin Kristiẹn ne ha nyẹnlẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn. Emhin nan tẹmhọnlẹn bhi ọne uhọnmhọnlẹn nin bhi Baibo dẹ wo sabọ rẹkpa mhan deziẹn. Ọ dẹ yẹ sabọ ziẹn ikhuaẹloghe nin mhan mhọnlẹn.

4. Emhin nela zẹle nin mhan da mhọn ikhuaẹloghe ghe, ẹbho nesẹmhan ne yu dẹ sabọ riọkpanọ bhi uu?

⁴ Ranmhude Jesu riọkpanọ bhi uu, mhan mhọn iruduba ghe, eria nesẹmhan ne yu dẹ riọkpanọ. Ariọkpanọ nọnsi Jesu deba ọta nọn mhẹn nin Paul taman ibhokhan iCorinth. (1 Cor. 15:​1, 2) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọle da tale ghe, ahamiẹn Kristiẹn bha rẹọbhọ ghe Jesu gene riọkpanọ bhi uu, urẹọbhọ nọnsọle de  ihoho a. (1 Cor. 15:17) Ranmhude mhan rẹọbhọ ghe Jesu riọkpanọ bhi uu, ọle zẹle nin mhan da mhọn ikhuaẹloghe ghe, ẹbho ne yu dẹ yẹ riọkpanọ bhi ẹghe odalo.

5-6. Elele nela mhan ha sabọ miẹn bhi ebi a tẹmhọnlẹn bhi 1 Corinthians 15:​3, 4?

⁵ Ẹghe nin Paul rẹ munhẹn ha tẹmhọn ariọkpanọ bhi uu, ọle da sounun bhi emhin ea. Ene emhin hi: (1) Jesu yu ọbhi olukhọ nọnsẹmhan. (2) A da re ọle tọ. (3) Beji akhasẹ tale, a da riọ ọle kpanọ bhi uu ọ ki ha yi ikpẹdẹ ea nan re ọle tọ.​—Tie 1 Corinthians 15:​3, 4.

⁶ Elele nela mhan ha miẹn ranmhude a gbe iJesu a, a re ọle tọ, yẹ riọ ọle kpanọ bhi uu? Isaiah nin akhasẹ da tale ghe, a dẹ gbe iMezaya a, yẹ re ọle tọ bhi ẹwẹ eria ebe. Ọle da yẹ tale ghe, Mezaya dẹ re olukhọ nọnsi ẹbho ne bunbun kie. Be iJesu rẹ lu ọnan yẹ? Ọnan ọle lu ẹghe nin ọle rẹ yu ọbhi olukhọ nọnsẹmhan. (Isa. 53:​8, 9, 12; Matt. 20:28; Rom. 5:8) Bhiriọ, ranmhude a gbe iJesu a, a re ọle tọ, yẹ riọ ọle kpanọ bhi uu, mhan mhọn ikhuaẹloghe ghe, a dẹ kpe olukhọ nọnsẹmhan kua yẹ miẹn mhan fan bhi obọ uu. Sẹyẹ, mhan mhọn ikhuaẹloghe ghe, a dẹ riọ ẹbho nesẹmhan ne yu kpanọ bhi uu.

7-8. Be rẹkpa iKristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn rẹ rẹọbhọ ghe Jesu gene riọkpanọ bhi uu?

⁷ Ọkuẹsẹ mhan sabọ rẹọbhọ ghe ariọkpanọ bhi uu dẹ gene sunu, ọkhẹke nin mhan ka rẹọbhọ ghe Jesu gene riọkpanọ bhi uu. Be re imhan rẹọbhọ ghe Jehova gene riọ iJesu kpanọ bhi uu?

⁸ Ẹbho ne bunbun daghe iJesu ẹghe nan rẹ riọ ọle kpanọ fo, ele da yẹ ha tale man ẹbho. (1 Cor. 15:​5-7) Peter (Cephas) hi ọria nin ọhẹnhẹn nin Paul ka sounun ọlẹn ghe, ọ daghe Jesu ẹghe nin Jesu rẹ riọkpanọ fo. Edibo nesi Jesu ebhebhe yẹ tale ghe Peter daghe iJesu. (Luke 24:​33, 34) Sẹyẹ, etuegbe nesi Jesu daghe iJesu ẹghe nin ọle rẹ riọkpanọ fo. Rẹ deba ọnan, Jesu da yẹ zegbere man ene rẹkhan ọlẹn ne bun gbera itue 500. Asabọmiẹn ikolo nin Jesu mhanmhanlẹn bhi Galilee ọnan da sunu. Matthew 28:​16-20, ọle a da tẹmhọn ọne ikolo. Jesu yẹ zegbere man James. Asabọmiẹn James nin obhio ọle nọn bha ka rẹọbhọ ghe ọle hi Mezaya, ọle enan tẹmhọnlẹn. (John 7:5) Ọle ki daghe iJesu fo, ọle da ha mhọn urẹọbhọ da ọle. Ẹghe nin Paul rẹ gbẹn ebe je ibhokhan iCorinth bhi egbe ẹghe 55 C.E, ene bunbun bhi ẹwẹ ẹbho ne daghe iJesu ẹghe nin ọle rẹ riọkpanọ fo sẹyẹ ha nyẹnlẹn. Bhiriọ, ọria nọn bha rẹọbhi ebi ọle gbẹn dẹ sabọ dọ nọọn ene ẹbho nan.

9. Beji Acts 9:​3-5 rẹman, bezẹle nin Paul ha da sabọ tale ghe Jesu gene riọkpanọ bhi uu?

⁹ Akizẹbue, Jesu da zegbere man iPaul. (1 Cor. 15:8) Ẹghe nin Paul (Saul) rẹ ha khian iDamascus, ọle da họn urulu nọnsi Jesu. Ọle da yẹ miẹn imianlo. Bhi ọne imianlo, ọle da daghe iJesu bhi okhun. (Tie Acts 9:​3-5.) Ọne emhin nan nọn sunu ji Paul yẹ wo rẹman ghe Jesu gene riọkpanọ bhi uu.​—Acts 26:​12-15.

10. Be iPaul lu yẹ ranmhude ọle rẹọbhọ ghe Jesu gene riọkpanọ bhi uu?

¹⁰ Ranmhude Paul ka ha kpokpo iKristiẹn, ẹbho dẹ wo ha guanọ nin ele lẹn ebezẹle nin ọle da fi egbe denegbe ha tale ghe Jesu riọkpanọ bhi uu. Ọle da wo ha wẹnna kaka nin ọle rẹkpa ẹbho ebhebhe lẹn ọne ẹmhọanta nan. Beji ọle rẹ ha wewe ọle man ẹbho ghe, a riọ iJesu kpanọ bhi uu, ẹbho da wo ha kpokpo ọle. Ọle da wo ha ziẹngbe ugbemhin nin ẹbho ha gbe ọle. Ọle da ha ziẹngbe ighan nan mun ọlẹn fiọ. Ọle da sẹyẹ wo ha re iziẹngbe lu ọne iwẹnna nan, arẹmiẹn ẹgheso, okọ nin ọle na ọi beji ọle rẹ ha lu ọle gberuẹ bhi ẹdẹ. (1 Cor. 15:​9-11; 2 Cor. 11:​23-27) Ranmhude  Paul manman rẹọbhọ ghe Jesu riọkpanọ bhi uu, ofẹn bha ha mun ọlẹn ghe ọle dẹ yumhin sade ọle tẹmhọn ọlẹn. Ebi Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn ne daghe iJesu ẹghe nin ọle rẹ riọkpanọ fo bhi uu tale, dẹ sabọ ziẹn mhan urẹọbhọ ghe, Jesu gene riọkpanọ bhi uu. Ọ yẹ khẹke nin ọnan ziẹn urẹọbhọ nin mhan mhọnlẹn ghe, ariọkpanọ bhi uu dẹ gene sunu bhi ẹghe odalo.

11. Emhin eso nela ha sabọ zẹ nin ẹbho eso bhi Corinth bha da rẹọbhọ ghe ọria dẹ sabọ riọkpanọ bhi uu?

¹¹ Emhin nin ẹbho eso bhi Corinth ta rẹji ariọkpanọ bhi uu bha gba. Eso bhọ ki ha tale ghe ọria ida sabọ riọkpanọ bhi uu. Bezẹle? (1 Cor. 15:12) Ẹghe nin ẹbho eso ne manman lẹn ebe bhi agbaẹbho natiọle Athens rẹ họn ghe Jesu riọkpanọ bhi uu, ele da ha jiẹ. Asabọmiẹn ẹlo nin ene ẹbho nan rẹ ha ghe ẹmhọn ariọkpanọ bhi uu, ọle rẹso uwedẹ nin ẹbho eso bhi Corinth yẹ rẹ ha ghe ọle. (Acts 17:​18, 31, 32) Sẹyẹ, asabọmiẹn ẹbho eso da ha riale ghe arẹkhọkhọ, ọle a re ariọkpanọ bhi uu lu. Ele ki ha riale ghe, a dẹ sabọ yọle ọria nọn lu khọlọ yulu, sokpan, ọne ọria ha ki dọ kiẹn iKristiẹn, a ki yọle ghe, ọle riọkpanọ bhi uu ranmhude Osẹnobulua rẹhunmhan ọlẹn. Ihoho urẹọbhọ ọsi ibhokhan iCorinth khin sade ele bha rẹọbhọ ghe Jesu gene riọkpanọ bhi idin, aharẹmiẹn emhin zẹle nin ele bha da rẹọbhọ. Bezẹle nin mhan da ta iriọ? Ahamiẹn Osẹnobulua bha riọ iJesu kpanọ bhi uu, ọ rẹman ghe Jesu bha zọese nin mhan, ghe ẹkẹ olukhọ mhan sẹyẹ ye. Bhiriọ, ẹbho ne bha rẹọbhọ imhọn emhin soso nin ele ha khuaẹloghe.​—1 Cor. 15:​13-19; Heb. 9:​12, 14.

12. Beji 1 Peter 3:​18, 22 rẹman, be ariọkpanọ nọnsi Jesu rẹ dikẹ bhi ene sunu ọkuẹsẹ ọsi ọle sunu yẹ?

¹² Paul tobọle lẹnmhin ghe a riọ iJesu kpanọ bhi idin. Arẹmiẹn a riọ ẹbho eso kpanọ bhi uu ọkuẹsẹ a riọ iJesu kpanọ bhi uu, ariọkpanọ nọnsi Jesu ke okhun nẹ ranmhude ene eria nan riọkpanọ bhi uu kie yu. Paul da yọle ghe, Jesu hi ọria ọhẹnhẹn nan riọkpanọ bhi ẹwẹ ẹbho ne yu. Be iJesu rẹ yi ọhẹnhẹn bhi ẹwẹ ele yẹ? Ọle ọria ọhẹnhẹn nan riọkpanọ nin ọle ha mhọn egbe ọsi ẹlinmhin. Sẹyẹ, ọle hi ọria ọhẹnhẹn nọn na bhi ọne otọ nan ha khian okhun.​—1 Cor. 15:20; Acts 26:23; tie 1 Peter 3:​18, 22.

13. Beji Paul rẹman, ikẹkẹ nela ribhi ẹwẹ iJesu bi Adam?

¹³ Be uu ọsi otuọnkpa ha rẹ sabọ re iẹnlẹn nin ẹbho ne bunbun yẹ? Paul re ewanniẹn ọbhi ọne inọnta nan. Ọle da tẹmhọn ebe sunu ji mhan nin eria ranmhude olukhọ nọnsi Adam, bi emhin nin mhan ha sabọ miẹn rẹ na obọ iJesu Kristi. Paul da rẹman ghe, rẹ na obọ Adam, “ọle uu na vae.” Ẹghe nin Adam rẹ gbobọrauhi nọnsi Jehova, ọle da si uu ji egbe ọle bi imọn nin ọle ha biẹ. Ọne uu nan sẹyẹ wo sunu ji mhan rẹ sẹbhi ukpẹdẹ nin ẹlẹnan. Ọkpakinọn, ranmhude Osẹnobulua riọ ọmọn nọnsọle bhi uu, mhan mhọn iruduba ghe, emhin dẹ dia nọnsẹn bhi ẹghe odalo. Ranmhude ọnan, Paul da yọle: “Ariọkpanọ ọsi ene yu [dẹ] na bhi obọ okpea ọkpa vae. Beji ọrebhe rẹ ha yuno ranmhude Adam, iriọ a ha yẹ rẹ re ọrebhe ha nyẹnlẹn ranmhude iKristi.”​—1 Cor. 15:​21, 22.

14. A dẹ be riọ Adam kpanọ bhi uu? Gbotọle fanọn an.

¹⁴ Ẹghe nin Paul rẹ yọle ghe, “ọrebhe . . . yuno ranmhude Adam,” imhan nin eria ọle ha tẹmhọnlẹn. Bhi obọ Adam, mhan da le olukhọ bhi uku. Bhiriọ, mhan da dọ kiẹn eria nin egbe bha gba nan fo, mhan da yẹ ha yuno. (Rom. 5:12) Adam bha deba ẹbho ne ha miẹn iẹnlẹn ranmhude iKristi. Bezẹle? Izọese nọnsi Jesu bha gue olukhọ nọnsọle, ranmhude ọle tan ẹlo a gbobọrauhi nọnsi Osẹnobulua arẹmiẹn ọria  nọn gba fo ọle khin. Ọnan hi ebe ha yẹ sunu ji ẹbho nin Jesu tie ele ẹbhe. Ugbekhuelo ele ha miẹn.​—Matt. 25:​31-33, 46; Heb. 5:9.

15. Ẹbho eso nela Baibo ha tẹmhọnlẹn ẹghe nọn rẹ yọle ghe, a dẹ re “ọrebhe” ha nyẹnlẹn ranmhude iKristi?

¹⁵ Paul da yẹ ta ọta kpataki. Ọle da yọle “a [dẹ] . . . re ọrebhe ha nyẹnlẹn ranmhude iKristi.” (1 Cor. 15:22) Kristiẹn ne mhọn ikhuaẹloghe rẹ dọ deba iJesu gbẹloghe bhi okhun, ele Paul gbẹn ọne ebe nan je bhi Corinth. Ele da ha yi eria “nan kpe khia, ne deba iJesu Kristi ribhi okugbe, nan tiele ne dọ ha yi eria ne khiale.” Paul da yẹ tale ghe, eso bhi ẹwẹ ele “yulu rẹ kugbe deba iJesu Kristi.” (1 Cor. 1:2; 15:18; 2 Cor. 5:17) Bhi ebe ọbhebhe nin Paul gbẹn, ọle da tale ghe, ene “kugbe deba ọle bhi uwedẹ nin ọle rẹ yu,” dẹ yẹ “kugbe deba ọle bhi uwedẹ nin ọle rẹ riọkpanọ bhi uu.” (Rom. 6:​3-5) Egbe ẹlinmhin Jesu ki dọ ha mhọnlẹn beji Jehova riọ ọle kpanọ bhi uu. Ọle da yẹ fikie ha khian ẹgua-okhun. Inian ọ ha yẹ rẹ sunu ji ọrebhe ne kugbe deba iJesu. Ene ẹbho nan hi eria nin Jehova re ẹlinmhin nọn khiale zẹ.

16. Bezẹle nin Paul da yọle ghe, Jesu hi ọria ọhẹnhẹn nan riọkpanọ bhi ẹwẹ ẹbho ne yu?

¹⁶ Paul da gbẹn ghe, Jesu hi ọria ọhẹnhẹn nan ka riọkpanọ bhi ẹwẹ ẹbho ne yu. Hẹi yelea ghe ẹbho eso ribhọ nan ka riọkpanọ bhi uu ọkuẹsẹ Jesu bhọ yu. Ọkpa bhi ene ẹbho hi Lazarus. Ọrẹyiriọ, Jesu hi ọria ọhẹnhẹn nọn miẹn iẹnlẹn ọsi ighegheghe, yẹ ha mhọn egbe ẹlinmhin beji a riọ ọle kpanọ bhi idin. Mhan dẹ sabọ re ọle khọkhọ emhin-ekọnọ ọhẹnhẹn nin ibhokhan Izrẹl rọ, nin ele rẹ ha ze je iJehova. Sẹyẹ, Paul tiọle ọhẹnhẹn, ranmhude, ẹbho ebhebhe yẹ ribhọ nan ha riọkpanọ bhi uu nin ele dọ nyẹnlẹn bhi okhun. A dẹ yẹ riọ etuegbe nesi Jesu bi ẹbho ebhebhe ha khian okhun, beji a yẹ rẹ riọ iJesu kpanọ bhi uu.

17. Ẹghela a rẹ munhẹn ha riọ enanzẹle bhi uu diọbhi okhun?

¹⁷ Ẹghe nin Paul rẹ gbẹn ọne ebe nan ji Kristiẹn ne ha ribhi Corinth, Osẹnobulua bha sẹ munhẹn ha riọ enanzẹle kpanọ diọbhi okhun. Ọnan zẹle nin Paul da tale ghe, ẹghe odalo ọ ha rẹ munhẹn ha sunu. “Ọ dẹ ha yi ọsegbe-ọsegbe: Jesu Kristi hi ọhẹnhẹn. Ahakizẹbue, ọ ki sẹ ẹbho nesọle egbe bhi ẹghe nin ọle ha rẹ vae.” (1 Cor. 15:23; 1 Thess. 4:​15, 16) Ẹghe nin Jesu ha rẹ vae nin Baibo tẹmhọnlẹn, ọle mhan ki da nyẹnlẹn ẹlẹnan. Etuegbe nesi Jesu bi enanzẹle ne yuno ọkuẹsẹ ọne ẹghe nan vae bha wo riọkpanọ ha khian okhun. Idin ele ha ye. Sokpan ọne ẹghe ki sẹ, a da riọ ele kpanọ bhi uu bhi uwedẹ nan rẹ riọ iJesu kpanọ bhi uu.

18. (a) Bezẹle nin mhan ha da sabọ tale ghe, ariọkpanọ ọbhebhe dẹ yẹ ha ribhọ rẹ gbera ọsi enanzẹle? (b) Be 1 Corinthians 15:​24-26 yọle ghe ọ dẹ sunu bhi okhun?

¹⁸ Be bhọ ha ki sunu ji Kristiẹn nekẹle ne imhọn ọne ikhuaẹloghe rẹ dọ nyẹnlẹn bhi okhun? Ele dẹ yẹ riọkpanọ bhi uu. Baibo yọle ghe, Paul bi ẹbho nekẹle ne riọkpanọ ha khian okhun, “deba ene ha riọkpanọ bhi ariọkpanọ bhi uu nọn ha ka sunu.” (Phil. 3:11) Ọnan rẹman ghe, ariọkpanọ ọbhebhe dẹ ha ribhọ sade ọnan sunu fo. Ọnan wo diẹn mun emhin nin Job tale rẹji ẹghe odalo. (Job 14:15) Ene a ha riọkpanọ ha khian okhun bhi ẹghe nin Jesu ha rẹ vae, dẹ dọ deba ọle bhi okhun bhi ẹghe nin ọle ha rẹ vae dọ fuẹn ugbẹloghe ọsi eria a. Ẹghenin, uu ida yẹ ha ribhọ. Bhi ọsi ẹmhọanta, ẹbho nan ha riọkpanọ ha khian okhun ida yẹ sabọ yu ghẹdẹ. Ọkpakinọn, enekẹle kii?​—Tie 1 Corinthians 15:​24-26.

19. Be ẹbho ne da nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan khuaẹloghe?

¹⁹ Be ene da nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan khuaẹloghe? Ele dẹ sabọ ha khuaẹloghe ọta nin Paul tale ghe, “ariọkpanọ bhi uu dẹ ha ribhọ, ọsi ene khiale bi ene bha khia.” (Acts 24:15) Ọria soso nọn bha khia ida sabọ ha khian okhun. Bhiriọ, ariọkpanọ nọn ha sunu bhi ọne otọ nan, ọle Paul ha tẹmhọnlẹn.

20. Be emhin nin mhan zilo nyan ha rẹ sabọ ziẹn ikhuaẹloghe nọnsẹ yẹ?

²⁰ Edandan iribhọ ghe Osẹnobulua dẹ riọ ẹbho kpanọ bhi uu. Ene ọle ha riọkpanọ nin ele nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan dẹ miẹn iẹnlẹn ọsi ighegheghe. Ọkhẹke nin mhan rẹọbhọ ghe ọne ive nan dẹ gene munsẹ. Ọne ive nan dẹ sabọ ko uwẹ udu re sade ọria nin uwẹ hoẹmhọnlẹn yu. Ele dẹ riọkpanọ bhi uu ẹghe nin Jesu bi enanzẹle ha rẹ re ikpe uli rẹ gbẹloghe. (Rev. 20:6) Ọkhẹke nin uwẹ yẹ ha mhọn ọne iruduba ghe, ahamiẹn ghe uwẹ yu, uwẹ dẹ riọkpanọ bhi uu. Ọne ikhuaẹloghe nan ida ba uwẹ ku. (Rom. 5:5) Ọne ikhuaẹloghe dẹ sabọ mun mhan ziẹn bhi oga nọnsi Osẹnobulua. Emhin ebhebhe yẹ ribhọ nin mhan ha sabọ luẹ bhi Corinthians nin ọhẹnhẹn, uhọnmhọnlẹn 15. Ele mhan da zilo nyan bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe.