1-2. Athũkũmi ma Yeova me na wĩkwatyo wĩva mũseo mũno?

WĨKWATYO nĩ wa vata mũno. Andũ amwe mekwatasya kwĩsa kwĩthĩwa na mũtwaano mũseo, kwĩthĩwa na syana iendeee nesa, kana kwĩsa kũvoa ũwau ũmathĩnasya mũno. O naitũ Aklĩsto nĩtũtonya kwĩthĩwa na wĩkwatyo ta ũsu. Ĩndĩ ve wĩkwatyo ũngĩ twonaa wĩ wa vata mũno. Twĩkwatasya kwĩkala thayũ tene na tene, vamwe na kwona ĩngĩ endwa maitũ ala makwie.

² Mũtũmwa Vaulo aandĩkie atĩĩ: “Nĩ na wĩkwatyo kwa Ngai, . . . kana kũkeethĩwa na ũthayũũkyo wa ala alũngalu na ala mate alũngalu.” (Meko 24:15) Vaulo tiwe waĩ mũndũ wa mbee kũweta kana ve wĩkwatyo wa ũthayũũkyo. O nake Yovu nĩwawetete kĩu. Yovu aĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana akw’a, Ngai akamũlilikana na aimũthayũũkya.​—Yovu 14:​7-​10, 12-​15.

3. Ĩandĩko ya 1 Akolintho kĩlungu kya 15 yĩtonya kũtũtethya ata?

³ “Ũthayũũkyo wa akw’ũ” nĩ ũmwe wa “momanyĩsyo ma mũsingi,” ala maseũvĩtye “mũsingi” wa maũndũ onthe ala Aklĩsto maĩkĩĩaa. (Aevl. 6:​1, 2) Kĩla Vaulo waeleisye ĩũlũ wa ũthayũũkyo kĩandĩkĩtwe nthĩnĩ wa 1 Akolintho kĩlungu kya 15. Na vate nzika, kĩla waandĩkie nĩkyalũlũmĩĩilye Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa. O naitũ no kĩtwĩkĩe vinya na kĩilũlũmĩĩlya wĩkwatyo witũ, o na ethĩwa twĩthĩĩtwe naw’o kwa ĩvinda yĩasavĩte ata.

4. Nĩ kyaũ kĩtumaa tũĩkĩĩa vyũ kana endwa maitũ ala makwie makathayũũkw’a?

⁴ Ũthayũũkyo wa Yesũ Klĩsto nũtumaa tũĩkĩĩa vyũ kana endwa maitũ makathayũũkw’a. Ũthayũũkyo ũsu waĩ kĩlungu kya “ũvoo mũseo” ũla Vaulo watavisye Akolintho. (1 Ako. 15:​1, 2) Na amatavisye kana ethĩwa Mũklĩsto ndekũĩkĩĩa kana kwĩ  ũthayũũkyo, mũĩkĩĩo wake nĩ wa mana. (1 Ako. 15:17) Kũĩkĩĩa kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e kũtumaa tũtethĩwa na nzika o na vanini kana kũkeethĩwa na ũthayũũkyo.

5-6. Maũndũ ala mawetetwe nthĩnĩ wa 1 Akolintho 15:​3, 4 matũtethasya ata?

⁵ Vaulo ayambĩĩa kũneenea ũthayũũkyo awetie maũndũ aa atatũ ma vata: (1) “Klĩsto nĩwakwie kwondũ wa naĩ sitũ.” (2) “Nĩwathikiwe.” (3) “Nĩwathayũũkiw’e mũthenya wa katatũ kwosana na Maandĩko.”​—Soma 1 Akolintho 15:​3, 4.

⁶ Kũmanya kana Yesũ nĩwakwie, athikwa, na athayũũkw’a kũtonya kũtũtethya ata? Mwathani Isaia athanie kana Masia akavetwa “aume nthĩ ya ala me thayũ,” na aiseũvĩw’a “mbũa vamwe na ala athũku.” Ĩndĩ ti ũu w’oka. Isaia ongelile kwasya kana Masia ‘akakua naĩ sya aingĩ.’ Yesũ eanĩisye kĩu yĩla waumisye thayũ wake wĩthĩwe wovosyo. (Isa. 53:​8, 9, 12; Mt. 20:28; Alo. 5:⁠8) Kwoou kũkw’a, kũthikwa, na kũthayũũkw’a kwa Yesũ kũtũnengae kĩtumi kĩseo vyũ kya kwĩthĩwa na wĩkwatyo wa kũthaw’a kuma ũkombonĩ wa naĩ na kĩkw’ũ, na kwonana ĩngĩ na endwa maitũ ala makwie.

7-8. Nĩ kyaũ kĩĩkĩĩthasya Aklĩsto kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e?

⁷ No nginya twĩyĩĩkĩĩthye kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana kwĩ ũthayũũkyo. Kwoou tũtonya kũmanya ata kana Yeova nĩwamũthayũũkisye Yesũ?

⁸ Yesũ amina kũthayũũkw’a, ve andũ aingĩ makũsĩĩie kana nũthayũũkiw’e. (1 Ako. 15:​5-7) Mũndũ wa mbee ũla Vaulo wawetie nĩ mũtũmwa Vetelo (Keva). Ve amanyĩw’a kauta maĩkĩĩthisye kana Vetelo nĩwonie Yesũ amina kũthayũũkw’a. (Luka 24:​33, 34) Na kwongela kĩu, “ala Ĩkũmi na Elĩ” nĩmamwonie athayũũkw’a. Na ĩngĩ, Klĩsto “nĩwamaumĩlĩĩile ana-a-asa angĩ mbee wa 500 ĩvinda yĩmwe,” na nĩvatonyeka ũkethĩa yĩu nĩ yĩla ĩvinda wakomanĩie namo Kalilii, o tondũ ĩandĩko ya Mathayo 28:​16-​20 yĩeleetye. Vaulo asyokete akaweta kana Yesũ “nĩwamumĩlĩĩile Yakovo.” Yakovo ũsu nũtonya kwĩthĩwa ne mwana-a-inyia wa Yesũ, ũla mbeenĩ ũtaĩkĩĩaa kana nĩwe Masia. (Yoa. 7:⁠5) Ĩndĩ yĩla Yakovo wamwonie Yesũ ĩtina wa kũthayũũkw’a, nĩwaĩkĩĩie vyũ kana nĩwe Masia. Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana, yĩla Vaulo waandĩkie valũa ũsu ta mwakanĩ wa 55, aingĩ ala makũsĩĩe ũndũ ũsu maĩ o thayũ. Nũndũ wa ũu, mũndũ ũla waĩ na nzika kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e aĩ atonya kũneena namo.

9. Nĩ kyaũ kĩwetetwe ĩũlũ wa Vaulo ĩandĩkonĩ ya Meko ma Atũmwa 9:​3-5, kĩla kĩĩkĩĩthasya kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e?

⁹ Ĩtina wa Yesũ kumĩlĩĩla asu, nĩwesie kũmumĩlĩĩla Vaulo. (1 Ako. 15:⁠8) Ĩvinda yĩu Vaulo (Saulo) aĩ nzĩanĩ aendete Ndamasiku yĩla weewie wasya wa Yesũ, na oona woni wake e na ũtheu mũtisu. (Soma Meko ma Atũmwa 9:​3-5.) Kĩu Vaulo weeyoneie nĩkyaĩkĩĩthisye ĩngĩ kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e.​—Meko 26:​12-​15.

10. Vaulo eekie ata ĩtina wa kũĩkĩĩa kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e?

¹⁰ Ũkũsĩ wa Vaulo waĩ ũtonya kũtuma amwe menda kwĩw’a ndeto syake, nũndũ navu mbeenĩ nĩwathĩnasya Aklĩsto. Nĩkyo kĩtumi ĩtina wa kũĩkĩĩa kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e, weekĩie kĩthito kingĩ atetheesye angĩ o namo maĩkĩĩe ũw’o ũsu. Nĩwoomĩĩisye kũvũwa, kwovwa, na kwanangĩkĩwa nĩ meli nĩ kana amatetheesye kũmanya kana Yesũ nĩwakwie na athayũũkw’a. (1 Ako. 15:​9-​11; 2 Ako. 11:​23-​27) Vaulo aĩkĩĩte vyũ kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e nginya weethĩa nĩwĩyũmbanĩtye kũkw’a aitetea mũĩkĩĩo ũsu. Ũkũsĩ ũsu wa Aklĩsto ma  mbee nũtumaa o naku ũĩkĩĩa Yesũ nĩwathayũũkiw’e, kana wĩona ata? O na nũtumaa ũĩkĩĩa vyũ kana kwĩ ũthayũũkyo, kana ti w’o?

11. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumaa Aklĩsto amwe ma Kolintho methĩwa na mawoni mataĩle ĩũlũ wa ũthayũũkyo?

¹¹ Aklĩsto amwe ma ndũa ĩsu ya Ũkiliki yeetawa Kolintho maĩ na mawoni mataĩle ĩũlũ wa ũthayũũkyo, na mavikĩte vandũ makambĩĩa kwasya “kũiĩ ũthayũũkyo.” Nĩkĩ? (1 Ako. 15:12) Kĩtumi nũndũ asomi ma ndũa ĩngĩ ya Ũkiliki yeetawa Athene nĩmavũthĩĩasya woni wa kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e. Mawoni ta asu nĩmatonya kwĩthĩwa ne mo matumĩte mũĩkĩĩo wa Aklĩsto amwe ma Kolintho wambĩĩa kwanangĩka. (Meko 17:​18, 31, 32) Namo angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa moonaa ũthayũũkyo kwa nzĩa yĩ kĩvathũkany’o vyũ. Masũanĩaa yĩla mũndũ wĩ naĩnĩ no ewe nĩ mũkw’ũ, na atw’ĩka Mũklĩsto no ũndũ ũmwe na wathayũũkw’a. Ĩndĩ o na methĩwe masũanĩaa ata, kũlea kũĩkĩĩa ũthayũũkyo kwatumĩte mũĩkĩĩo woo wĩthĩwa wĩ wa mana. Nĩkĩ? Nũndũ ethĩwa Ngai ndaamũthayũũkya Yesũ, vai wovosyo waaumw’a na kwoou vai mũndũ waekeetwe naĩ syake. Kwoou ũu nĩ kwasya kana, andũ ala maleaa kana kwĩ ũthayũũkyo mayaĩ na wĩkwatyo ũmatethya.​—1 Ako. 15:​13-​19; Aevl. 9:​12, 14.

12. Kwosana na 1 Vetelo 3:​18, 22, ũthayũũkyo wa Yesũ waĩ kĩvathũkany’o ata na wa ala mathayũũkĩtw’e mbee wake?

¹² Vaulo nĩweesĩ nesa ki kana “Klĩsto nĩwathayũũkiw’e.” Ĩndĩ ũthayũũkyo wa Yesũ waĩ kĩvathũkany’o vyũ na wa andũ ala mathayũũkĩtw’e mbee wake, nũndũ asu angĩ nĩmesie kũkw’a. Vaulo aisye kana Yesũ aĩ “ũsyao wa mbee wa ala makwie.” Nĩ kwa nzĩa yĩva Yesũ waĩ ũsyao wa mbee? Nĩwe waĩ mũndũ wa mbee kũthayũũkw’a e na mwĩĩ wa veva, na wa mbee kũthi ĩtunĩ.​—1 Ako. 15:20; Meko 26:23; soma 1 Vetelo 3:​18, 22.

13. Vaulo aeleisye kĩvathũkany’o kĩva katĩ wa Atamu na Yesũ?

¹³ Vatonyeka ata kĩkw’ũ kya mũndũ ũmwe kĩkatuma andũ milioni mbingĩ methĩwa thayũ? Vaulo nĩwaeleisye nesa ũndũ kĩu kĩtonyeka. Aeleisye kĩvathũkany’o katĩ wa kĩla kyakwatie andũ nũndũ wa Atamu, na kĩla makona nũndũ wa nthembo ya Klĩsto. Aineena ĩũlũ wa Atamu aisye: “Kĩkw’ũ kyookie nũndũ wa mũndũ ũmwe.” Yĩla Atamu weekie naĩ, eyĩeteie kĩkw’ũ vamwe na nzyawa syake. O na ũmũnthĩ, nĩtũkwatawa nĩ maũndũ mathũku nũndũ wa naĩ yake. Ĩndĩ yĩla Ngai wathayũũkisye Mwana wake, atumie twĩthĩwa na wĩkwatyo mũseo ta kĩ! Vaulo aeleisye kana “ũthayũũkyo o naw’o ũkooka nũndũ wa mũndũ ũmwe,” nake nĩ Yesũ. Na ongela kwasya atĩĩ: “Nũndũ o tondũ andũ onthe makusaa nũndũ wa Atamu, o ta ũu onthe makeethĩwa thayũ nũndũ wa Klĩsto.”​—1 Ako. 15:​21, 22.

14. We Atamu nũkathayũũkw’a? Elesya.

¹⁴ Vaulo oonanasya kyaũ yĩla waisye kana “andũ onthe makusaa nũndũ wa Atamu”? Aneeneaa nzyawa syonthe sya Atamu, nũndũ nĩwaitiĩe naĩ na naĩ ĩsu nĩyo ĩtumaa ikw’a. (Alo. 5:​12) Atamu ti ũmwe katĩ wa ala ‘makethĩwa thayũ’ ĩngĩ. Na kĩtumi nũndũ wovosyo ũla Klĩsto waumisye ndũtonya kũvw’ĩka naĩ yake. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ yĩla wamũvĩtĩisye Ngai ndaĩ na naĩ, na kwoou amũvĩtĩsye na ngũlũ. Kĩla kyakwatie Atamu nokyo kĩkakwata andũ ala “Mwana wa mũndũ” ũkatw’a nĩmo “mbũi,” nakyo nĩ kũthi “wanangĩkonĩ wa tene na tene.”​—Mt. 25:​31-​33, 46; Aevl. 5:⁠9.

15. Yĩla Vaulo waisye kana “onthe makeethĩwa thayũ” awetaa aaũ?

¹⁵ Vaulo asyokete akaweta kana “onthe  makeethĩwa thayũ nũndũ wa Klĩsto.” (1 Ako. 15:22) Aandĩkĩie Aklĩsto etĩkĩw’a mauta ala maĩ Kolintho valũa ũsu, na maĩ na wĩkwatyo wa kũthayũũkw’a mathi ĩtunĩ. Aklĩsto asu ‘nĩmatheetw’e nthĩnĩ wa ngwatanĩo vamwe na Klĩsto Yesũ,’ na ‘meetiwe methĩwe atheu.’ Valũanĩ o ũsu nĩwawetie kana ve amwe “ala makwie me nthĩnĩ wa Klĩsto.” (1 Ako. 1:2; 15:18; 2 Ako. 5:​17) Valũanĩ ũngĩ waveveewe kũandĩka, aisye kana ala me “ngwatanĩo vamwe [na Yesũ] mũvw’anonĩ wa kĩkw’ũ kyake,” makeethĩwa me “ngwatanĩo vamwe nake mũvw’anonĩ wa ũthayũũkyo wake.” (Alo. 6:​3-5) Yesũ athayũũkiw’e e na mwĩĩ wa veva na ambata ĩtunĩ. Ũu now’o vakethĩwa vailye kwa onthe ala me “nthĩnĩ wa Klĩsto,” namo nĩ Aklĩsto etĩkĩw’a mauta.

16. Vaulo oonanasya kyaũ yĩla weetie Yesũ “ũsyao wa mbee”?

¹⁶ Vaulo aandĩkie kana Klĩsto athayũũkiw’e ta “ũsyao wa mbee wa ala makwie.” O na kau ve angĩ, ta Lasalo, mathayũũkĩtw’e mbee wake, nĩwe waĩ wa mbee kũthayũũkw’a e na mwĩĩ wa veva na kũnengwa thayũ wa tene na tene. Na kwoou aelekanilw’e na ũsyao wa mbee wa ngetha ĩla Aisilaeli matwaĩaa Ngai. Ũndũ ũngĩ nĩ kana, yĩla Vaulo weetie Yesũ “ũsyao wa mbee,” oonanisye kana ve angĩ makathayũũkw’a ĩtina wake na maithi ĩtunĩ take. Asu nĩ atũmwa na ala angĩ me “nthĩnĩ wa Klĩsto.” Kwoou yĩla ĩvinda yesie kũvika, nĩmathayũũkiw’e o tondũ Yesũ wathayũũkiw’e.

17. Ala me “nthĩnĩ wa Klĩsto” mambĩĩe kũnengwa ĩtuvi yoo ya kũthi ĩtunĩ ĩndĩĩ?

¹⁷ Ĩvinda yĩla Vaulo waandĩkĩaa Akolintho valũa, ala me “nthĩnĩ wa Klĩsto” mayaĩ manambĩĩa kũthayũũkw’a mathi ĩtunĩ. Vandũ va ũu, Vaulo awetaa ũndũ ũkekĩka ĩvinda yũkĩte. Aisye ũũ: “Kĩla ũmwe akathayũũkw’a ĩvinda yake mwene: Klĩsto ũsyao wa mbee, na ĩtina ala ma Klĩsto ĩvinda ya kwĩthĩwa vo kwake.” (1 Ako. 15:23; 1 Ath. 4:​15, 16) Ũmũnthĩ tũilyĩ ĩvinda yĩu ya “kwĩthĩwa vo” kwa Klĩsto. Kwoou atũmwa na Aklĩsto angĩ etĩkĩw’a mauta ala makwie ĩvinda yĩu yĩte ĩviku, maaĩle kweteela nginya yĩvike nĩ kana makwate ĩtuvi yoo ya kũthi ĩtunĩ, na mayĩthĩwa me “ngwatanĩo vamwe [na Yesũ] mũvw’anonĩ wa ũthayũũkyo wake.”

18. (a) Nĩkĩ tũtonya kwasya kana kũkeethĩwa na ũthayũũkyo ũngĩ? (b) Kwosana na ĩandĩko ya 1 Akolintho 15:​24-​26, nĩ maũndũ meva makekĩka ĩtunĩ?

¹⁸ Ĩndĩ nata Aklĩsto aĩkĩĩku ala mate na wĩkwatyo wa kwĩkala ĩtunĩ vamwe na Klĩsto? O  namo me na wĩkwatyo wa kwĩsa kũthayũũkw’a. Mbivilia yaĩtye kana Vaulo na ala angĩ maendaa ĩtunĩ makwataa “ũthayũũkyo ũla wa mbee.” (Avi. 3:​11) We ndũkwona ndeto isu syĩonany’a kana ve ũthayũũkyo ũngĩ ũkethĩwa? Ũu wosanĩte vyũ na wĩkwatyo ũla Yovu waisye wĩ naw’o. (Yovu 14:15) Namo “ala ma Klĩsto” makeethĩwa vamwe nake ĩtunĩ yĩla ũkethĩwa aimina silikalĩ syonthe na ũkũmũ w’onthe na vinya. O na “mũmaitha wa mũthya,” ũla nĩ kĩkw’ũ, akaminwa. Kwoou no twasye tũte na nzika o na vanini kana ala makethĩwa ĩtunĩ, maikethĩwa matonya kũkw’a ĩngĩ. Ĩndĩ kũkeethĩwa ata kwa Aklĩsto ala angĩ?​—Soma 1 Akolintho 15:​24-​26.

19. Nĩ wĩkwatyo wĩva ala makekala ĩũlũ wa nthĩ tene na tene matonya kwĩthĩwa naw’o?

¹⁹ Nĩ wĩkwatyo wĩva ala makekala ĩũlũ wa nthĩ tene na tene matonya kwĩthĩwa naw’o? No makwate ũsũngĩo masũanĩa ndeto ii sya Vaulo: “Nĩ na wĩkwatyo . . . kana kũkeethĩwa na ũthayũũkyo wa ala alũngalu na ala mate alũngalu.” (Meko 24:15) Kwa w’o, vai mũndũ ũte mũlũngalu wĩsa kũthi ĩtunĩ. Kwoou ndeto isu syĩonany’a kana ĩvinda yũkĩte kũkeethĩwa na ũthayũũkyo vaa ĩũlũ wa nthĩ.

20. Wĩkwatyo waku walũlũmĩlw’a ata?

²⁰ Vate nzika, “kũkeethĩwa na ũthayũũkyo”! Andũ ala makathayũũkw’a mekale vaa ĩũlũ wa nthĩ makavekala tene na tene. Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana watho ũsu ũkeanĩa. Wĩkwatyo ũsu no ũũkiakisye yĩla walilikana endwa maku ala makwie. Nĩmatonya kũthayũũkw’a yĩla Klĩsto na ala angĩ “makasumbĩka me asumbĩ . . . myaka 1,000.” (Ũvu. 20:⁠6) O naku no wĩthĩwe na wĩkwatyo mũlũmu kana ũkesa kũkw’a Ũsumbĩ wa Myaka Ngili wa Klĩsto ũtambĩĩe, ndũlea kũthayũũkw’a. Kwa w’o, wĩkwatyo ũsu “ndũsonokasya.” (Alo. 5:⁠5) Wĩkwatyo ũsu no ũtume wĩkala wĩlũmĩtye, na ũituma ũendeea kũmũthũkũma Ngai wĩ mũtanu. Ĩndĩ o tondũ ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yonanĩtye, ve maũndũ angĩ tũtonya kwĩmanyĩsya ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho kĩlungu kya 15.