1-2. Ni maha wahi mabuyanga agho abaramya b’ekwenene bawithe?

NI KIKULHU eribya n’amaha. Abandi bandu amaha masa agho bawithe ly’eribya n’obutheke obuwene, abaana abawithe amaghalha awuwene, kutse erilhama okwa bulhwere obukalire. Nethu ng’Abakristayo thwanganabya n’amaha ng’aya. Aliwe amaha agho thwanzire kutsibu syalisubulira okw’ebi; amaha ayo mwamuli ithwe erisyabyaho kera na kera kandi n’abanze bethu erisyalhubukibwa.

² Omukwenda Paulo mwabugha athi: “Nyiwithe amaha oku Nyamuhanga . . . ngoku hasyabya erilhubuka ly’abathunganene n’ababi.” (Emib. 24:15) Paulo siyo wabya w’erimbere erikania okwa maha w’erilhubuka. Yobu nayu mwakania kugho. Aby’ayikethere ngoku Nyamuhanga akendisyamw’ibuka neryo iniamulhubukya.​—Yobu 14:7-10, 12-15.

3. Abanya Korinto ab’erimbere sura 15 hanga thuwathikya hathi?

³ “Erilhubuka ly’abaholi” ni kitsweka ky’okwa “kibanza,” kutse “erikangirirya ly’eritsuka,” ery’esyongangirirya syosi sy’Abakristayo. (Ebr. 6:1, 2) Omwatsi wa Paulo owahambire okw’ilhubuka ali omwa 1 Abanya Korinto sura 15. Ebyo ahandika bitholere eribya imubyahimba Abakristayo b’omwa kighana ky’erimbere. Kandi esura eyo yangana thuhimba n’erighumya amaha wethu ngoku erilhubuka likendisyabya.

4. Ni kyahi ekikaghumaya amaha wethu busana n’abanze bethu ababiriholha?

⁴ Erilhubuka lya Yesu Kristo likaghumaya amaha wethu ngoku abanze bethu ababiriholha bakendi syalhubuka. Omwatsi oyo abya mughuma w’okwa “ngulhu yuwene” eyo Paulo athulira Abanya Korinto. (1 Kor. 15:1, 2) Nibya mwabugha athi Omukristayo  amathendiligha erilhubuka lya Yesu eryo, erikirirya liwe ini buyira. (1 Kor. 15:17) Eriligha ngoku Yesu mwalhubuka y’enzumwa eyikaleka ithw’ikirirya ngoku n’abandi bakendi syalhubuka.

5-6. Ebinywe ebiri omwa 1 Abanya Korinto 15:3, 4 bikathuhambako bithi?

⁵ Paulo abere akakania okw’ilhubuka, mwahulha ebindu bisathu ebyabya. Bya bino (1) “Kristo mwaholha busana n’ebibi byethu.” (2) “Mwathabwa.” (3) “Mwalhubukibwa enyuma w’ebiro bisathu ngoku kisakire omwa Masako.”​—Soma 1 Abanya Korinto 15:3, 4.

⁶ Olhuholho lhwa Yesu, erithabwa kutse eritsikwa, n’erilhubuka liwe bikathuhambako bithi? Omuminyereri Isaya mwabugha athi Masiya ‘angathwirwe erilhua okwa kihugho ky’abaliho’ kandi athi “eyisinda yiwe yahamulhawa eribya haghuma n’ababi.” Aliwe hane n’ekindi ekyangabere. Isaya akongerako athi Masiya angahekire “ebibi by’abangyi.” Yesu mwakolha eki omw’ihayo endongolya, eyanga lekire ithwabya bwiranda okwa lhuholho. (Isa. 53:8, 9, 12; Mt. 20:28; Abar. 5:8) Neryo kwesi olhuholho lhwa Yesu, eritsikwa, n’erilhubuka bikaghumaya amaha wethu w’erisyabya bwiranda okwa kibi n’olhuholho n’erithasyabya haghuma n’abanze bethu ababiriholha.

7-8. Ni byahi ebikaleka Abakristayo ibaligha ngoku Yesu mwalhubukibwa?

⁷ Amaha wethu w’erilhubuka aseghemere okw’ilhubuka lya Yesu, neryo thutholere ithwaligha ndeke-ndeke ngoku Yesu mwalhubuka. Busana naki ithwaligha ngoku Yehova mwalhubukya Yesu?

⁸ Ni bangyi abalhangira Yesu iniabirilhubuka kandi mubakibwirako abandi. (1 Kor. 15:5-7) Ow’erimbere oko abo Paulo ahulha abya iy’omukwenda Petero (Kefa). Egurupu y’abigha nabu mubabugha bathi Petero mwalhangira Yesu iniabirilhubuka. (Lk. 24:33, 34) N’abakwenda “erikumi n’ababiri” mubalholha oku Yesu iniabirilhubuka. N’enyuma waho Kristo “mwahulhukira balikyethu bangyi kwilhaba maghana thanu okwa ndambi nguma,” obundi okwa mukonga owakatsemesaya owabya e Galilaya ow’akanibweko omu Matayo 28:16-20. Yesu kandi “mwahulhukira Yakobo,” oyukalhangirika iniabya mughalha wabu, oyo okw’itsuka mwath’ikirirya Yesu ku ni Masiya. (Yn. 7:5) Yakobo abere abirilhangira Yesu iniabirilhubuka, mw’ikirirya. Kilhangirikire ngoku Paulo abere ahandika ebaruha yiwe eyi ng’omwa 55 E.K., abangyi abalhangira Yesu iniabirilhubuka babya ibakineho, neryo owosi-wosi oyuwangabere mw’erithika-thika angabere inianawithe ab’eribulya.

9. Ngoku kiri omwa Emibiri 9:3-5, ebya Paulo ayilhangirira bikongera erighumya bithi ngoku Yesu mwalhubuka?

⁹ N’enyuma waho, Yesu mwabuthukira n’oku Paulo. (1 Kor. 15:8) Paulo (Saulo) abya akaghenda e Damasiki omughulhu owa omulenge wa Yesu oyuwabirilhubuka kandi omo nzoli mwalhangira Yesu iniane omwa lhukengerwa lhwiwe olhw’elhubulha. (Soma Emibiri 9:3-5.) Ebya Paulo ayilhangirira mubyongera erikangania ndeke ngoku Yesu mwalhubuka.​—Emib. 26:12-15.

10. Paulo eriligha ngoku Yesu mwalhubuka mukyaleka iniakolhaki?

¹⁰ Ebyo Paulo ayilhangirira, kutsibu-tsibu byanga hambire oko bandi kundi nibya mwan’endererya Abakristayo. Paulo abere abiriligha ngoku Yesu abirilhubuka, mwalengaho erilighisya abandi b’ekwenene eyi. Mwaghumira eriswiribwa, erihirwa omwa ngomo, n’obwathu eritsanda akathulhughania ngoku Yesu mwaholha kandi kwabirilhubuka. (1 Kor. 15:9-11; 2 Kor. 11:23-27) Paulo abya akakasirye ndeke-ndeke ngoku Yesu abirilhubuka  kyamaleka iniabya inianayitheghekire eriholha busana n’erilhwira okw’ikirirya liwe eryo. Mbwino ebi sibirileka wukaligha ngoku Yesu mwalhubuka? Kandi mbwino ebi sibirighumaya erikirirya lyawu omw’ilhubuka?

11. Ni kyahi ekyanga lekire abandi omwa Korinto ibabya n’amalengekania awathahikire okw’ilhubuka?

¹¹ Abandi omwa muyi we Gurisi owe Korinto babya bawithe amalengekania awathahikire okw’ilhubuka, nibya n’erihika n’okwa kiika ky’eribugha bathi “sihali erilhubuka oko baholi.” Busana naki? (1 Kor. 15:12) Abafilosofa omwa wundi muyi we Gurisi, e Atene, babya ibabirighana engangirirya y’eribugha indi Yesu mwalhubuka. Amalengekania ng’aya angabya imwahamba n’okwa bandi e Korinto, nibya n’omwa kithunga ky’Ekikristayo. (Emib. 17:18, 31, 32) Abandi bangabya ibabya bakalengekania okw’ilhubuka omo yindi nzira, bathi omundu iniakabya ini “muholi” omwa kibi neryo inialhubuka akabya Mukristayo. Mbulha enzumwa yabya iy’eyahi, ibo erighania erilhubuka mukyakangania erikirirya lyabu ku ni buyira. Nyamuhanga amabya imwathalhubukya Yesu, neryo obo endongolya imuyithathuhwa kandi abosi imubasighalha omo kibi. Neryo abaghana omwatsi w’erilhubuka sibabya bawithe amaha w’okwenene.​—1 Kor. 15:13-19; Ebr. 9:12, 14.

12. Ngoku kiri omu 1 Petero 3:18, 22, erilhubuka lya Yesu lyabya lithi mbaghane oko ly’ababya ibabirilhubuka?

¹² Paulo iyuwene-wene mwaligha ngoku “Kristo abirilhubuka okwa baholi.” Erilhubuka eryo lyabya lirengire erilhubuka ery’abandi abalhubukibawa okwa kihugho n’enyuma waho bamathasyaholha. Paulo mwabugha athi Yesu yuwabya “w’erimbere erilhubuka omo kathi-kathi k’abandu abaholha.” Yesu abya w’erimbere omo nziraki? Yuwabya w’erimbere erilhubuka ng’omundu w’ekirimu kandi w’erimbere erighenda elhubulha.​—1 Kor. 15:20; Emib. 26:23; soma 1 Petero 3:18, 22.

13. Ni mbaghane yahi eyo Paulo akanganaya ahakathi-kathi ka Adamu na Yesu?

¹³ Esyomiliyoni sy’abandu banga thokire bathi erilhubukibwa busana n’olhuholho lhw’omundu mughuma? Paulo mwasubirya ndeke ekibulyo ekyo. Mwakangania embaghane eyiri ahakathi-kathi k’ekyo Adamu abirilethera abandu n’ekikathokekana busana na Kristo. Paulo abere akakania oku Adamu, mwahandika athi: “Olhuholho lhwahika busana n’omundu mughuma.” Adamu abere abirihalya mwayilethera olhuholho kuthya n’okwa baana biwe. Namunabwire thukaghalhawa busana n’obuthowa bwiwe. Aliwe thalengekania okwa kikendi syathokekana kundi Nyamuhanga mwalhubukya Mughalha wiwe! “Lithya erilhubuka oko baholi mulyahika busana n’omundu mughuma,” Yesu. Paulo mwasoborera athi, “Ngoku abandu bosi ba Adamu bakaholha, lithya ababirimathikana na Kristo basyalhubukibwa omo ngebe.”​—1 Kor. 15:21, 22.

14. Adamu anemwendi syalhubuka? Soborera.

¹⁴ Paulo amanyisayaki akabugha athi ‘abandu bosi ba Adamu bakaholha’? Paulo abya iniakamanyisaya abaana abosi abangalhuire omu Adamu, ababirisighalya ekibi n’obuthahikana bwa Adamu kandi ibabya ini b’eriholha. (Abar. 5:12) Adamu syali omwa abakendi syalhubukibwa. Endongolya ya Kristo siyirighasira Adamu kundi abya mundu oyuhikene kandi mwaghana eriowa Nyamuhanga omw’ikighenderera. Ekikendi syahika oku Adamu ky’ekinemwendisyahika okwa abo “Omughalha w’omundu” asyatswera mwa mbene-hene, ni bugha ambu, “erisuyirwa ly’erikotha” kutse erithoghothibwa.​—Mt. 25:31-33, 46; Ebr. 5:9.

15. Ni bahi abali omwa ‘abosi’ abakendi syalhubukibwa?

 ¹⁵ Wibuke ngoku Paulo mwabugha athi ‘abosi ababirimathikana na Kristo basyalhubukibwa omo ngebe.’ (1 Kor. 15:22) Ebaruha ya Paulo yahandikirawa Abakristayo abahakabibwa abe Korinto abanga lhubukire oko ngebe y’elhubulha. Abakristayo abo b’abandu “ababirikirawa eribya bandu ba Nyamuhanga, abahighulhawa erimathikana na Kristo Yesu.” Kandi Paulo mwahulha ‘ababiriholha ibabirikirirya Kristo.’ (1 Kor. 1:2; 15:18; 2 Kor. 5:17) Omwa yindi baruha, Paulo mwahandika athi ‘abakabohana na Yesu omo lhuholho lhwiwe’ bakendi syabya “bughuma nayu omw’ilhubuka liwe.” (Abar. 6:3-5) Yesu mwalhubuka n’engebe y’ekirimu neryo amaghenda elhubulha. Neryo ekyo ky’ekinemwendisyabya oko “bosi abamathikene na Kristo,” ni bugha ambu, Abakristayo abosi abahakabibwa.

16. Paulo amanyisayaki akahulha Yesu mo “w’erimbere”?

¹⁶ Paulo mwahandika athi Kristo yuwabya “w’erimbere erilhubuka omo kathi-kathi k’abandu baholha.” Wibuke abandi nga Lazaro babya ibabirilhubuka omo ngebe y’ekihugho, aliwe Yesu yuwabya w’erimbere erilhubuka n’engebe y’ekirimu n’erithunga engebe ya kera na kera. Kandi Paulo eryahulha Yesu mwa “w’erimbere,” amanyisaya athi n’enyuma waho abandi banga lhubukire ibaghenda elhubulha. Neryo endambi yanga hikire, abakwenda n’abandi “ababirimathikana na Kristo” ibalhubuka nabu ibaghenda elhubulha nga Yesu.

17. Ababirimathikana na Kristo banga thungire olhuhembo lhwabu lhw’elhubulha mughulhu wahi?

¹⁷ Erilhubuka ly’elhubulha ‘ery’ababirimathikana na Kristo’ lyabya isiriri lyatsuka Paulo akahandikira Abanya Korinto. Aliwe Paulo mwakangania ngoku lyangabere omwa buthuku bw’embere: ‘Obuli mundu omw’iyithondeka liwe: Kristo y’ow’erimbere, neryo abali oku Kristo basyalhubuka okw’ihika liwe.’ (1 Kor. 15:23; 1 Tes. 4:15, 16) Munabwire thuli omwa biro ‘by’erihika’ lya Kristo eryo. Abakwenda n’abandi Bakristayo abahakabibwa ababya ibabiriholha babya b’erilinda erihika lya Kristo eryo nuku babane olhuhembo lhwabu omwa lhubulha n’eribya “bughuma na [Yesu] omw’ilhubuka liwe.”

18. (a) Busana naki ithwabugha thuthi hane erindi lhubuka? (b) Ngoku kiri omwa 1 Abanya Korinto 15:24-26, Kristo n’abo akendi syabya nabu omo lhubulha bakendi syakolhaki?

¹⁸ Kandi ibbwa Abakristayo abosi abathaleghulha abathawithe amaha w’erisyabya elhubulha na Kristo? Nabu banawithe amaha w’erisyalhubuka.  E Biblia yikabugha yithi Paulo n’abandi abakaghenda elhubulha ‘bakasangira omw’ilhubuka ly’erimbere.’ (Erib. 20:6) Mbwino ekyo sikirikanganaya ngoku hane erindi lhubuka? Ekyo kikahambangana n’ekya Yobu abugha athi kikendi syamubyako obuthuku obukasa. (Yobu 14:15) Neryo “abali oku Kristo” abakendi syalhubuka “okw’ihika” liwe bakendi syabya haghuma na Yesu omo lhubulha akahwerekererya erithabalha lyosi, n’ehamuli yosi, n’obuthoki bwosi. “Neryo olhuholho ni nzighu y’enyuma-nyuma eyikendi syahwerekereribwa.” Neryo kwesi, abosi abakendi syalhubukira oko ngebe y’elhubulha sibendi syasaholha. Kandi ibbwa erilhubuka ly’abo abathawithe amaha w’elhubulha?​—Soma 1 Abanya Korinto 15:24-26.

19. Abawithe amaha w’erisyabya oko kihugho balindirireki?

¹⁹ Abawithe maha w’erisyabya oko kihugho balindirireki? Ebinywe bya Paulo bino byangana baha amaha: “Nyiwithe amaha . . . ngoku hasyabya erilhubuka ly’abathunganene n’ababi.” (Emib. 24:15) Ekya thwasi, ababi [abathathungenene] sibangingira omwa lhubulha, neryo ebinywe ebyo bikakanganaya erilhubuka erikendi syabya okwa kihugho obuthuku obukasa.

20. Amaha wawu w’erilhubuka amaghumibwa athi?

²⁰ Ahathe erithika-thika, “hasyabya erilhubuka”! Abakendi syalhubukira oko kihugho bakendi syabyaho kera na kera. Wangana yikethera omulhaghe oyo. Amaha ayo anganaleka iwahumulikana wukalengekania oko banze bawu ababiriholha. Bangana syalhubuka omughulhu Kristo n’abakendi syabya nayu bakendi ‘syathabalha habw’emyaka rukumi.’ (Erib. 20:6) Nawu wangana yikethera ngoku wukendi syalhubuka wamaholha erithabalha ly’emyaka Rukumi lithe lyatsuka. “Amaha wethu syali thutheba.” (Abar. 5:5) Angana kughumya lino n’eryongera etseme yawu y’erikolera Nyamuhanga. Aliwe hane ebindi ebyo thwang’igha omwa kitabu kya 1 Abanya Korinto sura 15, ngoku kikendi kanganibwa omo mwatsi owakakwamako.