Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 49

Tuji na Luketekelo lwa Kuba’mba Lusanguko Lukekalako

Tuji na Luketekelo lwa Kuba’mba Lusanguko Lukekalako

“Naketekela mwi Lesa . . . kuba’mba, kukekala lusanguko.”—BYU. 24:15.

LWIMBO 151 Uketa

BIJI MU UNO MUTWE *

1-2. Bapopweshi ba kine baji na ñanyi luketekelo?

LUKETEKELO lwanema bingi. Bamo baji na luketekelo lwa kwikala mu masongola a lusekelo, kukomesha baana baji na butuntulu bwa mubiji bwawama, nangwa kubukwa ku kikola kikatampe. Ne atweba bena Kilishitu twakonsha kuketekela kwikala na bino bintu. Bino luketekelo lo tuji nalo lwakila pa bino byonse; lwavwangamo bumi bwa myaka kulutwe ne lusanguko lwa bantu bo twatemwa.

2 Mutumwa Paulo waambile’mba: “Naketekela . . . kuba’mba, kukekala lusanguko lwa baoloka ne babula koloka.” (Byu. 24:15) Paulo kechi ye muntu mutanshi waambile pa luketekelo lwa lusanguko ne. Mushakulu Yoba naye waambilepo. Washiinwe kuba’mba Lesa ukamuvuluka ne kumusangula.—Yoba 14:7-10, 12-15.

3. Twakonsha kumwenamo byepi mu byambo biji mu 1 Kolinda kitango 15?

3 “Lusanguko lwa bafu” ke lubaji lwa “kitendekesho,” nangwa’mba “mafunjisho atanshi,” aitabilamo bena Kilishitu bonse. (Hebe. 6:1, 2) Byambo bya kwa Paulo byaamba pa lusanguko byanembwa mu 1 Kolinda kitango 15. Byambo byo anembele byafwainwa byatundaikile bingi bena Kilishitu batanshi. Ne atweba kino kitango kyakonsha kwitutundaika ne kukosesha luketekelo lwetu.

4. Ñanyi kintu kitulengela kushiinwa’mba bantu bo twatemwa bafwa bakasangulwa?

4 Lusanguko lwa Yesu Kilishitu lwitulengela kushiinwa’mba bantu bo twatemwa bafwa bakasangulwa. Lusanguko lwajinga lubaji lwa “mambo awama” Paulo o asapwijile ku bena Kolinda. (1 Ko. 15:1, 2) Waambile’mba inge mwina Kilishitu wabula kwitabila mu lusanguko, lwitabilo lwanji ke lwatu. (1 Ko. 15:17) Lusanguko lwa Yesu po paimena luketekelo lwetu atweba bena Kilishitu.

5-6. Byambo biji pa 1 Kolinda 15:3, 4 bilumbulula ka kwi atweba?

5 Paulo byo anembelenga pa lusanguko, watendekejilepo kwamba pa bishinka bisatu. Abino bishinka ke bya kuba’mba (1) “Kilishitu witufwijile na mambo a bundengamambo bwetu.” (2) “Bamuzhiikile.” (3) “Bamusangwile pa juba ja busatu monka mwaambila Binembelo.”—Tangai 1 Kolinda 15:3, 4.

6 Nga lufu lwa kwa Yesu, kumuzhiika, ne lusanguko lwanji bilumbulula ka kwi atweba? Ngauzhi Isaya waambijile jimo amba Mesiasa bakamwipaya ne “kumufumya mu kyalo muji bomi” kabiji ‘bakamuzhiika konka ko bazhiika bantu babi.’ Pano bino, kwajinga ne kintu kikwabo kyo aambilepo. Isaya wanungilepo’mba Mesiasa ukasenda “bubi bwa bantu bavula.” Yesu waubile kino kupichila mu kupana bumi bwanji kwikala bukuzhi. (Isa. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Loma. 5:8) Onkao mambo, lufu lwa kwa Yesu, kumuzhiika, ne lusanguko lwanji, po paimena luketekelo lwetu lwa kuba’mba tukapokololwa ku bundengamambo ne lufu ne kumonañana jibiji na bantu bo twatemwa bafwa bakasangulwa.

BISHIINO KUFUMA KU BAKAMONYI BAVULA

7-8. Ki ka kikwasha bena Kilishitu kushiinwa’mba Yesu bamusangwile?

7 Pa kuba’mba tuketekele’mba kukekala lusanguko, twafwainwa kushiinwa’mba Yesu bamusangwile. Mambo ka o twakonsha kushiinwa’mba Yehoba wasangwile Yesu?

8 Kwajinga bakamonyi bavula bamwene Yesu kimye kyo bamusangwile kabiji babuujileko ne bakwabo. (1 Ko. 15:5-7) Kamonyi mutanshi Paulo ye atongwele wajinga mutumwa Petelo (Kefasa). Baana ba bwanga nabo baambile’mba Petelo wamwene Yesu saka asangulwa. (Luka 24:33, 34) Kabiji batumwa “Jikumi na Babiji,” bamumwene Yesu saka bamusangula. Kabiji Kilishitu “wamwekele ku balongo kukila pa 500 pa kimye kimo,” kampe kimye kyo baikele bingi na lusekelo byo bamonañene mu Ngalilea kyatongolwa pa Mateo 28:16-20. Kabiji Yesu “wamwekele kwi Yakoba.” Kyamweka uno Yakoba wajinga nkasanji Yesu, wabujile kwitabila Yesu kimye kitanshi amba ye Mesiasa. (Yoa. 7:5) Byo amwene Yesu saka asangulwa kala, Yakoba washiinwe. Kabiji nobe mu mwaka wa 55 C.E. kimye Paulo kyo anembele ino nkalata, bantu bavula bamwene Yesu kufuma kimye kyo bamusangwile bakijinga bomi. Onkao mambo, inge kwajinga wazhinaukilenga, inge wakonsheshe kwipuzha bano bantu bamumwene.

9. Kwesakana na byo tutanga pa Byubilo 9:3-5, ñanyi kintu kyamwekejile Paulo kimwesha’mba Yesu bamusangwile?

9 Mu kuya kwa kimye, Yesu wamwekele ne kwi aye mwine Paulo. (1 Ko. 15:8) Paulo (Saulo) wajinga mu jishinda kuya ku Damasakasa kimye kyo aumvwine jiwi ja kwa Yesu kabiji wamumwene mu kimwesho mu lukumo lwa mwiulu. (Tangai Byubilo 9:3-5.) Kyamwekejile Paulo ke kishiino kikwabo kyamwesheshe’mba Yesu kine bamusangwile.—Byu. 26:12-15.

10. Kushiinwa kuba’mba Yesu bamusangwile kwalengejile Paulo kuba byepi?

10 Bantu bamo bakonsha kutemwa bingi kumvwa byaambile Paulo, mambo Yesu saka akyangye kumweka kwi aye, Paulo wamanyikilenga bena Kilishitu. Bino byo ashiinwe’mba Yesu bamusangwile, Paulo waingijile na ngovu kulumbulwila bakwabo kino kishinka. Wachinchikile bipumo byavula, kumukasa, ne maato o akanjijilemo konaika pa kuya na kushimuna bukine bwa kuba’mba Yesu wafwile kabiji bamusangwile. (1 Ko. 15:9-11; 2 Ko. 11:23-27) Paulo washiinwe kuba’mba Yesu bamusangwile kabiji wipaine kufwa pa mambo a kusapwila pa kino kishinka. Nanchi byashimwine bena Kilishitu batanshi kechi bimulengela kushiinwa kuba’mba Yesu bamusangwile nenyi? Kabiji nanchi kechi bikosesha luketekelo lwenu mu lusanguko nenyi?

PAULO WAKWASHISHE BANTU KUYUKA BUKINE

11. Mambo ka bantu bamo mu Kolinda o baikejile na ndangulukilo yatama pa lusanguko?

11 Bantu bamo mu muzhi wa Bangiliki wa Kolinda bajinga na milanguluko yalubankana pa lusanguko. Bamo bafikile ne pa kipimo kya kwamba’mba “kafwako lusanguko.” Mambo ka? (1 Ko. 15:12) Bantemwamaana mu muzhi mukwabo wa Bangiliki wa Atene, balengululanga mulanguluko wa kuba’mba Yesu bamusangwile. Onkao mambo, bantu bamo mu Kolinda kyamweka nabo beikele na ino milanguluko. (Byu. 17:18, 31, 32) Bakwabo kyamweka bamonanga mulanguluko wa lusanguko nobe ñambilotu ya kifwanyikizho, kulumbulula’mba muntu “wafwa” ku bundengamambo bino “wasangulwa” kwikala ke mwina Kilishitu. Onkao mambo, kukana’mba kafwako lusanguko kwalumbulwilenga’mba lwitabilo lwabo lwajingatu lwatu. Inge kya kuba’mba Lesa kechi wasangwile Yesu ne, ko kuba’mba bukuzhi kechi bwapainwe ne. Kabiji bonse batwajijile mu bundengamambo bwabo. Onkao mambo, aba bakaine’mba kafwako lusanguko, kechi bajinga na luketekelo ne.—1 Ko. 15:13-19; Hebe. 9:12, 14.

12. Kwesakana na byaamba 1 Petelo 3:18, 22, lusanguko lwa kwa Yesu lwapusana byepi na bantu bakwabo bo basangwile?

12 Paulo wayukile kuba’mba “Kilishitu wasangwilwe mu bafu.” Luno lusanguko lwanemene kukila lusanguko lonse lwaubiwe, mambo bonse bo basangwile, bafwile jibiji. Paulo waambile’mba Yesu ye wajinga “mutanshi, nangwa’mba wa nsomo kusangulwa pa boba baponena mu tulo twa lufu.” Pano mu ñanyi jishinda Yesu mo aikela wa nsomo? Mambo ye wajinga mutanshi kusangulwa ne kwikala kilengwa kya mupashi, kabiji ye wajinga mutanshi kufuma pano pa ntanda kuya mwiulu.—1 Ko. 15:20, tubyambo twa munshi; Byu. 26:23; tangai 1 Petelo 3:18, 22.

ABA “BAKASANGULWA”

13. Paulo waambile pa ñanyi lupusano luji pe Adama ne Yesu?

13 Lufu lwa muntu umo lwakonsha kulengela byepi bantu bavula kwikala na bumi? Paulo wakumbwile bingi bulongo buno bwipuzho. Walumbulwile lupusano luji pa bintu byamwekejile bantu na mambo kintu kyaubile Adama ne bintu byakonsha kubiwa kupichila mwi Kilishitu. Pa kwamba pe Adama, Paulo wanembele’mba: “Lufu . . . lwaishile kupichila mu muntu umo.” Adama byo alengele mambo, wiletejile lufu aye mwine ne baana banji. Tubena kupita mu bintu byatama na mambo a bunsatuki bwa kwa Adama. Bino na mambo a kuba’mba Lesa wasangwile Mwananji, tuji na luketekelo lwa bwikalo bwawama kulutwe. Paulo waambile’mba: “Lusanguko lwa bafu nalo lwiya kupichila mu muntu umo,” Yesu. Kabiji wanungilepo’mba: “Byonkatu bantu bonse byo bafwa na mambo a kwa Adama, byonkabyo bonse bakasangulwa na mambo a Kilishitu.”—1 Ko. 15:21, 22.

14. Nanchi Adama bakamusangula nyi? Lumbululai.

14 Paulo watazhizhe mwepi byo aambile’mba “bantu bonse . . . bafwa na mambo a kwa Adama”? Paulo waambilenga pa baana ba kwa Adama, baswana bundengamambo ne bumbulwa kulumbuluka kufuma kwi Adama kabiji bafwa. (Loma 5:12) Adama kechi uji pa boba “bonse bakasangulwa” ne. Bundengamambo bwa kwa Adama kechi bwakonsheshe kulekelwa na mambo a bukuzhi ne, mambo Adama wajinga muntu walumbuluka wifuukwijiletu kya nshiji aye mwine kubula kukookela Lesa. Kyamwekejile Adama kyo kikamwekela ne bonse “Mwana muntu” bo akazhachisha’mba “bambuzhi,” ko kuba’mba, “bakafwa lufu lwa myaka.”—Mat. 25:31-33, 46; Hebe. 5:9.

Yesu ye wajinga mutanshi kusangulwa ne kuya mwiulu apa bino bakwabo balondelapo (Monai mafuka 15-16) *

15. Bañanyi bavwangwamo mu “bonse bakasangulwa”?

15 Monai kuba’mba Paulo waambile’mba “bonse bakasangulwa na mambo a Kilishitu.” (1 Ko. 15:22) Ino nkalata, Paulo wanembejile bena Kilishitu bashingwa bajinga mu Kolinda, bakasangulwa ne kuya mwiulu. Abano bena Kilishitu “bazhijikwa mwi Kilishitu Yesu, [baichilwe] kwikala bazhijikwa.” Kabiji Paulo watongwele ne “boba baponena mu tulo twa lufu mwi aye Kilishitu.” (1 Ko. 1:2; 15:18; 2 Ko. 5:17) Mu nkalata ikwabo yo anembele na lutangijilo lwa mupashi, Paulo wanembele’mba aba ‘bakwatankana nanji Yesu mu lufu lwanji’ bakakwatankana “nanji mu lusanguko lwanji.” (Loma. 6:3-5) Yesu bamusangwile ne kwikala kilengwa kya mupashi ne kuya mwiulu. Onkao mambo, kino kyo kikamwekela ne bonse baji “mwi Kilishitu,” ko kuba’mba bena Kilishitu bonse bashingwa.

16. Paulo walumbulwilenga ka byo atelele Yesu amba “wa nsomo”?

16 Paulo wanembele’mba Kilishitu bamusangwile kwikala “wa nsomo kusangulwa pa boba baponena mu tulo twa lufu.” Vulukainga kuba’mba, bantu bakwabo nabiji Lazalasa, bebasangwile, bino Yesu ye wajinga mutanshi kusangulwa ne kwikala kilengwa kya mupashi ne kutambula bumi bwa myaka ne myaka. Bamwesakanya ku bipangwa bitanshi bena Isalela byo bapananga kwi Lesa. Kabiji kupichila mu kutela Yesu amba “wa nsomo,” Paulo walumbulwilenga’mba kukekala bakwabo bo bakasangula ne kuya mwiulu. Batumwa ne bantu bakwabo baji “mwi Kilishitu” bakalondela Yesu. Bakebasangula ne kuya mwiulu byonka byayile Yesu.

17. Ñanyi kimye baji “mwi Kilishitu” kyo batendekele kutambula mfweto yabo ya mwiulu?

17 Kimye Paulo kyo anembejile bena Kolinda nkalata, lusanguko lwa boba baji “mwi Kilishitu” saka lukyangye kutendeka. Paulo wamwesheshe kuba’mba kino kikobiwa kulutwe. Wanembele’mba: “Bonse bakasangulwanga monka mo balondankena: Kilishitu ye nsomo, kepo ba kwa Kilishitu bakasangulwa mu kimye kya kwikalapo kwanji.” (1 Ko. 15:23; 1 Tesa. 4:15, 16) Lelo jino, tubena kwikala mu kimye kya “kwikalapo” kwa Kilishitu kyo baambijile jimo. Kya kine, batumwa ne bakwabo bena Kilishitu bashingwa bafwile, bapembejilenga kimye kya kwikalapo kwa Kilishitu pa kuba’mba batambule mfweto yabo ya kuya mwiulu ne ‘kukwatankana nanji Yesu mu lusanguko lwanji.’

LUKETEKELO LWENU LUKAFIKA

18. (a) Mambo ka o twakonsha kwambila’mba kuji ne lusanguko lukwabo lukalondela pa lwa boba bakaya mwiulu? (b) Kwesakana na byaamba 1 Kolinda 15:24-26, ñanyi bintu bikamweka mwiulu?

18 Pano ki ka kikamwekela bena Kilishitu ba kishinka babula luketekelo lwa kuya na kwikala ne Kilishitu mwiulu? Nabo baji na luketekelo mu lusanguko. Baibolo waamba’mba Paulo ne bakwabo baya mwiulu baji “mu lusanguko lutanshi lwa bafwa.” (Fili. 3:11) Nanchi kino kechi kibena kulumbulula’mba kukekala lusanguko lukwabo lukalondelapo nenyi? Kino kyakwatankana na kyaambilepo Yoba kikamweka kulutwe kwi aye. (Yoba 14:15) “Ba kwa Kilishitu bakasangulwa mu kimye kya kwikalapo kwanji,” bekekala pamo ne Yesu mwiulu kimye kyo akafumyapo makafulumende ne luusa lonse ne bulume bonse. Ne “mulwanyi wapelako, ko kuba’mba lufu,” bakeluzhiya. Onkao mambo, lufu kechi lukekala na luusa pa boba bakasangulwa ne kuya mwiulu ne. Nga bantu bonse bashala kikekala byepi?—Tangai 1 Kolinda 15:24-26.

19. Aba baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda bakonsha kuketekela ka?

19 Aba baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda bakonsha kuketekela ñanyi kintu? Bakonsha kwikala na luketekelo lwaambilepo Paulo amba: “Naketekela . . . kuba’mba, kukekala lusanguko lwa baoloka ne babula koloka.” (Byu. 24:15) Kafwako muntu wabula koloka wakonsha kuya mwiulu ne. Onkao mambo, bino byambo bibena kwamba pa lusanguko lwa pano pa ntanda.

Kushiinwa kuba’mba kukekala lusanguko kwitulengela kutengela kimye kya kulutwe na luketekelo (Monai jifuka 20) *

20. Luketekelo lwenu lwa kuba’mba kukekala lusanguko lwakoselako byepi?

20 Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, “kukekala lusanguko.” Aba bakasangulwa ne kwikala pano pa ntanda bakekala na luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka. Mwakonsha kushiinwa kuba’mba uno mulaye ukafika. Luno luketekelo lwakonsha kwimutekenesha inge mwalanguluka pa bantu bo mwatemwa bafwa. Bakebasangula mu kimye Kilishitu ne bena Kilishitu bashingwa kyo “bakekala bamfumu” pa “myaka 1,000.” (Lum. 20:6) Ne anweba mwakonsha kuketekela kuba’mba inge mwafwa myaka Kiumbi saka ikyangye kutendeka, bakemusangula. Aluno “luketekelo kechi luleta bumvu ne.” (Loma 5:5) Luno luketekelo lwakonsha kwimukosesha luno ne kwimulengela kwikala na lusekelo pa kwingijila Lesa. Bino kuji byavula byo twakonsha kufunda mu 1 Kolinda kitango 15, byonka byo tukafunda mu mutwe walondelapo.

LWIMBO 147 Lesa Witulaya Bumi bwa Myaka ne Myaka

^ jifu. 5 Kolinda mutanshi kitango 15 waamba pa lusanguko. Mambo ka luno lufunjisho o lwanemena kwi atweba, kabiji mambo ka o twakonsha kushiinwa’mba Yesu bamusangwile? Uno mutwe wakumbula buno bwipuzho ne mepuzho akwabo anema aamba pa lusanguko.

^ jifu. 56 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Yesu ye wajinga mutanshi kuya mwiulu. (Byu. 1:9) Baana banji ba bwanga bamo balondejilepo kuya mwiulu pajinga Tomase, Yakoba, Lidiya, Yoano, Maliya, ne Paulo.

^ jifu. 58 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mulongo wafwisha mwinakwanji ye aingila nanji mwingilo wa Lesa pa myaka yavula. Uji na luketekelo lwa kuba’mba mwinakwanji bakamusangula, kabiji watwajijila kwingijila Yehoba mu bukishinka.