1-2. Bisari bia Yehova ntia vuvu tie nawu?

VUVU nkatika mfunu tiena. Bantu bakaka mbo babâka na vuvu tia bâ na makwela ma nsayi, tia sansa bala bê na tikolela tia mbote, peleko tia wasa mu timbevo tia ngolo tie nawu. Beto mpe twe Bakristo, misamu mio mia tukekoloko. Kâ, vuvu tie neto tiyôkele vuvu tia misamu mio. Vuvu tie neto tia bâ ba moyo mankululu, mpe vuvu tie neto ti bantu ba tazolo bafwa mbo bavutu bâ ba moyo.

² Ntumwa Paulo watâ ti: “Vuvu eti tie nani mu Nzambi, [. . .] ti mvumbukulu ye kô ya bantu ba sungama, na ya bantu balembolo ba sungama.” (Bis. 24:15, NWT) Paulo keri’â muntu wa ntete ko watoko zonzela mvumbukulu ya ba fwa. Yobe mpe ya kazonzela. Lukwikulu lweri nandi ti Nzambi mbo kamubambukila, mpe mbo kamuvumbula kwe ba fwa.​—Yobe 14:7-10, 12-15.

3. Mu bungu dia nti 1 Bisi-Korente tikapu 15 tilendi tu bakisila?

³ “Mvumbukulu ya ba fwa” mu kati dia “bandu,” peleko mu kati dia ‘ndongosolo ya mbatukulu’ ya nkwikulu za Bakristo yena. (Ebr. 6:1, 2) Misamu mitariri mvumbukulu ya ba fwa mia zonzela Paulo, mu 1 Bisi-Korente tikapu 15 miena. Misamu mi katsoneka miatindisa Bakristo ba mu mbandu ya ntete. Mpe tikapu tio tilendi tu tindisa mpe tilendi yika ngolo vuvu tie neto kampe tuka ntama.

4. Ngano nti bisaka ti takwikila ti bantu beto ba tazolo bafwa mbo bavutu vumbuka?

⁴ Mvumbukulu ya Yezu Kristo kwe bafwa mbo yituhanaka lukwikulu ti bantu ba tazolo ba fwa mbo bavumbuka. Mvumbukulu ya Yezu Kristo mu kati dia “nsangu za mbote” zeri samunaka Paulo kwe Bisi-Korente yena. (1 Kor. 15:1, 2, NWT) Paulo watâ ti, tala ti Mukristo ka wukwikiri’â mu mvumbukulu ya ba fwa ko, timinu tiandi ka tiena na kani salu ko. (1 Kor. 15:17) Lukwikulu  mu mvumbukulu ya Yezu kwe ba fwa musamu wena wa nguri wusaka ti takwikila mu mvumbukulu ya ba fwa ya bantu bakaka.

5-6. Ngano ntelo ze mu 1 Bisi-Korente 15:3, 4 bwe zita zolo tâ mu bungu dia beto?

⁵ Paulo bu kabatika mu tsoneka misamu mitariri mvumbukulu, wazonzela matieleka matatu. Matieleka mango ni: (1) ‘Kristo wafwa mu bungu dia masumu meto.’ (2) Bamuzika. (3) ‘Wavumbuka, lumbu tia bitatu, buna bu watsonama.’​—Tanga 1 Bisi-Korente 15:3, 4.

⁶ Lufwa lwa Yezu, ndiamu’andi na mvumbukulu’andi bwe bita zolo tâ mu bungu dia beto? Mbikuri Izaya wabikula ti Masiya mbo baketi “[mu zimbakasa] ku nsi ya bantu ba moyo” mpe “bamuhana mpiema penepene na bankwa-mbi.” Kâ tima tiakaka tiaketi yilama. Izaya wavutu tâ ti Masiya mbo kaketi nata “masumu ma bantu babingi.” Yezu wasarila bo bu kafuta nkûlulu. (Iza. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Rom. 5:8) Buna, lufwa, ndiamu na mvumbukulu ya Yezu mbo biyikaka lukwikulu lweto ngolo ti tulendi kûluka mu masumu na mu lufwa mpe tulendi vutu bâ tintwari na bantu beto ba tazolo bafwa.

7-8. Nti bibakisaka Bakristo mu kwikila ti Yezu wavumbuka kwe ba fwa?

⁷ Vuvu tieto mu mvumbukulu tintwari tiena na mvumbukulu ya Yezu, ntiangu tufweti bâ na lukwikulu ti Yezu wavumbuka kwe ba fwa. Mu bungu dia nti tulendi kwikila ti Yehova wavumbula Yezu kwe ba fwa?

⁸ Bantu babingi bamona Yezu ha manima ma mvumbukulu’andi, mpe batâ timbangi ti Yezu wavumbuka kwe ba fwa. (1 Kor. 15:5-7) Mbangi ya ntete mu bantu ba tangumuna ntumwa Paulo ni ntumwa Piere (Sefase). Milongoki miakaka miatâ mpe ti ntumwa Piere wamona Yezu ha manima ma mvumbukulu’andi kwe ba fwa. (Like 24:33, 34) Ha manima, ntumwa ‘za kumi na zole,’ zamona Yezu ha manima ma mvumbukulu’andi kwe ba fwa. Ha manima Kristo ‘mu ntangu ya mosi, wavutu moneka kwe nkama tanu (500) zike za bangwala,’ kampe mu ntangu yi beri mu nsayi bu bakutakana ku Galile, kutakana ku bazonzelaka mu Matie 28:16-20. Yezu ‘wamoneka [mpe] kwe Zaki,’ kampe mpangi ya Yezu yi balembo bâ tata dimosi, yandi walembo toko bâ na timinu mu Yezu ti yandi ni Masiya. (Za 7:5) Ha manima bu kayizi mona ti Yezu wavumbuka kwe ba fwa, Zaki wayizi kwikila. Mu ntangu Paulo yi katsoneka mukanda wo mu 55 M.B., bantu babingi bamona Yezu ha manima ma mvumbukulu’andi beri ba moyo, buna tala ti muntu weri na ntembe, lenda dieri nandi dia monekena wumosi wa bantu beri na timbangi tia matieleka.

9. Bwe Bisalu 9:3-5, yita songela ti Paulo lenda dieri nandi dia yika misamu mitariri butieleka bwa mvumbukulu ya Yezu kwe ba fwa?

⁹ Yezu wamoneka mpe kwe Paulo yandi beni. (1 Kor. 15:8) Paulo (Sole) ku Damase keri kwendaka bu kawâ zu dia Yezu wavumbuka kwe ba fwa, mpe bu kamona mukembo wa Yezu ku mazulu mu timona-meso. (Tanga Bisalu 9:3-5.) Misamu mia mona Paulo miavutu singasa ti mvumbukulu ya Yezu kwe ba fwa ka weri’â musamu wu bafonda ko.​—Bis. 26:12-15.

10. Ngano lukwikulu lwa Paulo mu mvumbukulu ya Yezu kwe ba fwa nti lwamutuma mu sa?

¹⁰ Bantu bakaka mbo baketi tambula timbangi tia Paulo mu bungu ti ntete Yezu kamumonekena, Paulo Bakristo keri mwisaka mpasi. Ha manima, Paulo wakwikila ti Yezu wavumbuka kwe ba fwa, Paulo wasala tisalu tia ngolo mu bakisa bantu bakaka ngatu batambula matieleka mo. Wakorela nkuba, wakota maboloko, mpe wayambuka mu bato bu keri kwe samuni matieleka ti Yezu wafwa kâ wavutu vumbuka kwe ba fwa. (1 Kor. 15:9-11; 2 Kor. 11:23-27) Paulo nkatika lukwikulu lweri nandi ti Yezu wavumbuka kwe ba fwa, ntiangu keri mpe wa kubama mu tambula lufwa mu nwanina nkwikulu  zandi. Ngano timbangi tia Bakristo ba ntete bamona Yezu ha manima ma mvumbukulu’andi kwe ba fwa mbo tita ku wisa ti Yezu wavumbuka kwe ba fwa? Ngano ka tita yika lukwikulu lwaku mu mvumbukulu ya ba fwa ngolo ko?

11. Kampe mu bungu dia nti bantu bakaka ba ku Korente babâ na mbanzulu za mbi mu mvumbukulu?

¹¹ Bantu bakaka ba ku hata dia Korente dieri hata dia Grese mabanza ma mbi meri nawu mu mvumbukulu ya ba fwa, bakaka mbo beri tâka mpe ti ‘ka kwena mvumbukulu ya ba fwa ko.’ Mu bungu dia nti? (1 Kor. 15:12) Bafilozofe ba ku hata diakaka dia ku Grese, Atene, mbo beri bongelaka mvumbukulu ya Yezu ntiana musamu wa buzoba. Kampe mbanzulu za mpila yo mbo zeri sobesaka bantu bakaka ba ku Korente. (Bis. 17:18, 31, 32) Bantu bakaka kampe bayizi banza ti mvumbukulu ya ba fwa mu mpila yakaka yaketi bêla, kampe mbo beri banzaka ti bantu ba fwa ni bô bê na masumu, mpe bantu bavumbukiri kwe ba fwa ni bô beka Bakristo mu bungu ti masumu mawu ma balemvokele. Mu mabanza ni mabanza meri nawu, bu beri kalaka mvumbukulu ya ba fwa, wasongela ti timinu tiawu tia mpamba kwa tieri. Tala ti Nzambi ka vumbula Yezu kwe ba fwa ko, ka kwaketi’â bâ nkûlulu ko mpe bantu babansoni mbo baketi tatamana mu bâ bankwa-masumu. Ntiangu bô beri lembo tambulaka mvumbukulu ya ba fwa ka babâ na nkatika vuvu ko.​—1 Kor. 15:13-19; Ebr. 9:12, 14.

12. Tintwari na 1 Piere 3:18, 22, bwe mvumbukulu ya Yezu kwe ba fwa ye ya swaswana na ya bantu batoko vumbuka kwe ba fwa ntete yandi?

¹² Paulo yandi beni wazaba ti ‘Kristo wavumbuka kwe ba fwa.’ Mvumbukulu yo yayôka mvumbukulu ya bô batoko vumbuka mu bungu ti bavutu fwa ha manima. Paulo watâ ti Yezu weri ‘[mbutu za] ntete kwe bô basêkele [ku lufwa].’ Mu ntia mpila Yezu keri wa ntete? Yezu weri muntu wa ntete wavumbuka kwe ba fwa mu nitu ya timpeve mpe weri muntu wa ntete wanaka ku mazulu.​—1 Kor. 15:20; Bis. 26:23; tanga 1 Piere 3:18, 22.

13. Ntia luswaswanu Paulo kasa mu musamu wutariri Adame na Yezu?

¹³ Bwe lufwa lwa muntu wumosi lunatina luzingu kwe milio za bantu? Paulo wahana mvutu ya delakana mu tiyuvu tio. Wasa luswaswanu mu misamu miaturila bantu mu bungu dia misamu mia yirika Adame na mio miturila bantu mu bungu dia mukayulu wa Kristo. Mu musamu wutariri Adame, Paulo watsoneka: ‘lufwa [. . .] lwayizila mu muntu.’ Adame bu kasumuka, watinatina lufwa mpe wanatina bala na ntekololo zandi lufwa. Tii lumbu ti, mpasi za bukolo bwandi za tuta mona. Kâ, mu bungu ti Nzambi wavumbula Mwana’andi kwe ba fwa, tulendi kwizi bâ mu nsayi mu bilumbu bita kwiza! ‘Mvumbukulu ya ba fwa mpe, mu muntu, yayizila,’ ni Yezu. Paulo watâ ti: “Ntiana’eti babansoni bu bafwaka mu Adame, ni bo mpe babansoni bavutu baka luzingu mu Kristo.’​—1 Kor. 15:21, 22.

14. Ngano Adame mbo bamuvumbula kwe ba fwa? Bangula.

¹⁴ Paulo bwe keri zolo tâka bu katâ ti ‘babansoni bu bafwaka mu Adame’? Paulo, bantu babansoni keri zonzelaka, babiarila masumu ma Adame mpe ntiangu bafwaka. (Rom. 5:12) Adame kena mu mulonga wa bantu ‘babaka luzingu’ ko. Nkûlulu ya futa Yezu ka bakila yo ndandu ko mu bungu ti Adame muntu wa lunga weri wasola yandi beni mu kolama kwe Nzambi. Misamu miaturila Adame, ni mio mpe miturila bantu bo ‘Mwana muntu’ ba kabongela ntiana ‘nkombo,’ mbo bafwa mankululu.​—Mat. 25:31-33, 46; Ebr. 5:9.

15. Ngano banani bê mu kati dia ‘babansoni’ ‘babaka luzingu’?

¹⁵ Kâ, Paulo watâ mpe ti ‘babansoni [mbo]  bavutu baka luzingu mu Kristo.’ (1 Kor. 15:22) Mukanda wa tsoneka Paulo, kwe Bakristo ba tumbu ba ku Korente katsoneka wo, bawu beri na vuvu tia baka mvumbukulu ya ku mazulu. Bakristo bo beri ‘ba tumbu mu Yezu Kristo, [babatâ] mbila [mu bâ ba santu].’ Paulo wazonzela mpe ‘bô [. . .] bafwila mu Kristo.’ (1 Kor. 1:2; 15:18; 2 Kor. 5:17) Mu mukanda wakaka wa Bibila wu katsoneka, Paulo watâ ti bô beri ‘mu bumosi na [Yezu] mu lufwa lwe nsinsa na lwa yandi, ni bo mpe [babâ] nsinsa mu mvumbukulu.’ (Rom. 6:3-5) Yezu wavumbuka mu nitu ya timpeve mpe wayenda ku mazulu. Buna, misamu ni bo mpe mibêla mu bungu dia bantu babansoni bê ‘mu Kristo,’ wuzololo tâ Bakristo babansoni ba tumbu.

16. Paulo bu katâ Yezu “mbutu za ntete” bwe keri zolo tâka?

¹⁶ Paulo watsoneka ti Kristo wavumbuka ntiana ‘[mbutu za ntete] kwe bô basêkele [ku lufwa].’ Bambuka ti bantu bakaka ntiana Lazare, bavumbuka kwe ba fwa ha mutoto, kâ, Yezu ni yandi wa ntete wavumbuka kwe ba fwa na nitu ya timpeve mpe wabaka luzingu lwa mankululu. Bamufwanakasa na mbutu za ntete zeri tiaka bala ba Israele zi beri hanaka kwe Nzambi mu makabu. Musamu wakaka Paulo wu katêla Yezu “mbutu za ntete,” ni wena’eti, ha manima ma mvumbukulu ya Yezu, bantu bakaka baketi baka mvumbukulu ya ku mazulu. Bantumwa na bantu bakaka ‘mu Kristo’ mbo baketi landa Yezu. Ntangu bu yaketi fwana, mbo baketi kwizi baka mvumbukulu ye nsinsa na mvumbukulu ya Yezu.

17. Mu ntia ntangu bô bê ‘mu Kristo’ babaka musendo’awu wa ku mazulu?

¹⁷ Mvumbukulu ya ku mazulu ya bô bê ‘mu Kristo’ ka yabatika ko mu ntangu Paulo yi katsonekena Bisi-Korente. Kâ, Paulo mbo keri zonzelaka bilumbu bia ku matu: “Muna muntu, tintwari na mulonga’andi: Kristo mbutu za ntete, ha manima bô Kristo ba kavwiri mu ntangu yi kabâ hô.” (1 Kor. 15:23, NWT; 1 Tes. 4:15, 16) Lumbu ti, mu ntangu ye Kristo hô twena. Bantumwa na Bakristo ba tumbu bakaka batoko kêla ntangu Kristo yi kaketi bâ hô ntete babaka musendo’awu wa ku mazulu mpe babâ ‘nsinsa [na Yezu] mu mvumbukulu.’

18. (a) Mu bungu dia nti tulendi têla ti mvumbukulu yakaka ye kô yikwiza ha manima ma mvumbukulu ya ku mazulu? (b) Nti tulendi longoka mu 1 Bisi-Korente 15:24-26 mu bungu dia misamu miyilama ku mazulu?

¹⁸ Kâ, nti biturila Bakristo ba kwikama balembolo na vuvu tia kwe bâ tintwari na Yezu ku  mazulu? Bawu mpe vuvu tie nawu tia mvumbukulu ya ba fwa. Bibila mbo ditâka ti Paulo na bantu bakaka bayenda ku mazulu, bu babaka “mvumbukulu ya ntete kwe ba fwa.” (Flp. 3:11, NWT) Ngano ka wuta songela ko ti mvumbukulu yakaka ye kô yilanda? Musamu wo mbo wuta singasa musamu watâ Yobe mu bungu dia bilumbu bia ku matu. (Yobe 14:15) “Bô Kristo ba kavwiri mu ntangu yi kabâ hô” mbo babâ ku mazulu tintwari na Yezu mu ntangu yi kafukisa tuyalu twatwansoni twa ngolo na bimfumu biabiansoni. ‘Mutantu wa mansuka, [. . .] lufwa’ mpe mbo bafukisa lo. Babansoni babaka mvumbukulu ya ku mazulu kani kabwe ka bavutu’â fwa ko. Kâ, nti biturila bantu bakaka?​—Tanga 1 Bisi-Korente 15:24-26.

19. Ngano bantu bê na vuvu tia bâ ha mutoto nti balendi kêla?

¹⁹ Ngano bantu bê na vuvu tia bâ ha mutoto nti balendi kêla? Balendi bâ na vuvu mu misamu mia tâ Paulo: “Vuvu eti tie nani mu Nzambi, [. . .] ti mvumbukulu ye kô ya bantu ba sungama na ya bantu balembolo ba sungama.” (Bis. 24:15, NWT) Wa wuta tomo moneka ti, ka kwena muntu ko wulembolo wa sungama wulendi kwenda ku mazulu, buna verse yo mbo yita zonzela mvumbukulu yisalama ha mutoto.

20. Bwe vuvu tiaku mu mvumbukulu ya ba fwa tiyikamane ngolo?

²⁰ Ntembe kâni, “mvumbukulu ye kô”! Bô ba bavumbula kwe ba fwa ha mutoto mbo babâ na bweso bwa zinga ntangu zazansoni. Lendi bâ na lukwikulu ti kani dio mbo dilungana. Vuvu tio tilendi ku bomba mu bungu dia bantu ba wazolo kâ bafwa. Balendi vumbuka kwe ba fwa mu ntangu Kristo na bantu bakaka yi ‘batuma [. . .] funda dia mivu.’ (Nza. 20:6) Nge mpe, lendi bâ na vuvu eti tia matieleka ti tala ti fwiri ntete luyalu lwa funda (1 000) dia mivu, mbo vumbuka kwe ba fwa. ‘[Vuvu tio] ka tihunaka ko.’ (Rom. 5:5) Vuvu tio tilendi ku yika ngolo lumbu ti mpe tilendi ku yika nsayi ya sarila Nzambi. Kâ, misamu miamingi tulendi longoka mu mukanda wa 1 Bisi-Korente tikapu 15, mbo tulongoka mio mu timoko tita landa.