Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 49

¿Qʼuqlipe qkʼuʼj tiʼj qa che jawil anqʼin kyimni?

¿Qʼuqlipe qkʼuʼj tiʼj qa che jawil anqʼin kyimni?

«Qʼuql nkʼuʼje tiʼj Dios, [...] qa ok che jawil anqʼin qe kyimni, tzaʼnx qeju tzʼaqlxix, ax ikx qeju mya tzʼaqlxix» (HECH. 24:15).

BʼITZ 151 Che tzajel ttxkoʼn Jehová

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1, 2. ¿Tiʼ qʼuqbʼil kykʼuʼj tmajen Jehová at?

NIM toklen tuʼn qximen kyiʼj tbʼanel tiʼchaq toj qanqʼibʼil. Jun techel, ateʼ junjun xjal kyaj tuʼn kytzalaj toj kymejebʼleʼn, tuʼn miʼn ttzaj yabʼil kyiʼj kykʼwal moqa tuʼn kyex twitz jun txʼuʼj yabʼil. Ax ikx jaku che ximen okslal kyiʼj tbʼanel tiʼchaq lu. Noqtzun tuʼnj, at juntl tiʼ mas nim toklen, aju qʼuqbʼil qkʼuʼj tuʼn qanqʼin te jumajx ex tuʼn kyok qkeʼyin juntl maj qe toj qja moqa qamiw o che kyim.

2 Tqʼama apóstol Pablo jlu: «Qʼuql nkʼuʼje tiʼj Dios, [...] qa ok che jawil anqʼin qe kyimni, tzaʼnx qeju tzʼaqlxix, ax ikx qeju mya tzʼaqlxix» (Hech. 24:15). Pero naʼmxtoq ttzaj tqʼamaʼn Pablo qe yol lu, otoq tqʼama Job qa qʼuqlitoq tkʼuʼj tiʼj qa ktzajel naʼn tuʼn Dios ex qa ktzajel tqʼoʼn juntl maj tchwinqlal (Job 14:7-10, 12-15).

3. ¿Alkye tten kʼonil qiʼj aj qxnaqʼtzan tiʼj 1 Corintios capítulo 15?

3 Aju xnaqʼtzbʼil tiʼjju «tuˈn kyjaw anqˈin kyimnin juntl majl», atzun jun xnaqʼtzbʼil nim toklen te qe (Heb. 6:1, 2, Akʼaj Tuʼjil Tyol Qman). Yolin Pablo tiʼj xnaqʼtzbʼil lu toj 1 Corintios capítulo 15. Jaku txi qqʼamaʼn qa onin xnaqʼtzbʼil lu kyiʼj okslal te tnejel syent abʼqʼi. Ax ikx jaku tzʼonin qiʼj jaʼlo tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj noq jteʼxku ambʼil qʼiʼn quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová.

4. ¿Tiquʼn qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa che jawil anqʼin qe toj qja?

4 Jaku qo jaw anqʼin ex qeju toj qja noq tuʼnju jaw anqʼin Jesús. At toklen xnaqʼtzbʼil lu tukʼil «tqanil kolbʼil» xi tpakbʼaʼn Pablo kye aj Corinto (1 Cor. 15:1, 2). Axpe ikx, xi tqʼamaʼn kye qa noqx gan kyokslabʼil qa mintiʼtoq in xi kynimen qa jaw anqʼin Jesús (1 Cor. 15:17). Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaw anqʼin Jesús.

5, 6. ¿Alkye tten in che onin yol tkuʼx toj 1 Corintios 15:3 ex 4 qiʼj?

5 Yolin Pablo tiʼj oxe tiʼ tej t-xi tzyet tuʼn tyolin tiʼj xnaqʼtzbʼil lu: 1) «qa kyim [Jesús] tuʼn tchjet qil», 2) qa «kuʼx maquʼn» ex 3) qa «jatz anqʼin tuj toxin qʼij, ik tzaʼn in tmaʼn tuj Tuʼjil» (kjawil uʼjit 1 Corintios 15:3, 4).

6 ¿Alkye tten in nonin qiʼj tej tkyim, tej tkux maquʼn ex tej tjaw anqʼin Jesús? Tqʼama profeta Isaías qa kyim Jesús «kyxol xjal tzalu twitz txʼotxʼ» ex qa kux maquʼn «kyxol qe xjal bʼinchal mya bʼaʼn». Noqtzun tuʼnj, ax ikx tqʼama qa «xi tiqan kyil nimku» xjal. ¿Tzeʼn bʼant jlu tuʼn Jesús? Bʼant tuʼn tej t-xi tqʼoʼn tchwinqlal te chojbʼil (Is. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Rom. 5:8). Tuʼn jlu, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa qo kletel tiʼj il ex tiʼj kamik, ex qa che okel qkeʼyin juntl maj qe toj qja moqa qamiw o che kyim noq tuʼnju kyim Jesús, kux maquʼn ex jaw anqʼin.

E TEN NIM TESTIW

7, 8. ¿Tiquʼn qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa jaw anqʼin Jesús?

7 Tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa che jawil anqʼin kyimni, nim toklen tuʼn t-xi qnimen qa jaw anqʼin Jesús. ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaw anqʼin juntl maj tuʼn Jehová?

8 Nim xjal ok kyqʼoʼn kywitz tiʼj Jesús tej otoq jaw anqʼin (1 Cor. 15:5-7). Tqʼama Pablo qa a Cefas moqa apóstol Pedro ok keʼyinte Jesús tnejel. Ax ikx kyqʼama junjuntl okslal qa ok tkeʼyin Pedro Jesús tej otoqxi jaw anqʼin (Luc. 24:33, 34). Kubʼ tyekʼin tibʼ kywitz «qeju kabʼlaj apóstol» ex yajxitl, kywitz mas te 500 erman. Bʼalo atz bʼaj jlu atz Galilea, aju in yolin Mateo 28:16 a 20 tiʼj. Ax ikx kubʼ «tyekʼun tibʼ [Jesús] twitz Jacobo», aju medio terman, aju mintiʼtoq in xi tokslaʼn qa a Jesús ok te Mesías (Juan 7:5). Pero tej tok tkeʼyin qa otoq jaw anqʼin, ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj a otoq tzʼok te Mesías. Nim qe erman ok kykeʼyin Jesús tej tjaw anqʼin, kukxtoq itzʼqe tej tkubʼ ttzʼibʼin Pablo uʼj lu nqayin tiʼj abʼqʼi 55. Tuʼntzunju, qa attoq jun mintiʼxix in nok qeʼ tkʼuʼj tiʼj qa jaw anqʼin Jesús, jakutoq txi tqanin kye okslal lu.

9. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Hechos 9:3 a 5, ¿tiʼ juntl tiʼ tqʼama Pablo in nonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaw anqʼin Jesús?

9 Tej tikʼ ambʼil, ax ikx kubʼ tyekʼin tibʼ Jesús twitz apóstol Pablo (1 Cor. 15:8). Tej in bʼettoq t-xi Saulo moqa apóstol Pablo toj tbʼeyil Damasco, ok tbʼiʼn tqʼajqʼajel twiʼ Jesús tej otoq jaw anqʼin ex ok tqʼoʼn twitz tiʼj ik tzeʼn toj jun witzikʼ toj kyaʼj (kjawil uʼjit Hechos 9:3-5). Ok jlu te juntl yekʼbʼil tiʼj qa otoq jaw anqʼin Jesús (Hech. 26:12-15).

10. Tej tok qeʼ tkʼuʼj Pablo tiʼj qa otoq jaw anqʼin Jesús, ¿tiʼ kubʼ t-ximen tuʼn tbʼant tuʼn?

10 Tbʼanel aju tqʼama Pablo tuʼnju otoq che el tikʼun okslal. Pero tej tel tnikʼ tiʼj qa otoq jaw anqʼin Jesús, onin kyiʼj txqantl tuʼn t-xi kynimen. Ok bʼinchen nim nya bʼaʼn tiʼj Pablo tej tyolin tiʼj qa otoq jaw anqʼin Jesús (1 Cor. 15:9-11; 2 Cor. 11:23-27). Kolin tiʼjju nimen tuʼn maske jakutoq kyim tuʼnju qʼuqlitoq tkʼuʼj tiʼj qa otoq jaw anqʼin Jesús. Ax ikx in nonin jlu qiʼj tuʼn t-xi qnimen qa jaw anqʼin Jesús. Ex in nonin qiʼj tuʼn t-xi qnimen qa che jawil anqʼin kyimni.

ONIN PABLO TUʼN TEL KYNIKʼ OKSLAL TIʼJ AXIX TOK XNAQʼTZBʼIL

11. ¿Tiquʼn xi kynimen junjun okslal te Corinto qe nya ax tok xnaqʼtzbʼil tiʼjju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni?

11 Xi kynimen junjun okslal te Corinto junjun xnaqʼtzbʼil nya ax tok tiʼjju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni. Axpe ikx kyqʼama qa mlayxtoq che jaw anqʼin kyimni (1 Cor. 15:12). ¿Tiquʼn? Tuʼnju e xmayin junjun aj nabʼil te tnam Atenas tiʼj qa otoq jaw anqʼin Jesús ex e ok lepeʼ junjun okslal tiʼj kyximbʼetz (Hech. 17:18, 31, 32). Ax ikx, kubʼlo kyximen junjuntl qa noq jun techel aju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni. Kubʼ kyximen qa kyimni ateʼtoq tej naʼmxtoq kyok te okslal tuʼnju aj il qe, pero tej kyok te okslal, kubʼ kyximen qa e jaw anqʼin. Noq tiʼxku kubʼ kyximen, mintiʼtoq tajbʼen qʼuqbʼil kykʼuʼj qa mintiʼ xi kynimen qa che jawil anqʼin kyimni. Ex qa mintiʼ jaw anqʼin Jesús tuʼn Dios, naʼmxtoq txi qʼet chojbʼil ex naʼmxtoq tkubʼ najsaʼn kyil. Tuʼntzunju, alkyeqe mintiʼ xi kynimen qa che jawil anqʼin kyimni, nya ax tok qʼuqbʼil kykʼuʼj ten (1 Cor. 15:13-19; Heb. 9:12, 14).

12. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Pedro 3:18 ex 22, ¿tiquʼn junxitl ok tej tjaw anqʼin Jesús kywitz qe txqantl xjal e jaw anqʼin?

12 Ok tqʼoʼn Pablo twitz tiʼj qa otoq «jatz anqʼin Crist kyxol kyimni». Tej tjaw anqʼin Jesús, mas tbʼanel ok jlu kywitz qe xjal e jaw anqʼin tuʼnju e kyim juntl maj. Tqʼama Pablo qa ate Crist jatz anqʼin nej kyxol kyimni ex ok jlu «ik tzaʼn tnejel twitz awal». ¿Tiquʼn in xi qqʼamaʼn a Jesús jatz anqʼin tnejel ex qa ok «ik tzaʼn tnejel twitz awal»? Tuʼnju a tnejel xjal jatz anqʼin ex xi qʼoʼn t-xmilal ik tzeʼn kye anjel ex xiʼ toj kyaʼj (1 Cor. 15:20; Hech. 26:23; kjawil uʼjit 1 Pedro 3:18, 22).

CHE KJAWIL ANQʼIN KYKYAQIL

13. ¿Alkye tten tzaj tchikʼbʼaʼn Pablo qa junxitl ok Jesús twitz Adán?

13 ¿Alkye tten kxel qʼoʼn kychwinqlal nim millón xjal noq tuʼnju kyim jun xjal? Tzaj tqʼoʼn Pablo jun tbʼanel tzaqʼwebʼil tiʼj jlu. Tqʼama tiʼ tzaj tuʼnju bʼant tuʼn Adán ex tiʼ in tzaj tuʼnju chojbʼil bʼant tuʼn Jesús. Tej tyolin tiʼj Adán, tqʼama qa «noq tuʼn jun xjal tzaj kamik». Tej tkubʼ tbʼinchaʼn Adán il, tzaj tiʼn kamik tiʼjx ex kyiʼj tyajil. Kukx in tzaj nya bʼaʼn qiʼj tuʼnju mintiʼ nimen Adán te Jehová. Pero at jun tbʼanel qʼuqbʼil qkʼuʼj tuʼnju jaw anqʼin Jesús tuʼn Dios kyxol kyimni. Tzaj tchikʼbʼaʼn Pablo jlu: «Noq tuʼn jun xjal ok che jawil anqʼin xjal kyxol kyimni. Porke ik tzaʼn in che kyim kykyaqil xjal noq tuʼnju tiyjil Adán qe, ikxtzun ok che jawil anqʼin kykyaqil qeju o che okslan tiʼj Crist» (1 Cor. 15:21, 22).

14. ¿Tiquʼn ojtzqiʼn quʼn qa mlay jaw anqʼin Adán?

14 ¿Alqiʼj yolin Pablo tej tqʼama qa «in che kyim kykyaqil xjal» tiʼj Adán? Atztoq in yolin qiʼj tuʼnju o tzʼel qiqen il ex atoʼ tjaqʼ tipumal kamik (Rom. 5:12). Mlay ten Adán kyxol qeju che jawil anqʼin. Mintiʼ toklen tiʼj chojbʼil bʼant tuʼn Jesús tuʼnju tzʼaqli tej tkubʼ tbʼinchaʼn il ex ojtzqiʼntoq tuʼn. Axju bʼaj tiʼj Adán ik tzeʼn kbʼajel kyiʼj qeju che okel tqʼoʼn Jesús te chip tuʼnju kbʼel qʼoʼn kykastiw tuʼn kykyim te jumajx (Mat. 25:31-33, 46; Heb. 5:9).

A Jesús jaw anqʼin tnejel kyxol nim qeju che jawil anqʼin tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 15 ex 16). *

15. ¿Alqiʼj yolin Pablo tej tqʼama qa «che jawil anqʼin kykyaqil qeju o che okslan tiʼj Crist»?

15 Tqʼama Pablo qa «che jawil anqʼin kykyaqil qeju o che okslan tiʼj Crist» (1 Cor. 15:22). Xi ttzʼibʼin tuʼj kye okslal te Corinto, aʼyeju otoq che jaw skʼoʼn tuʼn kyxiʼ anqʼil toj kyaʼj. Etzan qe tuʼn Dios tuʼnju at kymojbʼabʼil kyibʼ tukʼil Jesucrist ex txkoʼn maj qe tuʼn kyok te xjan. Ax ikx yolin Pablo kyiʼj «qeju o che kyim» ex «okslal qe tiʼj Crist» (1 Cor. 1:2; 15:18; 2 Cor. 5:17). Ex tej tkubʼ ttzʼibʼin junjuntl tuʼj tuʼn tonbʼil xewbʼaj xjan, tqʼama jlu: «Porke qa ma qo ok mojbʼaʼn tukʼil Crist tuʼn qkyim junx tukʼil, ax ikx ok qo jawil anqʼin junx tukʼil» (Rom. 6:3-5). Jaw anqʼin Jesús ik tzeʼn jun xewbʼaj ex xiʼ toj kyaʼj. Ax jlu kbʼajel kyiʼj qeju in che ayon tuʼn kyxiʼ toj kyaʼj.

16. ¿Tiʼ tajtoq Pablo tuʼn tel qnikʼ tiʼj tej tqʼama qa jaw anqʼin Jesús ik tzeʼn tnejel twitz awal?

16 Tqʼama Pablo qa «ate Crist o jatz anqʼin nej, [...] ik tten jlu ik tzaʼn tnejel twitz awal». Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa otoq che jaw anqʼin junjuntl xjal tzalu twitz Txʼotxʼ, kyxol jlu jaw anqʼin Lázaro. Noqtzun tuʼnj, ate Jesús jaw anqʼin tnejel tuʼn t-xiʼ toj kyaʼj ex xi qʼoʼn tchwinqlal te jumajx. Iktzun tten, ok ik tzeʼn tnejel twitz awal in xitoq kyqʼoʼn aj Israel te oyaj te Dios. Tej tqʼama Pablo qa ok Jesús «ik tzaʼn tnejel twitz awal», tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa ateʼ junjuntl xjal che jawil anqʼin tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj. Aj tikʼ ambʼil, kykyaqil qeju at kymojbʼabʼil kyibʼ tukʼil Jesús ik tzeʼn qe apóstol, che jawil anqʼin tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj ik tzeʼn te Jesús.

17. ¿Toj alkye ambʼil tzul qʼoʼn oyaj kye okslal skʼoʼn maj?

17 Tej t-xi ttzʼibʼin Pablo tuʼj kye okslal te Corinto, naʼmxtoq t-xi tzyet ambʼil tuʼn kyjaw anqʼin qeju at kymojbʼabʼil kyibʼ tukʼil Jesucristo tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj. ¿Tiquʼn? Tuʼnju tqʼama jlu: «Teyle junjun tuʼn tjaw anqʼin tuj tqʼijlalil; ate Crist o jatz anqʼin nej; ex te yajxi, aqeju otoq che okslan tiʼj Crist che jawitz anqʼin ok tul juntl maj» (1 Cor. 15:23; 1 Tes. 4:15, 16). Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, iltoq tiʼj tuʼn kyyon apóstol ex junjuntl skʼoʼn maj ajxi tul Jesús tuʼn ttzaj qʼoʼn oyaj kye tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj ex tuʼn kyjaw anqʼin ik tzeʼn te. Toj ambʼil jaʼlo, ya o tzul moqa ya at Cristo qxol.

QʼUQLI QKʼUʼJ TIʼJ QA CHE JAWIL ANQʼIN KYIMNI

18. a) ¿Tiquʼn in xi qqʼamaʼn qa nya oʼkx che jawil anqʼin qeju che xeʼl toj kyaʼj? b) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Corintios 15:24 a 26, ¿tiʼ kbʼajel toj kyaʼj?

18 Yajtzun qe okslal mlay cheʼx anqʼil toj kyaʼj, ¿tiʼ kbʼajel kyiʼj? Ax ikx kye at qʼuqbʼil kykʼuʼj tuʼn kyjaw anqʼin. In nel qnikʼ tiʼj jlu tuʼnju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa at Pablo ex junjuntl okslal «kyxol qeju che jawil anqʼin tnejel» (Filip. 3:11TNM). A jlu in tzaj tyekʼin qe qa ateʼ junjuntl xjal che jawil anqʼin yajxitl. Ex at ttxolil tukʼilju tqʼama Job tuʼn tbʼaj tiʼj (Job 14:15). «Aqeju otoq che okslan tiʼj Crist», che tel toj kyaʼj aj tkubʼ t-xitin Jesús «kykyaqil qeju in che kawin, qeju at kyoklen ex qeju at kyipumal». Tojtzun ambʼil aju, kbʼel xiten «mankbʼil aj qʼoj» qiʼj, aju kamik. In nel qnikʼ tiʼj qa mlayx che kyim qeju che xeʼl anqʼil toj kyaʼj. ¿Yajtzun qeju at qʼuqbʼil kykʼuʼj tuʼn kyanqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ? (Kjawil uʼjit 1 Corintios 15:24-26).

19. ¿Alkye qʼuqbʼil kykʼuʼj xjal in che ayon tuʼn kyanqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ at?

19 Aʼyeju che anqʼil tzalu twitz Txʼotxʼ, ax ikx jaku txi kyqʼamaʼn qe yol tqʼama apóstol Pablo: «Qʼuql nkʼuʼje tiʼj [...] qa ok che jawil anqʼin qe kyimni, tzaʼnx qeju tzʼaqlxix, ax ikx qeju mya tzʼaqlxix» (Hech. 24:15). Ik tzeʼn o tzʼel qnikʼ tiʼj, mlay tzʼokx jun xjal nya tzʼaqli toj kyaʼj. Tuʼntzunju, atz in che yolin yol lu kyiʼj qeju che jawil anqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ.

In ten tbʼanel qximbʼetz tiʼj ambʼil tzul aj tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa che jawil anqʼin kyimni. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 20). *

20. ¿Tzeʼn ma tzʼonin xnaqʼtzbʼil lu tiʼj qʼuqbʼil tkʼuʼja?

20 ¿Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa ax tok che jawil anqʼin qe kyimni? Aqeju che jawil anqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ, kxel qʼoʼn ambʼil kye tuʼn kyanqʼin te jumajx. Ax tok kbʼajel jlu ex jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj. Qa o kyim jun toj qja moqa jun qamiw, in chewix qkʼuʼj tuʼnju jaku jaw anqʼin aj tkawin Jesús kyukʼil skʼoʼn maj toj mil abʼqʼi (Apoc. 20:6). Ex qa otoq qo kyim aj t-xi tzyet tuʼn tkawin Jesús toj mil abʼqʼi, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa qo jawil anqʼin. Mlay kubʼ qchʼixwi tuʼn qʼuqbʼil qkʼuʼj, sino in nonin qiʼj tuʼn tten qipumal ex tuʼn qtzalaj aj qajbʼen te Dios (Rom. 5:5). ¿Tiʼ mas xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj 1 Corintios capítulo 15? Kʼelel qnikʼ tiʼj jlu toj juntl xnaqʼtzbʼil.

BʼITZ 147 In tzaj ttziyen Dios qchwinqlal te jumajx

^ taqik' 5 In yolin 1 Corintios capítulo 15 tiʼjju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni. ¿Tiquʼn nim toklen xnaqʼtzbʼil lu te qe ex tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaw anqʼin Jesús? Tzul tzaqʼweʼn xjel lu toj xnaqʼtzbʼil lu junx kyukʼil junjuntl xjel at kyoklen tukʼilju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni.

^ taqik' 56 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: A Jesús tnejel xiʼ toj kyaʼj (Hech. 1:9). Kyxol qeju t-xnaqʼtzbʼen tuʼn kyxiʼ toj kyaʼj, at Tomás, Santiago, Lidia, Juan, María ex Pablo.

^ taqik' 58 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Kyim t-xuʼjil jun erman, aju ajbʼen junx tukʼil te Jehová toj nimku abʼqʼi, pero kukx in najbʼen te Jehová tuʼnju qʼuqli tkʼuʼj tiʼj qa kjawil anqʼin.