1-2. Kansi atumiki a Yehova osangalala ngako na ciyembekezo cotyani?

CIYEMBEKEZO n’cofunika ngako. Ŵanthu ayakine ali na ciyembekezo cakuti akankhale na cikwati ciweme, ŵana athanzi olo kupola matenda akulu. Ndipo nase Akhristu tuyembekezela vinthu vamene ivi. Koma ciyembekezo camene cutisangalasa ngako ni cakuyonkhala na moyo wosasila msogolo noona okondeka ŵasu oukishiwa.

² Mtumwi Paulo elaŵila kuti: “Nili na ciyembekezo pa Mulungu . . . kuti kukankhale kuuka kwa olungama na osalungama.” (Mac. 24:15) Paulo enze lini woyamba kulaŵila za ciyembekezo ca ciukililo. Yobu naye elaŵilako. Yobu enze na cidalilo pa Mulungu kuti akamukumbukile nomuukisha.​—Yobu 14:7-10, 12-15.

3. Kansi lemba ya 1 Akorinto capita 15 ingatiyavye tyani?

³ “Ciukililo” ni cimozi mwa “viphunziso voyambilila” vakukhulupilila Akhristu onse. (Aheb. 6:1, 2) Zecifotokoza Paulo zokhuza ciukililo zupezeka pa 1 Akorinto capita 15. Zecilemba zelimbikisha ngako Akhristu oyambilila, ndipo capita ici nase cingatilimbikishe notang’isha ciyembekezo casu ca ciukililo.

4. Ndaŵa yanji tingankhale na cidalilo cakuti okondeka ŵasu akaukishiwe?

⁴ Kuukishiwa kwa Yesu kutipasa cidalilo cakuti okondeka ŵasu emwalila akaukishiwe. Kuukishiwa kwa Yesu yenze mbali ya “uthenga uweme” wecilalikila Paulo kwa Akorinto. (1 Akor. 15:1, 2) Niye cifukwa cake elaŵila kuti ngati Mkhristu okhulupilila lini kuti Yesu eukishiwa, niye kuti cikhulupililo cake ciliye nchito. (1 Akor. 15:17) Kukhulupilila kuti Yesu eukishiwa niye kutipasa cidalilo cakuti ŵanthu ayakine nao akaukishiwe.

5-6. Kansi mau opezeka pa 1 Akorinto 15:3, 4 otiyavya tyani?

 ⁵ Paulo peciyamba kulemba za ciukililo, efotokoza vinthu vacendi vitatu. Vinthu vamene ivi ni (1) “Khristu efwila macimo ŵasu.” (2) “Eikiwa m’manda.” (3) “Eukishiwa pa siku ya citatu mokatizhyana na Malemba.”​—Ŵelengani 1 Akorinto 15:3, 4.

⁶ Kansi kufwa, kuikiwa m’manda na kuukishiwa kwa Yesu kuli na tanthauzo yanji kwa seo? Mneneli Yesaya elosela kuti Mesiya “akatendewe m’calo ca ŵanthu amoyo” ndipo “akaikiwe m’manda pamozi na ŵanthu aipa.” Kuyangizhyila apo, Yesaya elaŵila kuti Mesiya akanyamule “macimo ya ŵanthu anyinji.” Yesu ecita izi pecitwala moyo wake monga dipo. (Yes. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Aro. 5:8) Tetyo kufwa, kuikiwa m’manda na kuukishiwa kwa Yesu kutiyavya kunkhala na ciyembekezo cotang’a cakuti tikamasuliwe ku ucimo na imfwa noonana soti na okondeka ŵasu emwalila.

7-8. N’cinji cuyavya Akhristu kukhulupilila kuti Yesu eukishiwa?

⁷ Kuti tikhulupilile kuti akufwa akauke, tufunika coyamba kukhulupilila kuti Yesu eukishiwa. Ndaŵa yanji tukhulupilila kuti Yesu eukishiwa?

⁸ Pali ŵanthu anyinji emuona Yesu pavuli poukishiwa ndipo nao euzhyako ayakine. (1 Akor. 15:5-7) Mboni yoyamba yecitomola Paulo enze mtumwi Petulo (Kefa). Ophunzila anyinji a Yesu elaŵila kuti mtumwi Petulo eona Yesu pavuli poukishiwa. (Luka 24:33, 34) Kuyangizhyila apo, atumwi eona Yesu pavuli pakuti waukishiwa. Ndipo Khristu “eonekela kuli akwasu pafupifupi 500 pa nthawi imozi,” payakine penze pa msonkhano wapadela wamene wecitikila ku Galileya wofotokozewa pa Mateyu 28:16-20. “Yesu eonekela soti kwa Yakobo,” wamene enze msaza wake, amene poyamba aliyomukhulupilile kuti ni Mesiya. (Yoh. 7:5) Pavuli poona kuti Yesu waukishiwa, Yakobo ekhulupilila kuti Yesu ni Mesiya. Ndipo Paulo peenzolemba kalata iyi ca m’ma 55 C.E., ŵanthu anyinji amene eona Yesu pavuli poukishiwa enze akali na moyo. Tetyo kuti penze aliyense amene aliyokhulupilile, sembe ekonsha ŵanthu amene aŵa.

9. Kansi Machitidwe 9:3-5, yutwala tyani umboni woyangizhyilika wakuti Yesu eukishiwa cendi?

⁹ Pavuli pake Yesu eonekela kwa Paulo. (1 Akor. 15:8) Paulo (Saulo) peenze pa ulwendo wakuya ku Damasiko, ecimvwa mau a Yesu wamene eukishiwa noona mensomphenya aulemelelo akululu. (Ŵelengani Machitidwe 9:3-5.) Vecitikila Paulo vetwala umboni woyangizhyilika wakuti Yesu eukishiwa cendi.​—Mac. 26:12-15.

10. Kansi Paulo ecitanji pavuli pokhulupilila kuti Yesu eukishiwa?

¹⁰ Ŵanthu ayakine ecita cidwi ngako na zecilaŵila Paulo. Izi zili teti cifukwa cakuti Yesu akaliyoonekela kwa yove, Paulo enzonzunza Akhristu. Pavuli pakuti Paulo wasimikizhyila kuti Yesu eukishiwa cendi, eseŵenza mwamphamvu kucitila umboni cendi camene ici ku ŵanthu ayakine. Yove peenzocitila umboni zakuti Yesu epaiwa noukishiwa, epilila kuniatiwa, kuikiwa m’jele koma soti boti yeenzemo peyeonongeka pa nyanja. (1 Akor. 15:9-11; 2 Akor. 11:23-27) Paulo enzokhulupilila kuti Yesu eukishiwa ndipo enze wokonzeka kufwa cifukwa coteteza cikhulupililo cake. Kansi umboni uyu ukucitishani lini kukhulupilila kuti Yesu eukishiwa? Ko izi zutang’isha lini cikhulupililo canu cakuti akufwa akauke?

11. Ndaŵa yanji ŵanthu ayakine a ku Korinto enze na maganizo olakwika okhuza ciukililo?

¹¹ Agiriki ayakine a mu mzinda wa Korinto enze na maganizo olakwika okhuza ciukililo. Ove efwika mpaka ponena kuti “akufwa akauke lini.” Ndaŵa yanji? (1 Akor. 15:12) Agiriki ayakine a mu mzinda wa Atene amene enzokhulupilila filosofi eseka peecimvwa ciphunziso cakuti Yesu eukishiwa. Cuoneka kuti ŵanthu ayakine a ku Korinto enze na maganizo oteti. (Mac. 17:18, 31, 32) Ayakine enzoganiza kuti ciukililo ni nkhani yophiphilisila. Ove enzoganiza kuti munthu onkhala “wakufwa” cifukwa cakuti ni wocimwa. Tetyo, ngati wankhala Mkhristu, enzoonewa kunkhala “wamoyo” cifukwa cakuti wakhululukiwa macimo. Mosasamala kanthu za cifukwa ceenzokanila kukhulupilila za ciukililo, cikhululupililo cao cenzeve nchito. Ngati Mulungu aliyoukishe Yesu, niye kuti dipo iliyolipiliwe ndipo macimo ŵao aliyokhululukiwe. Tetyo, ŵanthu amene enzokana za ciukililo, enzeve ciyembekezo cenecene.​—1 Akor. 15:13-19; Aheb. 9:12, 14.

12. Molingana na 1 Petulo 3:18, 22, kansi kuukishiwa kwa Yesu kusiyana tyani na kwa ŵala eukishiwa m’nthawi yakuvuli?

¹² Paulo enzoziŵa kuti “Khristu eukishiwa.” Ciukililo ca Yesu cenze cosiyana ngako na ca ŵanthu eukishiwa m’nthawi yakuvuli cifukwa ove ecifwa soti. Paulo elaŵila kuti Yesu enze “cotwala coyambilila ca ŵala elala mu imfwa.” Kansi Yesu enkhala tyani cotwala coyambilila? N’cifukwa cakuti enze munthu woyamba kuukishiwa na muŵili wauzimu koma soti enze woyamba kuluta kululu.​—1 Akor. 15:20; Mac. 26:23; ŵelengani 1 Petulo 3:18, 22.

13. Kansi Paulo efotokoza kusiyana kotyani pakati pa Adamu na Yesu?

¹³ Kansi imfwa ya munthu m’mozi ingacitishe tyani ŵanthu mamiliyoni kunkhala na moyo? Paulo eyankha momvwika bwino konsho yamene iyi. Yove efotokoza kusiyana kuli pakati pa mavuto yakukumana nayo ŵanthu cifukwa ca Adamu, na madaliso yati akapeze ŵanthu cifukwa ca nsembe ya Yesu. Ponena za Adamu, Paulo elemba kuti: “Imfwa yewela kupitila mwa munthu m’mozi.” Adamu pecicimwa, ecitisha kuti yove na ŵana ŵake akokufwa. Nangu lomba tuvutika cifukwa ca kusamvwa kwake. Koma cifukwa cakuti Mulungu eukisha Yesu, tili na ciyembekezo ciweme ca msogolo. Paulo elaŵila kuti, ‘Kupitila soti mwa munthu m’mozi, akufwa akaukishiwe. Pakuti monga ni mwazilili kuti mwa Adamu onse akufwa, kupitila mwa Khristu ŵanthu onse akankhale na moyo.’​—1 Akor. 15:21, 22.

14. Kansi Adamu akaukishiwe? Fotokozani.

¹⁴ Kansi Paulo etanthauzanji pecilaŵila kuti “mwa Adamu onse akufwa”? Paulo enzolaŵila za ŵanthu onse amene etolela ucimo na kusoŵa ungwilo kwa Adamu, ndipo pavuli pake akufwa. (Aro. 5:12) Adamu ali lini pa gulu ya ŵanthu ati “akaukishiwe.” Nsembe ya Yesu yukata lini nchito pa Adamu cifukwa yove enze wangwilo koma mwadala esankha kusamvwila Mulungu. Zecitikila Adamu niye zati zikacitikile ŵanthu ati akaweluziwe na “Mwana wa munthu” kuti ni “mbuzi,” kutanthauza kuti akalute ku “cionongeko cosasila.”​—Mat. 25:31-33, 46; Aheb. 5:9.

15. Kansi ni ŵanthu ayakine otyani ali pa gulu ya “onse” ati akaukishiwe?

¹⁵ Onani kuti Paulo elaŵila kuti “mwa  Khristu ŵanthu onse akaukishiwe.” (1 Akor. 15:22) Paulo elembela kalata Akhristu ozozewa ku Korinto amene enze na ciyembekezo cakuti akaukishiwe noluta kululu. Akhristu amene aŵa ‘etuŵishiwa mwa Khristu Yesu ndipo eitiwa kuti ankhale atuwa.’ Paulo elaŵila soti za “ŵala elala mu imfwa mwa Khristu.” (1 Akor. 1:2; 15:18; 2 Akor. 5:17) Mu kalata iyakine, Paulo elemba kuti “ngati takatizhyana naye pokufwa imfwa yolingana na yake, tikakatizhyane naye soti poukishiwa molingana na yove.” (Aro. 6:3-5) Yesu eukishiwa na muŵili wauzimu noluta kululu. Izi niye zati zikacitikile soti onse “okatizhyana mwa Khristu,” amene ni Akhristu ozozewa.

16. Kansi Paulo enzotanthauza cinji pecilaŵila kuti Yesu ni cotwala coyambilila?

¹⁶ Paulo elemba kuti Khristu eukishiwa monga “cotwala coyambilila ca ŵala elala mu imfwa.” Kumbukilani kuti ŵanthu ayakine monga Lazaro enze eukishiwa pacalo, koma Yesu niye enze woyamba kuukishiwa na muŵili wauzimu nolondela moyo wosasila. Yesu elinganizhyiwa na votwala voyambilila veenzotwala Aisiraeli kwa Mulungu. Tetyo, mwa kulaŵila kuti Yesu ni “cotwala coyambilila,” Paulo enzotanthauza kuti ŵanthu ayakine akaukishiwe noluta kululu. Atumwi na ŵanthu ayakine amene “okatizhyana mwa Khristu” enze kuzokonkha Yesu. M’kuluta kwa nthawi, Akhristu amene aŵa enze kuzoukishiwa monga ni Yesu noluta kululu.

17. Kansi ni lini pamene Akhristu ozozewa enzofunika kulondela mphoto yao ya kululu?

¹⁷ Paulo peenzolembela kalata Akhristu a ku Korinto, Akhristu ‘ozozewa’ enze akaliyoyamba kuukishiwa noluta kululu. Tetyo, Paulo enzolaŵila za zocitika za msogolo kuti: “Aliyense pa malo ŵake: Kuyambila Khristu wamene ni cotwala coyambilila, pavuli pake ŵala okatizhyana na Khristu m’nthawi ya kunkhalapo kwake.” (1 Akor. 15:23; 1 Ates. 4:15, 16) Masiku ŵano, tunkhala m’nthawi yeloselewa ya “kunkhalapo” kwa Khristu. Tetyo atumwi na Akhristu ozozewa ayakine amene emwalila, enzofunika kuyembekezela mpaka pa nthawi ya kunkhalapo kwa Khristu, kuti alondele mphoto yao ya kululu, ‘nokatizhyana soti na [Yesu] poukishiwa molingana na yove.’

18. (a) Ndaŵa yanji tingalaŵile kuti pakankhale ciukililo ciyakine pavuli pa kuukishiŵa kwa ŵala akuya kululu? (b) Kansi 1 Akorinto 15:24-26, yufotokoza kuti Yesu na ozozewa akacite cinji?

¹⁸ Nanga tyani za Akhristu okhulupilika  amene aliye ciyembekezo coluta kululu? Nao ali na ciyembekezo ca ciukililo. Baibo yulaŵila kuti Paulo na ŵanthu ayakine amene oluta kululu, oukishiwa pa “kuuka koyambilila.” (Afil. 3:11) Izi zuonesha kuti kukankhale ciukililo ciyakine, ndipo zukatizhyana na zeenzokhulupilila Yobu kuti zikamucitikile msogolo. (Yobu 14:15) “Ŵala okatizhyana na Khristu pa nthawi ya kunkhalapo kwake” akankhale kululu pamozi na Yesu pati akaononge maboma onse a ŵanthu. Akaononge soti ‘mdani wosilizhyila, wamene ni imfwa.’ Ŵanthu amene oukishiwa noluta kululu akafwe lini soti. Nanga tyani za ayakine?​—Ŵelengani 1 Akorinto 15:24-26.

19. Kansi ŵanthu ati akankhale pacalo ali na ciyembekezo cotyani?

¹⁹ Kansi ŵanthu ati akankhale pacalo ali na ciyembekezo cotyani? Ove ali na ciyembekezo cakuti “kukankhale kuuka kwa olungama na osalungama.” (Mac. 24:15) N’zoonekelatu kuti ŵanthu osalungama angalute lini kululu. Tetyo, mau aŵa enzotanthauza ciukililo ca pacalo.

20. Kansi ciyembekezo canu catang’ishiwa tyani pavuli pophunzila nkhani ino?

²⁰ Mosakaikila tukhulupilila kuti “kukankhale kuuka.” Ŵanthu ati akaukishiwe nonkhala pacalo akankhale na moyo wosasila. Mufunika kukhulupilila kuti lonjezo iyi ikakwanilishiwe. Ciyembekezo ici cingakulimbikisheni ngako makamaka mukaganizila za okondeka ŵanu amene emwalila. Akaukishiwe pa nthawi yamene Khristu na ayakine “akolamulila monga mafumu . . . kwa vyaka 1,000.” (Chiv. 20:6) Namwe mungankhale na cidalilo cakuti ngati mungafwe ulamulilo wa Khristu wa vyaka 1,000 ukaliyoyamba, mukaukishiwe. ‘Ciyembekezo ici cutikhumudwisha lini.’ (Aro. 5:5) Ciyembekezo ici cingakulimbikisheni nokuyavyani kunkhala osangalala potumikila Mulungu. Koma pali zinyinji zatingaphunzile pa 1 Akorinto capita 15, monga ni mwati ikafotokozele nkhani yokonkhapo.