NKHANI YAKUPFUNZA 49
Ifepano Timbakhulupira Kuti Wanthu Omwe Adafa An’dzalamusidwa
‘Ine ndina cidikhiro mwa Mulungu . . . cakuti kun’dzakhala kumuka kwa anyakufa.’—MABASA 24:15.
NYIMBO 151 Iye An’dzawacemera
BZOMWE TIN’PFUNZA *
1-2. Kodi atumiki wa Yahova ana cidikhiro ciponi?
MPSAKUFUNIKA kwene-kwene kukhala na cidikhiro ca bzinthu bzomwe bzikubwera kutsogoloku. Wanthu winango ambadikhirira kukhala na banja la bwino, kukuza bwino wana wawo, ayai kulimba pa matenda yomwe akugumana nayo. Bzimwebzi bzingacitikembo na ifepano Akristaufe. Tsono ifepano tikudikhirira cinthu cakufunika kwene-kwene kuposa bzimwebzi, tikudikhirira kudzakhala na moyo wakusaya kumala, ndipo tikudikhirira kudzakhala na abale wathu akadzalamusidwa.
2 Mpostolo Paulo adalewa kuti: ‘Ine ndina cidikhiro mwa Mulungu, cakuti kun’dzakhala kumuka kwa anyakufa wakulungama na wakusaya kulungama.’ (Mabasa 24:15) Paulo ni munthu lini wakuyamba omwe adalewa bza nkhani ya kulamusidwa kwa anyakufa. Djobi adalewambo bza nkhani ibodzi-bodziyi. Iye akhana cikhulupiro cakuti Mulungu angadadzamukumbukira acimulamusa kuti akhale pomwe na moyo.—Djobi 14:7-10, 12-15.
3. Kodi mafala yomwe yali pa bukhu la 1 Wakolinto kapitulo 15 yangatilimbikise tani?
3 ‘Kumuka kwa anyakufa’ ni mbali ya ‘cipfunziso cakuyambirira’ yomwe Akristau akhakhulupira. (Wahebereu 6:1, 2) Nkhani ya Paulo yakulewa bza kulamusidwa kwa anyakufa, ikugumanika pa 1 Wakolinto kapitulo 15. Bzomwe iye adanemba bzidalimbikisa Akristau wakuyambirira. Kapitulo imweyi ingatithandize ndipo ingalimbise cidikhiro cathu cakuti nkhani imweyi in’dzacitikadi.
4. Thangwe ranyi timbakhulupira kuti anyakufa an’dzalamusidwa?
4 Kulamusidwa kwa Jezu kumbatitsimikizira kuti abale wathu omwe adafa, an’dzalamusidwambo. Napo ifepano tifembo tin’dzalamusidwa. Nkhani imweyi idakhala ‘bzipsa bzabwino’ bzomwe Paulo adapalizira wanthu wa ku Kolinto. (1 Wakolinto 15:1, 2) Ndipo iye adalewa kuti Mkristau akasaya kukhulupira nkhani imweyi ya kulamusidwa kwa anyakufa, cikhulupiro cace n’cakusaya basa. (1 Wakolinto 15:17) Kukhulupira kuti Jezu adalamusidwa, ni thangwe lomwe tinalo lakukhulupirambo kuti wanthu winango an’dzalamusidwa.
5-6. Kodi tikupfunza ciyani na mafala yomwe yali pa 1 Wakolinto 15:3, 4?
5 Pomwe Paulo adayamba kunemba nkhani ya kumusidwa kwa anyakufa, iye adaguma bzinthu bzitatu, bzomwe ni: (1) ‘Kristu adafera pikado zathu.’ (2) ‘Iye adapendesedwa.’ (3) ‘Iye adalamusidwa ntsiku ya citatu ninga momwe bzinembo bzimbalewera.’—Werengani 1 Wakolinto 15:3, 4. *
6 Kodi kufa kwa Jezu, kupendesedwa kwace, na kulamusidwa kwace bzimbathandauza ciyani kwa ifepano? Mpolofeta Zaiya adalewa kuti Mesiya ‘adacosedwa ku dziko la wanthu wa moyo’ ndipo ‘adaikhidwa mu thenje pabodzi na wanthu wakuipa.’ Tsono cinthu cinango cingadacitika pomwe. Zaiya adalewa pomwe kuti Mesiya angadanyamula ‘pikado za wanthu azinji.’ Jezu adacita bzimwebzi pomwe adapereka moyo wace ninga cakulombolera. (Zaiya 53:8, 9, 12; Mateu 20:28; Waroma 5:8) Tenepo, kufa, kupendesedwa, na kulamusidwa kwa Jezu bzimbatipasa mathangwe yakubveka yakukhulupira kuti tin’dzakhala wakutsudzuka ku pikado na infa ndipo tin’dzakhala pomwe pabodzi na abale wathu omwe adafa.
UMBONI BWA WANTHU OMWE ADAWONA
7-8. Kodi n’ciyani comwe cidathandiza Akristau kukhulupira kuti Jezu adalamusidwa?
7 Kuti ifepano tikhulupire kuti wanthu anyakufa an’dzalamusidwa, cakuyamba tin’funika kukhulupira kuti Jezu adalamusidwa. Thangwe ranyi ifepano tingatsimikize kuti Yahova adalamusa Jezu acikhala pomwe na moyo?
8 Pambuyo pa Jezu kulamusidwa, wanthu azinji adamuwona ndipo adauzambo wanthu winango. (1 Wakolinto 15:5-7) Paulo adalewa kuti munthu wakuyamba pa wanthuwo ni Pedru (Kefa). Thimu la anyakupfunza lidalewambo kuti Pedru adawona Jezu pomwe adalamusidwa. (Luka 24:33, 34) Kuthimizira bzimwebzi Paulo adalewambo kuti: ‘Apostolo 12’ adawonambo Jezu pambuyo pa iye kulamusidwa. Kristu ‘adawonekera kuna abale wakupitirira 500 pa nthawe ibodzi’ pa mtsonkhano wakudekeza omwe umbagumidwa pa Mateu 28:16-20. Jezu ‘adawonekerambo kwa Tiyago’ pinango pentse akhali m’bale wace omwe pakuyamba akhakhulupira lini Jezuyo ninga Mesiya. (Juwau 7:5) Pambuyo pakuwona kulamusidwa kwa Jezu, Tiyago adatsimikiza kuti Jezu akhalidi Mesiya. Mpsabwino kudziwa kuti mu gole la 55, pomwe Paulo adanemba tsamba laceri, wanthu azinji omwe adawona Jezu pambuyo pa iye kulamusidwa, akhana moyo ndipo wanthu omwe akhapenukira bza nkhani ya kulamusidwa kwa anyakufa, akhana mwayi wakubvunza wanthu amwewo kuti akhale na umboni.
9. Mwakubverana na Mabasa 9:3-5, Kodi Paulo adakhala tani na umboni bwakuti Jezu adalamusidwa?
9 Na kupita kwa nthawe Jezu adadzawonekera kwa Paulo. (1 Wakolinto 15:8) Paulo (Saulo) pomwe iye akhali mu njira yakuyenda ku Damasko adabva fala la Jezu kucokera kudzulu ndipo adawona Jezuyo m’matsomphenya. (Werengani Mabasa 9:3-5. *) Bzomwe bzidacitikira Paulo bzidakhala umboni mwakuti n’cadidi Jezu adalamusidwa.—Mabasa 26:12-15.
10. Kodi n’ciyani comwe Paulo adacita thangwe ra kukhulupira kuti Jezu akhadalamusidwa kwa anyakufa?
10 Wanthu winango angadafunisisa kudziwa bzomwe Paulo adalewa, thangwe pomwe Jezu akhanati kuwonekera kwa iye, Pauloyo, akhazunza Akristau. Pambuyo pa iye kukhulupira kuti Jezu adalamusidwa, Paulo adaphata basa na nyongo kuti athandizembo wanthu winango kukhulupirambo cadidi cimweci. Iye adamenyedwa, adaikhidwa m’kawoko, ndipo adapirira mabvuto yomwe akhagumana nayo pomwe akhapalizira kuti Jezu adalamusidwa ndipo ana moyo. (1 Wakolinto 15:9-11; 2 Wakolinto 11:23-27) Paulo adatsimikiza kuti Jezu adalamusidwa kwa anyakufa, ndipo Pauloyo akhali wakukonzeka kukhotcerera cikhulupiro cace mpaka infa. Umboni bwa Akristau wakuyambirira omwe akhadziwa kuti Jezu adalamusidwa kwa anyakufa bumbatithandiza kukhulupirambo bzimwebzi, ndibzo lini? Ndipo umboni bumwebu bukutithandiza kutsimikiza kuti n’cadidi kuti wanthu anyakufa an’dzalamusidwa kutsogolo, n’tenepo lini?
PAULO ADATHANDIZA WANTHU OMWE AKHAKHULUPIRA BZINTHU BZAKUNAMA
11. Thangwe ranyi wanthu winango wa ku Kolinto akhana na makumbukidwe yakuphonyeka pa nkhani ya kulamusidwa kwa anyakufa?
11 Mu mzinda wa Cigirego wakucemeredwa Kolinto, wanthu winango akhana makumbukidwe yakuphonyeka pa nkhani ya kulamusidwa kwa anyakufa ndipo iwo akhalewa kuti ‘anyakufa an’dzamuka lini.’ Thangwe ranyi? (1 Wakolinto 15:12) Wanthu omwe akhakhulupira nzeru za wanthu mu mzinda wa Cigirego na ku Atena, akhanyoza nkhani yakuti Jezu adalamusidwa. Kunyoza kwawoko pinango kudatokonyambo wanthu winango omwe akhakhala ku Kolinto. (Mabasa 17:18, 31, 32) Winango pinango akhakumbuka kuti nkhani ya kulamusidwa kwa anyakufa njakunama. Pinango iwo angadakumbuka kuti wanthu angadacemeredwa wa ‘kufa’ thangwe ra pikado zawo, ndipo wanthu omwe angadakhala Akristau, angadacemeredwa wa ‘moyo’ thangwe ra kuti adalekereredwa pikado zawo. Bziribe basa thangwe lomwe likhacitisa wanthuwa kuleka kukhulupira nkhani ya kumusidwa kwa anyakufa, cikhulupiro cawo cikhali capezi-pezi. Penu Mulungu alibe kulamusa Jezu kwa anyakufa ndiye kuti palibe cakulombolera comwe cidaperekedwa. Ndipo wanthu wentse adapitiriza kukhala na pikado. Tenepo, wale omwe akhanyoza nkhani ya kulamusidwa kwa anyakufa, akhalibe cidikhiro cacadidi.—1 Wakolinto 15:13-19; Wahebereu 9:12, 14.
12. Kodi 1 Pedru 3:18, 22, ambatithandiza tani kudziwa kuti kulamusidwa kwa Jezu kudakhala kwakupambulika kuposa kwa wale omwe adalamusidwa bzimwebzi bzikanati kucitika?
12 Mpostolo Paulo akhadziwa kuti ‘Kristu adalamusidwa kwa anyakufa.’ Kulamusidwa kumweku, kudakhala kwakupambulika kwene-kwene kuposa kwa wanthu omwe adalamusidwa bzimwebzi bzikanati kucitika, thangwe wanthuwo na kupita kwa nthawe adadzafa pomwe. Paulo adalewa kuti Jezu akhali ‘cisapo cakuyambirira ca wale omwe adagona mu infa.’ Thangwe ranyi Jezu akhali wakuyambirira? Thangwe rakuti iye adakhala munthu wakuyambirira kulamusidwa na thupi ninga la uzimu, ndipo pa wanthu wentse iye adakhala wakuyambirira kuyenda kudzulu.—1 Wakolinto 15:20; Mabasa 26:23; Werengani 1 Pedru 3:18, 22. *
‘OMWE AN’DZAPASIDWA MOYO’
13. Kodi ni kusiyana kuponi komwe Paulo akhalewa pakati pa Adamu na Jezu?
13 Kodi infa ya munthu m’bodzi ikucitisa tani wanthu azinji kukhala na moyo? M’postolo Paulo adatawira m’bvunzo umweyi mwakubveka bwino. Iye adafotokoza kusiyana komwe kulipo pakati pa madede yomwe Adamu adakolomolera wanthu azinji na bzomwe bzidakwanisika kuna ifepano mwa ntsembe ya Jezu Kristu. Pakulewa bza Adamu, Paulo adanemba kuti: ‘Infa idabwera thangwe ra munthu m’bodzi.’ Pomwe Adamu adacita pikado iye adabzibweresera infa pabodzi na mbadwo zace. Ndipo ifepano tikupitiriza kubonera thangwe ra kusaya kubvera kwace. Tsono pakuti Mulungu adalamusa mwana wace kwa anyakufa, ifepano tingakhale na tsogolo la bwino! Thangwe ranyi tikulewa tenepo? Thangwe ‘kumusidwa kwa anyakufa kun’citikambo thangwe ra munthu m’bodzi,’ Jezu. ‘Pakuti ninga mwa Adamu wentse ambafa,’ Paulo adapitiriza kunemba kuti: ‘Tenepombo mwa Kristu wentse an’dzapasidwa moyo.’—1 Wakolinto 15:21, 22.
14. Kodi Adamu an’dzalamusidwa kwa anyakufa? Fotokozani.
14 Kodi Paulo akhafuna kulewanyi pomwe adalewa kuti ‘mwa Adamu wentse ambafa’? Paulo akhafuna kulewa kuti wanthu wentse omwe adatambira pikado na kuperewera kucokera kwa Adamu, anifa. (Waroma 5:12) Adamu ambacita lini mbali ya wanthu omwe ‘an’dzapasidwa moyo.’ Cakulombolera ca Kristu ciribe kuphata basa kuna Adamu, thangwe rakuti iye akhali kale munthu wakulungamiratu pomwe adasankhula kuphonyera Mulungu. Bzomwe bzidacitikira Adamu mpsibodzi-bodzimbo na bzomwe bzin’dzacitikira wale omwe an’dzayeruzidwa na ‘mwana wa munthu’ kuti ni ‘mbuzi,’ bzomwe bzikuthandauza kuti iwo an’dzatambira lini ‘moyo wakusaya kumala.’—Mateu 25:31-33, 46; Wahebereu 5:9.
Jezu adakhala munthu wakuyambirira pakati pa wanthu azinji omwe adalamusidwa aciyenda kukakhala na moyo kudzulu (Onani ndime 15-16) *
15. Kodi ni mbani omwe akuphatanidzidwa pa ‘wentse’ ‘omwe an’dzapasidwa moyo’?
15 Onani kuti Paulo adalewa kuti: ‘Mwa Kristu wentse an’dzapasidwa moyo.’ (1 Wakolinto 15:22) Tsamba la Paulo lidanembedwera Akristau wakudzozedwa wa ku Kolinto, omwe adalamusidwa acikakhala na moyo kudzulu. Akristauwo ‘adacenesedwa mwakuphatana na Kristu Jezu, ndipo adacemeredwa kuti akakhale wakucena.’ Ndipo Paulo adalewambo ‘bza omwe adafa mwakukhulupira Kristu.’ (1 Wakolinto 1:2; 15:18; 2 Wakolinto 5:17) Mu tsamba lace linango Paulo anemba kuti: ‘Wale omwe adaphatana na [Jezu] mu infa yace,’ ‘an’dzaphatana naye pa kulamusidwa ninga iye.’ (Waroma 6:3-5) Jezu adalamusidwa ninga mzimu, ndipo adayenda kudzulu. Ndipo bzimwebzi bzin’dzacitikirambo Akristau wentse wakudzozedwa omwe ‘adaphatana na Kristu.’
16. Kodi Paulo akhathandauza ciyani pomwe adalewa kuti Jezu ‘ni cisapo’ cakuyambirira?
16 Paulo adanemba kuti Kristu adalamusidwa ninga ‘cisapo cakuyambirira kwa wale omwe adagona mu infa.’ Kumbukirani kuti wanthu winango ninga Lazaro, adalamusidwa acikhala pomwe na moyo pano pa dziko la pantsi. Tsono Jezu adakhala munthu wakuyambirira kulamusidwa kwa anyakufa ninga mzimu, ndipo adatambira moyo wakusaya kumala. Iye adandendemezeredwa na bzisapo bzakuyambirira bzomwe Ajirayeri akhabzipereka kuna Mulungu. Na mafala yakuti Jezu ninga ‘cisapo’ cakuyambirira, Paulo akhathandauza kuti pambuyo pakulamusidwa kwa Jezu, Akristau winango angadadzalamusidwambo acikakhala kudzulu. Apostolo pabodzi na wanthu winango ‘mwa kuphatana na Kristu,’ angadatewera Jezu. Iwo angadalamusidwa kwa anyakufa mwa njira ibodzi-bodzi ninga momwe bzidacitikira na Jezu.
17. Kodi ni nthawe iponi yomwe wale ‘mwakuphatana na Kristu’ adalamusidwa acikakhala kudzulu?
17 Cilamuso ca kudzulu ca omwe ‘mbakuphatana na Kristu’ ciribe kuyambira pa nthawe yomwe Paulo adanembera Akristau wa ku Kolinto. M’mbuto mwace Paulo adalewa bzomwe bzingadadzacitika kutsogolo. Iye adati: ‘Ali-wentse pa nthawe yace: Pakuyamba Kristu ninga cisapo cakuyambirira, patsogolo pace wale omwe mba Kristu pa nthawe ya kukhala kwace.’ (1 Wakolinto 15:23; 1 Watesalonika 4:15, 16) Ntsiku zino, tiri pa nthawe ‘yakuwonekera kwace.’ Apostolo pabodzi na Akristau winango wakudzozedwa, adadikhirira kuwonekera kwa Kristu kuti atambire mabaibai yawo mwakukhala ‘wakuphatana naye pa kulamusidwa ninga iye.’
BZOMWE TIKUDIKHIRIRA BZIN’DZACITIKADI!
18. (a) Thangwe ranyi tingalewe kuti kun’dzakhala kulamusidwa kunango kwa anyakufa? (b) Mwakubverana na 1 Wakolinto 15:24-26, kodi n’ciyani cin’dzacitika kudzulu?
18 Tani pakulewa bza Akristau omwe alibe cidikhiro ca kudzayenda kudzulu kukakhala na Kristu? Iwo ana cikhulupiro ca kudzalamusidwambo. Bibliya limbalewa kuti Paulo pabodzi na winango omwe ambayenda kudzulu ambacita mbali ya kulamusidwa ‘[kwakuyambirira] kwa anyakufa.’ (Wafiripo 3:11) Bzimwebzi bzikulatiza kuti kutsogoloku kun’dzakhala kulamusidwa kunango kwa anyakufa pambuyo pa kulamusidwa kumweku. Bzimwebzi bzikubverana na bzomwe Djobi adalewa kuti bzingadadzacitika kutsogolo. (Djobi 14:15) ‘Wale omwe mba Kristu, pa nthawe ya kuwonekera kwace,’ an’dzakhala kudzulu pabodzi na Jezu pa nthawe yomwe iye an’dzapfudza maboma yentse pabodzi na utongi na mphanvu zentse. Napo infa yomwe ni ‘nyamadulanthaka wakumalizira,’ in’dzapfudzidwa. Ndipo wentse omwe adalamusidwa aciyenda kukakhala kudzulu an’dzafa lini pomwe. Tsono tani pakulewa bza wale omwe an’dzakhala pantsi pano?—Werengani 1 Wakolinto 15:24-26. *
19. Kodi wanthu omwe ana cidikhiro ca kudzakhala pa dziko la pantsi an’funika kucita ciyani?
19 Kodi wale omwe ana cidikhiro ca kudzakhala pa dziko la pantsi an’funika kucita ciyani? Iwo an’funika kukhala na cikhulupiro ninga comwe Paulo akhanaco. Iye adalewa kuti: ‘Ine ndina cidikhiro . . . cakuti kun’dzakhala kumuka kwa anyakufa wakulungama na wakusaya kulungama.’ (Mabasa 24:15) Bzikuwonekeratu kuti palibe ne munthu m’bodzi wakusaya kulungama omwe angayende kudzulu. Tenepo mafala yamweya yakulewa bza kulamusidwa komwe kun’dzacitika pa dziko la pantsi.
Tikakhulupira bza kulamusidwa kwa anyakufa, tin’dzakhala na makumbukidwe yabwino yakulewa bza tsogolo (Onani ndime 20) *
20. Kodi nkhani ya kulamusidwa kwa anyakufa ingalimbise tani cikhulupiro canu?
20 Ifepano timbapenukira lini kuti ‘kun’dzakhala kumuka kwa anyakufa’! Wale omwe an’dzalamusidwa kuti adzakhale pa dziko la pantsi, an’dzakhala na cidikhiro ca kudzakhala na moyo wakusaya kumala. Khulupirani kuti bzimwebzi bzin’dzacitikadi. Cikhulupiro canuco cin’dzakupasani mtsangalazo pa nthawe yomwe mukukumbukira abale wanu omwe adafa. Iwo angadzalamusidwe kwa anyakufa pa nthawe yomwe Kristu na abale winango wakudzozedwa ‘an’dzatonga ninga wamambo kwa magole 1.000.’ (Cibvumbulutso 20:6) Imwepo mungakhulupirembo kuti napo mufe Kristu akanati kuyamba kutonga m’magole 1.000, mun’dzalamusidwambo mucikhala na moyo. Bzimwebzi bzin’dzacitikadi. (Waroma 5:5) Bzimwebzi bzingakuthandizeni kukhala na cikhulupiro cakulimba na kupitiriza kutumikira Mulungu mwakukondwa. Koma pana bzinthu bzizinji bzomwe tingapfunze na 1 Wakolinto kapitulo 15, ninga momwe nkhani zakutewera zikulewera.
NYIMBO 147 Tinkudikhirira Moyo Wakusaya Kumala Kutsogolo
^ ndi. 5 Kapitulo 15 ya bukhu la 1 Wakolinto limbalewa bza kumusidwa kwa anyakufa. Thangwe ranyi kudziwa bzimwebzi n’kwakufunika, ndipo n’thangwe ranyi tin’funika kutsimikiza kuti Jezu adalamusidwa? Nkhani ino in’tawira mbvunzo umweyi na mibvunzo inango yakulewa bza kumusidwa kwa anyakufa.
^ ndi. 5 1 Wakolinto 15:3 Tenepo pa bzinthu bzakuyamba bzomwe ndidakuuzani, bzinango ni bzomwe inepano ndidauzidwambo, bzakuti Kristu adafera pikado zathu, ninga momwe Bzinembo bzimbalewera; 4 ndipo iye adapendesedwa, acilamusidwa pa ntsiku yacitatu, ninga momwe Bzinembo bzimbalewera.
^ ndi. 9 Mabasa 9:3 Pa ulendo bwace, pomwe iye akhadasala pang’ono kufika ku Damasko, mwadzidzidzi ceza cakucokera kudzulu cidabvunika pa mbuto pomwe iye akhalipo, 4 na tenepo iye adagwa pantsi, ndipo adabva fala lomwe lidati: “Saulo, Saulo, thangwe ranyi ukundizunza?” 5 Iye adabvunza kuti: “Mbuya, kodi imwepo ndimwe yani?” Mbuyayo adatawira kuti: “Ndine Jezu omwe iwepo ukumuzunza.”
^ ndi. 12 1 Pedru 3:18 Pakuti Kristu adafera pikado kabodzi kokha, nyakulungama kufera anyakusaya kulungama, kuti akutsogolereni kwa Mulungu. Iye adafa mu thupi, koma adakhalisidwa na moyo mu mzimu. 22 Iye ali ku boko ladidi la Mulungu, pakuti iye adayenda kudzulu, ndipo wanjo, mautongi na mphanvu, bzidaperekedwa kwa iye.
^ ndi. 18 1 Wakolinto 15:24 Pakumalizira, iye an’dzabwezera Umambo kwa Baba wace Mulungu, ndipo an’dzakhala atacosa umambo bwentse na utongi na mphanvu zentse. 25 Pakuti bzin’funika kuti iye atonge mpaka Mulungu ataikha anyamadulanthaka wentse pantsi pa minyendo yace. 26 Infa, yomwe ni nyamadulanthaka wakumalizira, in’dzapfudzidwa.
^ ndi. 60 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Jezu adakhala munthu wakuyambirira kuyenda kudzulu. (Mabasa 1:9) Winango mwa anyakupfunza wace omwe angadamutewera ni: Thomasi, Tiyago, Lidiya, Juwau Mariya na Paulo.
^ ndi. 62 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: M’bale adaluza mkazace omwe adatumikira naye kwa magole mazinji. M’baleyo akupitiriza kutumikira Yahova mwakukhulupirika, ndipo ambakhulupira kuti mkazaceyo an’dzalamusidwa kwa anyakufa.
