1-2. Kumbi ŵanthu wo asopa Chiuta mwauneneska ŵe ndi chilindizga wuli?

CHILINDIZGA ntchakukhumbika ukongwa. Ŵanthu anyaki alindizga kuti ajengi ndi mabanja ngamampha, alerengi ŵana anthazi pamwenga kuti achirengi ku matenda ngakulu. Isi nasi a Khristu, tingalindizga vinthu venivi. Kweni chilindizga cho isi Akhristu te nachu, chiluska vinthu venivi. Chilindizga ichi, chisazgapu kuzija ndi umoyu wambula kumala kunthazi kweniso kuziwona abali ŵidu wo akutayika.

² Wakutumika Paulo wangukamba kuti: “Ndipu nde ndi chilindizga mwaku Chiuta . . . kuti kwazamuja chiyuka cha ŵanthu arunji ndi ambula urunji.” (Machi. 24:15) Paulo wenga wakwamba cha kukamba nkhani ya chiyuka. Yobu nayu wangukambapu nkhani yeniyi. Iyu wagomezganga kuti Chiuta wazakumukumbuka ndipu wazakumuyuska ndi kuja so ndi umoyu.—Yobu 14:7-10, 12-15.

3. Kumbi lemba la 1 Akorinto chaputala 15 lingatiwovya wuli?

³ “Kuyuka kwa akufwa” ntchigaŵa cha “fawundeshoni,” pamwenga kuti “chisambizu chakwamba,” cha visambizu vosi vo Akhristu agomezga. (Ahe. 6:1, 2) Nkhani ya chiyuka yo Paulo wangukamba, yikulembeka pa 1 Akorinto chaputala 15. Akhristu a mu nyengu yaki, atenere kuti anguchiskika ukongwa ndi vo iyu wangulemba. Kwali taja tichigomezga va chiyuka kwa nyengu yitali wuli, kweni chaputala chenichi chingatichiska ndipuso chingatiwovya kuti tigomezgengi kuti chiyuka chazamuŵaku nadi.

4. Ntchifukwa wuli tigomezga kuti abali ŵidu wo akutayika azamuyuka?

⁴ Kuyuskika kwaku Yesu Khristu, kutitisimikiziya kuti asani abali ŵidu ŵafwa azamuyuskika. Kuyuskika kwaki ntchigaŵa cha “uthenga wamampha” wo Paulo wangupharazga ku ŵanthu a ku Korinto. (1 Akori. 15:1, 2) Ndipu iyu wangukamba kuti asani Mkhristu wagomezga cha kuti kwe chiyuka, chivwanu chaki ntchaŵaka.  (1 Akori. 15:17) Isi Akhristu tigomezga kuti ŵanthu azamuyuskika chifukwa chakuti Yesu wakuyuskika.

5-6. Kumbi mazu nga pa 1 Akorinto 15:3, 4, ngatitiwovya wuli?

⁵ Pa nyengu yo Paulo wayambanga kulemba nkhani yakukwaskana ndi chiyuka, wangukamba fundu zitatu za uneneska. Fundu zaki ndi (1) “Khristu wangufwa chifukwa cha maubudi ngidu.” (2) Iyu “wanguŵikika mumasanu.” (3) Iyu “wanguyuskika pa zuŵa lachitatu mwakukoliyana ndi Malemba.”—Ŵerengani 1 Akorinto 15:3, 4.

⁶ Kumbi nyifwa yaku Yesu, kuŵikika kwaki kweniso kuyuskika, ving’anamuwanji kwaku isi? Mchimi Yesaya wangukambiya limu kuti Mesiya ‘wazamutuzgikapu pacharu cha ŵanthu amoyu’ kweniso kuti ‘wazamuŵikika mumasanu limoza ndi ŵanthu aheni.’ Kweni pakhumbikanga so kuchitika chinthu chinyaki. Yesaya wangukamba so kuti Mesiya wazamupinga “ubudi wa ŵanthu anandi.” Yesu wanguchita venivi wati wapereka sembi. (Yesa. 53:8, 9, 12; Mate. 20:28; Aro. 5:8) Mwaviyo, kufwa, kuŵikika kweniso kuyuskika kwaku Yesu, kutitipaska chifukwa chakuvwika chakugomezge kuti tingafwatulika ku ubudi ndi nyifwa ndipuso kuti tazamuja so limoza ndi abali ŵidu wo akutayika.

7-8. Ntchinthu wuli cho chitovya Akhristu kugomezga kuti Yesu wakuyuskika?

⁷ Kuti tigomezgi kuti chiyuka chazamuŵaku nadi, chakwamba tikhumbika kugomezga kuti Yesu wanguyuskika nadi. Ntchifukwa wuli tigomezga kuti Yehova wangumuyuska Yesu?

⁸ Ŵanthu anandi angumuwona Yesu wati wayuskika. (1 Akori. 15:5-7) Munthu wakwamba yo Paulo wangukamba kuti wanguwona Yesu, wenga wakutumika Peturo, pamwenga kuti Kefa. Akutumika anandi, angukamba kuti Peturo wangumuwona Yesu wati wayuskika. (Luka 24:33, 34) Kusazgiyapu yapa, akutumika “12,” angumuwona Yesu wati wayuskika. Pavuli paki, Khristu “wanguwoneke kwa abali akujumpha 500 pa nyengu yimoza.” Panyaki penga pa unganu wakukondwesa wo unguchitika ku Galileya wo uzumbulika pa Mateyu 28:16-20. Yesu ‘wanguwoneke so kwaku Yakobe’ yo watenere kuti wenga mvurwa waki waku Yesu, yo pakwamba wengavi chivwanu mwaku Yesu kuti wenga Mesiya. (Yoha. 7:5) Kweni wati wawona kuti Yesu wayuskika, Yakobe wangusimikiza kuti Yesu wenga nadi Mesiya. Kweni chakukondwesa ntchakuti cha mu ma 55 C.E., pa nyengu yo Paulo walembiyanga kalata yeniyi, ŵanthu anandi wo angumuwona Yesu wati wayuskika, ŵenga ŵeche ndi umoyu. Mwaviyo, weyosi yo watingi wakayikiyengi kuti Yesu wakuyuskika, watingi wakambiskanengi ndi ŵanthu ŵenaŵa.

9. Nge mo pakambiya pa Machitidu 9:3-5, kumbi vo vinguchitikiya Paulo, visazgiyaku wuli ukaboni wakuti Yesu wakuyuskika nadi?

⁹ Pavuli paki, Yesu wanguwoneke so kwaku Paulo. (1 Akori. 15:8) Pa nyengu yo Paulo pamwenga kuti Saulo, wenga pa ulendu wakuluta ku Damasiko, wanguvwa mazu ngaku Yesu yo wanguyuskika ndipu wanguwona chiwona chaku Yesu we kuchanya. (Ŵerengani Machitidu 9:3-5.) Vo vinguchitikiya Paulo vingusazgiyaku ukaboni wakuti Yesu wakuyuskika nadi.—Machi. 26:12-15.

10. Kumbi Paulo wanguchitanji chifukwa cha kugomezga kuti Yesu wakuyuskika ku nyifwa?

¹⁰ Ŵanthu atingi akayikiyengi cha vo Paulo wangukamba, chifukwa Yesu wechendawoneke kwaku iyu, Paulo watombozganga Akhristu. Paulo wati wasimikiza kuti Yesu wakuyuskika nadi, wangwamba kusambiza ŵanthu anyaki fundu ya uneneska yeniyi. Iyu wangukunthiyapu kupumika, kumangika ndipu sitima yingumusweke pa nyengu yo wapharazganga uneneska wakuti Yesu wangufwa ndipu pavuli paki wanguyuskika. (1 Akori. 15:9-11; 2 Akori. 11:23-27) Paulo wagomezganga kuti Yesu wakuyuskika ku nyifwa ndipu iyu wenga wakunozgeka kufwa chifukwa cha vo wagomezganga. Mwambula kukayika, ukaboni wa Akhristu akwambiriya ŵenaŵa wo anguwona Yesu wati wayuskika, utitiwovya kuti tigomezgengi  kuti Yesu wakuyuskika nadi. Ndipu ukaboni wenuwu, utitisimikiziya kuti kunthazi kwazamuja chiyuka.

11. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki a ku Korinto atenere kuti ŵenga ndi maŵanaŵanu ngambula kwenere pa nkhani ya chiyuka?

¹¹ Ŵanthu anyaki a mutawuni ya ku Korinto ŵenga ndi maŵanaŵanu ngambula kwenere pa nkhani ya chiyuka, ndipu angutaluliya mwakukamba kuti “akufwa azamuyuka cha.” Chifukwa wuli? (1 Akori. 15:12) Ŵanthu wo ayendiyanga zeru za ŵanthu ku Atene, anyozanga fundu yakuti Yesu wakuyuskika. Ndipu panyaki ŵanthu anyaki a ku Korinto, atenere kuti ŵenga ndi maŵanaŵanu ngenanga. (Machi. 17:18, 31, 32) Anyaki atenere kuti aŵanaŵananga kuti chiyuka chichitika mwantharika, kung’anamuwa kuti munthu waja ‘wakufwa’ pa nyengu yo we ndi ubudi kweni asani waja Mkhristu, waja ‘wamoyu’ chifukwa chakuti Chiuta watimugowoke maubudi. Kwali ŵenga ndi vifukwa wuli vo agomezgiyanga viyo, kukana kuti chiyuka kulivi, kwang’anamuwanga kuti yiwu agomezga cha kuti Yesu wakuyuskika ndipu valongonga kuti chivwanu chawu ntchaŵaka. Asani Chiuta wangumuyuska cha Yesu, ndikwesa palivi sembi yo yikuperekeka ndipu ŵanthu wosi ŵenga ŵeche akubuda. Mwaviyo, wo akananga kuti chiyuka kulivi, ndikwesa ŵengavi chilindizga.—1 Akori. 15:13-19; Ahe. 9:12, 14.

12. Mwakukoliyana ndi 1 Peturo 3:18, 22, kumbi chiyuka chaku Yesu chipambana wuli ndi ŵanthu wo anguyuskikapu mu nyengu yakali?

¹² Paulo waziŵanga kuti “Khristu wakuyuskika ku nyifwa.” Kuyuskika kwaku Yesu kunguluska wosi wo anguyuskikapu pacharu chapasi, chifukwa yiwu angufwa so pati pajumpha nyengu. Paulo wangukamba kuti Yesu, “ntchipasu chakwamba cha ŵanthu wo akugona tulu ta nyifwa.” Kumbi Yesu wenga chipasu chakwamba mu nthowa wuli? Yesu wenga munthu wakwamba kuyuskika ndi umoyu wauzimu, kweniso wenga munthu wakwamba kuyuskikiya kuchanya.—1 Akori. 15:20; Machi. 26:23; ŵerengani 1 Peturo 3:18, 22.

13. Kumbi Paulo wangukamba kuti Adamu ndi Yesu apambana wuli?

¹³ Kumbi nyifwa ya munthu yumoza yingawovya wuli kuti ŵanthu anandi aje ndi umoyu? Paulo wangumuka mwakuvwika umampha fumbu lenili. Iyu wangukonkhoska kupambana pakati pa vo vichitikiya ŵanthu chifukwa cha vo Adamu wakuchita ndi vo vichitikiya ŵanthu chifukwa cha sembi yaku Khristu. Pakukamba vaku Adamu Paulo wangulemba kuti: “Nyifwa yikuza kuporote mu munthu.” Adamu wati wabuda wanguchitiska kuti iyu wafwi kweniso kuti ŵana ŵaki afwengi. Mpaka sonu tikumana ndi masuzgu chifukwa cha kuleka kuvwiya kwaki. Kweni chifukwa chakuti Chiuta wakuyuska Mwana waki, tilindizga vinthu vamampha ukongwa kunthazi! Paulo wangukamba kuti: “Chiyuka nachu chituza kuporote mu munthu,” Yesu. “Nge mo viliri kuti mwaku Adamu ŵanthu wosi atufwa, ndimu so viliri kuti mwaku Khristu ŵanthu wosi azamuja amoyu.”—1 Akori. 15:21, 22.

14. Kumbi Adamu wazamuyuskika? Konkhoskani.

¹⁴ Kumbi Paulo wang’anamuwanganji pakukamba kuti “mwaku Adamu ŵanthu wosi atufwa”? Paulo wakambanga za ŵanthu wosi wo akuhara ubudi kweniso kuleka kufikapu kutuliya kwaku Adamu, ndipu ndichu chifukwa chaki atufwa. (Aro. 5:12) Adamu we mugulu la ‘ŵanthu wo azamuja amoyu cha.’ Sembi yaku Khristu yituzgapu cha ubudi waki, chifukwa Adamu wenga munthu wakufikapu yo wangusankha kuleka kuvwiya Chiuta. Vo vinguchitikiya Adamu ndivu vazamuchitikiya ŵanthu wosi wo “Mwana wa munthu,” wazakuŵayeruzga kuti ndi “mbuzi,” kung’anamuwa kuti ‘azamubayika kwamuyaya.’—Mate. 25:31-33, 46; Ahe. 5:9.

15. Kumbi lemba la 1 Akorinto 15:22, likambanji pa nkhani ya chiyuka?

¹⁵ Wonani kuti Paulo wangukamba kuti “mwaku  Khristu ŵanthu wosi azamuja amoyu.” (1 Akori. 15:22) Kalata yeniyi, Paulo walembiyanga Akhristu akusankhika a ku Korinto, wo ŵenga ndi chilindizga chakuyuskikiya kuchanya. Akhristu ŵenaŵa, ‘angutoweseka mwakukoliyana ndi Khristu Yesu kweniso angudanika kuti aje akupaturika.’ Paulo wanguzumbuwa “wo akugona tulu ta nyifwa mwakukoliyana ndi Khristu.” (1 Akori. 1:2; 15:18; 2 Akori. 5:17) Mu kalata yinyaki, Paulo wangulemba kuti wo “akoliyana ndi [Yesu] chifukwa atufwa nge mo iyu wangufwiya,” ‘azamukoliyana so nayu chifukwa ayuskika nge mo iyu wakuyuskikiya.’ (Aro. 6:3-5) Yesu wanguyuskika ndi liŵavu lauzimu ndipu wakuluta kuchanya. Venivi ndivu vichitikiya wosi wo ‘akoliyana ndi Khristu,’ kung’anamuwa Akhristu wosi akusankhika.

16. Kumbi Paulo wang’anamuwanganji pakukamba kuti Yesu “ntchipasu chakwamba”?

¹⁶ Paulo wangulemba kuti Khristu wanguyuskika nge ‘chipasu chakwamba cha ŵanthu wo akugona tulu ta nyifwa.’ Kumbukani kuti ŵanthu anyaki nge Lazaro, anguyuskikiya pacharu chapasi, kweni Yesu wenga wakwamba kuyuskika ku ŵanthu akufwa ndi liŵavu lauzimu ndi kuchilonde umoyu wamuyaya. Iyu wangayeruzgikiya ndi vipasu vakwamba vo Ayisirayeli aperekanga kwaku Chiuta asani akolola. Kweniso, Paulo pakukamba kuti Yesu “ntchipasu chakwamba,” wang’anamuwanga kuti pe ŵanthu anyaki wo azamuyuskikiya kuchanya. Mwaviyo, akutumika kweniso ŵanthu anyaki wo ‘akoliyana ndi Khristu,’ atingi amulondongi Yesu. Ndipu pa nyengu yaki, yiwu angwamba kuyuskika nge mo Yesu wanguyuskikiya.

17. Kumbi ndi zukwanji po ŵanthu wo “mwakukoliyana ndi Khristu” alonde mphotu yawu kuchanya?

¹⁷ Pa nyengu yo Paulo walembiyanga kalata Akhristu a ku Korinto, ndipu ŵanthu wo ‘mbakukoliyana ndi Khristu’ ŵechendayambi kuyuskikiya kuchanya. Mumalu mwaki, Paulo wangukamba kuti venivi vazichitikanga kunthazi. Iyu wangukamba kuti: “Weyosi pamalu ngaki: Khristu chipasu chakwamba, pavuli paki aku Khristu, mu nyengu ya kuŵapu kwaki.” (1 Akori. 15:23; 1 Ate. 4:15, 16) Mazuŵa nganu, tija mu nyengu yo yingukambikiya limu ya “kuŵapu” kwaku Khristu. Mwaviyo, akutumika kweniso Akhristu anyaki akusankhika ndi mzimu wo angufwa, akhumbikanga kulindizga kuŵapu kwaku Khristu kuti akalonde mphotu yawu kuchanya ndi kuja ‘akukoliyana ndi [Yesu] chifukwa ayuskika nge mo iyu wakuyuskikiya.’

18. (a) Ntchifukwa wuli tingakamba kuti kwazamukuŵa so chiyuka chinyaki asani chiyuka chakwamba chajumphapu? (b) Nge mo pakambiya pa 1 Akorinto 15:24-26, kumbi ndi vinthu wuli vo vazamuchitika kuchanya?

¹⁸ Nanga kumbi ndi vinthu wuli vo vazamuchitikiya Akhristu akugomezgeka, wo alivi chilindizga  cha kuchija ndi Khristu kuchanya? Nawu alindizga kuziyuskika. Bayibolu likamba kuti Paulo ndi ŵanthu anyaki wo aluta kuchanya, ‘ayuskika ku nyifwa pa chiyuka chakwamba.’ (Afi. 3:11) Fundu yeniyi, yilongo kuti pe chiyuka chinyaki. Ndipu venivi vikoliyana ndi vo Yobu wangukamba vakukwaskana ndi vo vazakumuchitikiya kunthazi. (Yobu 14:15) Kweni “aku Khristu, mu nyengu ya kuŵapu kwaki,” azamuja ndi Yesu kuchanya pa nyengu yo wazamutuzgapu maboma ngosi, mazaza ngosi kweniso nthazi. Ndipu chinanga ndi “nyifwa, yo ndi murwani wakumaliya,” yazamutuzgikapu. Tikayika cha kuti nyifwa yo tikuhara, yazakuŵakwaska cha wo ayuskikiya kuchanya. Nanga ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya ŵanthu anyaki?—Ŵerengani 1 Akorinto 15:24-26.

19. Kumbi ŵanthu wo ŵe ndi chilindizga chakuzija pacharu chapasi, alindizganji?

¹⁹ Kumbi ŵanthu wo ŵe ndi chilindizga chakuzija pacharu chapasi, alindizganji? Yiwu angaja ndi chilindizga kutuliya pa vo Paulo wangukamba. Iyu wanguti: “Nde ndi chilindizga . . . kuti kwazamuja chiyuka cha ŵanthu arunji ndi ambula urunji.” (Machi. 24:15) Fundu iyi yilongole limu kuti munthu wambula urunji wangaluta cha kuchanya. Mwaviyo, mazu yanga ngalongo za chiyuka cha pacharu chapasi.

20. Kumbi chilindizga chinu chikho wuli chifukwa chakuziŵa kuti kwazamuja chiyuka?

²⁰ Tikayika cha kuti “kwazamuja chiyuka”! Ŵanthu wo azamuyuskika pacharu chapasi, azamuja ndi mwaŵi wakuja ndi umoyu wamuyaya. Mutenere kugomezga kuti venivi vazamufiskika nadi. Chilindizga chenichi, chingakupembuzgani ukongwa asani muŵanaŵaniya za abali ŵinu wo akutayika. Yiwu azamuyuskika kwa akufwa pa nyengu yo Khristu limoza ndi anyaki “azamulamuliya nge mafumu . . . kwa vyaka 1,000.” (Chivu. 20:6) Namwi mungaja ndi chilindizga kuti mwazamuyuskika asani mungafwa ulamuliru wa vyaka 1,000 waku Khristu wechendayambi. ‘Chilindizga chenichi chiguŵiska cha.’ (Aro. 5:5) Chingakuwovyani kuja ndi nthazi sonu kweniso kusazgiyaku likondwa linu po muteŵete Chiuta. Kweni pe vinandi vo tingasambira mu lemba la 1 Akorinto chaputala 15, nge mo nkhani yakulondopu yikonkhoskiyengi.