1, 2. ¿Achkë rma kan kʼo rejqalen chkiwäch jontir ri cristianos ri nkitamaj chrij rubʼanik xkekʼasöx ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj?

JONTIR röj, ri rusamajelaʼ Jehová, nqajoʼ nqatamaj más chrij ri rubʼanik xkekʼasöx ri cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj. Ri cristianos riʼ, ri kʼa ye kʼo na chwäch le Ruwachʼulew, kan nkajoʼ nkitamaj chrij re naʼoj reʼ rma kiyoʼen yebʼä chkaj rkʼë Cristo. Y kan qonojel bʼaʼ chqë röj, ri qayoʼen nqkʼaseʼ qa chwäch le Ruwachʼulew, nqajoʼ chqä nqatamaj chrij re kʼasojixïk reʼ, rma xtqïl kʼïy utzil xa rma riʼ.

² Dios xeruksaj jojun rutzeqelbʼëy Cristo ri xejeʼ pa naʼäy siglo rchë xkitzʼibʼaj chrij ri rubʼanik xkekʼasöx ri cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj. Ri apóstol Juan xuʼij: «Komä ya yoj chik ralkʼwal Dios, ye kʼa majanä tqʼalajin achkë qabʼanik xtqbʼeʼok chqawäch apü. Qataman chë taq ryä xtbʼeqʼalajin pä, röj xtqbʼeʼok achiʼel ryä» (1 Juan 3:2). Re texto reʼ nukʼüt chë ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj ma kitaman ta achkë wä xtuʼän kikʼaslemal chlaʼ chkaj. Ye kʼa ryeʼ kitaman chë taq xtbʼanatäj riʼ, xkekowin xtkitzʼët Jehová. Le Biblia ma kan ta jontir nuʼij chrij ri rubʼanik xkekʼasöx ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj. Ye kʼa nutzjoj jojun naʼoj chrij riʼ. Jun tzʼetbʼäl. Ri apóstol Pablo xuʼij chë ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj xkejeʼ rkʼë Cristo taq ryä xtchüp kiwäch «jontir ri qʼatbʼäl taq tzij chqä jontir ri kʼo uchqʼaʼ pa kiqʼaʼ», yajün «ri kamïk, ri rukʼisbʼäl rukʼulel». Chrij riʼ, Jesús chqä ri xkeqʼatö tzij rkʼë chlaʼ chkaj, xtkiyaʼ qʼij chë  Jehová xtqʼät tzij pa kiwiʼ ryeʼ chqä xtkiyaʼ qa jontir pa ruqʼaʼ ryä (1 Cor. 15:24-28). ¡Kan jaʼäl xtuʼän taq xtbʼanatäj jontir riʼ! *

3. Achiʼel nukʼüt 1 Corintios 15:30 kʼa 32, ¿achkë xkowin xuʼän Pablo rma rukʼuqbʼan rukʼuʼx chë Dios xkerukʼasoj na pä ri kamnaqiʼ?

³ Pablo xkowin xköchʼ jontir kiwäch kʼayewal ri xyaʼöx chrij rma kan rukʼuqbʼan rukʼuʼx chë Dios xkerukʼasoj na pä ri kamnaqiʼ (taskʼij ruwäch 1 Corintios 15:30-32). Ryä xuʼij reʼ chkë ri cristianos aj Corinto: «Ronojel qʼij nxiʼin rij ri nkʼaslemal». Chqä xuʼij: «Yïn chʼayonäq kikʼë itzel taq chköp pa Éfeso». Pablo rkʼë jbʼaʼ xtzjon chrij ri chʼaʼoj nbʼan kikʼë itzel taq chköp chpan ri circo ri kʼo wä chpan ri tinamït riʼ (2 Cor. 1:8; 4:10; 11:23). O rkʼë jbʼaʼ xtzjon chrij ri kʼayewal xkiyaʼ ri judíos pa ruwiʼ chqä ri nkʼaj chik winäq ri itzel xkinaʼ che rä, ri ye achiʼel wä «itzel taq chköp» (Hech. 19:26-34; 1 Cor. 16:9). Xa bʼa achkë na kʼa rma xeruʼij ri tzij riʼ chqä tapeʼ kan kʼïy kʼayewal xqʼaxaj, Pablo kan xyaʼ chwäch ran chë xtbʼerilaʼ na jun utziläj rukʼaslemal (2 Cor. 4:16-18).

4. ¿Achkë rubʼanik yerutoʼon ye kʼïy cristianos ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx chrij ri kʼasojixïk? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

⁴ Chkipan ri qʼij ri yoj kʼo komä, röj chqä kʼïy kʼayewal yeqïl. Ye kʼo jojun qachʼalal kilon kʼayewal pa kiqʼaʼ itzel taq winäq. Ye kʼo chik jojun kan nxiʼin rij ri kikʼaslemal rma kʼo chʼaʼoj chpan kitinamit. Y chkipan jojun tinamït, ma nyaʼöx ta qʼij chkë ri qachʼalal nkitzjoj le Biblia, rma riʼ, ye kʼo yeyaʼöx pacheʼ o yekamsäx xa rma riʼ. Tapeʼ ke riʼ, jontir ri qachʼalal riʼ, ma kiyaʼon ta qa ruyaʼik ruqʼij Jehová y kan jun utziläj tzʼetbʼäl kiyaʼon qa chqawäch. Ryeʼ ma nkixiʼij ta kiʼ rma kitaman chë, tapeʼ xkekäm, Jehová nutzüj jun kʼaslemal más ütz chkë.

5. ¿Achkë naʼoj rkʼë jbʼaʼ xa nuqasaj ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chrij ri kʼasojixïk?

⁵ Pablo xuʼij chë jojun chkë ri cristianos pa naʼäy siglo kʼo wä jun naʼoj kikʼë ri ma ütz ta. Ryä xuʼij: «We ri kamnaqiʼ ma xkekʼasöx ta pä, ‹qwaʼ chqä qkʼyaʼ, rma chwaʼq xa xtqkäm›». Kan más ojer, ri winäq kʼo wä chik re naʼoj reʼ kikʼë. Rkʼë jbʼaʼ, Pablo najin wä nunataj ri nuʼij chpan Isaías 22:13, ri akuchï nqʼalajin wä chë ri israelitas xa bʼenäq wä kan chrij ri nqä wä chkiwäch ryeʼ chwäch ri nkiyaʼ ruqʼij Jehová. Achiʼel nkiquʼ ye kʼïy winäq komä, ri israelitas riʼ nkiʼij wä qa reʼ chkiwäch: «Ri qakʼaslemal xa chaq bʼaʼ nkʼis. Rma riʼ tqabʼanaʼ ri nqajoʼ». Ye kʼa qataman chë ri tinamït riʼ xa ruyon itzel xerïl (2 Crón. 36:15-20).

6. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri kʼuqbʼäl kʼuʼx chrij ri kʼasojixïk rchë nqachaʼ na achkë yeqachbʼilaj?

⁶ Ri qataman chë Jehová xkerukʼasoj pä ri kamnaqiʼ kʼo ta chë nuʼän chqë chë nqachaʼ achkë winäq yeqachbʼilaj. Ri cristianos aj Corinto kʼo wä chë ma xekachbʼilaj ta winäq ri ma nkinmaj ta wä chë ri kamnaqiʼ xkekʼastäj na pä. ¿Achkë nukʼüt qa reʼ chqawäch? Chë majun ta ütz xtkʼäm pä pa qawiʼ we yeqachbʼilaj winäq ri xa xuʼ nkiʼän ri nkajoʼ rma nkiquʼ chë ri kikʼaslemal xa nkʼis yän. Ri yeqachbʼilaj winäq achiʼel riʼ xa xtkiʼän chë xtqayaʼ qa kibʼanik ri utziläj taq naʼoj ye kʼo qkʼë. Chqä rkʼë jbʼaʼ xtkiʼän chë xkeqaʼän bʼanobʼäl ri kan itzel yerutzʼët Dios. Rma riʼ, Pablo xyaʼ re pixaʼ reʼ: «Tibʼanaʼ ri ütz rchë nikʼüt chë kʼo inaʼoj chqä ma kixmakun ta» (1 Cor. 15:33, 34).

7. Achiʼel nuʼij chpan 1 Corintios 15:35 kʼa 38, ¿achkë rkʼë jbʼaʼ nkikʼutuj qa jojun chkiwäch chrij ri kʼasojixïk?

⁷ (Taskʼij ruwäch 1 Corintios 15:35-38). Jun winäq ri nrajoʼ chë xa kaʼiʼ nuʼän qan  chrij ri kʼasojixïk, rkʼë jbʼaʼ nukʼutuj reʼ chqë: «¿Achkë rubʼanik xkekʼasöx pä ri kamnaqiʼ? ¿Achkë kichʼakul xtyaʼöx?». Rma riʼ, ütz tqanukʼuj ri ruqʼalajsaxik xyaʼ Pablo, rma ye kʼïy winäq jalajöj nkiquʼ chrij ri achkë nbʼanatäj rkʼë jun winäq taq nkäm. Ye kʼa, ¿achkë qäs nukʼüt le Biblia?

8. ¿Achkë kʼambʼäl tzij nqtoʼö rchë nqʼax más pa qajolon ri rubʼanik yekʼasöx pä ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj?

⁸ Taq jun winäq nkäm, ri ruchʼakul nchaʼ chiʼ. Ye kʼa Jehová, ri xbʼanö ronojel ri kʼo chkaj chqä chwäch le Ruwachʼulew, nkowin nukʼasoj pä jun winäq chqä nuyaʼ jun chik ruchʼakul (Gén. 1:1; 2:7). Taq Pablo xtzjon chrij ri rubʼanik xkekʼasöx pä ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj, ryä xksaj jun kʼambʼäl tzij rchë xqʼalajsaj chë Dios ma yë ta chik ruchʼakul ri xchaʼ yän chiʼ nuyaʼ che rä jun winäq. Pa rukʼexel riʼ, ryä xtyaʼ chkë ri winäq riʼ «ri chʼakulaj ri nrajoʼ ryä». Pablo xtzjoj rij jun «ijaʼtz» ri ntik qa chpan ulew chqä nbʼos pä, ye kʼa ri nbʼos pä kan ma junan ta wä rkʼë ri xtik qa.

9. ¿Achkë nuʼij 1 Corintios 15:39 kʼa 41 chrij ri jalajöj kibʼanik chʼakulaj ye kʼo?

⁹ (Taskʼij ruwäch 1 Corintios 15:39-41). Pablo xuʼij chë Dios ma junan ta rubʼanik xuʼän chkë jontir. Jun tzʼetbʼäl. Ri kichʼakul ri wakx, ri ajxikʼ taq chköp chqä ri kär kan ma junan ta. Chqä xuʼij chë ri Qʼij chqä ri Ikʼ kan ma ye junan ta. Chqä chë ri chʼumilaʼ kan jalajöj kibʼanik. Tapeʼ ma kan ta nqkowin nqatzʼët riʼ, ri científicos nkiʼij chë jalajöj kiwäch chʼumilaʼ ye kʼo. Ye kʼo nmaʼq chqä koköj, ye kʼo këq, säq chqä qʼän, achiʼel ri Qʼij. Pablo chqä xuʼij chë «ye kʼo chʼakulaj rchë chkaj chqä chʼakulaj rchë le Ruwachʼulew». ¿Achkë ntel chë tzij riʼ? Chë ri qachʼakul ri yoj kʼo chwäch le Ruwachʼulew nqkowin nqatzʼët chqä nqachäp, ye kʼa ri ye kʼo chlaʼ chkaj ma nqkowin ta nqaʼän riʼ kikʼë, rma xa ye espíritus achiʼel ri ángeles.

10. ¿Achkë chʼakulaj xtyaʼöx chkë ri xkekʼasöx rchë yebʼä chkaj?

¹⁰ Pablo chqä xuʼij reʼ: «Ke riʼ chqä nbʼanatäj taq yekʼasöx pä ri kamnaqiʼ. Ri ruchʼakul jun  winäq xa nqʼäy taq nkäm, ye kʼa taq nkʼasöx pä, ri ruchʼakul majun bʼëy chik xtchaʼ ta chiʼ». Kantzij na wä chë taq jun winäq nkäm, ri ruchʼakul xa nqʼäy chqä ntok poqlaj (Gén. 3:19). Rma riʼ, ¿achkë rma Pablo xuʼij chë taq jun winäq nkʼasöx pä, ri ruchʼakul majun bʼëy chik xtchaʼ ta chiʼ? Ryä ma najin ta wä ntzjon chkij winäq ri yekʼasöx pä chwäch le Ruwachʼulew, achiʼel ri xekʼasöx pä rma Elías, Eliseo chqä Jesús. Pablo najin wä ntzjon chkij ri winäq ri yekʼasöx rkʼë jun «chʼakulaj rchë chkaj», ntel chë tzij, jun espíritu (1 Cor. 15:42-44).

11, 12. ¿Achkë xbʼanatäj rkʼë Jesús taq xkʼasöx pä, y achkë chqä xtbʼanatäj kikʼë ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj?

¹¹ Taq Jesús xjeʼ chwäch le Ruwachʼulew, ryä xyaʼöx jun ruchʼakul achiʼel qchë röj. Ye kʼa taq xkʼasöx rma Jehová, «xok jun espíritu ri nyaʼö kʼaslemal» chqä xtzolin chkaj. Achiʼel xbʼanatäj rkʼë Jesús, ri cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj xkeʼok chqä espíritus taq xkekʼasöx rma Jehová. Pablo xuʼij: «Rma ri qabʼanik kan achiʼel ri rubʼanik ri rkʼë poqlaj xbʼan wä, chqawäch apü, ri qabʼanik xtuʼän kan achiʼel ri rubʼanik ri kʼo chkaj» (1 Cor. 15:45-49).

¹² Kan kʼo rejqalen chë ma nqamestaj ta chë taq Jesús xkʼasöx pä chkikojöl ri kamnaqiʼ, ma xyaʼöx ta chik jun ruchʼakul achiʼel qchë röj. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Pablo xqʼalajsaj riʼ taq jbʼaʼ wä nrajoʼ rchë nukʼïs rutzjoxik ri kʼasojixïk rchë chkaj. Ryä xuʼij: «Ri chʼakulaj chqä ri kïkʼ ma ütz ta ntok chpan Ruqʼatbʼäl Tzij Dios» chlaʼ chkaj (1 Cor. 15:50). Nqʼalajin kʼa chë ri apóstoles chqä ri nkʼaj chik ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj ma xkebʼä ta chkaj rkʼë jun chʼakulaj ri xa nchaʼ chiʼ. Ye kʼa, ¿ajän xekʼasöx rma Jehová? Pablo xuʼij chë ri kʼasojixïk riʼ kʼa chkiwäch apü xtbʼanatäj wä, ma kan xa xuʼ ta xkekäm qa. Taq Pablo xtzʼibʼaj ri 1 Corintios, jojun chkë ri rutzeqelbʼëy Jesús —achiʼel ri apóstol Santiago— ya ye kamnäq wä äl chik. Y ri nkʼaj chik apóstoles chqä nkʼaj chik cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj pa ruqʼij qa Pablo xtbʼanatäj wä riʼ kikʼë chqä (1 Cor. 15:6; Hech. 12:1, 2).

13. ¿Achkë wä xtbʼanatäj chpan ri rukʼisbʼäl taq qʼij?

¹³ Jesús chqä Pablo xkitzjoj rij jun tiempo ri kan janina rejqalen, y ya riʼ taq Jesús xtchäp xtqʼät tzij chlaʼ chkaj. Xtbʼeqʼalajin riʼ taq xkebʼanatäj mamaʼ taq chʼaʼoj, mamaʼ taq slonel, xkepë itzel taq yabʼil chqä nkʼaj chik kʼayewal chwäch le Ruwachʼulew. Re profecía reʼ, ri kan pa 1914 chapatajnäq pä, kʼo chik jun peraj che rä ri kan kʼo rejqalen. Jesús xuʼij: «Ri utziläj taq rutzjol chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xttzjöx chwäch jontir Ruwachʼulew rchë chë ke riʼ jontir winäq xkekʼoxan rchë. Chrij riʼ kʼa riʼ xtchup ruwäch ronojel ri itzelal» (Mat. 24:3, 7-14). Pablo xuʼij chë taq Jesús xtqʼät tzij chlaʼ chkaj, ri cristianos ri yechaʼon wä rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios chqä ye kamnäq wä äl chik, xkekʼasöx chlaʼ chkaj (1 Tes. 4:14-16; 1 Cor. 15:23).

14. Taq jun cristiano ri chaʼon rchë nbʼä chkaj nkäm chkipan ri qʼij yoj kʼo komä, ¿achkë nbʼanatäj rkʼë?

¹⁴ Pa qaqʼij komä, ri cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj kan xa xuʼ yekäm qa kan ya riʼ taq yekʼasöx chlaʼ chkaj. ¿Achkë rma qataman riʼ? Rma ri xuʼij qa Pablo chpan 1 Corintios 15:51 chqä 52. Ryä xuʼij: «Ma jontir ta xtquxlan pa kamïk, ye kʼa jontir kan xtjalatäj qachʼakul taq xtqʼajan ri rukʼisbʼäl trompeta. Y kan chaq bʼaʼ xtbʼanatäj riʼ, kan achiʼel taq nqayüp runaqʼ qawäch». Re tzij reʼ najin yetzʼaqät chkipan qaqʼij komä. Taq nbʼanatäj riʼ, ryeʼ kan ma nkʼis ta chik ri kiʼkʼuxlal pa kan chqä xkejeʼ «rkʼë ri Ajaw» xtbʼä qʼij xtbʼä säq (1 Tes. 4:17).

15. ¿Achkë samaj xtkibʼebʼanaʼ chlaʼ chkaj ri cristianos ri yechaʼon rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios?

¹⁵ Le Biblia nuʼij achkë samaj xtkibʼebʼanaʼ chkaj ri cristianos ri yechaʼon rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios. Jesús nuʼij reʼ chkë: «Ri xtchʼakon  chqä ma xtyaʼ ta qa ri nbʼey kʼa taq xtbʼekʼis jontir, rïn xtinyaʼ uchqʼaʼ pa ruqʼaʼ pa kiwiʼ ri tinamït, achiʼel rïn ri xyaʼöx uchqʼaʼ pa nqʼaʼ rma ri Ntataʼ; y ryä xkeruyuqʼuj ri winäq rkʼë jun vara ri bʼanon rkʼë chʼichʼ, y ri winäq riʼ xtchup kiwäch kan achiʼel nmuchmuʼ jun bʼojoʼy taq npax» (Apoc. 2:26, 27). Ryeʼ xtkitzeqelbʼej Cristo, ri Ukʼwäy Bʼey chkiwäch, chqä xkekiyuqʼuj ri tinamït «rkʼë jun vara ri bʼanon rkʼë chʼichʼ» (Apoc. 19:11-15).

16. ¿Achkë rubʼanik ma xtchʼakon ta chik ri kamïk chkij pa millón winäq?

¹⁶ Ri cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj kantzij na wä chë xkechʼakon chrij ri kamïk (1 Cor. 15:54-57). Rma xkekʼasöx chlaʼ chkaj, ryeʼ xkekowin xketoʼon taq xtchʼajchʼobʼëx le Ruwachʼulew rchë ronojel ri itzelal chpan Armagedón, ri nimaläj chʼaʼoj. Kan pa millón chkë ri nkʼaj chik cristianos xkekʼaseʼ qa chrij ri nimaläj tijöj poqonal chqä xkeʼok chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew (Apoc. 7:14). Ri achiʼaʼ chqä ri ixoqiʼ ri xkekʼaseʼ qa xtkitzʼët chik jun rubʼanik rchë xtchʼak ri kamïk taq xkekʼasöx pä pa mil chë millón winäq ri xekäm ojer. ¡Riʼ kan janina kiʼkʼuxlal xtyaʼ chqë! (Hech. 24:15). Y jontir ri kan majun bʼëy xtkiyaʼ qa Jehová kʼo chik jun rubʼanik ri xkechʼakon chrij ri kamïk ri xyaʼ qa Adán pa qawiʼ, rma ryeʼ xtkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta.

17. ¿Achkë nuʼij 1 Corintios 15:58 ri kʼo chë nqaʼän?

¹⁷ Jontir röj, ri cristianos, kan janina nqatyoxij ri utziläj taq tzij ri xerutzʼibʼaj qa Pablo chkë ri aj Corintios chrij ri kʼasojixïk. Röj kan kʼo kʼïy rma ri nqanmaj ri pixaʼ ri xuʼij qa Pablo chë ronojel mul tqayaʼ qan chrij ri samaj ruyaʼon qa ri ajaw pa qawiʼ (taskʼij ruwäch 1 Corintios 15:58). We majun bʼëy xtqayaʼ qa Jehová chqä xtqaʼän jontir ri kʼo pa qaqʼaʼ chpan ri rusamaj, ryä xtyaʼ jun utziläj qakʼaslemal chqawäch apü, jun kʼaslemal más ütz chwäch ri nqkowin nqachʼöbʼ komä. Ya riʼ taq xtqatzʼët chë jontir ri samaj xqaʼän rma Jehová, kan kʼo xkʼatzin wä.