1-2. Mambo ka bena Kilishitu bonse o bafwainwa kufunjila pa lusanguko lwa boba bakaya mwiulu?

BANTU bavula babena kwingijila Yehoba luno baji na luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka pano pa ntanda. Pano bino, bena Kilishitu bashingwa bashalapo baji na luketekelo lwa kuya na kwikala mwiulu. Bano bashingwa bakebesha bingi kuyuka bwikalo bwabo byo bukekala kulutwe. Pano mambo ka aba baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda o bafwainwa kukebela kufunda pa kino? Lusanguko lwa boba bakaya mwiulu lukaleta mapesho ne ku boba baji na luketekelo lwa kwikala pa ntanda myaka ne myaka. Onkao mambo, inge tuji na luketekelo lwa kuya mwiulu nangwa lwa kwikala pano pa ntanda, twafwainwa kufunda pa lusanguko lwa bakaya mwiulu.

² Lesa watangijile baana ba bwanga ba kwa Yesu batanshi kunemba pa lusanguko lwa boba bakaya mwiulu. Mutumwa Yoano walumbulwile’mba: “Pano twi baana ba Lesa, bino kikyangye kukiyukanyikwa byo tukekala. Twayuka’mba byo akamweka tukekala byonka byo aji, mambo tukamumona byonka byo aji.” (1 Yoa. 3:2) Onkao mambo, bena Kilishitu bashingwa kechi bayuka byo bakekala inge bebasangula ne kuya mwiulu ne kwikala na mibiji ya mupashi ne. Nangwa byonkabyo, bakamumona Yehoba kimye kyo bakatambula mfweto yabo. Baibolo kechi walumbulula byonse pa bikekala boba bakasangulwa ne kuya mwiulu ne, bino mutumwa Paulo waambilepo bimo. Bashingwa bakekala ne Kilishitu kimye kyo akafumyapo “makafulumende ne luusa lonse ne bulume bonse.” Kino kyavwangamo ne “mulwanyi wapelako, ko kuba’mba lufu.” Kepo Yesu pamo ne bo akalamanga  nabo ukekookesha aye mwine ne bintu byonse kwi Yehoba. (1 Ko. 15:24-28) Kino kikekala kimye kya lusekelo lukatampe. *

3. Kwesakana na byaamba 1 Kolinda 15:30-32, kuketekela mu lusanguko kwakwashishe byepi Paulo?

³ Kuketekela mu lusanguko kwakwashishe Paulo kuchinchika meseko apusana-pusana. (Tangai 1 Kolinda 15:30-32.) Wabuujile bena Kolinda amba: “Pa juba pa juba ntalañana na lufu.” Kabiji Paulo wanembele’mba: “Nalwa na banyama bakaji mu Efisesa.” Kampe waambilenga pa byo alwile na banyama ba kine mu nzubo ya makayo mu Efisesa. (2 Ko. 1:8; 4:10; 11:23) Nangwa kampe waambilenga pa Bayudea bakanamine bingi ne bantu bakwabo bajinga nobe “banyama bakaji.” (Byu. 19:26-34; 1 Ko. 16:9) Kino kibena kumweshatu patoka kuba’mba Paulo wapichile mu bizumba byavula. Bino watwajijile kuketekela’mba ukekala bwikalo bwawama kulutwe.—2 Ko. 4:16-18.

4. Luketekelo lwa lusanguko lubena kukosesha byepi bena Kilishitu ano moba? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

⁴ Tubena kwikala mu bimye byatama bingi. Balongo betu bamo bebalukuka ku bambanzhi. Bakwabo bekala mu byalo muji makondo kabiji bekalatu basusubala. Kabiji bakwabo batwajijila kwingijila Yehoba mu byalo mo bakanya mwingilo wa kusapwila, nangwa kya kuba bakonsha kwibakasa nangwatu kwibepaya. Kabiji twakonsha kufunjilako byavula bano balongo ne banyenga. Kechi bachina ne, mambo bayuka’mba nangwatu inge bafwa pa kino kimye, Yehoba wibalaya kwibapa kintu kyakilamo kuwama kulutwe.

5. Ñanyi ndangulukilo yatama yakonsha kukookesha lwitabilo lwetu mu lusanguko?

⁵ Paulo wajimwineko balongo kuchinuzhuka ndangulukilo yatama yajinga na bantu bamo ya kuba’mba: “Umvwe bafu kechi bakasangulwa ne, ‘twayai tujenga ne kutoma mambo kesha tukafwa.’” Ino milanguluko yajingako ne kala Paulo saka akyangye kwikalako. Kyamweka Paulo waingijishe byambo biji pa Isaya 22:13, byaamba pa muteeto wajinga na bena Isalela. Kechi bakebelenga kufwenya kwipi ne Lesa ne, pakuba baubilengatu bintu bya kwisangajika abo bene. Muteeto wajinga na bena Isalela wajinga wa kuba’mba, “twitobwele lelo, mambo kesha twakonsha kufwa,” kabiji ino yo milanguluko iji ne na bantu bavula lelo jino. Nangwa byonkabyo, Baibolo walumbulula bintu byatama byamwekejile bena Isalela na mambo a uno mulanguluko watama.—2 Moba 36:15-20.

6. Luketekelo lwetu lwa lusanguko lwakonsha kwitukwasha byepi pa kusala bantu ba kupwanañana nabo?

⁶ Kishinka kya kuba’mba Yehoba ukasangula bafwa kyafwainwa kwitukwasha kusala bulongo bantu ba kupwanañana nabo. Balongo bajinga mu Kolinda bafwainwe kuchinuzhuka kupwanañana na bantu bakananga amba lusanguko kafwako. Ne atweba twafwainwa kufunjilako kino ano moba: Kafwako kyawama kyakonsha kufuma mu kupwanañana na bantu batatu muchima pa kwisangajika abo bene ne. Kupwanañana na bantu ba uno mutundu, kwakonsha kulengela mwina Kilishitu kwikala na ndangulukilo ne miteeto yatama. Kabiji kwakonsha kumulengela kutendeka kuba bintu byashikwa Lesa. O ene mambo Paulo o etujimwineko’mba: “Vulukai kubanga bintu byaoloka, kange mulengenga mambo ne.”—1 Ko. 15:33, 34.

7. Ñanyi bwipuzho bwaipwizhe bamo pa mambo a lusanguko kwesakana na byaamba 1 Kolinda 15:35-38?

⁷ Tangai 1 Kolinda 15:35-38. Muntu ukeba kulengela bakwabo kuzhinauka lusanguko wakonsheshe kwipuzha’mba: “Nanchi  bafu bakasangulwa byepi?” Kyawama bingi kwisamba pa mukumbu wa kwa Paulo, mambo bantu bavula lelo jino baitabila byapusana-pusana pa bikala muntu inge wafwa. Nanchi Baibolo ufunjisha’mba ka?

8. Ñanyi kimwesho kyaingijishe Paulo kyakonsha kwitukwasha kumvwisha bikekala bo bakasangula ne kuyuka mwiulu?

⁸ Inge muntu wafwa, mubiji wanji ubola. Bino aye Mwine walengele bintu byonse wakonsha kumusangula ne kumupa mubiji jibiji. (Nte. 1:1; 2:7) Paulo waingijishe kimwesho pa kulumbulula’mba Lesa kechi ukabwezhanga mubiji wakala ne. Langulukai pa “lukunwa wa jitaba,” nangwa “lukunwa” wa kipangwa. Lukunwa ye babyala mu mushiji umena ne kwikala ke kijimwa kya katataka. Kijimwa kimena kipusanako na kalukunwa kacheche ko babyajile. Paulo waingijishe kino kimwesho pa kulumbulula’mba Mulenga wetu wakonsha kulengela muntu “kwikala na mubiji monka mo akebela mwine.”

9. Kinembelo kya 1 Kolinda 15:39-41 kyaamba pa ñanyi lupusano?

⁹ Tangai 1 Kolinda 15:39-41. Paulo waambile’mba Lesa kechi walengele mibiji imwekatu kimo ne. Kuji mibiji ya nyama ne mashi yapusana-pusana, nabiji ya bañombe, bañonyi, ne masabi. Waambile’mba mwiulu, tumona lupusano luji pa juba ne ñondo. Kabiji waambile’mba “lukumo lwa kabangabanga kamo lwapusana na lwa kabangabanga kakwabo.” Kya kine, nangwa kya kuba kechi twakonsha kumona luno lupusano na meso etu ne, bino bashayuka ba sayansi bataana kuba’mba kuji tubangabanga to batela’mba tubangabanga tukatampe tuchila, tubangabanga tucheche tutoka, ne tubangabanga twa kibobo, nabiji juba. Paulo naye waambile’mba “kuji mibiji ya bya mwiulu ne ya bya pano pa ntanda.” Watazhizhe mwepi? Watazhizhe mu kuba’mba pano pa ntanda, tuji na mibiji ya nyama ne mashi, bino mwiulu muji mibiji ya mupashi, nabiji yoya iji na bamalaika.

10. Aba bakasangulwa ne kuya mwiulu bakekala na mubiji wa mutundu ka?

 ¹⁰ Paulo wanungilepo’mba: “Abino byo bikekala ne lusanguko lwa bafu. Mubiji ubyalwa ubola; mubiji usangulwa kechi ubola ne.” Muntu inge wafwa, mubiji wanji ubola ne kubwela ku lukungu. (Nte. 3:19) Pano uno mubiji wakonsha kubula byepi kubola pa kusangulwa? Paulo kechi waambilenga pa bantu bakasangulwa ne kwikala pano pa ntanda, nabiji boba bo basangwile kwi Elaija, Elisha, ne Yesu ne. Pakuba Paulo waambilenga pa muntu ukasangulwa na mubiji wa mwiulu, ko kuba’mba, “mubiji wa bumupashi.”—1 Ko. 15:42-44.

11-12. Ñanyi lupimpu lwaubiwe kwi Yesu kimye kyo bamusangwile, kabiji ñanyi jishinda bashingwa mo bapichila mu luno lonka lupimpu?

¹¹ Yesu byo ajinga pano pa ntanda, wajinga na mubiji wa mashi. Bino byo bamusangwile, “waalukile ke mupashi upana bumi” ne kubwela mwiulu. Ne bena Kilishitu bashingwa bakebasangula na mubiji wa mupashi. Paulo walumbulwile’mba: “Byonkatu byo twapasha muntu ye balengele na lukungu, byo byo tukapasha ne yewa wafumine mwiulu.”—1 Ko. 15:45-49.

¹² Paulo pano waambilenga byambo bya kupezhako pa lusanguko. Kyanema bingi kuyuka kuba’mba Yesu kechi bamusangwile na mubiji wa nyama ne mashi ne. Paulo walumbulwile’mba: “Mibiji ya mashi kechi yakonsha kuswana Bufumu bwa Lesa” mwiulu ne. (1 Ko. 15:50) Batumwa ne bena Kilishitu bakwabo bashingwa kechi bakebasangula na mubiji ubola wa nyama ne mashi ne kuya mwiulu ne. Ñanyi kimye kyo batendekele kwibasangula? Paulo waambile’mba kino kikobiwa kulutwe; kino kyaubiwe byo papichiletu kimye kicheche byo afwile. Kimye Paulo kyo anembele 1 Kolinda, baana ba bwanga bamo saka “baponena kala mu tulo twa lufu,” nabiji mutumwa Yakoba. (Byu. 12:1, 2) Batumwa bakwabo ne bashingwa bakwabo saka bakyangye kuponena mu “tulo twa lufu.”—1 Ko. 15:6.

13. Kimye kya kwikalapo kwa kwa Yesu kyayukanyikilwa ku ka?

¹³ Bonse babiji, Yesu ne Paulo, baambile pa kimye kyawama bingi kyajinga kulutwe, ko kuba’mba, kimye kya kwikalapo kwa Kilishitu. Kimye kya kwikalapo kwa Kilishitu kyafwainwe kuyukanyikilwa ku makondo, bitentanshi, myalo ne binkunka bikwabo mwaya ntanda yonse. Buno bungauzhi bwa mu Baibolo bwafikile kutendeka mu mwaka wa 1914. Kwajinga ne kiyukilo kikwabo kyanema bingi. Yesu waambile’mba mambo awama a Bufumu bwa Lesa bakeasapwila “pano pa ntanda ponse kwikala bukamonyi ku bisaka byonse bya bantu, apa bino mpelo ikafike.” (Mat. 24:3, 7-14) Paulo waambile’mba “kimye kya kwikalapo Nkambo” kyo kimye kikasangulwanga ne bena Kilishitu bashingwa “baponena mu tulo twa lufu mwi Yesu.”—1 Tesa. 4:14-16; 1 Ko. 15:23.

14. Ñanyi kintu kimwekela bashingwa babena kufwa mu kimye kya kwikalapo kwa Kilishitu?

¹⁴ Bashingwa bajiko ano moba bebasangula ne kuya mwiulu aku bafwatu. Kino kyo kyaambilepo Paulo mu byambo byanji byanembwa pa 1 Kolinda 15:51, 52 amba: “Atweba bonse kechi tukaponena mu tulo twa lufu ne, pakuba bonse baketwalula, mu kakimye kacheche, nobe mu kukopa kwa jiso, kimye kikavuma ntolompita yapelako.” Abino byambo bya kwa Paulo bibena kufika mu ano moba. Bano balongo ba kwa Kilishitu inge bebasangula, bekala na lusekelo lukatampe; bakekalanga “na Nkambo kimye kyonse.”—1 Tesa. 4:17.

15. Ñanyi mwingilo ukengila boba bo bakalula “nobe mu kukopa kwa jiso”?

¹⁵ Baibolo witubuula mwingilo aba bo balula “nobe mu kukopa kwa jiso” ye bakengilanga mwiulu. Yesu waambile’mba: “Kabiji awa ushinda ne kulondela bintu byo nakambizha kufika ne ku mpelo, nkamupa luusa lwa pa bisaka bya  bantu, kabiji uno muntu ukebafunga bantu na kamama ka kapotwe ne kwibalalaula nobe bipe bya buchimba, monka mo natambwijile luusa kwi Batata.” (Lum. 2:26, 27) Bakalondela mukulumpe wabo pa kwingila mwingilo wanema wa kufunga bisaka bya bantu na kamama ka kapotwe.—Lum. 19:11-15.

16. Bantu bavula bakashinda byepi lufu?

¹⁶ Kwambatu kine, bashingwa bakashinda lufu. (1 Ko. 15:54-57) Lusanguko lwabo lukebalengela kukwasha Kilishitu mu kufumyapo bubi bonse pano pa ntanda kimye kya nkondo ya Amagedonyi. Biumbi ne biumbi bya banabalume ne banabakazhi bena Kilishitu bakafuma “mu malwa akatampe” ne kutwela mu ntanda ipya. (Lum. 7:14) Bano bantu bakapuluka pa Amagedonyi bakemwena lufu byo bakelushinda, byo bakatambwila biumbi bya bantu bafwa bakasangulwa. Akifwanyikizhatu lusekelo lo tukekala nalo kimye kikobiwa bino bintu! (Byu. 24:15) Kabiji bonse bakatwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba bakashinda lufu lo twaswaine kwi Adama. Bakekalanga myaka ne myaka.

17. Kwesakana na byaamba 1 Kolinda 15:58, twafwainwa kubanga byepi luno?

¹⁷ Mwina Kilishitu yense uji na bumi kino kimye wafwainwa kusanta bingi pa byambo Paulo byo anembejile bena Kolinda pa lusanguko. Tuji na bishinka byafwainwa kwitulengela kumvwina lutundaiko lwa kwa Paulo lwa kwiyeka na kwingila mwingilo “wa mwi Nkambo.” (Tangai 1 Kolinda 15:58.) Umvwe twaingila uno mwingilo na mukoyo kabiji mu bukishinka, tukekala pa boba bakekala bwikalo bwa lusekelo kulutwe. Pa kyo kya kimye bintu bikawama bingi kukila ne byo tufwanyikizha. Kine, kikamwekatu patoka kuba’mba mwingilo wetu ye tubena kwingila wa mwi Nkambo kechi watu ne.