1-2. Mwanda waka bene Kidishitu bonso bafwaninwe kwifunda myanda ya lusangukilo lwa kwenda mūlu?

BANTU bavule bengidila Yehova dyalelo, badi na lukulupilo lwa kwikala’ko nyeke pano pa ntanda. Inoko bene Kidishitu bashele’ko bashingwe māni badi na lukulupilo lwa kusangwilwa mūlu. Bano bashingwe māni basakanga kuyuka mukekadila būmi bwabo shi abasangulwa, ino le boba badi na lukulupilo lwa kukekala pano pa ntanda nabo le? Monka motusa kwikimwena, lusangukilo lwa kwenda mūlu, lukaletela madyese mavule boba badi na lukulupilo lwa kukekala nyeke pano pa ntanda. Nanshi, ekale shi tudi na lukulupilo lwa kwenda mūlu nansha lwa kukekala pano pa ntanda, tufwaninwe kwifunda myanda ya lusangukilo lwa kwenda mūlu.

² Leza wāpele bana ba bwanga bamo ba Yesu ba mu myaka katwa kabajinji bukomo bwa mushipiditu, bālemba myanda ya lusangukilo lwa kwenda mūlu. Mutumibwa Yoano wāshintulwile amba: “Pano twi bana ba Leza, ino kebetusokwedile mwine motukekadila. Tuyukile amba kitatyi kyakasokolwa tukekalanga pamo bwa aye.” (1 Yo. 3:2) Nanshi bene Kidishitu bashingwe māni kebayukilepo mobakekadila kitatyi kyobakasangwilwa mūlu na imbidi ya mushipiditu. Inoko, bakamonanga Yehova na meso kitatyi kyobakapalwa mpalo yabo. Bible kashintulwilepo myanda yonso itala lusangukilo lwa kwenda mūlu, ino mutumibwa Polo wāshintulwile’ko myanda imo ya luno lusangukilo. Bene Kidishitu bashingwe māni bakekalanga na Kidishitu kitatyi kyakajimankanya “maludiki onsololo ne lupusa ne bukomo bonsololo.” Muno mubadilwa ne “lufu, walwana wa mfulo.” Ku mfulo, Yesu ne bantu bakaludika  nabo, baketūla abo bene ne bintu byonso munshi mwa Yehova. (1 Ko. 15:24-28) Bine, kino kikekala kitatyi kya kasekuseku! *

3. Enka mokilombwedilwe mu 1 Bene Kodinda 15:30-32, kukulupila kwādi kukulupile Polo mu lusangukilo kwāmukweshe alonge bika?

³ Kukulupila kwādi kukulupile Polo mu lusangukilo kwāmukweshe ōminine matompo mavule. (Tanga 1 Bene Kodinda 15:30-32.) Wāsapwidile bene Kodinda’mba: “Difuku ne difuku nkimbanga’nka kufwa.” Kadi Polo wālembele amba: “Nalwile na banyema ba ntanda mu Efisesa.” Padi wādi wisambila pa bulwi bwaālwile na banyema pa kikailo mu Efisesa. (2 Ko. 1:8; 4:10; 11:23) Nansha padi wādi wisambila pa bulwi bwādi bumulwa Bayuda ne bantu bakwabo bādi pamo bwa “banyema ba ntanda.” (Bil. 19:26-34; 1 Ko. 16:9) Nansha shi byādi namani, Polo wātenwe mu byaka bikatampe. Ino wādi’nka na mumweno muyampe pa būmi bwa kumeso.​—2 Ko. 4:16-18.

4. Le lukulupilo lwa lusangukilo lukomejanga bene Kidishitu dyalelo namani? (Tala kifwatulo pa kibalu.)

⁴ Dyalelo tudi mu kitatyi kibi. Banabetu bamo basusulwanga. Bamo badi mu bifuko bya mavita mokebadipo na mutyima-ntenke. Ino bakwabo nabo batūlanga būmi bwabo ne bwanapabo bwabo mu kyaka pobengidila Yehova mu matanda mobapeleje mwingilo wa busapudi. Inoko bano batutu ne bakaka bonso bendelelanga kutōta Yehova, kadi i bimfwa biyampe kotudi. Kebadipo na moyo mwanda bayukile amba nansha shi abafu dyalelo, Yehova wibabikīle bintu biyampe mu mafuku a kumeso.

5. Le i mumweno’ka mubi ubwanya kuzozeja lwitabijo lwetu mu lusangukilo?

⁵ Polo wādyumwine banababo baleke kuponena mu kyaka kya kwikala na mumweno mubi wādi na bantu bamo, wa amba: “Shi bafwe kebakasangulwangapo, nankyo ‘tudyei tutome, mwanda kesha tusa kufwa.’” Uno mumweno wādi’ko ne Polo mwine kaikele’ko. Padi wāpitulukile mu Isaya 22:13, kisonekwa kīsambila pa mumweno wādi na bene Isalela. Pa kyaba kya kufwena kudi Leza, ino bātele mutyima ku būmi bwa kwisangaja. Nakampata, mumweno wādi na bene Isalela wa amba “tudi’ko dyalelo, kesha twi balwendo,” ukidi ne na bantu bavule dyalelo. Inoko, mu Bible i mulembe bintu bibi byalupukile ku mumweno mubi wa muzo wa Isalela.​—2 Bi. 36:15-20.

6. Le lukulupilo lwa lusangukilo luketukwasha namani kitatyi kyotutonga balunda?

⁶ Na bubine, lukulupilo lwa amba Yehova ubwanya kusangula bafwe lukokeja kwitukwasha kitatyi kyotutonga balunda. Banabetu ba mu Kodinda bādi bafwaninwe kuleka kupwana na bantu bapela myanda ya lusangukilo. Kino kitufundija ne batwe dyalelo amba: Ke biyampepo kupwana na bantu badi na mumweno wa amba kyodya kyo kyobe. Mwanda kupwana na bantu ba uno muswelo, kubwanya kona mumweno ne bibidiji biyampe bya bwine Kidishitu. Bine, yewa upwana nabo ukalonga bintu bishikilwe Leza, ke bubi kadi. O mwanda Polo wādyumwine na kusumininwa’mba: “Jokejai ñeni yenu mu dishinda dyoloke kadi kemwakilongalongai bubi.”​—1 Ko. 15:33, 34.

7. Mungya 1 Bene Kodinda 15:35-38, le i kipangujo’ka kibwanya padi kwipangula bantu bamo pa myanda ya lusangukilo?

⁷ Tanga 1 Bene Kodinda 15:35-38. Muntu ukimba kulengeja bakwabo batatane myanda ya lusangukilo, ubwanya padi kwipangula’mba: “Lelo bafwe bakasanguka  namani?” I biyampe tulangulukile pa malondololo a Polo, mwanda bantu bavule dyalelo badi na mumweno mwishileshile pa mwikadilanga muntu shi wafu. Ino le i bika bifundija Bible?

8. Le i kyelekejo’ka kibwanya kwitukwasha twivwanije lusangukilo lwa kwenda mūlu?

⁸ Shi muntu wafu, ngitu yandi yonekanga. Ino Yewa wāpangile diulu ne ntanda ubwanya kusangula muntu na umbidi wasakilwa. (Ngo. 1:1; 2:7) Polo wāingidije kyelekejo kilombola’mba Leza kasakilwapo kusangula muntu enka na umbidi waāfwile nao’wa. Langulukila’po bidi pa “museke onkaonka,” nansha pa “nkunwa” ya mutyi. Shi ubakune luze panshi, lumenanga ke mutyi. Mutyi umenanga i mwishile kulampe na luze lwakuninwe’lwa. Polo wādingakenye uno muswelo mwanda wa kulombola’mba, Umpangi wetu ubwanya kupa muntu “umbidi monka mwasakila.”

9. Le i bika binena kisonekwa kya 1 Bene Kodinda 15:39-41 pa mwanda utala imbidi?

⁹ Tanga 1 Bene Kodinda 15:39-41. Polo wānenene amba bipangwa i bishileshile. Kimfwa, kudi ngitu mishileshile ya misunya, pamo bwa ya bañombe, byoni, ne mwita wa lui. Wānenene kadi amba, tumonanga mūlu kwishila kwishidile dyuba ne kweji. Kadi wānena monka’mba, “luñenyenye i lwishile na luñenyenye lukwabo ku ntumbo.” Bine, nansha byoketubwanyapo kumona na meso onkaonka kuno kwishila, ino befundi ba sianse banena’mba kudi ñenyenye mikatampe ne mityetye, itōka ne ya kimandyano, kimfwa dyuba. Kadi Polo wānenene amba, “kudi imbidi ya mūlu ne imbidi ya panshi.” Le ko kunena namani? Pano pa ntanda tudi na ngitu ya misunya, ino mūlu mudi bantu badi na imbidi ya mushipiditu, kimfwa bamwikeulu.

10. Le boba bakasangwilwa mūlu bakekala na umbidi’ka?

¹⁰ Yuka’mba Polo wābwejeje’ko amba: “Ne lusangukilo lwa bafwe nalo mo monka. Kyakuninwe kya kubola; kibasangulwa ke kya kubulwa kubola.” Bine, tuyukile  amba shi muntu wafu umbidi wandi ubolanga, wajokela ku biloba. (Ngo. 3:19) Le penepa umbidi ‘usangulwanga ke wa kubulwa kubola’ namani? Polo kādipo wisambila pa bantu bāsangwidilwe pano pa ntanda, kimfwa boba bāsangwilwe na Ediya, Edisha, ne na Yesu. Polo wādi wisambila pa muntu usangulwa na umbidi wa kokwa kūlu, ko kunena’mba “wa mushipiditu.”—1 Ko. 15:42-44.

11-12. Le Yesu wāshintyile namani kitatyi kyaāsangukile, ne bashingwe māni nabo bashintanga namani?

¹¹ Yesu paādi pano pa ntanda, wādi na ngitu ya misunya. Ino paāsangukile, “waikele ke mushipiditu upāna būmi,” wājokela mūlu. Muswelo umo onka, bene Kidishitu bashingwe māni nabo basangulwanga na imbidi ya mūlu. Polo wāshintulwile amba: “Enka motwaifwanine yewa ulongelwe ku luvumbi, e monka motukefwanina yewa wa mūlu.”​—1 Ko. 15:45-49.

¹² Polo wāfikile ku mfulo kwa mwisambo wandi utala pa lusangukilo. I biyampe kuyuka’mba Yesu kasangwilwepo na ngitu ya misunya. Polo wānenene amba: “Ngitu ne mashi kebikokejapo kupyana Bulopwe bwa Leza” momwa mūlu. (1 Ko. 15:50) Batumibwa ne bashingwe māni bakwabo kebabwanyapo kusangwilwa mūlu na ngitu ya kubola, ya misunya ne mashi. Le basangulwanga kitatyi’ka? Polo wānenene amba bādi ba kusangulwa mu mafuku a kumeso; kebādipo ba kusangulwa kinondanonda na lufu lwabo. Kitatyi kyālembele Polo mukanda wa 1 Bene Kodinda, bana ba bwanga bamo bādi ke balāle “kala mu tulo twa lufu,” kimfwa, mutumibwa Yakoba. (Bil. 12:1, 2) Batumibwa bakwabo ne bashingwe māni badi ba kulāla “mu tulo twa lufu” mwenda mafuku.​—1 Ko. 15:6.

13. Le kitatyi kya kwikala’po kwa Yesu kyādi kya kuyukena ku bika?

¹³ Ba Yesu ne Polo bālaile kitatyi kya kasekuseku mu mānga—kwikala’po kwa Kidishitu. Kuno kwikala’po kwadi kwa  kuyukena ku mavita, kutenkana kwa ntanda, bipupo bya misongo ne bintu bikwabo bibi bilongeka ntanda yonso. Twamwene buno bupolofeto bwa mu Bible bufikidila mu 1914. Ino kwadi kintu kikwabo kiyampe kya kuyukila’po kino kitatyi. Yesu wānenene amba myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza buludika kala ikasapulwa “pa ntanda yonso ikelwe na bantu mwanda wa bukamoni ku mizo yonso, ebiya mfulo keiya.” (Mat. 24:3, 7-14) Polo wālombwele amba “kitatyi kya kwikala’po kwa Mfumwetu” kyo kyādi kya kusangulwa bene Kidishitu bashingwe māni “balēle mu tulo twa lufu.”​—1 Ts. 4:14-16; 1 Ko. 15:23.

14. Le i bika bifikilanga bashingwe māni bafwa mu kitatyi kya kwikala’po kwa Kidishitu?

¹⁴ Bene Kidishitu bashingwe māni bavuya lwendo lwabo lwa pano panshi dyalelo, basangwilwanga mūlu kiponka na ponka. Polo wābingije uno mwanda paālembele mu 1 Bene Kodinda 15:51, 52 amba: “Ke batwe bonsopo bakalāla mu tulo twa lufu, ino batwe bonso tukalamunwanga, mu kyaba kityetye’tu, na mu kukopa kwa diso, pakavuma kimpungidi kya mfulo.” Bino binenwa bya Polo bifikidilanga dyalelo. Pasangulwanga bano banababo na Kidishitu, bekalanga na nsangaji mikatampe; kadi bakekalanga “mafuku onso na Mfumwetu.”​—1 Ts. 4:17.

15. Le i mwingilo’ka ukengila boba bashintanga “na mu kukopa kwa diso”?

¹⁵ Bible witulombola mwingilo ukengilwanga mūlu na boba bashintanga “na mu kukopa kwa diso.” Yesu unena pa mwanda wabo amba: “Yewa unekenya ne kulama bilongwa byami kufika ne ku mfulo, nkamupa lupusa pa mizo, monka monatambwidile’lo kudi Tata, kadi ukakumba bantu na mukombo wa kyuma’mba batyumunwe  bipindibipindi pamo bwa bipungwa bya dilongo.” (Kus. 2:26, 27) Bakalonda Komanda wabo mu mwingilo wa kukumba mizo na mukombo wa kyuma.​—Kus. 19:11-15.

16. Le bantu bavule bakanekenya lufu namani?

¹⁶ Na bubine, bashingwe māni bakanekenya lufu. (1 Ko. 15:54-57) Lusangukilo lwabo lukebalengeja bakwashe’ko ku mwingilo wa kutalula bubi ntanda yonso pakafika divita dya Amakedona. Bene Kidishitu bakwabo midiyo ne midiyo, bana-balume ne bana-bakaji, bakalupuka “mu kyamalwa kikatampe” ne kutwela mu ntanda mipya. (Kus. 7:14) Boba bakapanda pano pa ntanda bakemwena kunekenibwa kukwabo kwa lufu—kusangulwa kwa bantu midiyo ne midiyo bāfwile pa kala. Fwatakanya’po nsangaji yotukekala nayo pakalongeka kino kinkumenkume! (Bil. 24:15) Kadi boba bonso balamete kudi Yehova bininge bakanekenya lufu lobapyene. Bakekalanga’ko nyeke ne nyeke.

17. Kukwatañana na 1 Bene Kodinda 15:58, le i bika byotufwaninwe kulonga tamba’nka pano?

¹⁷ Mwine Kidishitu yense udi’ko dyalelo ufwaninwe kufwija’ko pa binenwa bisenga byobālembēle bene Kodinda kudi Polo pa mwanda wa lusangukilo. Batwe bonso tudi na bubinga bwa kulombwela’mba twitabije madingi a Polo a kuvudilwa bya kulonga “mu mwingilo wa Mfumwetu” dyalelo. (Tanga 1 Bene Kodinda 15:58.) Shi twingile na kikōkeji kadi na kininga uno mwingilo, tukatengela kukamona buno būmi bwa nsangaji bwa mu mafuku a kumeso. Buno būmi bwa kumeso bukekala bulumbuluke kutabuka ne kintu kyo-kyonso kyotubwanya kufwatakanya. Bine, bukalombola’mba kususuka kwetu na mingilo ke kwa bitupupo mudi Mfumwetu.