1-2. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

EENI amem, oḅonyonhu ozuan phọ ayira atue ni aḍuạ esi ootughiạn idiphọ aghuḍum oye akper bọ ḅilhẹ “r’iiḅaghamhị phọ ephạm bọ.” (Job 14:1) Kụ reḍighi ghan ni idiphọ. Ibadị arebenhẹ aZihova iḍiodi phọ m’olhoghoma aani ghan ni iduọn phọ. Abuniin ukạr owạ ghan ḍuugh. (1 Ki. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kuolọ egbạ amem aZihova Enhaạn phọ bidị oḍuom bọ olhoghi phọ aadereghị ghan ni aḅilhẹ akparamhị bidị. Ugẹ ipẹ emitenhaan bọ bidị oseere pidị yira omoọgh iidereghị oḅilhẹ otuughạ raraạr.—Rom. 15:4.

² Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn idị abuniin arebenhẹ aZihova idiphọ aJosef oọny phọ aJekọb, ekpukelhe anhịr phọ Naomi, aRut anhịr oọny phọ odị, onyọ aLivai phọ agẹ bọ ḍinyạ aPsalm 73, ḅilhẹ r’otelhedom mọ aPita okparạm oḅonyonhu ozuan. AZihova akparamhị bidị ika? Kụ areḍeenhaan phọ abidị kitughemhị iyira eeghe? Ophanyanhaạn asipuru phọ iphẹn phọ kekpoomhị ni oḅio ayira mọ “aZihova atumhan ni buọ amukum olhoghi phọ,” kụ odị “rapẹl ghan ni buphẹ u/moọgh mun bọ oḍuom-olhoghi.”—Ps. 34:18, igẹ dị edi ude.

3-4. Eeghe kụ imitenhaan Josef mem dị odị aḍighi oḍoọgh oọny?

³ Enhaạn aḍighi ni iyaạr dị aJosef amalhạ iyạl aramalhạ mem dị odi 17 asiạ. Aramalhạ phọ iḍeenhaan mọ aJosef kapạm ni esi dị kaḍigh eghuan siphẹ eghunotu phọ abidị. (Gen. 37:5-10) Kuolọ aJosef amalhạ bọ ramalhạ phọ i/bia bịn aghuḍum mọ odị anmia. Kparipẹ r’eghuan phọ, abumor phọ odị aal ghụn nyodị bịn olhọgh dọl arebenhẹ. Onyebel roten, bịn odị aḍighi ebenhẹ oye olọ Ijipt dị oghol mọ aPotiphar dị akumuan ghan siphẹ ogiga odaạm mọ. (Gen. 37:21-28) Adọl aghuḍum mọ aJosef inmia bịn  emhadạn, aJosef aḍuạ esi oọny dị olhọgh iiseẹny bịn aḍighi oghiil ebenhẹ oye olọ aruru dị rakumuan ghan ogiga odaạm mọ epẹ Ijipt.—Gen. 39:1.

⁴ Adọl phọ aJosef imhiigh ni olhoghorị. Anhịr aPotiphar agbạ ni okpẹ mọ aJosef aghị obiighi onọ. Kparipẹ r’owaaghị olhegheri ipẹ emite bọ, aPotiphar asighẹ ni Josef alhọgh ikoli kụ ophaḍiọm nyodị rukuron. (Gen. 39:14-20; Ps. 105:17, 18) Tuutughiạn ipẹ oḍoọgh oọny phọ Josef alhoghoma bọ mem mọ ogbaanhaạn bọ okpẹ ibiighi phọ. Aḅilhẹ aatughiạn roofolha phọ okpẹ phọ opọ phọ asighẹ bọ aruomaan ḍien phọ aZihova. Okạr agey aJosef amhoọgh ni ephigh otuạn oḅonyonhu ozuan!

5. Ika kụ idị aJosef akpạr apu oḅonyonhu ozuan?

⁵ Mem mọ aJosef aḍighi bọ ebenhẹ phọ aḅilhẹ arọl ikoli phọ, odị o/rue onme dọl phọ odị ḅilhẹ o/mhoọgh eereẹgh orelhe. Ika kụ idị odị aalemhi bọ raraạr? Kparipẹ r’ogbon araraạr phọ ipẹ odị ka/tue bọ aḍighi, odị alhọgh ghan inyaạm oḍighi phọ ongọ bọ nyodị. Edị emhạn maạr epelhom, aJosef aḍighi aZihova idiphọ Oye dị amhạn maạr iboom siphẹ aghuḍum mọ odị. Epẹ eekunha phọ, aZihova asẹph ni torobọ iyaạr dị aJosef aḍighi.—Gen. 39:21-23.

6. Ika kụ idị aramalạ phọ aJosef eeni erue ni eedereghị nyodị?

⁶ Eeni ootughiạn ghan ilọ aramalạ phọ odị eḍighi bọ imiịn ikparamhị aani ni Josef. Iphẹn phọ imạ emiteom mọ odị kaḅilhẹ ni amiịn eghunotu phọ odị, ḅilhẹ mọ adọl phọ odị kenighenhị. Kụ iphẹn kụ imite ni. AJosef ramạn bọ 37 asiạ bịn aramalạ imiịn phọ odị emhiigh omhunhughan eten dị egbatanhaạn!—Gen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Odaphạn 1 Pita 5:10, eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh okparaghạm ipaanhaạn?

⁷ Araraạr ituughạ. Iphẹn emitenhaan bọ Josef iitughianhạm iyira mọ aḅirinhi phọ agbagarạ ni, ḅilhẹ mọ awe kụ uzoọm ni iyira r’ekeeny ooruẹn. Onyọ umor obobọ onyọ umarani atue kẹn ni uḍighi iyira ikarạph. Kuolọ eḍighi maạr dị yira omhiịn aZihova idiphọ Aḍighiigh obobọ esi  Oghoph ayira, ekpom ayira ke/dugh kụ yira ko/bilhẹ okumu odị. (Ps. 62:6, 7; bạl 1 Pita 5:10.) Tuutughiạn kẹn mọ aJosef amhạn 17 asiạ, mem mọ aZihova aḍeenhaan bọ nyodị simalạ phọ ipẹ phọ. Eganana ni mọ aZihova aḍuom ni olhoghi iḍoọgh arebenhẹ phọ odị. Ḍio arodon, ibadị iḍoọgh okịgh aani ni Josef. Bidị kẹn omoọgh ni omheeraam okị esi aZihova. Ologhoḍị ni buniin abidị ruutu ikoli, loor esi iduọn bidị oghiọm bọ ghisigh ophamhanhạm dọl aruukuan phọ abidị esi Enhaạn.—Ps. 110:3.

8. Eeghe kụ imitenhaan aNaomi r’aRut?

⁸ Loor esi igbagarạ igbakurọ, aNaomi r’eghunotu phọ odị uḍuạ ni emhạ phọ abidị Juda oghị orọl idiphọ aruuruen epẹ Moab. Epẹ phọ olom mọ aNaomi, Elimelech, amhugh ni bịn awilhenhaạn nyodị iyạl phọ anmụny phọ abidị. Iduọn amem mọ rekị bọ, anmụny phọ abidị uphinhogh ni nmanyaạn aMoab, Rut r’Orpah. Ḍioph asiạ reten bịn anmụny phọ aNaomi omhuughu dị nmụny u/mạr. (Ruth 1:1-5) Tuutughiạn eephinha iraạr phọ anmariịr phọ abuẹn phọ! Ii, aRut r’Orpah kotue ni oḅilhẹ obạl ilhom. Kuolọ anhiạn kụ kapogh bọ Naomi rakpọ bọ? ANaomi aḅonyonhu ni azuan dị tutụ aḅẹm mọ: “Imhị ki/mhạgh mọ Naomi. Imhạgh imhị mọ Mara, idị eḍighi bọ Enhaạn Oomo Iikpọ phọ metenhe ghuḍum amhị eghiḍim.” Loor iphẹn phọ emitenhaan bọ nyodị, aNaomi asopha oḅulha aBetilihẹm, kụ aRut adạph nyodị.—Ruth 1:7, 18-20.

9. Odaphạn Ruth 1:16, 17, 22, ika kụ idị aRut akparamhị aNaomi?

⁹ Eeghe kụ ilhoghonhaạn bọ ḍighaạgh aNaomi okparạm? Ephomhoghiạn oḅạr. Esi omaạm, aRut aḍeenhaan ni ephomhoghiạn oḅạr aghị esi aNaomi mem mọ odị aḅạr bọ nyodị. (Bạl Ruth 1:16, 17, 22.) Epẹ Betilihẹm, aRut akparaghạ ni aghị asọn ikenhekụ ibiakpạ abali dị aNaomi r’odị kole. Iphẹn phọ ikọm idị aRut amhoọgh ḍigey aḍien.—Ruth 3:11; 4:15.

10. Ighẹn areten kụ edị aZihova aḍeenhaan ephomhoghiạn we dị ekuom idiphọ aNaomi r’aRut?

¹⁰ AZihova mangọ ni we phọ Izrạl olhogh dị aḍeenhaan igbiririph phọ odị amhoọgh bọ aghị esi abuphẹ ekuom bọ, idiphọ aNaomi r’aRut. Odị aḅenhị we phọ odị mọ mem dị bidị oghị ibugha, bidị owilhẹ ghan iizuphạ phọ ipẹ edi bọ ogbạl ozo phọ pidị arukulhom okị ikenhekụ. (Lev. 19:9, 10) Esi iduọn phọ, i/moghi mọ aNaomi r’aRut oghị olhọm eḍien. Bidị kotue ni omoọgh eḍien dị u/kị ilọm.

11-12. Ika kụ idị aBoạz aḍighi idị aNaomi r’aRut omhoọgh ibo?

¹¹ Uwozo phọ aRut aghị bọ asọn ikenhekụ phọ aḍighi ogbogh oye dị oghol mọ Boạz. Adọl oḅạr phọ ḅilhẹ r’ephomhoghiạn phọ aRut aḍeenhaan bọ aNaomi itir ri Boạz dị tutụ agho erua eghunotu phọ kụ aḅilhẹ aphin Rut. (Ruth 4:9-13) ARut r’aBoạz umhạr Obed, opọ aḍighi bọ ogbogh-odẹ Uw-emhạ phọ Devid.—Ruth 4:17.

¹² Gbiom olhoghi ibo dị aNaomi amhoọgh mem mọ odị aḅeton bọ Obed kụ asighẹ bọ oomo ekpom odị asephọm aZihova! Kuolọ iphẹn phọ kụ emhiighom imạ dị kemitenhaan aNaomi r’aRut. Mem dị koḅeton bọ bidị, koḅenhị ni bidị ipẹ Obed aḍighi aani bọ oniin siphẹ aḍikoọl awe phọ aMesaya phọ Oguanhaan bọ Zizọs Kraist, aḍuạ bọ amite!

13. Eeghe araraạr ituughạ dị emhạn maạr kụ edị yira omhiịn esi ipẹ emitenhaan bọ aNaomi r’aRut?

¹³ Araraạr ituughạ. Mem dị yira osomhan iiḅaghamhị, yira otue ni oḅonyonhu ozuan obobọ omoọgh mukum olhoghi. Eeni yira omiịn mọ eten okpetenhaan iiḅaghamhị phọ i/lo. Odọ asimem mọ iphẹn phọ, ewạ okạr oḍuom olhoghi Odẹ k’akẹ phọ ayira kụ otumhan buḅaramạ omheeraam mọ ayira. Eeni aZihova ka/sighẹ iiḅaghamhị phọ ayira. Okạr rokaạph, odị o/ḅulhemhi ongọ ghuḍum olom mọ aNaomi ḅilhẹ r’anmụny phọ odị omhuughu  bọ. Kuolọ odị kulhoghonhaạn ni iyira ḍighaạgh okaran iiḅaghamhị phọ, eeni dị eego esi iiḍighi ephomhoghiạn oḅạr dị abuẹn r’ayira oḅọph bọ omheeraam mọ kuḍighinhaan iyira.—Prov. 17:17.

14. Eeghe kụ iḍighi kụ onyọ aLivai phọ aḅonyonhu bọ azuan?

¹⁴ Oye phọ agẹ bọ ḍinyạ Psalm 73 aḍighi onyọ aLivai. Esi iduọn phọ odị amhoọgh ni egbogh eepoogh okumuan isiphẹ otu iiḅereghị phọ aZihova. Toroboiperolbọ, amem irọl li dị odị aḅonyonhu azuan. Eeghe kụ iḍighi? Odị amhiigh omhoọgh eḍịm oghị esi abukarạph phọ, ke/si ikarạph iḍighinhom araraạr phọ abidị kuolọ esi araraạr phọ bidị momhoọgh bọ kụ medume bọ bidị. (Ps. 73:2-9, 11-14) Ighịgh mudị bidị omoọgh oomo araraạr phọ—ruphua, ḍimạ adọl dị ooḅaghamhiạn aloor u/lo. Iduọn eghịgh bọ mudị bidị momhoọgh ekol, iḅonyon ni okọ suọr phọ dị tutụ aḅẹm mọ: “Oopho ni bịn kụ edị mị aḅaalhamhị bọ ekpom mọ amhị aḅilhẹ asighẹ raghaạgh amhị esi iiḅaghamhị.” Dị eganhanhanhi, asiya phọ odị r’aZihova iḍigh ni esi iiḅaghamhị.

15. Odaphạn Psalm 73:16-19, 22-25, ika kụ idị onyọ aLivai phọ agẹ bọ ḍuọr phọ aḍiẹn phọ akpạr apu oḅonyonhu ozuan?

¹⁵ Bạl Psalm 73:16-19, 22-25. Onyọ aLivai phọ aḍigh ni siphẹ “otu iiḅereghị phọ Enhaạn.” Eeni ooḍikuan rabuḅaramạ omheeraam mọ kụ ilhoghonhaạn bọ nyodị ḍighaạgh omhiigha aloor ooḅeghiọn adọl phọ odị r’iiḅereghị. Esi iduọn phọ odị amhiigh ni omhiịn mọ iitughiạn phọ odị eḍighi elologhi, ḅilhẹ mọ odị mamhiigh orelhe eten ooto r’osooromhinheen dị kegbatạn nyodị esighẹ esi aZihova. Odị arọph ni amhiịn mọ abukarạph phọ “odi de eghorọm” ḅilhẹ mọ “eekunha phọ abidị kebeeph ni.” Oḍighi idị ighughiạn phọ r’oḅonyonhu ozuan phọ keḅuạ, iwạ ni mọ okọ suọr onyọ aLivai phọ amhiịn raraạr eten phọ epẹ aZihova amhiịn bọ. Mem mọ odị aḍighi bọ iduọn phọ, odị aḅilhẹ ni amhoọgh eephọ r’ophalhaḅaạl olhoghi. Odị aḅẹm mọ: “Etigheri [aZihova] mị u/wạ mun enhọn iyaạr siẹn ade phọ.”

16. Yira otuughạ eeghe esi onyọ aLivai phọ?

¹⁶ Araraạr ituughạ. R’amem r’amem ku/moọgh eḍịm ukị esi abukarạph awe dị oghịgh mudị r’oḍum. Oḅaạl olhoghi phọ abidị aḍighi olọ anyụ r’anyụ r’ekulha amem bịn; bidị  ko/tọl obia. (Eccl. 8:12, 13) Yira ogbeghe bidị pọ yira rowạ oḅonyonhu ozuan r’ophuenhọm asiya phọ ayira r’aZihova. Esi iduọn phọ, eḍighi maạr dị nạ alhoghoma mọ nạ mamhiigh ramoọgh eḍịm k’aghị esi abukarạph phọ dị oghịgh mudị romoọgh ekol, pọ ḍighi ipẹ onyọ aLivai phọ aḍighi bọ. Ḍighinhom oromha ephomhoghiạn phọ Enhaạn aḅilhẹ aaḍikuan ghan r’awe dị roḍighi ghan ogbi aZihova. AZihova kụ aḍighi zin ibo phọ anạ, nạ kamoọgh ni igey ibo. Nạ katọl li siphẹ eten “okaraghị akugey aghuḍum mọ.”—1 Tim. 6:19.

17. Eeghe ariphigh kụ edị aPita amhoọgh otuạn oḅonyonhu ozuan?

¹⁷ Otelhedom mọ aPita aḍighi ni oye ezạ; kuolọ odị oo/tughiạn ghan kụ aḍighi iniin araraạr, eeni amem aagborion ghan oghaạph ipẹ odị alhoghoma ghan bọ. Esi iduọn phọ, eniin amem odị aghaạph ghan ni aḅilhẹ aḍighi raraạr dị onyebel roten odị alhoghoma ghan saị. Esi omaạm, mem mọ aZizọs aḅenhị bọ butelhedom mọ odị mọ onọ kamiinhọm ni aḅilhẹ amugh, aPita aḅaạm ni nyodị kụ aḅẹm mọ: “Iphẹn phọ nyinạ ki/mitenaan.” (Mat. 16:21-23) AZizọs aalemhi ni Pita. Mem dị ugheel ekpạr oghị osiph aZizọs, aPita aagboronhom ni bịn asoph aḅeri ebenhẹ uw-emhụ opinyọn rikiạ phọ. (Jọn 18:10, 11) AZizọs aḅilhẹ ni aalemhi otelhedom mọ. Oḅarạm isiphẹ, aPita abaga ni mọ ghalhamọ abueriphọ abutelhedom mọ ukpetaan ni owilhẹ Zizọs, mọ onọ ka/kpetaan! (Mat. 26:33) Idiphọ aPita aḍuom bọ olhoghi loor iḍighi idị odị amhoọgh oghiilaan awe, kụ apharanhaạn Odẹ otu phọ odị iraạr amem. R’oboom oḅonyonhu ozuan, aPita “amite kụ amoghi agey.” (Mat. 26:69-75) Eeni odị aakia ghan ni mughumọ aZizọs kasạr ri abilhenhaạn nyodị.

18. Eeghe kụ ilhoghonhaạn ḍighaạgh Pita okpạr opu oḅonyonhu ozuan?

¹⁸ Toroboiperolbọ, aPita o/mheera mọ oḅonyonhu ozuan adughe nyodị. Odị akpetaan bọ, aḅilhẹ ni aḅetenhu, kụ onyebel roten bịn odị amhiigh ooḍikuan r’abueriphọ abutelhedom  mọ. (Jọn 21:1-3; Iiḍighi 1:15, 16) Eeghe kụ ilhoghonhaạn bọ nyodị ḍighaạgh oḅilhẹ omheerạ? Eniin iyaạr pọ, aZizọs maaḅereghị ni epẹ omhạn mọ omheeraam mọ aPita ku/pe oopho, kụ aḅilhẹ aḅenhị Pita mọ akparamhị bumor phọ odị. AZihova aphagharanhaạn ni iiḅereghị phọ ipẹ phọ eḍuạ bọ k’ekpom kụ emite. Oyebel roten aZizọs amitenhaan ni Pita, ilọ okparamhị odị. (Luk 22:32; 24:33, 34; 1 Kọr. 15:5) Mem dị abutelhedom mọ oghị akonị kụ u/teẹny iyaạr, aZizọs amitenhaan ni bidị. Isiphẹ phọ kụ edị aZizọs angọ Pita eepoogh oḅilhẹ okparamhị ephomhoghiạn phọ odị amhoọgh bọ aru esi odị. AZizọs masạr abilhenhaạn ooḅi oyaghirị phọ odị aḅilhẹ angọ nyodị inhọn iiḍighi.—Jọn 21:15-17.

19. Ika kụ idị Psalm 103:13, 14 ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhiịn asipiomạn phọ ayira eten phọ epẹ aZihova ramiịn ghan bọ?

¹⁹ Araraạr ituughạ. Eten phọ epẹ aZizọs azoọm bọ Pita eḍeenhaan mọ odị amoọgh onmạ ighirigiir, idiphọ Odẹ phọ odị. Kụ iḍighi kụ, mem dị yira opiomạn, kuu/tughiạn mọ oḍuom olhoghi iyira u/lhoonhaan mun. Olhegheri mọ aSetan rawạ mọ yira olhoghoma idiphọ phọ. Kparipẹ ghụn, okparaghạ ghan osighẹ eten onmạ ighirigiir r’ephomhoghiạn phọ Odẹ k’akẹ phọ ayira ruphoghom ghan bọ iyira kụ ophoghom siloor phọ ayira r’abuphẹ upiomạn bọ iyira.—Bạl Psalm 103:13, 14.

20. Yira kooḅeghiọn eeghe siphẹ emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn?

²⁰ Eḍeenhaan phọ aNaomi r’aRut, onyọ aLivai phọ ḅilhẹ r’aPita iitughianhạm iyira mọ “aZihova atumhan ni buọ amukum olhoghi phọ.” (Ps. 34:18) Eeni amem aZihova rangọ ghan ni ogẹl mọ osoman iiḅaghamhị r’oḅonyonhu ozuan. Toroboiperolbọ, mem dị aZihova ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh okparaghạm iiḅaghamhị phọ ayira, rekparamhị ghan ni omheeraam mọ ayira. (1 Pit. 1:6, 7) Siphẹ emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn, yira koḅilhẹ ni omiịn idị aZihova raloghonhaạn ghan ḍighaạgh rebenhẹ phọ odị oḅạr bọ nyodị kụ moḅonyonhu bọ ozuan, eeni loor esi e/munughan abidị obobọ aḍikparamhinheẹn adọl.