1-2. Na cava eda na vulica ena ulutaga qo?

ESO na gauna eda rairai vakasamataka ni lekaleka wale na noda bula qai “sinai ena leqa.” (Jope 14:1) Sa rauta meda dau yalolailai ena so na gauna. Qori tale ga na ka era vakila e levu na dauveiqaravi ni Kalou ena gauna vakaivolatabu. Eso era vinakata mada ga mera mate. (1 Tui 19:2-4; Jope 3:1-3, 11; 7:15, 16) Ia e dau vakacegui ira tu ga o Jiova, e dau vakayaloqaqataki ira tale ga. Na vuna? Nira nuitaki koya. E volai gona na kedra itukutuku meda vakacegui kina, meda vuli tale ga kina.—Roma 15:4.

² Eda na veivosakitaka ena ulutaga qo, na nodratou ivakaraitaki eso na dauveiqaravi i Jiova eratou vosota na ituvaki e veivakayalolailaitaki. Qori o Josefa na luvei Jekope, na yada o Neomai kei na vugona o Ruci, na Livai e vola na Same 73, kei na yapositolo o Pita. E vakayaloqaqataki ratou vakacava o Jiova? Na cava eda vulica ena nodratou ivakaraitaki? E veivakacegui na kena isau ni “voleka o Jiova vei ira sa ramusu na lomadra,” e “vakabulai ira sa yalolailai.”—Same 34:18, vmr.

3-4. Na cava e yacovi Josefa ni se cauravou?

³ E rauta ni yabaki 17 o Josefa, e vakavuna o Jiova me tadra e rua na tadra. E kilai ena tadra qori ni na vakaitutu ena dua na gauna, ena dokai tale ga ena nona vuvale. (Vkte. 37:5-10) Ia e veisau sara vakalevu na bula nei Josefa ni oti ga nona tadra. Eratou sega sara ga ni dokai koya na tuakana, eratou volitaki koya me bobula. E lai tiko sara ena vale nei Potifa, e dua na vakailesilesi ni valenitui e Ijipita. (Vkte. 37:21-28) E veisau gona na bula i Josefa ena dua na gauna lekaleka. Sa sega ni tiko e vale kei tamana  e dau lomani koya, sa lai bobula tu vua e dua na turaga lotu butobuto e vakailesilesi ni valenitui e Ijipita.—Vkte. 39:1.

⁴ Sa qai ca tiko ga na ituvaki e sotava o Josefa. E beitaki koya o wati Potifa ni via kucuvi koya. A sega ni vaqaqa o Potifa na dina ni itukutuku qori, ia e vakarota me biu o Josefa e valeniveivesu, e vesu ena kaukamea. (Vkte. 39:14-20; Same 105:17, 18) Ena vakacava mada ga na loma i Josefa ni beitaki vakatawadodonu ena kucu. Vakasamataka tale ga na ka era na rairai tukuna eso me vosabeci kina na yaca i Jiova. E macala ga ni yalolailai o Josefa!

5. Na cava e cakava o Josefa me kua ni yalolailai?

⁵ Me vaka ni bobula o Josefa, sa vesu tale ga, e vakaiyalayala na ka e rawa ni cakava. E donu tiko ga vakacava na nona rai? A sega ni kauaitaka tiko ga na kena ituvaki, ia e gumatua ni qarava na itavi e lesi vua. Koya e bibi sara, e vakasamataki Jiova tiko ga ni vinakata me vakamarautaki koya. Sa rauta me vakalougatataka o Jiova na ka kece e cakava o Josefa.—Vkte. 39:21-23.

6. E rairai vakacegui Josefa vakacava na nona tadra?

⁶ E rairai vakayaloqaqataki Josefa tale ga na nona vakasamataka na nona tadra vakaparofisai. E kila kina ni na raici ratou tale na nona vuvale, ena veisau tale ga na kena ituvaki. Qori sara ga na ka e yaco. Ni sa rauta ni yabaki 37, e vakatubuqoroqoro na kena vakayacori na nona tadra vakaparofisai!—Vkte. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Me vaka e tukuni ena 1 Pita 5:10, eda na vosota vakacava na veika dredre?

⁷ Ka eda vulica. Eda vulica ena italanoa kei Josefa ni dau veivakalolomataki na vuravura qo, ena caka tale ga vei keda na veika tawadodonu. Era na rairai vakararawataki keda mada ga na tacida. Ia ke  noda Uluvatu se iVakaruru o Jiova, eda na sega ni yalolailai vakasivia, se biuti koya. (Same 62:6, 7; wilika 1 Pita 5:10.) Vakasamataka tale ga ni rairai yabaki 17 o Josefa, sa vakaraitaka vua o Jiova na tadra. Koya gona, o Jiova e nuitaki ira na itabagone era qaravi koya. E levu na itabagone nikua era vakataki Josefa, era vakabauti Jiova tale ga. Eso vei ira era vesu vakatawadodonu nira yalodina tiko ga vua na Kalou.—Same 110:3.

8. Na cava e yacovi Neomai kei Ruci?

⁸ Ni dausiga vakalevu na vanua o Juta, e biubiu kina o Neomai kei na nona vuvale me ratou lai tiko vulagi e Moapi. E mani mate ekea na wati Neomai o Elimeleki, e bula tiko ga o Neomai kei rau na luvedrau tagane. Toso na gauna, erau qai vakawatitaka e rua na marama ni Moapi, o Ruci kei Oripa. Oti tale e rauta e tini na yabaki, erau mate na luvei Neomai, e sega ni dua na luvedrau. (Ruci 1:1-5) Vakasamataka na levu ni nodratou rarawa na tolu na marama qo! E macala ni rawa ni rau vakawati tale o Ruci kei Oripa. Ia o cei ena qaravi Neomai ni sa qase? E yalolailai sara ga o Neomai, e kaya ena dua na gauna: “Ni kua ni kacivi au Neomai. Ni kacivi au ga Mara, ni vakararawataka vakalevu noqu bula o koya e Kaukaua Duadua.” Ni sa oti na ituvaki rarawataki qori, e vakatulewataka o Neomai me lesu i Peceliema, e mani tomani koya o Ruci.—Ruci 1:7, 18-20.

9. Me vaka e tukuni ena Ruci 1:16, 17, 22, e vakayaloqaqataki Neomai vakacava o Ruci?

⁹ Na cava e vukei Neomai ni yalolailai? Na dei ni loloma. Kena ivakaraitaki, e dei na loloma nei Ruci ni tiko vata ga kei Neomai. (Wilika Ruci 1:16, 17, 22.) Ni rau tiko e Peceliema, e gumatua o Ruci me kumuna na co vuata na varile me kedrau kei Neomai. Na cava e yaco? Era kaya e levu ni goneyalewa vinaka, e dau mamakutu.—Ruci 3:11; 4:15.

10. E vakaraitaka vakacava o Jiova na nona lomani ira na dravudravua me vakataki Neomai kei Ruci?

¹⁰ E vakarautaka o Jiova vei ira na Isireli e dua na lawa e vakaraitaka kina nona lomani ira na vakaloloma, me vakataki Neomai kei Ruci. E tukuna vei ira mera kua ni tamusuka na tutu ni nodra were, mera vakayagataka na dravudravua. (Vunau 19:9, 10) Kena ibalebale erau na sega ni kere kakana o Neomai kei Ruci. Sa vakarautaki sara ga na kedrau.

11-12. E vakamarautaki Neomai vakacava kei Ruci o Poasa?

¹¹ E lai kumuni co vuata o Ruci ena nona were e dua na turaga vutuniyau o Poasa. E qoroya o Poasa na nona yalodina o Ruci vei Neomai, kei na nona lomani koya vinaka. E qai volia lesu o Poasa na nodratou ivotavota ni qele vakavuvale o Neomai, e vakawatitaki Ruci tale ga. (Ruci 4:9-13) E mani dua na luvedrau na yacana o Opeti, e tukai Tui Tevita.—Ruci 4:17.

¹² Vakasamataka mada na levu ni nona marau o Neomai ni keveta na gonelailai o Opeti, qai vakavinavinakataki Jiova mai vu ni lomana! Ia e dua tale na ka erau na marautaka o Neomai kei Ruci. Na cava ya? Ena veivakaturi, erau na qai kila ni o Opeti e tubui Jisu Karisito na Mesaia Yalataki!

13. Na ka bibi cava eda vulica ena italanoa me baleti Neomai kei Ruci?

¹³ Ka eda vulica. Nida sotava na ituvaki dredre, de dua eda na yalolailai se rarawa  vakalevu. Eda na rairai nanuma ni na sega ni wali rawa na noda leqa. Ena gauna va qori, e bibi meda nuitaka vakatabakidua na Tamada vakalomalagi, qai volekati ira tiko ga na tacida vakayalo. E macala ni na rairai sega ni kauta tani o Jiova na ituvaki dredre. Kena ivakaraitaki, a sega ni vakabulai wati Neomai tale kei rau na luvena tagane. Ia ena vukei keda meda vosota, de dua ena dei ni nodra loloma na tacida.—Vkai. 17:17.

14. Na cava e yalolailai kina e dua na Livai?

¹⁴ A vola na Same 73 e dua na Livai. E nona itavi dokai me veiqaravi ena vanua e sokaloutaki kina o Jiova. Ia a yalolailai tale ga ena dua na gauna. Na vuna? A vuvutaki ira na tamata ca kei ira na dokadoka ena nodra rawaka, sega ni nodra ivakarau ca. (Same 73:2-9, 11-14) E vaka me tu kece vei ira na ka, na iyau, era tiko vinaka, era sega tale ga ni nuiqawaqawa. E yalolailai sara ga ni raica qori, e kaya: “E sega ni yaga dina na noqu vakasavasavataka na lomaqu qai savata na ligaqu e sega ni cala.” E rawa sara ga ni vakaleqai kina vakayalo.

15. Me vaka e tukuni ena Same 73:16-19, 22-25, na cava e cakava na Livai me kua ni yalolailai?

¹⁵ Wilika Same 73:16-19, 22-25. Na cava e qai cakava na Livai? E “curu ina itikotiko tabu lagilagi ni Kalou.” De dua na nona veimaliwai kei ira na tamata ni Kalou, e lomavakacegu kina, e vakasamataka vinaka na kena ituvaki qai masulaka. Sa qai liaca ni cala na nona rai, e sa muria tiko na gaunisala ena rawa ni biuti Jiova kina. E matata tale ga vua nira muria tiko na tamata ca na “qele sisisi,” ena “vakadomobula nodra takali yani.” E oti na nona vuvu kei na yalolailai ni raica na kena ituvaki mai na rai i Jiova. Ni cakava qori, sa qai lomavakacegu, e marau tale. E kaya: “Au sega tale ga ni vinakata e dua na ka e vuravura, o kemuni duadua ga [Jiova].”

16. Na cava eda vulica vua na Livai?

¹⁶ Ka eda vulica. Meda kua sara ni vuvutaki ira na tamata ca era rawaka tiko.  Ena oti yani na nodra marau, ena lekaleka wale, e sega na nodra inuinui tawamudu. (Dauv. 8:12, 13) Nida vuvutaki ira, eda na yalolailai, eda na vakaleqai kina vakayalo. Ke o liaca gona ni o vuvutaka tiko na nodra rawaka na tamata ca, mo vuli vua na Livai. Mo muria na ivakasala ni Kalou, mo veimaliwai tale ga kei ira na cakava na loma i Jiova. Ni o lomani Jiova vakalevu, o na marau tale ga. O na dei tiko ga ena sala ina “bula dina.”—1 Tim. 6:19.

17. Na cava e yalolailai kina o Pita?

¹⁷ E turaga gugumatua na yapositolo o Pita, ia e dau vakatulewa vakariri ena so na gauna, e totolo ni vakaraitaka na lomana. E dau veivutunitaka gona ena so na gauna na ka e cakava se tukuna. Kena ivakaraitaki, ni tukuna o Jisu vei ratou na yapositolo ni na vakararawataki qai mate, e vunauci koya o Pita, e kaya: “Ena sega sara ni yaco qori vei kemuni.” (Maciu 16:21-23) E qai vakadodonutaki Pita o Jisu. Ni lako yani e dua na ilala mera vesuki Jisu, e vakatulewa vakariri o Pita qai taya laivi na daligana imatau na nona dauveiqaravi na bete levu. (Joni 18:10, 11) E vakadodonutaki koya tale o Jisu. E sakitaka tale ga o Pita ni na sega vakadua ni biuti Karisito ke ratou tarabe mada ga na vo ni yapositolo! (Maciu 26:33) Ia e qai cakitaki Jisu vakatolu o Pita ni rerevaka na tamata, e nuitaki koya tale ga vakasivia. Ena levu ni nona yalolailai, e “curu i tuba qai tabalaka na tagi.” (Maciu 26:69-75) De dua ena vaqaqa ke na vosoti koya o Jisu.

18. E vukei Pita vakacava o Jisu me kua ni yalolailai?

¹⁸ A sega ni yalolailai tiko ga o Pita. A vakatulewa cala, ia e sega ni biuti Jiova, e tomani ratou tiko ga na vo ni yapositolo.  (Joni 21:1-3; Caka. 1:15, 16) Na cava e vukei koya? E nanuma lesu ni masulaka o Jisu me kua ni malumalumu nona vakabauta, e uqeti koya tale ga me lesu mai me vakaukauataki ratou na tacina. E rogoca o Jiova na nona masu qori mai vu ni lomana. E qai rairai vei Pita o Jisu, e vakayaloqaqataki koya sara ga. (Luke 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) A sega ni katoa na nodratou qoli na yapositolo ena dua na bogi, e qai rairai vei ratou o Jisu. Ena gauna qori, e vinakata o Jisu me vakaraitaka vua o Pita ni se lomani koya tiko ga. E vosoti nona itokani o Jisu qai lesia vua eso tale na itavi.—Joni 21:15-17.

19. Ena Same 103:13, 14, na cava na rai i Jiova nida valavala ca?

¹⁹ Ka eda vulica. Na ka e cakava o Jisu vei Pita e vakaraitaka ni dauveivosoti me vakataki Tamana ga. Nida cala gona, meda kua ni nanuma nida na sega ni vosoti rawa. Kua ni guilecava ni vinakata o Setani me va qori na noda rai. Meda saga mada ga meda raici keda kei ira na cala vei keda ena nona rai na Tamada vakalomalagi dauloloma, e dauveinanumi tale ga.—Wilika Same 103:13, 14.

20. Na cava eda na vulica ena ulutaga e tarava?

²⁰ Eda vulica ena ivakaraitaki i Josefa, Neomai, Ruci, na Livai, kei Pita, ni “voleka o Jiova vei ira sa ramusu na lomadra.” (Same 34:18) Ena vakalaiva ena so na gauna meda sotava na veika dredre, meda yalolailai tale ga. Ia nida vosota qori ena nona veivuke, ena dei na noda vakabauta. (1 Pita 1:6, 7) Eda na vulica ena ulutaga e tarava ni dau tokoni ira na nona dausokalou yalodina o Jiova nira yalolailai, de dua ena vuku ni nodra malumalumu se ituvaki dredre.