Sikʼ li naʼlebʼ

Sikʼ li xtusulal naʼlebʼ

NAʼLEBʼ RE TZOLOK 51

Li Jehobʼa naxtenqʼahebʼ li qʼaxal nekeʼchʼinaak xchʼool

Li Jehobʼa naxtenqʼahebʼ li qʼaxal nekeʼchʼinaak xchʼool

«Nachʼ wank li Qaawaʼ rikʼinebʼ li nekeʼmaynak xchʼool: aʼan naxkolebʼ li maakʼaʼ chik roybʼenihomebʼ» (SAL. 34:19).

BʼICH 30 Mi Amigo, mi Padre, mi Dios

RUʼUJIL LI TZOLOM *

1, 2. Kʼaru tqil saʼ li tzolom aʼin?

AK RE, naq wank sut nachʼinaak qachʼool naq naqakʼoxla naq «kachʼin roq li qayuʼam ut jwal nujenaq chi rahilal» (Job 14:1). Saʼ li qʼe kutan joʼkan xeʼrekʼa ribʼ naabʼalebʼ aj kʼanjel chiru li Jehobʼa. Relik chi yaal, wiibʼ oxibʼ rehebʼ xeʼraj raj kamk (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Abʼan saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼxkʼojobʼ chaq xchʼool rikʼin li Jehobʼa, aʼan junelik kixwaklesi ut kixkawubʼresihebʼ xchʼool. Joʼkan ajwiʼ, kixbʼaanu naq ttzʼiibʼamanq saʼ li Santil Hu li resil li xyuʼamebʼ re xkʼojobʼankil qachʼool ut re qatzolbʼal (Rom. 15:4).

2 Saʼ li tzolom aʼin tooʼaatinaq chirix wiibʼ oxibʼ aj kʼanjel chiru li Jehobʼa li xeʼxnumsi ebʼ li chʼaʼajkilal li kichʼinank re xchʼoolebʼ: laj José li ralal laj Jacob; li xNoemí li xmalkaʼan ut li xRut li ralibʼ; laj Leví li kitzʼiibʼank re li Salmo 73, ut li apóstol Pedro. Chanru xeʼkawubʼresiik xchʼool xbʼaan li Jehobʼa? Ut, kʼaru naqatzol rikʼinebʼ? Li xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin naxkʼut chiqu naq «nachʼ wank li Qaawaʼ rikʼinebʼ li nekeʼmaynak xchʼool» ut «naxkolebʼ li maakʼaʼ chik roybʼenihomebʼ» (Sal. 34:19).

LAJ JOSÉ KIXKʼUL LI MAAʼUSILAL CHI MAAKʼAʼ XYAALAL

3, 4. Kʼaru kixkʼul laj José saʼ xsaajilal?

3 Naq laj José wank tana 17 chihabʼ re, li Yos kixkʼut chiru rikʼin wiibʼ li matkʼ naq saʼ jun kutan tnimaaq ru xbʼaan li xjunkabʼal (Gén. 37:5-10). Abʼan, chirix chik aʼan, chi maakʼaʼ saʼ xchʼool naq kijalaak li xyuʼam. Aʼut ebʼ li ras laj José inkʼaʼ xeʼxnima ru, xeʼxkʼayi bʼan ut kiwank joʼ loqʼbʼil moos chiru laj Potifar jun li winq li wank xwankil saʼ li tenamit Egipto (Gén. 37:21-28). Saʼ junpaat kijalaak li xwanjik, moko aʼan ta chik li alalbʼej li jwal raaro xbʼaan li xyuwaʼ, aʼan bʼan chik jun li loqʼbʼil moos li nakʼanjelak chiru jun li winq li inkʼaʼ naxloqʼoni ru li Jehobʼa (Gén. 39:1).

4 Moko kaʼaj tawiʼ aʼan kixkʼul, kiqʼabʼaak ajwiʼ xbʼaan li rixaqil laj Potifar naq aʼan kixyal xmuxbʼal ru. Laj Potifar inkʼaʼ kixtzʼil rix ma yaal malaj inkʼaʼ li kiyeheʼk re xbʼaan li rixaqil, kixchʼik bʼan saʼ tzʼalam laj José bʼarwiʼ kibʼakʼeʼk chi kareen (Gén. 39:14-20; Sal. 105:17, 18). Qakʼoxlaq chanru tana kirekʼa ribʼ laj José naq kiqʼabʼaak chi joʼkan, ut chan raj ru naq aʼin tixtzʼajni ru li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Relik chi yaal naq wank xyaalal chiru laj José re naq tchʼinaaq xchʼool.

5. Kʼaru kixbʼaanu laj José re naq inkʼaʼ chik tchʼinaaq xchʼool?

5 Moko wank traj saʼ ruqʼ laj José xjalbʼal li xwanjik naq kiwank joʼ loqʼbʼil moos ut naq kiwank saʼ tzʼalam. Kʼaru kixbʼaanu re naq inkʼaʼ txik xchʼool chirix li yook xkʼulbʼal? Inkʼaʼ kixkʼe xchʼool chirix li inkʼaʼ chik naru xbʼaanunkil, kixkʼe bʼan xchʼool chi xbʼaanunkil chiʼus li kʼanjel li kitenebʼaak saʼ xbʼeen. Ut li qʼaxal wank xwankil, junelik kixkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil li nawulak chiru li Jehobʼa, joʼkan naq kiʼosobʼtesiik xbʼaan li Jehobʼa saʼ chixjunil li kixbʼaanu (Gén. 39:21-23).

6. Chanru tana kikawuuk xchʼool laj José xbʼaan li xmatkʼ?

6 Laj José kikawuuk tana ajwiʼ xchʼool naq kixkʼoxla rix li wiibʼ chi matkʼ li naxkʼutbʼesi naq tril wiʼ chik ru li xjunkabʼal ut naq tchaabʼiloʼq ru li xwanjik. Ut joʼkan tzʼaqal kikʼulmank. Naq laj José wank tana 37 chihabʼ re, sachbʼachʼoolej rilbʼal chanru kiʼok chi tzʼaqlok ru li xmatkʼ (Gén. 37:7, 9, 10; 42:6, 9).

7. Joʼ naxye saʼ 1 Pedro 5:10, kʼaru ttenqʼanq qe chi xkuybʼal ebʼ li yalbʼaʼix?

7 Kʼaru naqatzol? Li kixkʼul laj José naxjultika qe naq saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin wankebʼ li kristiʼaan li naru nekeʼxbʼaanu qe li maaʼusilal chi maakʼaʼ xyaalal. Joʼkan ajwiʼ, maare junaq li qechpaabʼanel tixtochʼ qachʼool. Abʼan wi naqil li Jehobʼa joʼ li qasaqonak malaj li xkolbʼal wiʼ qibʼ, inkʼaʼ tchʼinaaq qachʼool chi moko tqakanabʼ kʼanjelak chiru (Sal. 62:7, 8; taayaabʼasi 1 Pedro 5:10). Ut, wank tana 17 chihabʼ re laj José naq li Jehobʼa kixkʼut chiru ebʼ li matkʼ aʼan. Joʼkan naq, kutan saqenk naq li Jehobʼa kʼojkʼo xchʼool chirixebʼ laj kʼanjel chiru li toj saajebʼ. Saʼebʼ li qakutan, wankebʼ naabʼal li saaj li qʼaxal kaw li xpaabʼalebʼ chirix li Jehobʼa joʼ chanru chaq li xpaabʼal laj José, ut wiibʼ oxibʼ rehebʼ wankebʼ saʼ tzʼalam saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼraj xtzʼeqtaanankil li Yos (Sal. 110:3TNM).

LI XNOEMÍ UT LI XRUT: QʼAXAL NARAHOʼK SAʼ XCHʼOOLEBʼ

8. Kʼaru kixkʼul li xNoemí ut li xRut?

8 Li xNoemí ut laj Elimélec wankebʼ chaq wiibʼ li ralal xkʼajol ut xeʼwank saʼ li tenamit Judá, abʼan xwank jun li mamaʼ weʼej malaj tzʼokakil joʼkan naq xkohebʼ saʼ li tenamit Moab. Naq wankebʼ chaq aran, kikamk laj Elimélec, ut li xNoemí kikanaak chi rilbʼal li wiibʼ chi xyum. Saʼ xnumikebʼ li kutan, xeʼsumlaak rikʼin wiibʼ li ixq aj Moab, jun kisumlaak rikʼin li xRut ut jun kisumlaak rikʼin li xʼOrpá. Maare lajeebʼ chihabʼ chirix aʼan, li wiibʼ chi xyum li xNoemí xeʼkamk chi maakʼaʼ ralal xkʼajolebʼ (Rut 1:1-5). Ebʼ li oxibʼ chi ixq aʼin qʼaxal narahoʼk tana saʼ xchʼoolebʼ. Kʼaru teʼxbʼaanu anaqwan? Li xRut ut li xʼOrpá naru nekeʼsumlaak wiʼ chik, abʼan, ani t-iloq re li xNoemí xbʼaan naq ak cheek chik? Saʼ jun kutan, qʼaxal kichʼinaak xchʼool joʼkan naq kixye: «Meeye chik xNohemí we, xMará bʼan teeye we xbʼaan naq li Nimajwal Yos xinxnujobʼresi rikʼin rahil chʼoolej!». Chi qʼaxal ra saʼ xchʼool li xNoemí kiqʼajk wiʼ chik Belén ut li xRut xkoho chirix (Rut 1:7, 18-20).

Li Yos kixkʼutbʼesi chiru li xNoemí ut li xRut naq naru xtenqʼankilebʼ laj kʼanjel chiru chi xqʼaxbʼal ru li chʼinank ut li rahil chʼoolej. Ma naru naxbʼaanu aʼin qikʼin? (Chaawil li raqal 8 toj 13). *

9. Joʼ naxye saʼ Rut 1:16, 17, 22, chanru kiwaklesiik xchʼool li xNoemí xbʼaan li xRut?

9 Li tzʼaqal rahok aʼan li naʼajmank chaq chiru li xNoemí re xkʼojobʼankil xchʼool. Li xRut kixkʼutbʼesi li rahok aʼin naq inkʼaʼ kixkanabʼ xjunes li xNoemí (taayaabʼasi Rut 1:16, 17, 22). Saʼ li tenamit Belén, li xRut kikʼanjelak chi kaw re xsikʼinkil li sebʼaad li nakanaak, choʼq re aʼan ut choʼq re li xNoemí. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, us xeʼaatinak ebʼ li kristiʼaan chirix li xRut saʼ li tenamit aʼan (Rut 3:11; 4:15).

10. Chanru kixkʼutbʼesi li Jehobʼa naq naxrahebʼ li nebʼaʼ?

10 Li Jehobʼa kixkʼe rehebʼ laj Israel jun li chaqʼrabʼ li naxkʼutbʼesi naq naxtoqʼobʼa ruhebʼ li nebʼaʼ joʼ li xNoemí ut li xRut. Kixye rehebʼ laj Israel naq, naq teʼxxok li ru ebʼ li rawimq, tento teʼxkanabʼ li wank chire li xchʼochʼebʼ choʼq rehebʼ li nebʼaʼ (Lev. 19:9, 10). Chi joʼkan moko t-ajmanq chiru li xNoemí ut li xRut xik chi xtzʼaamankil xtzekemq malaj lemoxnik chiru ebʼ li junchʼol.

11, 12. Kʼaru kixbʼaanu laj Boaz re naq li xNoemí ut li xRut teʼsahoʼq saʼ xchʼool?

11 Laj echal re li chʼochʼ bʼarwiʼ li xRut kixsikʼi xsebʼaad aʼan laj Boaz jun li bʼihom aj winq. Kiʼekʼasiik xchʼool laj Boaz chi rilbʼal chanru naq li xRut kixkʼutbʼesi li tzʼaqal rahok chirix li xNoemí, joʼkan naq kixloqʼ chixjunil li xjunkabʼlal laj Elimélec ut kisumlaak rikʼin li xRut (Rut 4:9-13). Moqon chik, laj Boaz ut li xRut keʼwank jun ralal, aʼ laj Obed, li kiwank choʼq xyuwaʼchin laj David (Rut 4:17).

12 Kʼajoʼ tana nasahoʼk saʼ xchʼool li xNoemí naq naxqʼalu laj Obed ut nabʼanyoxink chiru li Jehobʼa chi anchal xchʼool. Abʼan, naq li xNoemí ut li xRut teʼwakliiq wiʼ chik chi yoʼyo, qʼaxal teʼsahoʼq wiʼ chik xchʼool chi xnawbʼal naq laj Obed aʼan xxeʼtoonil li Jesukriist li Sikʼbʼil Ru.

13. Kʼaru ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ naru naqatzol rikʼin li xNoemí ut li xRut?

13 Kʼaru naqatzol? Naq yooqo xkʼulbʼal junaq li rahilal maare tchʼinaaq malaj qʼaxal trahoʼq saʼ qachʼool. Maare tqakʼoxla naq maakʼaʼ chik tooruuq xbʼaanunkil. Saʼebʼ li hoonal aʼan, qakʼojobʼaq qachʼool rikʼin li qachoxahil Yuwaʼ ut moonajtoʼk rikʼin ebʼ li qechpaabʼanel. Naqanaw naq li Jehobʼa moko junelik ta trisi saʼ qabʼeen ebʼ li yalbʼaʼix joʼ kikʼulmank rikʼin li xNoemí, moko kixwaklesi ta wiʼ chik chi yoʼyo li xbʼeelom chi moko ebʼ li xyum. Abʼan li Jehobʼa junelik tooxtenqʼa chi xkuybʼal, maare troksi li tzʼaqal rahok li teʼxkʼutbʼesi chiqix ebʼ li qechpaabʼanel (Prov. 17:17).

JUN AJ LEVÍ LI KIWIIBʼANK XCHʼOOL

Li kitzʼiibʼank re li Salmo 73 kiwiibʼank xchʼool naq kiril naq us nekeʼelk li inkʼaʼ nekeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa. Ma naru nokoonaʼlebʼak chi joʼkaʼin? (Chaawil li raqal 14 toj 16).

14. Kʼaʼut naq qʼaxal kichʼinaak xchʼool jun aj Leví?

14 Jun aj Leví kitzʼiibʼank re Salmo 73. Ebʼ laj Leví nekeʼkʼanjelak chaq saʼ li naʼaj bʼarwiʼ naloqʼoniik ru li Jehobʼa. Usta joʼkan, saʼ jun kutan kichʼinaak xchʼool xbʼaan naq kiʼok xkaqalinkil ebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ ut li qʼetqʼetebʼ. Moko kiraj ta xbʼaanunkil li maaʼusilal li nekeʼxbʼaanu, kiwulak bʼan chiru li xwanjikebʼ xbʼaan naq chanchan naq chaabʼil (Sal. 73:2-9, 11-14). Chanchan tawiʼ naq maakʼaʼ napaltoʼk chiruhebʼ: bʼihomebʼ, qʼaxal chaabʼil li xyuʼamebʼ ut maakʼaʼ xkʼaʼuxebʼ. Naq laj bʼichanel kiril aʼin kʼajoʼ naq kichʼinaak xchʼool ut joʼkan naq kixye: «Maakʼaʼ aj e naq xinwank chi saq ru linchʼool; maakʼaʼ aj e naq xinchʼaj li wuqʼ, joʼ reetalil naq maakʼaʼ linmaak». Relik chi yaal naq aʼin naru naxbʼaanu naq tixkanabʼ xloqʼoninkil ru li Jehobʼa.

15. Joʼ naxye saʼ Salmo 73:16-19, 22-25, kʼaru kixbʼaanu laj Leví re xqʼaxbʼal ru li chʼinank chʼoolej?

15 (Taayaabʼasi Salmo 73:16-19, 22-25). Laj Leví kiʼok saʼ li xloqʼlaj ochoch li Yos, bʼarwiʼ wankebʼ tana jalan chik aj Israel li yookebʼ xloqʼoninkil ru li Jehobʼa. Aran, saʼ xyaalal ut saʼ xkʼabʼaʼ naq kitijok, kiruuk xkʼoxlankil chiʼus kʼaru tixbʼaanu. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin kixtaw ru naq saʼ xmaakʼaʼil peʼ xnaʼlebʼ yook xkʼoxlankil aʼan, naq wi inkʼaʼ naxjal li xbʼe, tnajtoʼq rikʼin li Jehobʼa. Kixtaw ajwiʼ ru naq li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ wankebʼ «saʼ xiikʼilal» ut naq saʼ junpaat «teʼok chi osoʼk». Chanru kiruuk xqʼaxbʼal ru li kaqalink ut li chʼinank chʼoolej? Naq kiʼok chi kʼoxlak joʼ nakʼoxlak li Jehobʼa. Naq kixbʼaanu aweʼ kixtaw wiʼ chik xtuqtuukilal ut xsahil xchʼool. Joʼkaʼin kitijok chiru li Jehobʼa: «Naq wankin aawikʼin, maakʼaʼ chik ninrahi saʼ ruuchichʼochʼ».

16. Kʼaru naqatzol rikʼin laj Leví li kitzʼiibʼank re li Salmo 73?

16 Kʼaru naqatzol? Miqakaqali li xyuʼamebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ li chanchan naq jwal chaabʼil. Maakʼaʼ naʼok wiʼ li xsahilebʼ xchʼool ut yal jun kʼamok ajwiʼ twanq xbʼaan naq ebʼ aʼan moko teʼwanq ta xyuʼam chi junelik (Ecl. 8:12, 13). Wi naqakaqalihebʼ tchʼinaaq qachʼool ut naru naq inkʼaʼ chik tqaloqʼoni ru li Jehobʼa. Joʼkan bʼiʼ, wi naqekʼa qibʼ joʼ kirekʼa ribʼ laj Leví, qakʼamaq qe rikʼin: qabʼihaq li chaabʼil naʼlebʼ li naxkʼe qe li Jehobʼa ut choowanq saʼ komonil rikʼinebʼ li nekeʼraj xbʼaanunkil li rajom. Wi qʼaxal naqara li Jehobʼa, tqataw li sahil chʼoolej ut inkʼaʼ tqakanabʼ bʼeek saʼ li bʼe li nakʼamok saʼ «li tzʼaqal yuʼam» (1 Tim. 6:19).

LAJ PEDRO KICHʼINAAK XCHʼOOL SAʼ XMAAJELAL LI XNAʼLEBʼ

Xkʼoxlankil rix chanru naq laj Pedro moko junelik ta kichʼinaak xchʼool ut kiʼok wiʼ chik chi kʼanjelak chiru li Yos, naru nokooxtenqʼa ut naru nakʼanjelak chiqu re xtenqʼankilebʼ li junchʼol. (Chaawil li raqal 17 toj 19).

17. Kʼaʼut naq kichʼinaak xchʼool laj Pedro?

17 Li apóstol Pedro kaw nakʼanjelak chaq, abʼan wank sut inkʼaʼ kixkuy ribʼ ut kixye saʼ junpaat li nachalk saʼ xchʼool, joʼkan naq wank sut kiyotʼeʼk xchʼool xbʼaan li kixye malaj kixbʼaanu. Jun eetalil, naq li Jesús kixseeraqʼi rehebʼ li xʼapóstol naq tento trahobʼtesiiq ut tkamsiiq, laj Pedro kixqʼus li Jesús chi joʼkaʼin: «Maajaruj ta xaq, at Qaawaʼ! Inkʼaʼ taxaq taakʼul chi joʼkan» (Mat. 16:21-23). Kiqʼuseʼk xbʼaan li Jesús. Naq jun tuubʼ chi kristiʼaan xeʼchalk chi xchapbʼal li Jesús, laj Pedro inkʼaʼ kixkuy ribʼ joʼkan naq kixchʼot li xxik jun aj kʼanjel chiru li xyuwaʼil aj tij (Juan 18:10, 11). Kiqʼuseʼk wiʼ chik xbʼaan li Jesús. Joʼkan ajwiʼ, laj Pedro kixye naq usta ebʼ li junchʼol chi apóstol teʼxuwaq ut teʼxkanabʼ xjunes li Jesús, aʼan maajunwa raj tixbʼaanu (Mat. 26:33). Abʼan, moko jwal kaw ta chaq xchʼool joʼ naxkʼoxla aʼan xbʼaan naq chiru ajwiʼ li qʼoqyink aʼan, laj Pedro oxibʼ sut kixye naq inkʼaʼ naxnaw ru li Jesús xbʼaan xxiw. Qʼaxal kirahoʼk xchʼool, joʼkan naq «kiʼelk chirix kabʼl ut kʼajoʼ naq kiyotʼeʼk chi yaabʼak» (Mat. 26:69-75). Chʼolchʼo naq kixkʼoxla naq ma tkuyeʼq tawiʼ xmaak xbʼaan li Jesús.

18. Chanru kitenqʼaak laj Pedro xbʼaan li Jesús re naq moko junelik ta tchʼinaaq xchʼool?

18 Abʼanan, laj Pedro moko junelik ta kichʼinaak xchʼool. Usta kipaltoʼk, abʼan kixjal xnaʼlebʼ ut kiʼok wiʼ chik chi kʼanjelak chiru li Yos rochbʼenebʼ li junchʼol chi apóstol (Juan 21:1-3; Hech. 1:15, 16). Kʼaru kitenqʼank re? Kinaq saʼ xchʼool naq li Jesús kixye re, naq kitijok chirix re naq aʼan inkʼaʼ tkehoʼq saʼ li xpaabʼal ut kixye ajwiʼ re, naq chisutqʼiq saʼ xkʼanjel li Yos ut naq chixkawubʼresiq xchʼool ebʼ li junchʼol chi apóstol. Li Jehobʼa kixsume li xtij li Jesús chirix laj Pedro. Moqon, li Jesús kixkʼut ribʼ chiru laj Pedro re tana xwaklesinkil xchʼool (Luc. 22:32; 24:33, 34; 1 Cor. 15:5). Saʼ jun chik kutan, li Jesús kixkʼut ribʼ chiruhebʼ li xʼapóstol naq ak xeʼkaribʼk chiru jun qʼoqyink ut maajun li kar xeʼxchap. Saʼ li hoonal aʼan, li Jesús kixkanabʼ naq laj Pedro tixkʼutbʼesi li xrahom chirix, ut kixkʼutbʼesi naq ak kixkuy xmaak naq kixkʼe xkomon li xkʼanjel (Juan 21:15-17).

19. Joʼ naxye saʼ Salmo 103:13, 14, kʼaru naxkʼoxla li Jehobʼa chirix li qamaak, ut chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin?

19 Kʼaru naqatzol? Li naʼlebʼ li kixkʼutbʼesi li Jesús rikʼin laj Pedro naxkʼut naq qʼaxal natoqʼobʼank u joʼ li Xyuwaʼ. Joʼkan bʼiʼ, wi nokoopaltoʼk, miqakʼoxla naq li Jehobʼa maajunwa truuq xkuybʼal ut xsachbʼal qamaak. Jultikaq qe naq laj Tza aʼan naraj naq tqakʼoxla. Chʼolchʼooq bʼan chiqu naq li Jehobʼa qʼaxal nokooxra ut naxtoqʼobʼa qu. Ut qakʼamaq qe rikʼin naq ebʼ li junchʼol teʼxtochʼ qachʼool (taayaabʼasi Salmo 103:13, 14).

20. Kʼaru tqil saʼ li jun chik tzolom?

20 Li kixkʼul laj José, li xNoemí, li xRut, jun aj Leví ut laj Pedro naxkʼut chiqu naq «nachʼ wank li Qaawaʼ rikʼinebʼ li nekeʼmaynak xchʼool» (Sal. 34:19). Yaal naq li Jehobʼa wank sut naxkanabʼ naq tqakʼul li rahilal malaj naq tchʼinaaq qachʼool. Abʼan, naq naqakanabʼ naq li Jehobʼa tooxtenqʼa chi xkuybʼal, nakawuuk li qapaabʼal (1 Ped. 1:6, 7). Saʼ li jun chik tzolom tqil chanru li Jehobʼa naxtenqʼahebʼ li inkʼaʼ nekeʼtzʼeqtaanank re, naq nekeʼchʼinaak xchʼool maare xbʼaan li xpaltilebʼ malaj xbʼaan junaq chik li chʼaʼajkilal li nekeʼxkʼul saʼebʼ li xyuʼam.

BʼICH 7 Jehová es mi fuerza y mi salvación

^ párr. 5 Saʼ li tzolom aʼin tqil chanru li Jehobʼa kixkʼojobʼ ut kixsahobʼresi xchʼool laj José, li xNoemí ut li xRut, jun aj Leví ut li apóstol Pedro naq xeʼxkʼul ebʼ li chʼaʼajkilal li kixchʼina xchʼoolebʼ. Tqil ajwiʼ kʼaru tooruuq xtzolbʼal rikʼinebʼ ut chanru li Yos kixtoqʼobʼa ruhebʼ.

^ párr. 56 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Li xNoemí, li xRut ut li xʼOrpá qʼaxal kirahoʼk ut kichʼinaak li xchʼoolebʼ xbʼaan naq kikamk li xbʼeelomebʼ. Moqon chik, li xNoemí, li xRut ut laj Boaz makachʼin naq kisahoʼk saʼ xchʼoolebʼ naq kiyoʼlaak laj Obed.