1-2. Omo mwatsi ono thukendi kania okuki?

HANGANAYIRA ithwalengekania okwa ngebe yethu eribya ini nyikuhi n’ebiro byethu eribya “ibyoswire n’obulighe.” (Yobu 14:1) Neryo thwangana yitheghererya ekikaleka okwa bundi buthuku ithwahwa mani. Abangyi b’okwa baghombe ba Yehova kera mubayowa bathya. Abandi nibya mubayisunza eriholha. (1 Bam. 19:2-4; Yobu 3:1-3, 11; 7:15, 16) Aliwe Yehova​—Nyamuhanga oyo babya bayikethere iniakabera eribya iniane mubahumulikania n’eribaghumya. Emyatsi eyibahambireko ya handikawa busana n’erithuhumulikania n’erithukangirirya.​—Abar. 15:4.

² Omo mwatsi ono, thukendi lebya abaghombe ba Yehova balebe abaghumira ebitsibu ebikaghunza amani, ya Yozefu mughalha wa Yakobo, Naomi omukwakali na mwalyana wiwe Ruta, Omulawi oyuwahandika Esyonyimbo 73, n’omukwenda Petero. Yehova mwabaghumya athi? Ni masomo wahi agho thwanga bighirako? Eby’erisubirya okwa bibulyo ebi bikathughumaya ngoku Yehova “ali hakuhi n’ab’emithima yibbunangikire” kandi ku “akalhamaya abathawithe amaha” kutse abahwere amani.​—Esy. 34:18.

3-4. Ni kyahi ekyahika oku Yozefu iniakine mulhwana?

³ Yozefu angabya iniabya w’emyaka nga 17 akalhotha ebilhotho bibiri ebyalhua oku Nyamuhanga. Ebilhotho ebi mubyakangania ngoku kiro kighuma Yozefu angabere mundu w’ekitsumbi omw’eka yabu. (Enz. 37:5-10) Aliwe Yozefu abere anabiribilhotha engebe yiwe muyahinduka kutsibu. Omwakanya k’erimusikya, baghalha babu mubamughulya omwa bukobe.  Amayabya omw’eka y’omukulhu we Misiri iya Potifari. (Enz. 37:21-28) Neryo engebe ya Yozefu muyahinduka erilhua okw’ibya mwana mwanze wa thatha wiwe eribya mukobe w’omukulhu we Misiri omukafiri.​—Enz. 39:1.

⁴ Neryo ebitsibu bya Yozefu mubyayongera. Mukali wa Potifari mwahangirira Yozefu athi mwakanza erimuhamba. Potifari isyathatsuka erilebya okwenene k’omwatsi mwahira Yozefu y’omwa ngomo. (Enz. 39:14-20; Esy. 105:17, 18) Thalengekania Yozefu nga mwayowa athi akahangirirwa ambu amahamba muka Potifari. Kandi thalengekania ekyo nga kyanga tsandirye bungahi erina lya Yehova. Omo kwenene habya ihane ebyanga lekire Yozefu iniahwa amani!

5. Ni kyahi ekyo Yozefu akolha nuku syahwe amani?

⁵ Yozefu iniane mukobe kandi n’enyuma waho munyangomo, abya isyakiwithe bwiranda. Ni kyahi ekya muwathikaya eribya n’amalengekania awatholere? Omwakanya k’erilengekania okwa by’athe angathasyathoka erikolha, mwayihwerya omwa mubiiri ogho bamuha. Ekikulhu kutsibu, Yozefu mwahira Yehova y’embere omo ngebe yiwe. Neryo Yehova mwatsumulha obuli kindu ekyo Yozefu akolha.​—Enz. 39:21-23.

6. Ebilhotho bya Yozefu byangabya imubyamuhumulikania bithi?

⁶ Kandi Yozefu angabya imwabana erihumulikana omw’ilengekania okwa bilhotho by’obuminyereri ebyo abya iniabirilhotha. Mubyakangania ngoku angalholire oko ab’eka yabu kandi ngoku n’emibere eyo alimu yang’uwene. Kandi ekyo ky’ekyabya kyabere. Yozefu iniamabirihikya myaka nga 37, ebilhotho biwe eby’obuminyereri mubyatsuka eribererera omo nzira eyikaswekaya!​—Enz. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ngoku kiri omu 1 Petero 5:10, ni kyahi ekikendi thuwathikya erighumira ebitsibu?

⁷ Erisomo. Omwatsi wa Yozefu akathw’ibukaya ngoku kihugho kino sikiri mw’obughanyiri  kandi ngoku abandu bakendi thukolha nabi. Nibya n’omwikirirya mulikyethu angana thukolha nabi. Aliwe thwamalhangira Yehova ng’omuhanganiri wethu kutse busaghiro bwethu, isithwendi bbunika muthima kutse erileka erimukolera. (Esy. 62:6, 7; soma 1 Petero 5:10.) Wibuke, Yozefu abya w’emyaka nga 17 Yehova akamulhothesya. Ahathe erithika-thika, Yehova ayikethere n’abaghombe biwe abalere. Munabwire, abalere bangyi bali nga Yozefu. Nabu nga Yozefu b’ikirirye omu Yehova. Abandi b’okw’ibo babirihiribwa omwa ngomo busana n’erisighalha bathaleghulha oku Nyamuhanga.​—Esy. 110:3.

8. Ni byahi ebyahika oku Naomi na Ruta?

⁸ Busana n’enzalha nene eyabya e Yuda, Naomi n’ab’eka yiwe mubalhuayo bamayikalha e Moabu ng’ababunga. Eyo, mwira wa Naomi ya Elimeleki mwaholha amamusighira abaana b’obulhume babiri. Endambi muyahika abalhwana abo bamathahya abakali Abamoabu ya Ruta na Orupa. Enyuma w’emyaka ng’ikumi, baghalha ba Naomi abo nabu mubaholha, isibali babutha. (Ruta 1:1-5) Thalengekania abakali basathu abo nga mubabya omo bulighe bungahi! Ni kwenene, Ruta na Orupa bangana thahibirwe kandi. Aliwe nindi oyuwanga lembere omukekulhu Naomi? Muhanayira Naomi amahwa amani n’eribugha athi: “Simunyahulemo Naomi, Munyahulemo Mara; kusangwa Omuthoki w’Ebyosi, abirinyikolera ebikalihire kutsibu.” Inianabbunikire muthima, Naomi mwathwamu erisuba e Betelehemu, na Ruta mwaghenda nayu.​—Ruta 1:7, 18-20.

9. Ngoku kiri omu Ruta 1:16, 17, 22, Ruta mwawathikya athi Naomi?

⁹ Ekyawathikaya Naomi lhw’olhwanzo olhuthyusa. Ng’eky’erileberyako, Ruta mwakangania Naomi y’olhwanzo olhuthyusa omw’ithendi musighania. (Soma Ruta 1:16, 17, 22.) E Betelehemu, Ruta mwakolha kutsibu eribotha-botha ekisusu ekyo bangalya iyo na Naomi. Eki mukyaleka Ruta iniayikolera erina libuya.​—Ruta 3:11; 4:15.

10. Yehova mwakangania athi ku atsomene abali omo buyithawa nga Naomi na Ruta?

¹⁰ Yehova abya iniabiriha Abaisraeli b’ekihano ekikakanganaya omubere wiwe w’eriwathikya abali omo buyithawa nga Naomi na Ruta. Mwabwira abandu biwe athi omughulhu bakaghesa, isibaghesa eby’okwa syongonde kutse eby’okwa musike-musike w’amalima wabu busana n’abera. (Law. 19:9, 10) Neryo Naomi na Ruta mubabya isibanga sabirirya ebyalya. Ibakabibana omo nzira eyitholere.

11-12. Boazi mwaleka athi Naomi na Ruta ibatsema?

¹¹ Omwinye eririma eryo Ruta abya akabotha-bothamo abya ini Boazi omulhume omugaga. Obuthaleghulha n’olhwanzo ebya Ruta abya awithire nyokubyalha wiwe Naomi, mubyahamba oku Boazi kyamaleka iniaghulha ebyabya by’eka ya Naomi n’erithahya Ruta. (Ruta 4:9-13) Ruta na Boazi mubabutha omwana bamamwahulhamo Obedi, sokulhu w’Omwami Dawudi.​—Ruta 4:17.

¹² Thalengekania Naomi nga mwatsema bungahi akalembera Obedi n’erisima Yehova omwa musabe! Aliwe hane ebindi bibuya ebyo Naomi na Ruta balindirire. Bakendi syabya bakalhubuka bakendi syatsema kutsibu bakaminya ngoku Obedi mwabya thathakulhu wa Masiya oyuwalhaghanisibawa, Yesu Kristo!

13. N’isomo lyahi eryo thuk’igha omo mwatsi wa Naomi na Ruta?

¹³ Erisomo. Thukabya thukabana ebitsibu, thwanganahwa amani, nibya ithwabbunika muthima. Obundi thukanayowa ebitsibu byethu nga sibyanga hwaho. Okwa buthuku ng’obo, thutholere ithwayikethera kutsibu Yehova  thatha wethu w’elhubulha kandi ithwabya hakuhi n’abaramya balikyethu. Ni kwenene, Yehova anganaghana erighunzaho ebitsibu byethu. Ng’eky’erileberyako, mwathasubya mwira wa Naomi n’abaghalha biwe. Aliwe akendi thuwathikya eribighumira, obundi erilhabira omo lhwanzo olhuthyusa olho balikyethu bakathukanganaya.​—Emi. 17:17.

14. Ni kyahi ekyaleka Omulawi mughuma iniahwa amani?

¹⁴ Oyuwahandika Esyonyimbo 73 abya Mulawi. Neryo aby’awithe olhusunzo lhw’erikolera oko hekalu. Aliwe buthuku bughuma mwanahwa amani. Busana naki? Mwatsuka eriyighomba abandu babi kandi ab’emiyiheko, butsira busana n’obubi bwabu aliwe kundi ibakabya nga bali omo ngebe eyuwene. (Esy. 73:2-9, 11-14) Ibakalhangirika ng’abawithe obuli kindu​—obugaga, engebe eyuwene, kandi nga sibawithe amaghaniryo. Abere alhangira ebi mwahwa amani neryo amabugha athi: “Monzo ni busa ngabika omuthima waghe ini’erire, kandi ebyalha byaghe by’erire oko bibi ko busa.” Ahathe erithika-thika, obunyakirimu bwiwe bwabya omo kabi.

15. Ngoku kiri omwa Esyonyimbo 73:16-19, 22-25, Omulawi oyuwahandika esyonyimbo esi mwasingura athi erihwa amani?

¹⁵ Soma Esyonyimbo 73:16-19, 22-25. Omulawi “mwaya omo hekalu ya Nyamuhanga.” Obundi iniane n’abaramya balikyabo angabya imwathekana, amalebya ndeke emibere eyo alimu, n’erihirayo omwa misabe. Busana n’ekyo mwalhangira kw’ali okw’ilengekania lhukiru-kiru, kandi kw’abiritsuka erikwama enzira ey’akabi eyanga mughabulha oku Yehova. Kandi mwaminya ngoku ababi “bali ahathendere” kandi ku bakayathoghothibawa. Omulawi oyu abya atholere iniabya n’amalengekania wa Yehova iyo erithoka eriyilhusyamo eriyighomba ababi n’erihwa amani. Abere abirikolha ekyo, mwathasyabana obuholho kandi amatsema. Mwabugha athi: “Kandi ekindi nangasonda munakihugho ni kyahi athe niwe [Yehova] kwehi?”

16. N’isomo lyahi eryo thwang’ighira oko Mulawi?

¹⁶ Erisomo. Isithwayighomba abandu ababi  abakabya nga bali ndeke. Etseme yabu ni y’eyighulhu-ghulhu kandi n’iyo buthuku buke; kandi sibendi syabyaho kera na kera. (Omu. 8:12, 13) Thwamabayighomba ithukendihwa amani kandi ithwahira obunyakirimu bwethu bw’omwa kabi. Wamayisanga iwuli okw’iyighomba ababi abakabya ng’abali ndeke, ambi iwakolha ekyo Mulawi akolha. Ghendera okw’ihabulha lya Nyamuhanga ery’olhwanzo kandi ibya haghuma n’abandi abakakolha erisonda lya Yehova. Wamanza Yehova kwilhaba ekindu kyosi-kyosi, iwukendibana etseme y’okwenene. Kandi iwukendibya omo nzira “ey’engebe eyiri ngebe kundu.”​—1 Tim. 6:19.

17. Ni byahi ebyaleka Petero iniahwa amani?

¹⁷ Omukwenda Petero abya mulhume w’akaghalha; aliwe kandi inianguhirire oko myatsi kandi ihakanayira iniabugha buthalengekania. Busana n’ekyo, iniakanayikubayabwomo busana n’ebyo alyabugha kutse erikolha. Ng’eky’erileberyako, omughulhu Yesu abwira abakwenda biwe athi akendiaghalhwa n’eriholha, Petero mwamukunga athi: “Eki sikikubyeko na kera.” (Mt. 16:21-23) Yesu neryo mwahengulha Petero. Ekingungu ky’abandu kyabere kikasyahamba Yesu, Petero mwanguha n’erithwa okuthwe kw’omukobe w’omuhereri mukulhu. (Yn. 18:10, 11) Kandi Yesu mwahengulha omukwenda oyu. Eryongera okw’ekyo, Petero abya iniabiriyipanga athi abandi bakwenda nomubanga sighania Kristo iyo syanga musighania! (Mt. 26:33) Aliwe eriyikethera kutsibu amaaka wiwe mukyaleka iniubaha abandu, kandi Petero mwayighana Mukama wiwe emirundi isathu. Petero iniabirihwa amani, “mwahulhukira eyihya, mwalira n’obulighe.” (Mt. 26:69-75) Angabya imwabulha Yesu ng’anemwendi syamughanyira.

18. Yesu mwawathikya athi Petero erisingura erihwa amani?

¹⁸ Aliwe, Petero mwathalighira erihwa amani likamubandamirya. Abere abirisobya mwayisubamo kandi amalholha embere erikolera  Yehova haghuma n’abandi bakwenda. (Yn. 21:1-3; Emib. 1:15, 16) Ni kyahi ekya muwathikaya? Mwibuka ngoku ahanyumaho, Yesu abya iniabirisaba athi erikirirya lya Petero siryumbaye kandi ngoku Yesu mwamubwira athi asubule aghumaye baghalha babu. Yehova mwasubirya omusabe oyo owakalhua oko muthima. Enyuma waho Yesu mwabuthukira oku Petero, obundi erimughumya. (Lk. 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Abakwenda babere babirighunza erithumbi eryosi isibathahamba n’eyiswe n’enguma, Yesu mwababuthukirako. Okwa buthuku obo, Yesu mwaha Petero y’akaghisa k’erimukangania nga mwanzire bungahi. Yesu abya iniabirighanyira munywani wiwe oyu kandi mwamuha omubiiri.​—Yn. 21:15-17.

19. Esyonyimbo 103:13, 14 hakathweghesayaki oko amalengekania agho Yehova athuwitheko omughulhu thukasobaya?

¹⁹ Erisomo. Emibere Yesu athwaliramu Petero yikakanganaya erighanyira lya Yesu kandi ngoku Yesu ali nga Thatha wiwe. Neryo thwamasobya sithutholere thukalengekania thuthi sithukiriko malenguliro. Thutholere ithwibuka ngoku Sitani anzire ithwalengekania thuthya. Omwakanya k’ekyo, thutholere ithw’ibuka ngoku Yehova athwanzire kandi ku anasi erilemererwa lyethu kandi ku anzire iniathughanyira. Kandi thutholere ithwamugherererya abandi bamathusoberya.​—Soma Esyonyimbo 103:13, 14.

20. Thukendi kania okuki omo mwatsi owakakwamako?

²⁰ Eky’erileberyako kya Yozefu, Naomi na Ruta, Omulawi, na Petero kikathukakasaya ngoku Yehova “ali hakuhi n’ab’emithima ibbunangikire.” (Esy. 34:18) Hakanayira inialighira ithwe eribana ebitsibu n’erihwa amani. Nomwabine, omughulhu thukathoka erighumira ebitsibu busana n’obuwathikya bwa Yehova, erikirirya lyethu likaghuma. (1 Pet. 1:6, 7) Omo mwatsi owakakwamako, thukendyongera erilhangira ngoku Yehova akawathikaya abaghombe biwe abathaleghulha abahwere amani obundi busana n’obuthahikana bwabu kutse busana n’emibere eyikalire eyo balimu.