Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 51

“Yehoba . . . Upulusha Boba Balefulwa”

“Yehoba . . . Upulusha Boba Balefulwa”

“Yehoba uji kwipi na boba balajika michima; upulusha boba balefulwa.”—SALA. 34:18, tubyambo twa munshi.

LWIMBO 30 Tata, Lesa Wami Kabiji Mulunda Nami

BIJI MU UNO MUTWE *

1-2. Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?

BIMYE bimo, twakonsha kulanguluka pa kishinka kya kuba’mba bumi bwetu bwaipipa bingi kabiji moba etu “avula a makatazho.” (Yoba 14:1) Onkao mambo, bimye bimo kino kituletela bulanda. Bakalume ba Yehoba bavula bajingako kala nabo byo byo baumvwanga. Bamo bakebelenga ne kufwa. (1 Mfu. 19:2-4; Yoba 3:1-3, 11; 7:15, 16) Bino bimye byavula, Lesa ye baketekejilemo aye Yehoba, wibatekeneshanga ne kwibakosesha. Mashimikila abo anembwa pa kuba’mba etutekeneshenga ne kwitukosesha.—Loma 15:4.

2 Mu uno mutwe, tusakwisamba pa bakalume ba Yehoba bamo bachinchikile makatazho. Bano bantu bo tusakwisambapo ke mwana Yakoba aye Yosefwa, mwanamukazhi wafwijilwe aye Naomi ne mulokazhi wanji Luta, mwina Levi wanembele Salamo 73, ne mutumwa Petelo. Yehoba wibakoseshe byepi? Kabiji twakonsha kufunjilako ka kwi abo? Mikumbu ya ano mepuzho itukwasha kushiinwa’mba “Yehoba uji kwipi na boba balajika michima,” kabiji “upulusha boba balefulwa.”—Sala. 34:18, tubyambo twa munshi.

YOSEFWA BAMUYANJISHE NE KUMUBA NSHIJI

3-4. Ñanyi bintu byamwekejile Yosefwa byo akijingatu mwanyike?

3 Yosefwa wajinga na myaka pepi 17 kimye kyo alotele biloto bibiji byafumine kwi Lesa. Abino biloto byamwesheshenga’mba Yosefwa ukekala pa kifulo kikatampe kabiji balongo banji bakamunemekanga. (Nte. 37:5-10) Bino byo papichiletu moba acheche kufuma kimye Yosefwa kyo alotele biloto, watendekele kupita mu bintu byatama. Pa kyo kya kimye bakolojanji babalume kechi bamunemekele ne, bamupoteshe mu buzha. Mu kuya kwa kimye, waikele muzha mu nzubo ya kineme mwina Ijipita aye Potifwalo. (Nte. 37:21-28) Mu kimye kichechetu, mwana ye batemenwe bingi kwi bashanji, waikele ke muzha ku kineme wa mu Ijipita wapopwelanga balesa ba bubela.—Nte. 39:1.

4 Makatazho apichilengamo Yosefwa atwajijiletu na kubayilako. Muka Potifwalo wamubepejile’mba wakebelenga kulaala nanji. Kwa kubula nangwa kwipuzha bulongo ne, Potifwalo watayile Yosefwa mu kaleya, kabiji bamukashile minyololo. (Nte. 39:14-20; Sala. 105:17, 18) Fwanyikizhai nsongwalume Yosefwa byo aumvwinenga ku muchima pa kumubepela’mba wakebelenga kukwata mwanamukazhi ne kulaala nanji. Kabiji akilangulukaipotu kino kintu byo kyakonsheshe kuleta mwenga pa jizhina ja Yehoba. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yosefwa walefwilwe.

5. Yosefwa waubile byepi pa kuba’mba akepesheko bijikila?

5 Yosefwa byo ajinga muzha ne kimye kyo bamutayile pa kazhima, kafwako kyo akonsheshe kuba ne. Ki ka kyamukwashishe kutwajijila kwikala na lusekelo? Kechi watele muchima pa bintu byo abujilepo bulume bwa kwibyuba ne, pakuba waingijilenga na muchima yense mwingilo ye bamupele. Ne kyakilamo kunema, Yosefwa watele muchima pa kusangajika Yehoba. Na mambo a kino, Yehoba wapesheshenga bintu byonse byaubilenga Yosefwa.—Nte. 39:21-23.

6. Biloto byo alotele byamutekeneshanga byepi Yosefwa?

6 Kabiji kyamweka kulanguluka pa biloto bya bungauzhi byo alotele Yosefwa kwamutundaikanga bingi. Abino biloto byamwesheshenga’mba ukamonañana na balongo banji jibiji kabiji bwikalo bwanji bukawama. Ne kine kino kyo kyamwekele. Yosefwa byo afikizhe myaka ya kusemwa 37, biloto byanji bya bungauzhi byafikile mu jishinda ja kukumya.—Nte. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Kwesakana na byaamba 1 Petelo 5:10, ñanyi kintu kiketukwasha kuchinchika makatazho?

7 Byo tufunjilako. Jishimikila ja kwa Yosefwa jituvululamo kuba’mba mu ino ntanda muji bantu bashinta kabiji baketubanga nshiji. Nangwatu bakwetu bena Kilishitu bakonsha kwitukozha ku muchima. Bino inge ke tumone Yehoba amba Jibwe jetu, nangwa’mba kya kufyamamo, kechi tukakakilwa nangwa kuleka kumwingijila ne. (Sala. 62:6, 7; tangai 1 Petelo 5:10.) Kabiji vulukainga’mba, kyamweka Yosefwa wajinga na myaka 17 kimye Yehoba kyo amulengejile kulota biloto. Onkao mambo, Yehoba waketekela bakalume banji banyike. Lelo jino, kuji banyike bavula bingi baji nobe Yosefwa. Ne abo baitabila mwi Yehoba. Bamo babena kwibataya pa kaleya na mambo a kutwajijila kwikala ba kishinka kwi Lesa.—Sala. 110:3.

BANABAKAZHI BABIJI BAJINGA NA BULANDA BUKATAMPE

8. Ñanyi kintu kyamwekejile Naomi ne Luta?

8 Na mambo a kipowe kya nzala, Naomi ne kisemi kyanji bafumine mu kyalo kyabo kya Yuda ne kuya na kwikala mu kyalo kya Moabu. Byo baikelenga ku Moabu, mwatawanji aye Elimeleka wafwile, kabiji Naomi washajiletu na baana banji babalume babiji. Mu kuya kwa kimye, bano baana bonse babiji basongwele banabakazhi bena Moabu, Luta ne Olipa. Kabiji byo papichile myaka jikumi, abano baana babalume nabo bafwile kabiji kechi basemenepo baana ne. (Luta 1:1-5) Fwanyikizhai bulanda bwajinga na bano banabakazhi basatu. Pano bino, Luta ne Olipa bakonsheshe kusongolwa jikwabo. Pano, bañanyi bakonsheshe kulama Naomi wajinga mukote? Naomi wajinga bingi na bulanda kya kuba pa kimye kimo waambile’mba: “Kange muntelenga’mba Naomi ne. Muntelenga’mba Mala, mambo wa Bulume Bonse walengela bwikalo bwami kutama bingi.” Saka aji na bulanda bukatampe, Naomi wafuukwilepo kubwela kwabo ku Betelema, kabiji Luta wayile nanji.—Luta 1:7, 18-20.

Lesa wamwesheshe Naomi ne Luta kuba’mba wakonsha kukwasha bapopweshi banji kuyuka mwa kubila na bintu bilefulañana ne bulanda. Abya ne anweba wakonsha kwimukwasha nyi? (Monai mafuka 8-13) *

9. Kwesakana na byaamba Luta 1:16, 17, 22, Luta watundaikile byepi Naomi?

9 Ki ka kyakwashishe Naomi mu ano makatazho? Kyamukwashishe ke butemwe bubula kwaluka. Luta wamwesheshe Naomi butemwe bubula kwaluka kupichila mu kutwajijila kwikala nanji. (Tangai Luta 1:16, 17, 22.) Mu Betelema, Luta waingijilenga na ngovu kupupula mbale ya kuja aye mwine ne Naomi. Kyafuminemo, bantu bonse bamwene’mba uno nsongwakazhi wingila na ngovu kabiji uji na byubilo byawama.—Luta 3:11; 4:15.

10. Yehoba wamwesheshe byepi kuba’mba watemenwe bantu bayanji byonka byajinga Naomi ne Luta?

10 Yehoba wapele bena Isalela muzhilo wawama bingi wamwesheshenga’mba ubila kifyele bakajilwa byonka byajinga Naomi ne Luta. Wabuujile bantu banji amba pa kunowa kajo, kechi bafwainwe kunowa kajinga kwapela bujimi ne, pa kuba’mba bayanji bakapupulenga. (Levi 19:9, 10) Onkao mambo, Naomi ne Luta kechi bafwainwe kuyanga na kulombalomba kajo ne. Batambulanga kajo mu jishinda ja mushingi.

11-12. Boaza wakwashishe byepi Naomi ne Luta kwikala na lusekelo?

11 Mwine mwina bujimi Luta mo ayanga na kupupula kajo wajinga Boaza. Kabiji uno mwanamulume wajinga nonshi. Waumvwine bingi bulongo pa kumona Luta byo atwajijile kumwesha muko wanji aye Naomi butemwe bubula kwaluka. Na mambo a kino, wapotele bintu byonse kwi Naomi byajinga bya kwa Elimeleka ne baana banji ne kusenda Luta kwikala ke mukazhanji. (Luta 4:9-13) Boaza ne Luta basemene mwana wa mulume kabiji bamutumbile’mba Obeda, kabiji ye wasemene shanji Mfumu Davida.—Luta 4:17.

12 Fwanyikizhai lusekelo lwajinga ne Naomi byo alamine Obeda mu maboko anji saka aji lukeke ne kusanchila Yehoba mu lulombelo. Bino kuji bintu byakilamo kuwama bikaletela bingi lusekelo Naomi ne Luta. Kimye kyo bakasangulwa, bakasangalala bingi pa kuyuka’mba Obeda wajinga mushakulu wa kwa Mesiasa Walailwe, aye Yesu Kilishitu.

13. Ñanyi bintu byo tufunjilako ku jishimikila jaamba pe Naomi ne Luta?

13 Byo tufunjilako. Inge ke tupite mu makatazho, twakonsha kwikala na bulanda, nangwa kulefulwa. Kampe tubena kumona’mba makatazho o tubena kupitamo kechi abena kupwa ne. Pa bimye bya uno mutundu, twafwainwa kuketekela mwi Shetu wa mwiulu na muchima yense ne kutwajijila kupwanañana na bapopweshi bakwetu. Ibyo kuba’mba Yehoba kampe kechi wakonsha kufumyapo lukatazho lo tubena kupitamo ne. Byonkatu byo kyajinga kwi Naomi, Lesa kechi wasangwile mwatawanji ne baana banji babalume ne. Bino witukwasha, kabiji bimye bimo wakonsha kwingijisha balongo ne banyenga mu kipwilo kwitukwasha.—Maana 17:17.

MWINA LEVI WAKEBELENGA KULEKA KWINGIJILA LESA

Nnembi wa Salamo 73 washi aketuntule na mambo a kumona nobe bantu babulanga kwingijila Yehoba baikelenga bulongo. Kino kyakonsha kwitumwekela ne atweba (Monai mafuka 14-16)

14. Ki ka kyalengejile mwina Levi kumvwa bibi ku muchima?

14 Nnembi wa Salamo 73 wajinga mwina Levi. Onkao mambo, waingijilanga Yehoba pa nzubo ya Lesa. Nangwa byonkabyo, pa kimye kimo walefwilwe. Mambo ka? Watendekele kubila kichima babi ne bantu betotele. Kechi wibobijile kichima na mambo a kuba’mba bajinga babi ne, bino ke na mambo a kuba’mba bamwekelenga’mba baikelenga bwikalo bwawama. (Sala. 73:2-9, 11-14) Bamwekelenga nobe bajinga na byonse bikebewa mu bwikalo, ko kuba’mba bunonshi, bwikalo bwawama, ne kubula bijikila. Mwina Levi byo amwene bino, kyamufichishe bingi ku muchima kya kuba waambile’mba: “Kine, natokeshe muchima wami kyatutu ne kowa ku maboko ami kyatutu kumwesha’mba mambo mfwao.” Kinetu, kino kyakonsheshe kumulengela kuleka kupopwela Lesa.

15. Kwesakana na byaamba Salamo 73:16-19, 22-25, mwina Levi wanembele uno salamo washinjile byepi bijikila?

15 Tangai Salamo 73:16-19, 22-25. Uno mwina Levi ‘watwelele mu nzubo yazhila ya Lesa.’ Kyamweka byo atwelele mu nzubo ya Lesa pamo na bapopweshi bakwabo, walangulukilepo bulongo mu meso anteka ne kulombapo. Kyafuminemo, watendekele kumona’mba ndangulukilo yanji yayiletu mungi, kabiji wayilenga mu jishinda jatama jakonsheshe kumufumya kwi Yehoba. Kabiji wayukile kuba’mba babi baimana “pa mushiji watezhima” kabiji ‘bakonaika kyatama.’ Pa kuba’mba eleke kichima ne kulefulwa, uno nyimbi wa masalamo mwina Levi wafwainwe kumonanga babi byonka Yehoba byo ebamona. Byo aubile kino, walekele kwikala na bijikila, kabiji waikele na lusekelo jibiji. Waambile’mba: “Pano pa ntanda kafwako kintu kyo nkebesha kyakila [Yehoba] ne.”

16. Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako ku mwina Levi?

16 Byo tufunjilako. Kange tubilenga kichima babi bamweka nobe baikala bwikalo bwa ntentente ne. Kechi baji na lusekelo lwa kine ne. Lusekelo lwabo lukapwa kabiji kechi bakekala na bumi bwa myaka ne myaka ne. (Sapwi. 8:12, 13) Kwibobila kichima ke kwilefulatu atweba bene ne kubika bulunda bwetu ne Lesa mu kizumba. Onkao mambo, inge mwamona’mba mubena kubila kichima babi, ubai kintu kyaubile mwina Levi. Umvwinai lujimuno lwa Lesa ne kupwanañana na bantu babena kuba kyaswa muchima wa Yehoba. Inge mwatemwa Yehoba kukila bintu bikwabo, mukekala na lusekelo lwa kine. Kabiji mukatwajijila kwenda mu jishinda jaya ku “bumi bwa kine kine.”—1 Timo. 6:19.

PETELO WALEFWILWE NA MAMBO A BINTU BYO ALUBANKANYANGA

Kulanguluka pe Petelo byo alekele kumvwa bulanda ne kutwajijila kwingijila Lesa, kwakonsha kwitukwasha atweba nangwa kukwasha bakwetu (Monai mafuka 17-19)

17. Ñanyi bintu byalengejile Petelo kwikala na bulanda?

17 Mutumwa Petelo wajinga mwanamulume wa mukoyo mu kuba bintu; bino bimye bimo waubanga kanswatu pa kwamba milanguluko yanji. Na mambo a kino, pa kimye kimo waambile nangwa kuba bintu byo elangulwishepo pa kupitapo kimye. Pa kimye kimo, Yesu byo abuujile batumwa banji kuba’mba bakamumanyika ne kumwipaya, Petelo wamukainye ne kwamba’mba: “Kino kechi kikemumwekela ne.” (Mat. 16:21-23) Bino Yesu wakwashishe Petelo kwikala na milanguluko yawama. Kiombe kya bantu byo kyaishile na kukwata Yesu, Petelo waubile kanswatu ne kukopolako kutwi kwa kalume wa ñanga mukatampe. (Yoa. 18:10, 11) Pa kikye kimye napo Yesu wamukwashishe uno mutumwa. Kabiji Petelo witotele’mba bakwabo bakamusha Kilishitu, pakuba aye kechi ukamusha ne. (Mat. 26:33) Bino kuno kukizhamo kwiketekela kwalengejile Petelo kwikala na moyo wa kuchina bantu, kabiji wakaine Nkambo yanji bimye bisatu. Petelo waumvwine bingi bulunda kabiji “walupukile pangye ne kujila kya kine kine.” (Mat. 26:69-75) Wafwainwa walangulukile’mba Yesu kana ukamulekelako mambo nyi, nangwa ine.

18. Yesu wakwashishe byepi Petelo kuleka kwinyengaika?

18 Nangwa byonkabyo, Petelo kechi watwajijile kwinyengaika ne kuleka kwingijila Lesa ne. Nangwa kya kuba wituntwile, bino wabuukilepo ne kubwela na kwingijila pamo na batumwa bakwabo. (Yoa. 21:1-3; Byu. 1:15, 16) Ki ka kyamukwashishe kwikala na milanguluko yawama jibiji? Wavulukile Yesu byo amulombejileko kuba’mba lwitabilo lwanji lutwajijile kukosa. Kabiji Yesu wamutundaikile Petelo kuba’mba abwele na kukosesha balongo banji. Yehoba wakumbwile uno mulombelo. Palutwe kacheche, Yesu wamwekele kwi Petelo ne kumutundaika. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Ko. 15:5) Kabiji Yesu wamwekele ku batumwa bonse kimye kyo bakishishe bufuku bonse na kuta makonde kwa kubula kukwatapotu nangwa jisabi jimo ne. Pa kikye kimye, Yesu wapele Petelo kimye kya kumwesha byo amutemenwe. Yesu wamulekejileko mambo uno mulunda nanji ne kumupa mingilo yavula.—Yoa. 21:15-17.

19. Salamo 103:13, 14 witukwasha kuyuka’mba Yehoba witumona byepi inge twalenga mambo?

19 Byo tufunjilako. Jishinda Yesu jo akwashishemo Petelo jimwesha lusa lwa kwa Yesu, kabiji Yesu wamwesheshetu suka byubilo bya Shanji. Onkao mambo, inge twalubankanya, kechi twafwainwa kwizhachishanga atweba bene kuba’mba kyapwa Yehoba kechi uketulekelako mambo ne. Twafwainwa kuvulukanga kuba’mba Satana ye ukeba’mba twikalenga na milanguluko ya uno mutundu. Pakuba twafwainwa kuvulukanga kuba’mba Yehoba witutemwa, wayuka bintu byo tukankalwa kuba, kabiji ukeba kwitulekelako mambo. Kabiji twafwainwa kumonanga bakwetu betulenga mambo byonka bibamona Shetu wa butemwe wa mwiulu.—Tangai Salamo 103:13, 14.

20. Tukafunda pa ka mu mutwe walondelapo?

20 Byapichilemo Yosefwa, Naomi ne Luta, mwina Levi, ne Petelo bitukwasha kuyuka’mba “Yehoba uji kwipi na boba balajika michima.” (Sala. 34:18) Wituswisha kupita mu makatazho ne kulefulwa pa bimye bimo. Pano bino, lwitabilo lwetu lukoselako inge twachinchika meseko na bukwasho bwa Yehoba. (1 Pe. 1:6, 7) Mu mutwe walondelapo, tukafunda bishinka bikwabo bimwesha Yehoba byo akwasha bantu banji ba kishinka inge balefulwa nangwa inge ke bapite mu makatazho.

LWIMBO 7 Yehoba bo Bulume Bwetu

^ jifu. 5 Yosefwa, Naomi ne Luta, mwina Levi, ne mutumwa Petelo bapichile mu bintu bibalengejile kulefulwa. Mu uno mutwe, tusakumona Yehoba byo ebatekeneshe ne kwibakosesha. Kabiji tusakwisamba ne pa byo twakonsha kufunjilako ku bano bantu ne jishinda Lesa jo ebakwashishemo.

^ jifu. 56 KULUMBULULA KIPIKICHALA: Naomi, Luta, ne Olipa bajinga na bulanda kabiji balefwilwe na mambo a kufwisha bamwatawabo. Mu kuya kwa kimye, Luta ne Naomi basekejile pamo ne Boaza kimye kyasemenwe Obeda.