1-2. Yinki beto ke zonzila na artikle yayi?

NTANGU ya nkaka, beto lenda kanisa na faso luzingu ke nkufi mpe ya “kufuluka na bampasi.” (Yobi 14:1) Bantangu ya nkaka ya ke lembisá beto. Bisadi mingi ya Yehova ya ntama vandá mpe na makanisi ya faso yayi. Ba ya nkaka lomba lufwa. (1 Mf. 19:2-4; Yobi 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kasi bambala mingi, Yehova—Nzambi yina ba vandá tudilá ntima—pesá bawu ngolo. Ba soniká masolo ya bawu na Biblia samu beto mpe, beto kuzwa ngolo ntangu beto ke tangak’ yawu, mpe samu beto longoka na ekzample ya bawu.—Rom. 15:4.

² Na artikle yayi, beto ke zonzila bisadi ya Yehova yina lembá ve na mantwala ya bankwamusu faso Joseph mwana ya Jacob, Naomi yina fwidilá bakala, bokilo ya yandi Rute, Levite yina soniká Nkunga 73, mpe apotre Piere. Wa’ faso Yehova pesá bawu ngolo? Mpe wapi baleson mosi na mosi ya beto lenda benda na ba-ekzample ya bawu? Bareponse na bakestion yayi ke sadisa beto na kuzaba ti: “Yehova ke pene-pene ya bantu yina ke na mawa,” mpe yandi ke “vuukisá ba yina ke ya kulemba.”—Nku. 34:18, nyv.

3-4. Yinki kuminá Joseph ntangu yandi vandá ntete mwana ya fioti?

³ Joseph vandá ntangu ya nkaka na bamvula 17 ntangu yandi salá bandosi zole. Nyonso zole katuká na Nzambi. Bandosi zole yayi vandá lakisa ti, Joseph ke kuma muntu ya nene yina famiye ya yandi ke pesa buzitu. (Kub. 37:5-10) Kasi ntangu fioti na manima ya kusala bandosi yayi, bamambu ya yimbi kuminá Joseph. Na ntangu yina, bampangi ya yandi vandá pesa yandi ata fioti ve buzitu. Na yawu, ba tekak’ yandi na bungaamba. Yandi vandá vanda na yinzo ya muntu mosi ya nene na bwala ya Egypte na nkumbu  ya Putiphar. (Kub. 37:21-28) Na kati ya mwa ntangu fioti, luzingu ya Joseph changeke na mbala mosi. Yandi vandá dyaka ve yinzo mosi na tata ya yandi yina ke zolak’ yandi mingi. Yandi kumá ngaamba ya mpamba na Egypte, na kati ya yinzo ya muntu yina zabá ve Yehova.—Kub. 39:1.

⁴ Bamambu ya mpasi yina Joseph vandá kutana na yawu, vandá kuma kaka mingi. Kento ya Putiphar vuniná Joseph bamambu ti, yandi vandá sosa kuviole yandi. Putiphar sosá ve kuzaba si ya vandá ya vrai. Yandi losá Joseph na boloko kisika yina ba kangak’ yandi ba-chaine. (Kub. 39:14-20; Nku. 105:17, 18) Joseph vandá mwana ya fioti. Na yawu, kanisa na mpasi yina vandá na yandi na ntima samu na mambu yayi ba vuninak’ yandi. Kanisa na mambu yina bantu zolá zonza na nkumbu ya Nzambi ya Joseph, ntangu ba kuwa mambu yayi. Ntembe ve mambu yayi salá ti Joseph vanda ya kulemba!

5. Yinki Joseph salá samu yandi vanda ve ya kulemba na faso ya kulutila?

⁵ Ntangu Joseph vandá ngaamba, mpe ntangu ba tulak’ yandi na boloko, yandi vandá ve na ngolo ya kusala kima, samu na kuchanje bamambu ya mpasi yina vandá kumina yandi. Kasi yinki sadisak’ yandi? Na kisika ya kukanisa na nyonso yina yandi lenda sala ve, yandi vandá sala nyonso, samu na kusala mbote-mbote bisalu yina ba vandá pesa yandi. Ya kulutila nyonso, Joseph vandá tulá ntangu nyonso Yehova na kisika ya ntete na luzingu ya yandi. Samu na yawu, Yehova sakumuná bamambu nyonso yina Joseph vandá sala.—Kub. 39:21-23.

6. Wa’ faso ntangu ya nkaka, Joseph kuzwá ngolo na bandosi yina yandi salá?

⁶ Ntangu ya nkaka Joseph kuzwá ngolo na bandosi yina Yehova pesak’ yandi bamvula me luta. Bandosi yango vandá zonza ti, yandi ke tala dyaka famiye ya yandi, mpe bamambu ya mpasi yina yandi vandá kutana na yawu ke manisa. Mpe ni yina salamá. Joseph vandá ntangu ya nkaka na bamvula 37 ntangu bandosi ya yandi lunganá na faso mosi yina bantu zolá kanisa ve!—Kub. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Faso 1 Peter 5:10 ke zonzak’ yawu, yinki ke sadisa beto na kulemba ve na mantwala ya bampasi?

 ⁷ Baleson samu na beto. Disolo ya Joseph ke na sadisá beto na kuzimbana ve ti yinza yayi ke na mambu ya yimbi, mpe bantu ke bakila beto na faso ya yimbi. Bampangi ya beto ya bakristo lenda sala mpe beto mambu ya yimbi. Kasi si beto tadila Yehova faso ditadi ya beto ya ngolo, to kisika ya beto ya mbote ya kubumbana, beto ke vanda ve ya kulemba na faso ya kulutila to beto ke bika ve kusadila yandi. (Nku. 62:6, 7; tanga 1 Piere 5:10.) Beto zimbana mpe ve ti, Joseph vandá ntangu ya nkaka na bamvula 17 ntangu Yehova pesak’ yandi bandosi yayi. Na yawu, Yehova ke vandá na konfianse na bisadi ya yandi yina ke ntete ba-jeune. Bubu yayi, ba-jeune mingi ke faso Joseph. Bawu mpe, ba ke na kiminu ya ngolo na Yehova faso Joseph vandá na yawu. Ba tulá ba ya nkaka na kati ya bawu na boloko, samu ba ndimá ve ba nata bawu na kumanga kuwa Nzambi.—Nku. 110:3.

8. Yinki kuminá Naomi na Rute?

⁸ Samu na bansatu ya ngolo, Naomi na famiye ya yandi biká yinzo ya bawu na Juda, mpe kwendá zinga faso banzenza na bwala ya Moab. Kuna, Élimélek bakala ya Naomi kufwaka. Yandi biká Naomi na babana zole ya babakala. Na manima, babana yango zole kwelá bakento ya Ba-Moabite, Rute na Orpa. Bamvula 10 na manima, bana ya Naomi mpe kufwá, ba biká ve bana. (Rute 1:1-5) Kanisa na basusi ya kulutila yina vandá na bakento tatu yayi! Ntembe ve, Rute na Orpa vandá ntete na age ya kukwela dyaka. Kasi nani zolá kipe Naomi yina kumá na bamvula mingi? Naomi kumá na basusi ya kulutila yina natak’ yandi na kuzonza: ‘Beno bokila ve munu Naomi. Beno bokila munu Mara, samu Muntu-ya-Kulutila-Ngolo me kumisa luzingu ya munu ndudi.’ Na manima ya bamambu nyonso ya mpasi yayi, Naomi baká desizion ya kuvutuka na Bethlehem, mpe Rute kwendá na yandi.—Rute 1:7, 18-20.

9. Faso Rute 1:16, 17, 22 ke zonzak’ yawu, wa’ faso Rute pesá Naomi ngolo?

⁹ Yinki sadisá Naomi? Ya vandá luzolo ya vrai. Na kifwani, Rute lakisá Naomi luzolo ya vrai ntangu yandi solá kubikana na yandi. (Tanga Rute 1:16, 17, 22.) Na Bethlehem, Rute vandá salá mingi samu na kulokota blé yina vandá bikaná na bilanga, samu na yandi mosi mpe samu na Naomi. Samu yandi vandá salak’ yawu, bantu nyonso lenda tala ti Rute vandá kento ya mbote, mpe yina vandá salá mingi.—Rute 3:11; 4:15.

10. Wa’ faso Yehova lakisá luzolo yina bantu faso Naomi na Rute vandá na yawu nsatu?

¹⁰ Yehova pesá dikanda ya Izraele musiku yina vandá lakisa ntima ya yandi ya mawa samu na bapovre, faso Naomi na Rute. Yandi zonzá na bana ya Izraele ti, ntangu ba ke katula bima na bilanga ya bawu, ba zolá katula ve yina ke na bord ya bilanga samu na bapovre. (Lev. 19:9, 10) Na yawu, Naomi na Rute vandá ve na nsatu ya kulomba kima ya kudya. Ba vandá kuzwa kima ya kudya na faso ya mbote.

11-12. Wa’ faso Boaz salá ti Naomi na Rute vanda na kilengi?

¹¹ Nkumbu ya muntu ya kuzwa bilanga yina Rute vandá kwenda lokota blé vandá Boaz, bakala mosi yina vandá na bimvwama mingi. Faso ya Rute ya kubakila Naomi mpe faso yandi vandá lakisa Naomi luzolo ya yandi, simbá mingi ntima ya Boaz. Na yawu, na manima Boaz kwelá Rute mpe sumbá ntoto yina vandá ya famiye ya Naomi, yina ke vanda héritage samu na bana ya Rute. (Rute 4:9-13) Ba butá mwana na nkumbu ya Obed; yandi kumá nkoko ya mfumu David.—Rute 4:17.

¹² Kanisa na kilengi yina vandá na Naomi ntangu yandi nanguná Obed, mpe salá lusambu samu na kuvutula matondo na Yehova! Kasi Naomi na Rute ke vanda dyaka na kilengi ya kulutila ntangu ba ke vumbuka na lufwa, mpe ntangu ba  ke zaba ti Obed vandá nkoko ya Yesu Kristo, Masiya yina ba pesá promese!

13. Wapi baleson ya important beto lenda longoka na disolo ya Naomi na Rute?

¹³ Baleson samu na beto. Ntangu beto ke kutana na bamambu ya mpasi, ntangu ya nkaka ya lenda lembisa beto. Beto lenda kanisa ti bamambu ya beto lenda yidama ata fioti ve. Na bantangu ya faso yayi, beto zolá vanda na konfianse ya kulutila na Tata ya beto ya mazulu, mpe kuvanda ya kukangama na bampangi ya beto ya kimvuka. Ya ke ya vrai ti, Yehova ke katulá ve ntangu nyonso bankwamusu yina beto ke kutana na yawu. Na kifwani, yandi vutulá ve bakala ya Naomi mpe babana ya bawu na luzingu. Kasi yandi ke sadisá beto, ntangu ya nkaka na nzila ya bamambu ya mbote yina bampangi ya kimvuka ke salá samu na beto.—Bin. 17:17.

14. Samu na yinki Levite kumá ya kulemba na faso ya kulutila?

¹⁴ Muntu yina soniká Nkunga 73 vandá Levite. Na yawu, yandi vandá na bweso ya kusadila Yehova na kati ya temple. Kasi na ntangu mosi na luzingu ya yandi, yandi kumá ya kulemba na faso ya kulutila. Samu na yinki? Yandi bandá kutula meso na bantu ya yimbi. Ya vandá ve samu yandi vandá sosa kusala bamambu ya yimbi faso bawu, kasi samu ya vandá talana nete ba vandá na luzingu ya mbote kuluta ya yandi. (Nku. 73:2-9, 11-14) Ba vandá talana nete ba vandá na nyonso ya mbote—bimvwama, luzingu ya mbote, mpe nete ba vandá ve na basusi. Ntangu Levite yango talá faso yina, yandi kumá ya kulemba na faso ya kulutila mpe yandi zonzá: “Ya tsyeleka, mu me sala bangolo ya mpamba na kuvanda na ntima ya mbote mpe mu me sala bangolo ya mpamba samu na kulakisa ti mu me sala ve yimbi.” Ntembe ve, mambu ya faso yayi lenda nata yandi na kubika kusadila Yehova.

15. Faso Nkunga 73:16-19, 22-25 ke zonzak’ yawu, wa’ faso Levite soniká Nkunga 73 lendá na kuchanje faso ya yandi ya kutadila bamambu?

¹⁵ Tanga Nkunga 73:16-19, 22-25. Levite yango ‘vandá kotá na kisika ya nene ya santu ya Nzambi.’ Na kati ya yinzo ya Nzambi, kisika yina yandi vandá na ba ya nkaka yina vandá sambila Yehova, yandi lendá kuvanda na kizunu, kukanisa mbote-mbote, mpe kusambila samu na mambu ya yandi. Yandi bandá kutala ti yandi kumá na makanisi ya yimbi, yandi vandá dyaka ve  na mayela, mpe na manima ya zolá bebisa kikamarade ya yandi na Yehova. Yandi kwizá zabá mpe ti bantu ya yimbi ke na ‘zulu ya ntoto yina ke bwisá’ mpe ba ke ‘manisa yimbi.’ Levite yayi zolá tadila bamambu faso Yehova ke tadilak’ yawu, samu yandi vanda dyaka ve ya kulemba mpe yandi tula dyaka ve meso na bantu ya yimbi. Ntangu yandi salak’ yawu, yandi vandá dyaka ve na basusi, mpe yandi kumá na kilengi. Yandi zonzá: “katula [Yehova] mu ke ve na nsatu ya kima na ntoto.”

16. Wapi baleson Levite yayi lenda longa beto?

¹⁶ Baleson samu na beto. Beto zolá tula ata fioti ve meso na bantu ya yimbi yina ke na talaná nete luzingu ya bawu ke ya kubonga. Kilengi ya bawu ke ya zulu-zulu mpe ya ke ya ntangu fioti; ba ke zinga ve ntangu nyonso (Lon. 8:12, 13) Si beto tula bawu meso, beto ke vanda ya kulemba, mpe beto lenda bebisa kikamarade ya beto na Yehova. Na yawu, si nge vanda na makanisi ya faso ya Levite yayi, sala yina yandi salaka. Kuwa bakonseye ya luzolo ya Yehova, mpe sala kikamarade na ba yina ke salá luzolo ya yandi. Si nge zola Yehova kuluta bima nyonso, nge ke vanda na kilengi ya vrai. Mpe nge ke bikana na nzila ya “luzingu ya tsyeleka.”—1 Tim. 6:19.

17. Wapi barezon vandá na Piere na kukuma ya kulemba?

¹⁷ Apotre Piere vandá bakala mosi ya kilengi. Kasi bantangu ya nkaka yandi vandá baká ve ntangu ya kukanisa na yina yandi vandá zonzá to na yina yandi vandá salá, mpe na manima yandi vandá nyongá mambu yina yandi me sala to yina yandi me zonza. Na kifwani, ntangu Yesu zonzá na ba-apotre ya yandi ti yandi zolá tala mpasi mpe yandi zolá kufwa, Piere ngalak’ yandi: “Mambu yayi ke [kumina] nge ve.” (Mat. 16:21-23) Na manima Yesu yidiká faso ya Piere ya kutadila bamambu. Ntangu bantu mingi kwizá kanga Yesu, Piere baká ve ntangu ya kukanisa, na mbala mosi yandi zengá dikutu ya kisadi ya pretre ya nene. (Yoa. 18:10, 11) Dyaka, Yesu yidiká faso ya Piere ya kutadila bamambu. Mbala ya nkaka, Piere bulá ntulu ti, si ba-apotre ya nkaka biká Yesu, yandi lenda sala ata fioti ve yawu! (Mat. 26:33) Kasi Piere vandá ve na ngolo  yina yandi vandá kanisa ti yandi vandá na yawu. Kaka na mpimpa ya kilumbu yina, yandi kumá na boma ya kulutila mpe bambala tatu yandi zonzá ti yandi zabá ve Yesu. Na kulemba ya kulutila na kati ya yandi, Piere “basiká na nganda mpe dilá ngolo.” (Mat. 26:69-75) Yandi vandá yufula si Yesu zolá lemvokila kwandi yandi.

18. Wa’ faso Yesu sadisá Piere na kuvanda dyaka na ngolo?

¹⁸ Kasi Piere kumá ve ya kulemba na faso yina zolá nata yandi na kubika kusadila Yehova. Na manima ya kubula dibaku, Piere kontinyeke na kusadila Yehova na ba-apotre ya nkaka. (Yoa. 21:1-3; Bis. 1:15, 16) Yinki sadisak’ yandi na kuzwa ngolo? Yandi zimbaná ve ti ntama mingi ve Yesu vandá me sambila samu kiminu ya Piere lemba ve, mpe Yesu pesak’ yandi konseye ya kuvutuka mpe kupesa bampangi ya yandi ngolo. Yehova pesá reponse na lusambu yina. Na manima, Yesu yandi mosi basikilá Piere. Ntembe ve, ya vandá samu na kupesa yandi ngolo. (Luke 22:32; 24:33, 34; 1 Ko. 15:5) Yesu basikilá mpe ba-apotre nyonso na manima ya kulutisa mpimpa ya bawu nyonso na kisalu ya kupeche mpe ba kangá ve ata mbisi mosi. Na ntangu yina, Yesu pesá Piere posibilite ya kulakisa yandi luzolo ya yandi. Yesu lemvokilá kamarade ya yandi mpe pesak’ yandi kisalu ya kulutila.—Yoane 21:15-17.

19. Yinki Nkunga 103:13, 14 ke longá beto na yina Yehova ke kanisá ntangu beto ke sumuká?

¹⁹ Baleson samu na beto. Faso Yesu bakilá Piere ke na lakisá ti Yesu ke na ntima ya mawa, kaka faso Tata ya yandi. Na yawu ntangu beto ke bulá mabaku, beto zolá kanisa ve ti Yehova ke lemvokila beto ata fioti ve. Kuzimbana ve ti Satan zola ti beto vanda na makanisi ya faso yayi. Beto zolá kanisa mbote-mbote na luzolo ya Yehova samu na beto mpe kuzaba balimite ya beto, mpe ti yandi zola kulemvokila beto. Beto zolá landa ekzample ya yandi ntangu bampangi ke salá bamambu yina ke talisá beto mpasi.—Tanga Nkunga 103:13, 14.

20. Yinki beto ke longoka na artikle yina ke landa?

²⁰ Ekzample ya Joseph, Naomi na Rute, Levite, mpe Piere ke na lakisá beto ti “Yehova ke pene-pene na bantu yina ke na mawa.” (Nku. 34:18) Ntangu ya nkaka yandi ke biká ti beto kutana na bamambu ya mpasi mpe kuvanda ya kulemba. Kasi, ntangu beto ke biká ve bamambu ya mpasi lembisa beto, na ngolo ya Yehova, kiminu ya beto ke kumá ngolo. (1 Pi. 1:6, 7) Na artikle yina ke landa, beto ke tala mbote-mbote faso Yehova ke sadisá bisadi ya yandi yina ke ya kulemba, ntangu ya nkaka samu na badefo ya bawu to samu na bamambu ya nkaka ya luzingu.