1-2. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

FOKUÑWI lukona kunahana za bupilo bwaluna bobukuswani ni kuli mazazi a bupilo bwaluna ‘atezi liziyezi.’ (Jobo 14:1) Kacwalo, taba yeo ikona kutahisa kuli fokuñwi luzwafe. Batanga ba Jehova babañata ba kwamulaho ni bona nebaikutwile cwalo. Mi mane babañwi ku bona nebaikupezi kushwa. (1 Mal. 19:2-4; Jobo 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kono Jehova, yena Mulimu yene basepile, naabaomba-ombanga kamita mi naabatiisize. Zeneezahezi ku bona neliñolezwi kululuta ni kuluomba-omba.—Maro. 15:4.

² Mwa taba ye, lukanyakisisa mutala wa batanga ba Jehova babañwi bane bakopani ni miinelo yezwafisa, ili Josefa mwanaa Jakobo, Naomi yanaali mbelwa ni Ruti mukwenyanaa hae, Mulivi yanaañozi liñolo la Samu 73, ni muapositola Pitrosi. Jehova naabatiisize cwañi? Mi mañi ni mañi waluna ukona kuitutañi kwa mutala wabona? Likalabo za lipuzo zeo lika lutusa kuba ni buikolwiso bwa kuli “Jehova ufakaufi ni babalobehile lipilu,” mi “upilisa babazwafile.”—Samu 34:18, litaluso ze kwatasi.

3-4. Ki miinelo mañi yanaakopani ni yona Josefa hanaali mutangana?

³ Josefa hanaanani lilimo zebato eza 17, naabile ni litolo zepeli zenezwa ku Mulimu. Litolo zeo nelibonisa kuli zazi leliñwi, Josefa naakaba ni situlo sesituna, mi ba lubasi lwahae nebaka mukuteka hahulu. (Gen. 37:5-10) Kono hamulaho feela wa kuba ni litolo zeo, bupilo bwa Josefa bwacinca hahulu. Ka nako yeo, bahulwani bahae nebasa mukuteki, mi bamulekisa sina mutanga. Aba mutanga mwa ndu ya nduna wa Muegepita  yabizwa Potifaro. (Gen. 37:21-28) Mwa nako feela yekuswani, Josefa yanaali mwana yanaalatwa hahulu ki ndatahe, aba mutanga mwa Egepita, mi asebeleza mutu yanaasa zibi Jehova.—Gen. 39:1.

⁴ Kono mane hasamulaho, bupilo bwa Josefa bwatatafala hahulu nikufita. Musalaa Potifaro naamutamelelize kuli naabata kumuswala likalala. Kusina kueza lipatisiso, Potifaro alenga Josefa mwa tolongo, mi atamiwa ka mawenge. (Gen. 39:14-20; Samu 105:17, 18) Munahane feela mwanaaikutwezi Josefa yanaali mutangana ka nako yeo hanaatamelelizwe kuli naabata kuswala mutu likalala. Mi taba yeo neitahisize kuli libizo la Jehova lisinyehe. Kusina kukakanya, miinelo yeo nei muzwafisize!

5. Ki lika mañi zenetusize Josefa kusazwafiswa hahulu ki miinelo yanaakopani ni yona?

⁵ Josefa hanaali mutanga ni hanaakenyizwe mwa tolongo, naasakoni kucinca muinelo wahae. Ki lika mañi zenee mutusize kuzwelapili kuba ni mubonelo oswanela? Naasika isa hahulu pilu kwa lika zanaasa koni kucinca, kono naaezize musebezi kaufela wanaafilwe hanaali mwa tolongo. Sa butokwa nikufita kikuli, Josefa kamita naaezanga lika zetabisa Jehova mwa bupilo bwahae. Kabakaleo, Jehova afuyaula lika kaufela zanaaeza.—Gen. 39:21-23.

6. Josefa naaomba-ombilwe cwañi ki litolo zahae?

⁶ Hape Josefa naaomba-ombilwe hanaanahanisisize litolo zanaabile ni zona kwamulaho. Litolo zeo nelibonisa kuli naakabonana ni lubasi lwahae hape mi muinelo wahae neuka cinca. Mi nekubile cwalo luli. Josefa hanaanani lilimo zebato eza 37, litolo zahae zakala kutalelezwa ka nzila yemakaza!—Gen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ka kuya ka liñolo la 1 Pitrosi 5:10, lukona kutiyela cwañi miliko?

⁷ Zeluituta. Zeneezahezi ku Josefa lilutusa kulemuha kuli lupila mwa lifasi lelimaswe, mi  batu bakona kulunyandisa. Mane nihaiba Mukreste yomuñwi ukona kueza lika zeluutwisa butuku. Kono haiba luunga Jehova sina Licwe laluna kamba Masabelo aluna, haluna kuzwafa kamba kutuhela kumusebeleza. (Samu 62:6, 7; mubale 1 Pitrosi 5:10.) Hape muhupule kuli Josefa naanani lilimo zebato eza 17 Jehova hanaa mushemubile. Taba yeo ibonisa kuli Jehova usepile batanga bahae babasali babanca. Kacenu, kunani babanca babañata babaswana sina Josefa. Ni bona banani tumelo ku Jehova. Mi mane babañwi ku bona balengilwe mwa litolongo kabakala busepahali bwabona ku Mulimu.—Samu 110:3.

8. Ki miinelo mañi yanaakopani ni yona Naomi ni Ruti?

⁸ Bakeñisa lukupwe lolutuna, Naomi ni lubasi lwahae nebatutile mwa Juda kuyo pila sina bazwahule kwa Moabi. Hane bali kwateñi, muunaa Naomi, Elimeleki atimela, mi Naomi asiyala ni bana bahae bababeli. Hamulaho wa nako, bana bahae bababeli bao banyala basali ba Mamoabi, Ruti ni Olipa. Lilimo zebato ba zelishumi kuzwa fo, bana ba Naomi ni bona bashwa basina bana. (Ruti 1:1-5) Munahane feela masitapilu ane babile ni ona basali babalaalu bao! Ki niti kuli Ruti ni Olipa nebaka kona kunyalwa hape. Kono ki mañi yanaaka babalela Naomi yanaali musupali? Naomi naalembwalile hahulu kuli mane nako yeñwi naabulezi kuli: “Musike mwanibiza Naomi. Munibize Mara, kakuli Yamaata Kaufela utatafalize bupilo bwaka.” Naomi yanaalobehile pilu aikatulela kukutela kwa Betelehema, mi Ruti ayelela hamoho ni yena.—Ruti 1:7, 18-20.

9. Ka kuya ka liñolo la Ruti 1:16, 17, 22, Ruti naasusuelize cwañi Naomi?

⁹ Naomi naatiyezi muinelo wo kabakala kuli naabonisizwe lilato lelisa feli. Ka mutala, Ruti naabonisize lilato lelisa feli ku Naomi ka kuzwelapili kuina ni yena. (Mubale Ruti 1:16, 17, 22.) Hane bali mwa Betelehema, Ruti naasebelize ka taata kubulula mabele ilikuli yena ni Naomi babe ni sico. Kabakaleo, musali yo aba ni libubo lelinde.—Ruti 3:11; 4:15.

10. Jehova naabonisize cwañi lilato kwa batu bane babotanile babacwale ka Naomi ni Ruti?

¹⁰ Jehova naafile Maisilaele mulao omunde one utusa batu bababotanile, babacwale ka Naomi ni Ruti. Naalaezi batu bahae kuli habakutula lico, nebaswanela kusiya lico ze kwa mafelelezo a simu yabona kuli babotana bakone kububula zesiyezi. (Liv. 19:9, 10) Kabakaleo, Naomi ni Ruti nebasa kupelelangi lico. Nebakona kufumana lico ka nzila yekutekehisa.

11-12. Boazi naatabisize cwañi Naomi ni Ruti?

¹¹ Muñaa simu yanaabubulanga ku yona Ruti neli muuna yanaafumile, yabizwa Boazi. Muuna yo naatabisizwe hahulu ki busepahali ni lilato lelisa feli lanaabonisize Ruti ku mukwenyanaa hae Naomi kuli mane aleka lika kaufela zeneluwilwe ki lubasi lwa Naomi, mi anyala Ruti. (Ruti 4:9-13) Boazi ni Ruti baba ni mwana mi bamufa libizo la Obedi; Obedi ki yena kuku wa Mulena Davida.—Ruti 4:17.

¹² Munahane feela tabo yetuna yanaabile ni yona Naomi hanaasweli Obedi ni kuitumela ku Jehova ka tapelo! Kono mane Naomi ni Ruti bakaba ni tabo yetuna hahulu kwapili. Habaka zusiwa kwa bafu, bakaziba kuli Obedi neli kukululu wa Mesia yanaasepisizwe, yena Jesu Kreste!

13. Ki lituto mañi za butokwa zeluituta ku zeneezahezi ku Naomi ni Ruti?

¹³ Zeluituta. Halukopana ni miliko mwa bupilo, lwakona kuzwafa kamba mane kulobeha pilu. Mi mane lukona kunahana kuli butata bolukopana ni bona habuna kufela. Mwa muinelo ocwalo, luswanela kusepa Ndataa luna  wa kwa lihalimu ka kutala ni kuswalisana hahulu ni mizwale ni likaizeli baluna. Ki niti kuli Jehova haana kufelisa muliko olukopana ni ona. Hanili mane naasika zusa muunaa Naomi ni bana bahae kwa bafu. Kono uka lutusa kutiyela muinelo wo, mwendi cwalo ka kuitusisa mizwale ni likaizeli babakona kulubonisa lilato lelisa feli.—Liprov. 17:17.

14. Ki kabakalañi Mulivi yomuñwi hanaazwafile hahulu?

¹⁴ Muñoli wa Samu 73 neli Mulivi. Kacwalo, naanani tohonolo yetuna ya kusebeleza Jehova kwa sibaka sa kumulapelela. Kono ka nako yeñwi, naazwafile hahulu. Kabakalañi? Naakalile kushwela muna babamaswe ni babaikuhumusa, isiñi kabakala kuli nebaeza lika zemaswe kono kabakala kuli nebakondisa mwa bupilo. (Samu 73:2-9, 11-14) Nekubonahala kuli batu bao nebaikola bupilo luli—nebanani sifumu, nebapila hande, mi nebasina lipilaelo. Mulivi yo hanaaboni cwalo, azwafa hahulu mi abulela kuli: “Kaniti hakuna tuso yenifumani ka kubuluka pilu yaka inze ikenile ni kutapisa mazoho aka ka kubonisa kuli hanina mulatu.” Kusina kukakanya, kuikumbuta batu bao nekuka tahisa kuli atuhele kusebeleza Jehova.

15. Ka kuya ka Samu 73:16-19, 22-25, ki lika mañi zenetusize Mulivi yanaañozi samu yeo kutiyela muinelo ozwafisa?

¹⁵ Mubale Samu 73:16-19, 22-25. Mulivi yo ‘akena mwa sibaka sa Mulimu sesikenile.’ Hanaali kwa sibaka seo, kone kunani batu babañwi bane balapela Jehova, naakonile kunahanisisa muinelo wahae ni kulapela ku Jehova ka za teñi. Kabakaleo, alemuha kuli naasika nahana hande, mi hanaasike atokomela, naakona kusinyehelwa ki silikani sahae ni Jehova. Hape naalemuhile kuli babamaswe bayemi “mwa sibaka sesitelela” mi bakafita kwa “mafelelezo abona amaswe.” Mulivi yo naatokwa kuba ni mubonelo oswana ni wa Jehova, mi kueza cwalo nekuka mutusa kusaba ni muna kamba kuzwafa. Mi hanaaezize cwalo, naabile ni kozo ni tabo hape. Naabulezi kuli: “Kwandaa [Jehova] hakuna senilakaza mwa lifasi.”

16. Luitutañi ku zeneezahezi ku Mulivi yomuñwi?

¹⁶ Zeluituta. Nikamuta lusike lwashwela  muna batu babamaswe bababonahala kuli basweli bakondisa mwa bupilo. Tabo yabona ki ya fahalimu feela, mi ki ya nakonyana; habana kupila kuya kuile kwapili. (Muek. 8:12, 13) Haiba lubashwela muna, lukazwafa mi mane silikani saluna ni Jehova sakona kusinyeha. Kacwalo, haiba mukala kushwela muna batu babamaswe babakondisa mwa bupilo, muswanela kueza zanaaezize Mulivi. Muutwe kelezo ya Mulimu yelilato, mi muswalisane ni Bakreste babañwi babaeza tato ya Jehova. Haiba mulata hahulu Jehova kufita nto ifi kamba ifi, mukaba ni tabo ya luli. Mi mukazwelapili kuzamaya mwa nzila yelibisa kwa “bupilo sakata.”—1 Tim. 6:19.

17. Ki lika mañi zenetahisize kuli Pitrosi azwafe hahulu?

¹⁷ Muapositola Pitrosi naanani mafulofulo; kono fokuñwi, naaezanga lika ka kayeye. Kabakaleo, nako yeñwi naabulezi ni kueza lika asika nahanisisa, mi ainyaza hasamulaho. Ka mutala, Jesu hanaabulelezi baapositola bahae kuli naakanyandiswa ni kubulaiwa, Pitrosi amuhanyeza, ali: “Taba yeo haina kuezahala ku wena.” (Mat. 16:21-23) Honafo, Jesu ahakulula Pitrosi. Sikwata sa batu hane sitile kuto tama Jesu, Pitrosi naangile muhato kapili-pili, awencula zebe ya mutanga wa muprisita yapahami. (Joa. 18:10, 11) Hape Jesu amuhakulula. Ka nako yeñwi, Pitrosi naabulezi kuli baapositola babañwi hane bakasitatala kabakala zeneka ezahala ku Kreste, yena naasike asitatala nikamuta! (Mat. 26:33) Kono Pitrosi yanaaisepile hahulu yo naakomilwe ki sabo ya kusaba batu, mi alatula Mulenaa hae halaalu. Pitrosi azwafa hahulu, ‘azwela kwande mi ayo lila hahulu.’ (Mat. 26:69-75) Mwendi naanahanile kuli Jesu naasike amuswalela.

18. Jesu naatusize cwañi Pitrosi kuitiisa hanaazwafile?

¹⁸ Nihakulicwalo, Pitrosi naasika tuhela kusebeleza Jehova kabakala kuli naazwafile. Hamulaho wa kufosa hahulu cwalo,  Pitrosi naazwezipili kusebeleza Jehova hamoho ni baapositola babañwi. (Joa. 21:1-3; Lik. 1:15, 16) Ki lika mañi zenee mutiisize? Naahupuzi kuli kwamulaho, Jesu naalapezi kuli tumelo ya Pitrosi isike yafela, mi naamususuelize kukuta ni kutiisa bana bahabo yena. Jehova naaalabile tapelo ya Jesu yenezwelela kwatasaa pilu. Hasamulaho, Jesu kasibili naaiponahalize ku Pitrosi, mi kubonahala kuli naaezize cwalo kuli amususueze. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Makor. 15:5) Jesu hape naabonahezi kwa baapositola kaufela hase bayambile busihu kaufela kono nebasika fumana sesiñwi. Ka nako yeo, Jesu naafile Pitrosi kolo ya kubonisa kuli naamulata. Jesu naaswalezi mulikanaa hae yanaalatwa yo, mi amufa musebezi omuñwi.—Joa. 21:15-17.

19. Liñolo la Samu 103:13, 14, lilutusa cwañi kuziba mwaluungela Jehova halueza sibi?

¹⁹ Zeluituta. Jesu naaezize Pitrosi ka sishemo, sina feela Ndatahe haali yasishemo. Kacwalo, halueza mafosisa, haluswaneli kunahana kuli Jehova haana kuluswalela. Luswanela kuhupula kuli Satani ubata kuli lube ni maikuto acwalo. Lwaziba kuli Jehova walulata mi wautwisisa kuli halusika petahala, ni kuli utabela kuluswalela. Kacwalo, luswanela kumulikanyisa ka kuswalela babañwi haba lufoseza.—Mubale Samu 103:13, 14.

20. Lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

²⁰ Mutala wa Josefa, Naomi ni Ruti, Mulivi yomuñwi, ni Pitrosi ulutusa kuba ni buikolwiso bwa kuli “Jehova ufakaufi ni babalobehile lipilu.” (Samu 34:18) Fokuñwi, watuhelelanga kuli lukopane ni miliko ni miinelo yezwafisa. Nihakulicwalo, Jehova walutusanga kutiyela miliko, mi tumelo yaluna yatiiswangwa. (1 Pit. 1:6, 7) Mwa taba yetatama, lukanyakisisa litaba zeñwi zebonisa mo Jehova atiisezanga batanga bahae babasepahala babazwafile mwendi kabakala kusapetahala kwabona kamba kabakala miinelo yetaata yebakopana ni yona.