1-2. I vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

INSITA zimwi tungaelenganya ukuti umi u wa pa nsita inono nupya “wavulisya amalanda.” (Yobo 14:1) Fwandi cikalenga twauvwa ulanda insita zimwi. Aomvi yakwe Yeova aingi aliko mpiti nayo yayuvwanga vivyo kwene. Yamwi yalondanga sile nu kufwa. (1 Yamw. 19:2-4; Yobo 3:1-3, 11; 7:15, 16) Nomba insita izingi, Yeova Leza wino yataile wayatekezyanga nu kuyakomelezya. Ivyayacitikile vyalemvilwe pakuti twasambililako nu kutekeziwa.—Loma 15:4.

² Umu cipande cii, tumasambilila pa yaomvi yakwe Yeova azizimizye intazi aali wakwe Yosefu mwana Yakobo, mukamfwilwa Naomi, na nyinavyala Luti, nu mwina Levi uwalevwile Masamu cipande 73 alino nu mutumwa Petulo. Uzye Yeova wayakomizye uli? I vyani vino tungasambilila kuli vino vyayacitikiile? Masuko yamalenga tusininkizye ukuti “Yawe [nanti Yeova] akaya umupipi sana na yayo ati yaputuka imisana,” nupya “akapususya antu yano yati yapelelwa amano.”—Masa. 34:18.

3-4. I vyani ivyacitikile Yosefu lino wali umwance?

³ Yosefu wali ni myaka 17 lino walosile iviloto viili ivyafumile kuli Leza. Iviloto vii vyapiliulanga ukuti Yosefu wali nu kuya umuntu umucindame nupya ya lupwa yali nu kumucindika. (Utan. 37:5-10) Lilyo kwene sile lino Yosefu walosile iviloto, ivintu iviipe vya mucitikiile umu umi. Pa nsita iya, aina yakwe yatamucindike nupya yamukazizye, lyene wizile aya umuzya wakwe Potifa wenga wa muli yacilolo yakwe Falao umu Ejipti.  (Utan. 37:21-28) Patalengile Yosefu wino isi watemilwe sana, wizile aya umuzya nu kutandika ukuombela umuntu aatamanyile Yeova.—Utan. 39:1.

⁴ Nomba ivintu vizile iviipilako sana kuli Yosefu. Umuci wakwe Potifa wabepizye Yosefu ukuti walondanga ukuti alale nawe. Potifa atalondelizye ivisinka vyonsi, nupya watwazile Yosefu umu cifungo muno yaile yamunyepa ni minyololo. (Utan. 39:14-20; Masa. 105:17, 18) Elenganyini vino Yosefu wayuvwile uwali umwance pa nsita iya lino yamubepizye ukuti walondanga ukulaala na muka Potifa. Elenganyini nupya pali vino antu yali nu kutandika ukulanda iviipe pali Leza wakwe Yosefu, Yeova ndi cakuti yuvwa ivyacitike. Ukwaula nu kutwisika kwali ivingi vyali nu kulenga Yosefu ukuya nu ulanda!

5. I vyani vino Yosefu wacisile pakuti ataaya sana nu ulanda?

⁵ Lino Yosefu wali umuzya nupya aiza aya nu mu cifungo ataali nu kucitapo icili consi pali vino vyamucitikiile. I vyani ivyamwavwile ukulaelenganya pa visuma? Ukucila ukulaelenganya pa vintu vino ataali nu kucita, wisiile amano uku ncito ino yamupeezi ukulaomba. Ni cicindamisye i cakuti, Yosefu watwalilile ukwika mano uku kuzanzya Yeova. Pa mulandu nu kucita vivyo, Yeova wapaazile vyonsi vino Yosefu wacitanga.—Utan. 39:21-23.

6. Uzye vino Yosefu walosile vyamukomelizye uli?

⁶ Limwi Yosefu wakomeleziwanga sana nga welenganya pa viloto vino walosile mpiti. Vyalangililanga ukuti wali nu kulolana na ya lupwa yakwe nupya, nu kuti ivintu vyali nu kuzipa umu umi wakwe. Nupya vivyo kwene ivizile ivicitika. Lino Yosefu wali ni myaka 37, iviloto vyakwe vyatandike ukufikiliziwa umu cizungusyo!—Utan. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ukulingana na 1 Petulo 5:10, i vyani vilatwazwa ukuzizimizya intazi?

⁷ Vino tukusambililako. Ilyasi lyakwe Yosefu  likatwiusyako ukuti insi ii iipisye nupya antu yakulatufyenga. Nanti sile aina na ya nkazi yangatufyenga. Nomba ndi cakuti tukulola Yeova ukuti ali Ciliwe citu nanti umwakuzina, tutalatoovoka nanti ukuta ukumuombela. (Masa. 62:6, 7; belengini 1 Petulo 5:10.) Iusyini ukuti Yosefu afwile wali ni myaka 17 lino Yeova wamulangizye iviloto. Fwandi, Yeova wataila aomvi yakwe acance. Ndakai acance aingi yaya wakwe Yosefu. Nayo kwene yakwata utailo muli Yeova. Yamwi yakayafyenga nu kuika umu vifungo pa mulandu wakuti yasilonda ukuta ukuya acisinka kuli Leza.—Masa. 110:3.

8. I vyani ivyacitikile Naomi na Luti?

⁸ Pa mulandu ni cipowe, Naomi nu lupwa lwakwe yakusile ukufuma uku Yuda nu kuya ikala uku Moabu. Lino yali kuuku Elimeleki iya wakwe Naomi wafwile nu kumusya na ana aonsi yaili. Lino papisile insita ana yakwe yonsi yoili yatwazile anaci aina Moabu, Luti na Olipa. Nupya lino papisile imyaka 10 ana aonsi yakwe Naomi yafwile, lyene vino yatakweti ana, aci yao yasile sile. (Luti 1:1-5) Elenganyini vino anaci yaa yatatu yali nu ulanda! Kwene, Luti na Olipa yali nu kutwalwa nupya. Nomba aweni uwali nu kulasakamala Naomi uwali umukote pa nsita iya? Naomi wizile aya sana nu ulanda i cakuti walanzile nu kuti: “Mutangama imuti Naomi. Lelo mwangama imuti Mala, pa mulandu wakuti Leza Wamaka yonsi watalenga umi wane ukuya uwa ulanda wakwe cimwi.” Pa cisila ca vintu iviipe vyonsi vino wapisilemo, Naomi wapingwilepo ukuswilila uku Betelemu, nupya Luti wamulondiile.—Luti 1:7, 18-20.

9. Kulingana ni lembelo lyakwe Luti 1:16, 17, 22, uzye Luti wakomelizye uli Naomi?

⁹ I cani icazwile Naomi? U kutemwa. Luti walanzile ukutemwa lino watwalilile ukwikala na Naomi. (Belengini Luti 1:16, 17, 22) Lino yali umu Betelemu, Luti waombesyanga ukusotelezya ingano zyakuti yalya wene na Naomi. Pa mulandu wakwe vii, umuntu wensi walolanga ukuti Luti wali u mwanaci uwaombesyanga.—Luti 3:11; 4:15.

10. Uzye Yeova walangizye uli ukutemwa uku apina ali wakwe Naomi na Luti?

¹⁰ Yeova wapeezile Aina Izlaeli isunde ilyalangililanga vino waya nu luse ku apina ali wakwe Naomi na Luti. Wanenyile antu yakwe ukuti lino yakuzombola yatalinzile ukuzombola ivya mumbali umwapeleela icalo pakuti apiina yaiza yakusotelezya. (Levi 19:9, 10) Fwandi Naomi na Luti yali nu kulakwata ivyakulya ukwaula ukulalengelezya.

11-12. Uzye Boazi walenzile uli Naomi na Luti ukuya ni nsansa?

¹¹ Umwineco wa calo cino Luti wayanga akusotelezyamo ingano wali a Boazi umonsi uwali umukama. Boazi watemilwe sana lino waweni vino Luti wali na ucisinka kuli nyina vyala Naomi na vino wamutemilwe sana. Lino papisile insita, Boazi wizile atwala Luti akala ni mpanga yali yakwe ya lupwa lwakwe Naomi, ino ana yakwe Luti yali nu kupyana. (Luti 4:9-13) Izile iyakwata umwana iyamutemela ukuti Obedi, uwizile aya isikulu wa Mwene Davidi.—Luti 4:17.

¹² Elenganyini vino Naomi wizile aya ni nsansa ala watalema Obedi, na vino wapefile ipepo lya kutaizya kuli Yeova! Nomba kwali ivisuma na vyuze ivyali nu kucitikila Naomi na Luti. Naomi na Luti yalaya sana ni nsansa lino yalatuutululwa nu kumanya ukuti Obedi wizile aaya icikolwe umwafumile Mesiya Uwalavilwe, Yesu Klistu!

13. A masambililo ci acindame yano tungasambilila kuli vino vyacitikile Naomi na Luti?

¹³ Vino tukusambililako. Nga twakwata intazi  tungauvwa ulanda nanti sile ukutoovoka. Limwi tungatandika ukulola ukuti intazi zino tukweti tutange tuzimale. Pa nsita iyo, ali pano tulinzile ukutaila sana Tata witu uwa kwi yulu nu kupalama sana ku ina itu na ya nkazi umu cilongano. I cacumi ukuti asi lyonsi lino Yeova angafumyapo intazi ino tukweti. Wakwe vino cali kuli Naomi, Leza atatuutulwile iya na ana yakwe. Nomba akatwazwa ukuzizimizya, limwi ukupitila mu cikuuku cino aina na ya nkazi yakatulanga.—Mapi. 17:17.

14. I cani calenzile umwina Levi umwi atoovoke?

¹⁴ Uwalemvile icipande 73 ica Masamu wali u mwina Levi. Fwandi, wakweti umulimo ucindame sana uwa kuombela Yeova pa cifulo ca kupepelapo. Nanti ciye vivyo, kwali insita imwi ino wizile atoovoka. U mulandu ci? Watandike ukukumbwa antu aipe nupya aacilumba, nomba asi pa mulandu na vino yacitanga lelo apa mulandu na vino yakweti. (Masa. 73:2-9, 11-14) Yalolekanga ukuti yakweti vyonsi ivyuma, umi usuma nupya yatakweti amasakamika. Lino umwina Levi waweni vii, wizile atoovoka sana nu kulanda ukuti: “Fwandi nemo lyene inkaicuzya sile, apakusunga umwenzo wane ukuya uwakaele.” Ukwaula nu kutwisika amelenganyo ya musango uwo nga yalenzile ate ukupepa Yeova.

15. Ukulingana na Masamu 73:16-19, 22-25, uzye umwina Levi uwalemvile Masamu wacisile uli pakuti atatoovoka?

¹⁵ Belengini Masamu 73:16-19, 22-25. Umwina Levi waile aingila “umu Ng’anda ikulu yakwe Leza.” Umu ng’anda yakwe Leza, muno waile aya na yakapepa yauze yakwe Yeova wateekeziwe, ukwelenganya ningo, nu kupepela pali vyonsi vino vyamucitikile. Ni vyafumilemo ivyakuti watandike ukulola ukuti imyelenganyizizye yakwe yali iya uwelewele nu kuti wali nu kuponzya ucuza wakwe na Yeova. Nupya wizile ailuka ukuti antu yaa aipe yaya apatelepe nupya ivintu vitalayazipila. Umwina Levi uwalemvile Masamu walondekwanga ukulola ivintu wakwe vino Yeova  wavilolanga, pakuti ataya nu muvimbila nupya atatoovoka. Lino wacisile vivyo wizile aya nu mutende nupya ni nsansa. Walanzile ukuti: “Icani nacuze cino nemo ningalonda pano nsi ukuluta pali wewe [Yeova]?”

16. A masambililo ci yano tungasambilila uku mwina Levi umwi?

¹⁶ Vino tukusambililako. Tutalinzile ukukumbwa antu aipe aakaloleka kwati yaya ni nsansa umu umi. Insansa zyao zilasila nupya yatalikala amanda pe. (Kasa. 8:12, 13) Ndi cakuti twatandika ukuyakumbwa tungatoovoka nupya tungaponzya ucuza witu na Yeova. Fwandi nga mwatandika ukuyuvwa wakwe vino umwina Levi wii wayuvwanga mulinzile ukucita vino wacisile. Tulinzile ukuvwila ukupanda mano kwakwe Leza, nu kutandika ukuzanwa na antu akacita ukulonda kwakwe Yeova. Nga mwatemwa Yeova ukuluta icintu icili consi, mulaya ni nsansa zya cumi. Nupya mulatwalilila ukuya umu nzila ya ku umi wa pe.—1 Tim. 6:19.

17. I vyani vyali nu kulenga Petulo atoovoke?

¹⁷ Petulo wali umucincile sana. Nomba insita zimwi walanzile nu kucita ivintu vimwi ukwaula ukwelenganyapo nupya wizile alanguluka pa vintu vivyo. Wakwe lino Yesu wanenanga alondezi yakwe ukuti wali nu kucula nu kukomwa, Petulo wamukalipile nu kumunena ati: “Utakaleke cii cikuponele.” (Mate. 16:21-23) Lyene Yesu walungike Petulo. Lino izile umu kulema Yesu, Petulo waputwile ikutwi lya muzya wakwe simapepo mukalamba ukwaula ukwelenganyapo. (Yoa. 18:10, 11) Nupya kwene Yesu wamulungike. Petulo wayuvwanga ukuti nanti i cakuti atumwa yonsi yangasya Yesu lelo wene atali nu kumusya! (Mate. 26:33) Petulo atali umusipe wakwe vino welenganyanga, uwanda kwene uwa usiku, wizile aya sana ni ntete nu kukana Yesu imiku iitatu ukuti ataamumanyile. Lino uvwile sana ulanda, “Petulo afumila panzi nga alila minsozi nu ulanda ukulu cuze.” (Mate. 26: 69-75) Afwile wasakamile ndi cakuti Yesu wali nu kumweleela.

18. Uzye Yesu wazwilizye uli Petulo pakuti atatoovoka?

¹⁸ Nomba Petulo atatoovwike i cakuti ata nu kuombela Yeova. Pa cisila ca kuluvyanya, watwalilile ukuombela Yeova pamwi na atumwa yauze. (Yoa. 21:1-3; Mili. 1:15, 16) I cani camwazwile ukutandika ukuvwa ningo nupya? Petulo wiwisye vino Yesu wamupepileko ukuti utailo wakwe uye ukome, nupya wamunenyile nu kuti aswilile akakomelezye aina yakwe. Yeova waswike ipepo lino Yesu wapefile ukufuma pansi ya mwenzo. Lino papisile insita, Yesu walolekiile kuli Petulo pakuti amukomelezye. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kol. 15:5) Yesu walolekile nupya uku yalondezi yakwe yonsi pa cisilila ca kuomba usiku onsi pa manzi ukwaula ukulema inswi. Pa nsita iya, Yesu wapeezile Petulo isyuko lyakuti amunene vino wamutemilwe. Yesu welezile cuza wakwe nupya wamupeezile imilimo na yuze iyakuomba.—Yoa. 21:15-17.

19. Uzye ilembelo lya Masamu 103:13, 14 likatwazwa uli ukumanya vino Yeova akatulola nga twaluvyanya?

¹⁹ Vino tukusambililako. Vino Yesu wacitiile Petulo vikalanga vino waya nu uluse wakwe vino Isi waya. Fwandi nga twaluvyanya, tutalinzile ukwelenganya ukuti Yeova atalatala atweleele. Mwaiusya ukuti Satana aliwe akalonda ukuti twaelenganya vivyo. Fwandi tulinzile ukulaenganya sana pali vino Yeova watutemwa na vino watumanya ningo nu kuti akalonda ukutweleela. Nupya tulinzile ukumukolanya lino yauze yatuluvyanya.—Belengini Masamu 103:13, 14.

20. I vyani vino tulasambilila umu cipande icilondelilepo?

²⁰ Ivyacitikile Yosefu, Naomi na Luti, mwina Levi, na Petulo vikatulangilila ukuti Yeova “akaya umupipi sana na yayo ati yaputuka imisana.” (Masa. 34:18) Akazumilizya ukuti twacula ni ntazi alino nu kuvwa ulanda insita zimwi. Lelo nga watwazwa ukuzizimizya, utailo witu ukakomelako. (1 Pet. 1:6, 7) Umu cipande cilondelilepo, tulasambilila pali vino Yeova akaazwa aomvi yakwe acisinka atiyatoovoka, pa mulandu nu kukanamalilika nanti pa mulandu ni vikayacitikila.