1-2. Omo mwatsi ono tukendikania okuki?

KYANGANATUHIKIRA itwalengekania oko ngebe yetu ngoko ni nguhi kandi ngoko ‘yuswire n’obulighe’. (Yobu 14:1) Oko yindi ndambi, ekyo kyanganaleka itwaherya amaha. Abandu ba Yehova bangyi ba kera nabo mukyabahikira eriyowa batya. Nibya n’abandi mubabugha bati kumbe balyahola. (1 Bam. 19:2-4; Yobu 3:1-3, 11; 7:15, 16) Aliwe ngendo nyingyi, Yehova​—oMungu oyo babya bayiketere​—mwabasubya mutima n’eribaha amaka. Omukania wabo ahandikawa busana n’eritusubya mutima n’eritukangirirya.​—Rom. 15:4.

² Omo mwatsi ono, tukendikania oko baghombe balebe ba Yehova abayiyinaya omo maligho awakabuna mutima awaleka ibaherya amaha, Yozefu mughala wa Yakobo, omukwakali Naomi n’omwalyana wiwe Ruta, oMulawi oyo wahandika Ekitabu ky’Esyonyimbo 73, n’omukwenda Petero. Yehova mwabaha ati akaghala? N’akandi eby’erileberyako byabo byanganighisya obuli mughuma w’okwitwe yoki? Ebisubiryo oko mabulyo ayo bikatusubaya mutima ngoko “Yehova ali hakuhi n’ab’emitima ibunangikire,” kandi “akalamaya abatawite maha.”​—Esy. 34:18.

3-4. Ni myatsi yahi eyahikira Yozefu omo bulwana bwiwe?

³ Yozefu abya n’emyaka hakuhi 17 omughulu alota esyonzoli ibiri, esyosi syalua ew’oMungu. Esyonzoli esyo musyakangania ngoko kiro kighuma Yozefu akasyabya mundu mukulu oyo kihanda kiwe kikasyasikya. (Enz. 37:5-10) Abere abilota, emyatsi mibi muyamuhikira. Omo mwanya w’erimusikya, baghala babo mubamughulya mo mukobe. Neryo mwabya mukobe omo nyumba y’omughombe w’eMisiri yo Potifari. (Enz. 37:21-28) Omo katambi kake, engebe ya Yozefu muyabinduka. Yozefu abya anzirwe na tata wiwe, aliwe mwatwalwa omo bukobe mw’eMisiri neryo amayakolera omupakani oyutasi Yehova.​—Enz. 39:1.

 ⁴ Aliwe engebe ya Yozefu muyatsanda kutsibu. Omukali wa Potifari mwamulegha ati mwakasonda erigotsera naye kinyanganga. Butsira eribulya n’eriminya nga nina kwenene, Potifari mwahira Yozefu y’omo ngomo, neryo bamamuboha omo miseghe. (Enz. 39:14-20; Esy. 105:17, 18) Terilengekania omulwana Yozefu nga mwayowa ati erilewa erihamba omukali wa bene yo kinyanganga. Kandi terilengekania ngoko abandu bangabughire muhanda oko Yehova busana n’amabehi owo babugha oko Yozefu. Oko kwenene Yozefu mwabunika mutima n’eriherya amaha!

5. Niki ekyawatikaya Yozefu eritendibunika mutima?

⁵ Omughulu Yozefu abya omo ngomo, syabya n’obutoki bw’eribindula emibere eyabyamo. Ekyamuwatikaya erisighala n’amalengekania awatolere niki? Omo mwanya w’eribya akalengekania oko myatsi eyo atyangatoka erikola, mwabya akakola ngoko angatoka emibírí ey’ahabawa. Ekilengire ebyosi, Yozefu abya akalangira Yehova mo mundu w’omughaso munene omo ngebe yiwe. Busana n’ekyo, Yehova mwahira emiyisa y’oko byosi ebyo Yozefu abya akakola.​—Enz. 39:21-23.

6. Esyonzoli sy’obuminyereri sya Yozefu syanganabya imusyamuhira mw’akaghala siti?

⁶ Kandi erilengekania oko syonzoli sy’obuminyereri esyo Yehova amulotesaya embere, kyanganabya imukyasikya Yozefu y’omutima. Musyamukangania ngoko akasyasungana n’ekihanda kiwe, kandi ngoko emibere eyalimo ikasyabya mibuya kwilaba embere. Neryo kobyanakoleka bitya. Yozefu abere akasonda erihinda emyaka 37, esyonzoli sy’obuminyereri musyabererera omo nzira y’eriswekya kutsibu!​—Enz. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ngoko kiri omo 1 Petero 5:10, ni kyahi ekikatuwatikaya eriyiyinia omughulu tukalengawako?

⁷ Omwatsi oyo akatukangirirayaki? Omwatsi wa Yozefu akatwibukaya ngoko ekihugho kino kiri m’obutsibu kandi ngoko abandu bakasyatukolera ebitatunganene. Nibya na mughala wetu kutse mwali wetu omo ndeko, anganatukolera ebitatunganene. Aliwe twamalangira Yehova mo Busayiro  bwetu, isitwendisyaherya amaha kutse eriluha omo mutima kutse erileka erimukolera. (Esy. 62:6, 7; Soma 1 Petero 5:10.) Wibuke, ngoko Yozefu anganabya inyabyawite emyaka hakuhi 17 omughulu Yehova amulotesaya esyonzoli. Ekyo kikakanganaya ngoko, Yehova akayiketera abalwana abakamukolera. Lino, abalwana bangyi bali nga Yozefu. Nabo bikirirye Yehova. Hane n’abandi ababirihirwa omo ngomo busana n’obutaleghula bwabo oko Mungu.​—Esy. 110:3.

8. Niki ekyahikira Naomi bana Ruta?

⁸ Busana n’enzala nene, Naomi n’ekihanda kiwe mubasigha obwikalo bwabo bw’eYuda n’erihumira omo kihugho ekite kyabo mw’eMoabu. Babere ibane eyo, mwira wa Naomi yo Elimeleki mwahola, mwamusighania iyuwene n’abaghala biwe babiri. Habere halaba biro, abaghala biwe mubatahya oko bakali b’eMoabu, yo Ruta na Orupa. Enyuma sy’emyaka ikumi, baghala ba Naomi nabo mubahola, butsira erisigha mwana. (Ruta 1:1-5) Terilengekania oko bulighe bunene obwahikira Naomi n’abalyana biwe abatawite bana, erisighanibwa ibibene! Kwenene, Ruta bana Orupa banganasirisyatahibwa. Neryo, nindi yowangasulubirire Naomi oyo wabya inyamabikekeluha? Naomi mwabya omo bulighe bunene n’eriherya amaha, neryo mwahika n’okwibugha ati: “Simunyahule mo Naomi, munyahule mo Mara, kusangwa Omutoki W’ebyosi, abiringolera ebikalihire kutsibu.” Erilemerwa n’obulighe, Naomi mwayisogha erisuba eBetelehemu, kandi Ruta mwaghenda haghuma naye.​—Ruta 1:7, 18-20.

9. Ebinywa ebiri omo Ruta 1:16, 17, 22, bikakanganaya biti ngoko Ruta asikaya Naomi y’omutima?

⁹ Ekyawatikaya Naomi y’omo mughulu w’obulighe, l’olwanzo olutaleghula. Eky’erileberyako, Ruta mwakangania Naomi y’olwanzo oluteleghula omwisighala haghuma naye. (Soma Ruta 1:16, 17, 22.) EBetelehemu, Ruta mwabya akakola emibírí n’omuhwa akabota-bota oko misighalira y’engano yitoke erimuwatikya haghuma na Naomi. Busana n’ekyo, omusika oyo mwalu inyaminyikala mo mukali w’obwenge kandi mukoli w’emibírí n’omuhwa.​—Ruta 3:11; 4:15.

10. Yehova mwakangania olwanzo oko syonzama nga Naomi na Ruta ati?

¹⁰ Yehova mwaha aBaisraeli b’omughambo owakakanganaya omutima wiwe w’erikwira esyonzama nga Naomi na Ruta sy’obulighe. Mwabwira abandu biwe ati, omughulu bakaghesa isibaghesa esyongonde sy’eririma, bangasighire sy’abera batoke erisyabota-bota. (Law. 19:9, 10) Ekyo mukyaleka Naomi na Ruta ibatabya bakasabirirya akalyo. Bangabere bakasunga akalyo n’abandi ibanabasikirye.

11-12. Boazi mwaletera Naomi bana Ruta b’obutseme ati?

¹¹ Omunye ririma eryo Ruta abya akaboteramo engano abya mulume muteke, erina liwe iyo Boazi. Mwatsemesibwa kutsibu erilangira obutaleghula n’olwanzo lunene lwa Ruta oko Naomi. Ekyo kyo kyaleka Boazi inyahika okwitahya Ruta n’erighula eririma eryabya ry’ekihanda kya Naomi, ery’angabere mwandu w’abana ba Ruta. (Ruta 4:9-13) Enyuma w’eritahania mubabuta omwana bamamuhula mo Obedi; omwana oyo mwabya sokulu w’oMwami Dawidi.​—Ruta 4:17.

¹² Terilengekania obutseme bwa Naomi akalembera olumekeke Obedi kandi ngoko asima Yehova y’omo musabe owalua oko mutima wiwe wosi! Aliwe hakine obutseme bunene obo Naomi na Ruta bakasyabana omo biro bikasa. Bakasyabya balubukibwa, bakasyaminya ngoko Obedi mwabya n’omuyisa w’eribya sokulu wa Masiya oyo Walaghawa, yo Yesu Kristo!

13. Omwatsi wa Naomi na Ruta akatwighisaya somo yahi y’omughaso?

¹³ Omwatsi oyo akatukangirirayaki? Omughulu erilengwako likatuhikira, twanganaherya amaha, nibya twanganaluha omo mutima. Owundi mughulu twanganalangira nga sitwangatoka eriyiyinia omo bitsibu kutse erilangira nga sibyangahwa.  Emighulu eyiri ng’eyo, y’emighulu eyo tutolere eriyiketera kutsibu Tata wetu w’elubula n’eriwatya obwira haghuma n’abaghala n’abali betu omo ndeko. Ni kwenene, Yehova anganatuleka omo maligho wetu. Eky’erileberyako, Yehova mwatalubukya omwira wa Naomi n’abaghala biwe abahola. Aliwe akatuwatikaya tutoke eriyiyinia, esindi ngendo, erilabira amategheko w’olwanzo w’abaghala n’abali betu b’omo ndeko.​—Emi. 17:17.

14. Busanaki oMulawi mwabunika mutima?

¹⁴ Oyo wahandika Ekitabu ky’Esyonyimbo 73 abya Mulawi. Nibughambu, abya n’olusunzo lw’erikolera Yehova y’omo hekalu eyo babya bakaramiryamo. Aliwe, mughulu mulebe mukyamuhikira amabunika mutima. Busanaki? Mwatsuka eriyitsutsa abakoli b’ebibi n’abakayihalamba. Sibughambu abya n’engumbu y’erikola ebibi, aliwe kundi ibakalangirika nga bali omo ngebe eyuwene. (Esy. 73:2-9, 11-14) Ibakalangirika ng’abawite ebindu ebyosi​—esyofranga, engebe eyuwene, kandi nga sihali ekikabahanga-hangaya. Omughulu oMulawi alangira atya, mwabunika mutima kandi mwabugha ati: “Monzo ni busa ngabika omutima wage inierire, kandi ebyala byage byerire oko bibi ko busa.” Kwenene, emibere eyo yanganalekire inyahika erileka erikolera Yehova.

15. Esyonyimbo 73:16-19, 22-25, sikakanganaya siti ngoko oMulawi oyo wahandikasyo mwakinda eribunika mutima?

¹⁵ Soma Esyonyimbo 73:16-19, 22-25. OMulawi ‘mwaya omo Hekalu y’oMungu’. Omo nyumba y’oMungu haghuma n’abandi abakaramaya Yehova, mwatoka erilengekania buli oko mibere eyabyamo, kandi mwasaba busana n’ebyamuhikira. Mwahika okw’ilangira ngoko, amalengekania wiwe syabya w’obwenge, kandi ngoko abiritsuka erisenzera nekyo kyangamuhikirye okwitsandya obunywani bwiwe na Yehova. Kandi mwaminya ngoko abakoli b’ebibi bali “ahatendere” kandi ngoko “bakatogotibawa.” Kyabya kitolere oMulawi oyo wahandika Esyonyimbo esyo inyalangira emyatsi ngoko Yehova akalangirayo, neryo ekyo kyanganamuwatikirye eritendiluha omo mutima n’eritendiyitsutsa abakoli b’ebibi. Abere abikola atya, mwabya omo buholo, n’eribana obutseme. Mwabugha ati: “Ekindi nangasonda muna-kihugo ni kyahi ate Yehova kwehi?”

16. Twangigha somo yahi oko Mulawi?

¹⁶ Omwatsi oyo akatukangirirayaki? Kisi isikyatuhikira n’ahake eriyitsutsa abakalangirika nga  bali n’engebe eyirimo obutseme. Obutseme bwabo ni bw’eyihya sibuli omo mitima kandi ni b’omughulu mukuhi; obutseme bwabo bukasyabulirana kandi sibendisyabya n’engebe y’erikota. (Omug. 8:12, 13) Twamayitsutsa ababi itukendiherya amaha n’eribunika mutima kandi itwanganatsandya obwira bwetu na Yehova. Neryo kyamakuhikira eritsuka eriyitsutsa abakoli b’ebibi abakalangirika nga bakabana obutseme, ukole ngoko oMulawi akola. Uhulikirire erihano ry’olwanzo lya Yehova, kandi utambe haghuma n’abakakola erisonda lya Yehova. Omughulu ukanza Yehova yo kulenga ebindi byosi, ukendibana obutseme bw’ekwenene. Kandi ukendisighala omo nzira eyikahikaya oko ‘engebe y’ekwenene.’​—1 Tim. 6:19.

17. Ni byahi ebyaleka Petero inyabunika mutima?

¹⁷ Omukwenda Petero abya mulume w’omuhwa; aliwe inyahuhene-huhene kandi inyanzire eribugha ngoko akayowa. Neryo ikikanamuhikira eribugha kutse erikola omwatsi isyetatsuka erilengekania kugho. Emibere eyo, muyaleka oko sindi ndambi inyayikubya bomo busana n’ekyalyakola kutse ekyalyabugha. Eky’erileberyako, omughulu Yesu abwira abakwenda biwe ati akasyaghalibwa n’eritwa, Petero mwamukunga, amabugha ati: “Eki sikikuhikeko na kera!” (Mat. 16:21-23) Neryo Yesu mwahabula Petero. Omughulu ekikumula ky’abandu basa erisyahamba Yesu, Petero mwakola butsira erilengekania, amatwa oko mughombe w’omuhereri mukulu k’okutu. (Yoa. 18:10, 11) Kandi, Yesu mwahabula omukwenda wiwe. N’akandi, Petero mwayihalamba ati n’omo abandi bakwenda bangatwikala n’eritswa oko Kristo, iye syangakola atya! (Mat. 26:33) Petero abya akalengekania ati alinga ni mutubaha, aliwe mubaha n’erighana oMukama wiwe yo ngendo kasatu. Petero mwakwa obulighe, “neryo mwahulukira eyihya mwalira n’obulige.” (Mat. 26:69-75) Syangabula eribya imwayibulya Yesu ng’anganasyamughanyira.

18. Yesu mwawatikya Petero y’erikinda eriluha omo mutima ati?

¹⁸ Aliwe, Petero mwatalemerwa n’eriluha omo mutima erihika okwileka erikolera Yehova. Enyuma sy’eritandaghalwa eryo, mwalola embere omwikolera Yehova, haghuma n’abandi bakwenda.  (Yoa. 21:1-3; Emib. 1:15, 16) Ekyamuwatikaya eriyowa ndeke n’erilengekania ndeke niki? Mwibuka ngoko, Yesu mwamusabira embere ati erikirirya liwe sirileghetsane, kandi Yesu mwamubwira ati aghende ayahire omo baghala babo mw’akaghala. Yehova mwasubirya oko musabe oyo owalua oko mutima. Enyuma waho, Yesu iyuwene-wene mwahulukira Petero, alinga busana n’erimusikya mutima. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Kandi Yesu mwahulukira abakwenda bosi ibwabiribakera bakaloba nibya isibetita n’erihere n’erighuma. Oko katambi ako, Yesu mwaha Petero y’akanya k’eritasyamukangania ng’amwanzire kungahi. Yesu mwaghanyira omwira wiwe mwanzwa kandi mwasyamuha eyindi mibírí.​—Yoa. 21:15-17.

19. Ngoko kiri omo Esyonyimbo 103:13, 14 Yehova akatulangira ati omughulu tukakola erilolo?

¹⁹ Omwatsi oyo akatukangirirayaki? Ngoko Yesu akolera Petero kikakanganaya ngoko iye ni mundu w’obughanyiri omo nzira eyihikene nga Tata. Kutya netu twamatandaghalwa, isitwalengekanaya tuti Yehova syendisyasyatughanyira n’ahake. Isitwibirirawa ngoko Sitani anzire itwabya n’amalengekania awali atya. Omo mwanya waho, tutolere itwabya tukayikasa erilengekania ngoko Yehova atwanzire kandi asi eritendihika-hikana lyetu kandi anzire eritughanyira. Kandi netu tutolere erigha Yehova omughulu abandi bakatukolera muhanda.​—Soma Esyonyimbo 103:13, 14.

20. Omo mwatsi owakwamire tukendighamo ki?

²⁰ Yozefu, Naomi bana Ruta, oMulawi, na Petero ni by’erileberyako ebyuwene ebikaleka itwikirirya ngoko “Yehova ali hakuhi n’ab’emitima ibunangikire.” (Esy. 34:18) Yehova anganaleka erilengwako n’eribunika mutima ibyatuhikira. Nomo bine bitya, omughulu tukayiyinaya n’erikinda erilengwako omo buwatikya bwa Yehova, erikirirya ryetu likawata. (1 Pet. 1:6, 7) Omo mwatsi owakwamire, tukendigha mw’ebindi ebikakanganaya ngoko Yehova akaha akaghala k’abataleghula biwe abakaluha omo mutima busana n’eritendihika-hikana lyabo kutse busana n’erihikirwa n’ebikabaghalaya.