1, 2. ¿Imatatan kë yachatsikuychö yachakushun?

KANAN WITSANQA ichik tiempullam kawantsik y imëka mana allikunapam pasantsik, tsëmi llakikuntsik (Job 14:1). Teyta Diospa unë witsan sirweqninkunapis mana allikunapa pasarmi llakikuyarqan, y wakinkunaqa hasta wanuytam munayarqan (1 Rëy. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Jehovä Diosman markäkuyaptin o yärakuyaptinmi, pëqa yanaparqan. Y Bibliachömi tsë willakuykunaqa qellqarëkan noqantsikta yanapamänapaq (Rom. 15:4).

² Kë yachatsikuychöqa yachakushun, Jehovä Diospa unë witsan sirweqninkuna mana allikunapa pasar llakikuyanqantam. Jacobpa tsurin Josëpita, Noemïpitawan llumtsinin Rutpita, Salmus 73-ta qellqaq levïtapita y apostol Pëdrupitam. ¿Imanötan Teyta Jehovä pëkunata yanaparqan? ¿Imatatan noqantsik yachakuntsik? Kë tapukuykunapita yachakurqa rikäshun, ‘jutsankunapita llakikoqkunataqa Teyta Dios ankupanqantam y ima rurëtapis mana puëdeqkunata yanapanqantam’ (Sal. 34:18).

3, 4. Jövin këninchö, ¿imakunatan Josëta pasarqan?

³ 17 watayoq Josë këkaptinmi, Teyta Jehovä juk suëñuchö rikätsirqan familianchö respetashqa kanampaq kaqta (Gen. 37:5-10). Peru ichik tiempu pasariptinllam wawqinkunaqa respetayänampa rantin, Potifarpa esclävun kanampaq rantikuyarqan (Gen. 37:21-28). Josëpa kawëninqa illaqpitam cambiarirqan, teytampa kuyë tsurin këpitam Diosta mana sirweq nunapa esclävun këman tikrarirqan (Gen. 39:1).

 ⁴ Y manam tsëllatsu Josëtaqa pasarqan. Potifarpa warminmi violëta munanqampita tumparqan. Potifarqa rasumpa o mana rasumpa rurashqa kanqanta mana musyëkarmi carcelaratsirqan (Gen. 39:14-20; Sal. 105:17, 18). ¿Imanöraq Josë sientikurqan tsë mana allikunapa pasarnin? ¿Y imataraq Jehovä Diospa jutimpita parlayanman karqan? Tsë llapan pasanqankunaqa Josëta llakitsirqanchi.

5. ¿Imatan Josëta yanaparqan mana llakikunampaq?

⁵ Josëqa manam esclävu këta dejarqantsu y manam carcelpita libri yarqurqantsu, tsënö kaptimpis manam tsëllamantsu yarparäkurqan. ¿Imatan mana llakikunampaq yanaparqan? Rurëta puëdinqankunaman yarparanqan y mandayanqankunata alli cumplinampaq kallpachakunqanmi. Tsëpitapis masqa, Teyta Jehovätam puntaman churaq, y tsëmi Jehoväqa llapan ruranqankunachö yanaparqan (Gen. 39:21-23).

6. Suëñunqanchö rikanqankunaqa, ¿imanötan Josëta yanaparqan?

⁶ Suëñunqanchö Jehovä rikätsinqankunaman yarpanqampis, Josëtaqa yanaparqanchi. Tsëchömi rikarqan familianwan yapë juntakäyänampaq kaqta y llapampis alli kanampaq kaqta. Y suëñunqanchö Jehovä rikätsinqankunaqa, 37 watayoq këkaptinmi cumplikar qallëkurqan (Gen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9).

7. 1 Pëdru 5:10 ninqannö, ¿imatan alli tsarakunapaq yanapamäshun?

⁷ ¿Imatatan yachakuntsik? Kanan witsanqa, Josëtanöllam nunakunaqa mana alli tratamäshun. Y höraqa hasta wawqi panintsikkunam llakiratsimäshun. Peru Jehovä Diosnintsik yanapamänata dejashqaqa, manam alläpa llakikushuntsu y sirwitapis dejarishuntsu (Sal. 62:6, 7; leyi 1 Pëdru 5:10). ¿Ima mastatan  yachakuntsik? Jövinllaraq këkaptinmi Jehoväqa Josëta suëñutsirqan, tsëmi rikätsimantsik Jehoväqa jövinkunaman markäkunqanta o yärakunqanta. Kanan witsanqa, mëtsikaq jövinkunam Josënölla Jehovä Diosta sirwikäyan, y tsërëkurmi wakinkunaqa carcelchö këkäyan (Sal. 110:3).

8. ¿Imakunapatan Noemïwan Rut pasayarqan?

⁸ Noemïwan nunan Elimëlecqa ishkë wamrayoqmi kayarqan, y Judächömi täräyarqan. Judächö mikuyänampaq imapis mana kaptinmi Moabta ewkuyarqan, y tsëchömi Noemïpa nunanqa wanurqan. Wanuriptinmi Noemïqa ishkan wamrankunawan quedakurqan. Tiempu pasariptinnam, wamrankunaqa Moab warmikunawan casakuyarqan, Rutwan y Orpäwan. Y chunka watakuna pasariptinmi, wamrankunapis wanukuyarqan (Rut 1:1-5). Kë warmikunaqa alläpa llakishqam këkäyarqan. ¿Imataraq rurayarqan? Rutwan Orpäqa yapëmi casakuyta puëdiyarqan, peru Noemïqa chakwannam karqan. ¿Piraq cuidanman karqan? Tsënö alläpa llakishqa karmi Noemïqa kënö nirqan: “Kananqa amana Noemí niyämënatsu. Tsëpa rantinqa Mara niyämëna, llapanpaq poderyuq Teyta Dios alläpa castigamanqanpita”. Alläpa llakishqam Noemïwan Rutqa Belenta kutiyarqan (Rut 1:7, 18-20).

9. Rut 1:16, 17 y 22 ninqannö, ¿imanötan Rut yanaparqan Noemïta?

⁹ Chakwanna karninmi Noemïqa pillapis yanapananta wanarqan, y tsëtam Rutqa kuyarnin rurarqan (leyi Rut 1:16, 17, 22). Belenman chärirqa suegran Noemïpaq y kikimpaqmi cebädata ëllupakur trabajarqan. Y tsëta ruranqampitam alli warminö reqishqa karqan (Rut 3:11; 4:15).

10. ¿Imanötan Jehoväqa waktsakunata kuyanqanta rikätsikurqan?

¹⁰ Israelïtakuna chaskiyanqan Leychöqa, Jehovä waktsakunata kuyanqantam rikätsikurqan. Tsë Leychöqa Jehovä mandakurqan, cosëchakunata ëllurqa kuchunkunapita mana ëlluyänampaq kaqtam, tsëqa waktsakunapaqmi karqan (Lev. 19:9, 10). Jehovä patsätsinqan Leyqa Noemïtawan Rut-ta yanaparqan, mikuyta mana mañakur puriyänampaqmi.

11, 12. ¿Imatatan Boazqa rurarqan Noemïwan Rut kushishqa kayänampaq?

¹¹ Rutqa pallapakur karqan Boazpa chakranchömi. Y tsëchömi Boazqa rikarqan, suegran Noemïta shumaq y kuyarnin yanapanqanta. Tsëmi Boazqa Rutwan casakurqan (Rut 4:9-13). Tsëpitanam wamrankuna Obed yurirqan, y Obedqa rey Davidpa awilunmi karqan (Rut 4:17).

¹² Këman pensarishun, ¡ima kushishqaraq Noemïqa këkan Obedta mellqarëkar! Jehovä Diostachi shonqupita patsë agradecikurqan. Noemïwan Rutqa kawariramur-ran mas kushishqaqa kayanqa, Jesucristu Obed kastapita yurishqa kanqanta musyarir.

13. ¿Imatatan yachakuntsik Noemïpitawan Rutpita?

¹³ ¿Imatatan yachakuntsik? Imëka mana allikunapa pasarqa alläpam llakikuntsik, y hörataqa manam ima rurëtapis musyantsiktsu. Tsë witsankunaqa Teytantsik Jehovämanmi markäkunantsik o yärakunantsik, y wawqi panintsikkunawanmi juntu këkänantsik. Noemïpa nunanta y wamrankunataqa Jehovä manam  kawaritsirqantsu, tsënöllam llakikuynintsikkunata ushakäratsinqatsu. Tsënö kaptimpis, alli tsarakunapaqmi yanapamäshun. Y tsëtaqa, wawqi panintsikkunawanmi ruran (Prov. 17:17).

14. Diosta sirwitaqa, ¿imanirtan juk levïta qelanärirqan?

¹⁴ Salmus 73-taqa juk levïtam qellqarqan. Levïtakunaqa templuchömi Teyta Diosta sirwir yanapakuyaq. Tsënö kaptimpis, mana allita ruraq nunakuna y orgullösukuna alli kawakuyanqanta rikar y qellëyoq kayanqanta rikarmi, tsë levïtapis tsënö kawakuyta munarqan (Sal. 73:2-9, 11-14). Tsë nunakuna kushishqa y imapaqpis mana yarpachakuyanqanta rikarmi, pëpis tsënö kawakuyta munarqan. Tsëmi kënö nirqan: “Noqaqa manakaqllapaqmi jutsata mana rurashpapis kawëkä. Manakaqllapaqmi llutanta mana rurashpa kawëkä”. Tsërëkurqa Jehovä Diostapis sirwita dejarinmanmi karqan.

15. Salmus 73:16-19 y 22-25 ninqannö, ¿imatan juk levïtata yanaparqan mana qelanänampaq?

¹⁵ (Leyi Salmus 73:16-19, 22-25). Tsë levïtaqa Jehoväpa templunmanmi yëkurqan, y tsëchömi rikarqan wakin israelïtakuna Jehoväta sirwikäyanqanta. Tsëchömi imata rurëkanqanman yarpachakurqan y Teyta Diosman mañakurqan. Y musyarirqanmi rurëkanqanqa mana alli kanqanta, y ichikllachöna tsë mana allita ruraq nunakuna ushakäyänampaq kaqta. Qellëllata ashir kakurqa, Jehovä Diosta sirwita dejarinmanmi karqan. ¿Imatan tsë levïtata yanaparqan mana qelanänampaq? Jehovä munanqannö kawakunqanmi. Y Teyta Jehovä munanqannö kawakunqanqa, yamë y kushishqa kanampaqmi yanaparqan. Tsëmi Jehoväta kënö nirqan: “Kë patsachöpis makikichö karmi kushishqa kawakushaq”.

16. Salmus 73-ta qellqaq levïtapitaqa, ¿imatatan yachakuntsik?

¹⁶ ¿Imatatan yachakuntsik? Musyantsikmi mana allita ruraq nunakunaqa  ushakäyänampaq kaqta y kushikuyninkunapis. Tsëmi pëkunanö kawakuytaqa munapänantsiktsu (Ecl. 8:12, 13). Mana allita ruraq nunakunanö kawëta munarqa, manam kushishqatsu kashun y Jehovä Diostapis sirwita dejarishwanmi. Tsëqa, ¿imataraq rurashwan tsë levïtanö qelanarqa? Jehovä Dios nimanqantsiktam cäsukunantsik y wawqi panintsikkunawanmi juntu kanantsik. Teyta Jehovä yanapamashqallam rasumpa kushishqaqa kashun. Y tsëkunata rurarqa, imëyaqpis kushishqa kawakuytam tarishun (1 Tim. 6:19).

17. ¿Imakunatan Pëdruta llakitsirqan?

¹⁷ Apostol Pëdrutaqa imachöpis yanapakuy gustaqmi. Tsënö kaptimpis, mana alli pensashpam imatapis parlareq y höraqa imatapis rurareq y tsëpitam llakikoq. ¿Imanötan tsënö kanqanta musyantsik? Señornintsik Jesucristu apostolninkunata sufrinampaq y wanunampaq niptinmi, Pëdruqa kënö piñaparqan: “Qamtaqa manam ni imanöpapis tsëqa pasashunkitsu” (Mat. 16:21-23). Tsëmi Jesus yanaparqan. Mëtsikaq nunakuna Jesusta tsareq ëwayaptinmi, Pëdruqa juk nunapa rinrinta roqurapurqan (Juan 18:10, 11). Jesusqa yapëmi yanaparqan. Y wakin apostolninkuna dejariyaptimpis, pëqa mana imëpis dejanampaq kaqtam Jesusta nirqan (Mat. 26:33). Pëdruqa kikinllaman markäkoq o yärakoqmi karqan. Peru nunakunata mantsarmi Jesusta kima kuti negarirqan. Tsëta rurarirqa, waqtata yarqurirchi alläpa waqarqan (Mat. 26:69-75). Jesus mana perdonanampaq kaqtachi yarparqan.

18. ¿Imanötan Jesusqa Pëdruta yanaparqan?

¹⁸ Apostol Pëdruqa mana allikunata rurashqa karpis, wakin apostolkunawanmi Jehoväta sirwir këkarqan. Y manam  Jehovä Diosta sirwita dejarirqantsu (Juan 21:1-3; Hëch. 1:15, 16). ¿Imatan yanaparqan? Pëdruqa yarparqanmi markäkïnin o yärakuynin mana ushakänampaq Jesus mañakunqanta y wawqi panikunata yanapanampaq ninqanta. Y Jehoväqa, Jesus mañakunqanta wiyarqanmi. Tsëpitanam Jesusqa kawariramur yanapanampaq yuripurqan (Lüc. 22:32; 24:33, 34; 1 Cor. 15:5). Entëru paqas pescar ni juktapis mana tsarishqa këkäyaptinmi, Jesusqa apostolninkunata yuripurqan. Tsëchömi Pëdruta kuyanqanta rikätsirqan, y mas cargukunaman churarmi perdonashqa kanqanta rikätsirqan (Juan 21:15-17).

19. Salmus 103:13, 14 ninqannö, ¿imatatan Jehovä ruran mana allikunata rurashqa, y imatatan noqantsikpis ruranantsik?

¹⁹ ¿Imatatan yachakuntsik? Jesus ruranqanchömi rikantsik, Teytantsik Jehoväqa llakipäkoq o ankupäkoq kanqanta. Mana allikunata rurashqa Teytantsik Jehovä mana perdonamanqantsikta yarparqa, Satanas Diablu munanqannömi yarpëkashwan. Tsëpa rantinqa, Jehoväqa kuyamarnintsik jutsantsikta perdonamanqantsiktam yarpänantsik. Y noqantsikpis tsënöllam wakinkunata perdonanantsik (leyi Salmus 103:13, 14).

20. ¿Imatatan juknin kaq yachatsikuychö yachakushun?

²⁰ Josëpita, Noemïpitawan Rutpita, juk levïtapita y Pëdrupitaqa yachakuntsik, Jehovä Diosqa llakishqakunata yanapëkanqantam (Sal. 34:18). Jehoväqa manam llakikuynintsikkunata ushakäratsintsu. Tsënö kaptimpis, alli tsarakunapaq yanapamashqam pëman mas markäkuntsik o yärakuntsik (1 Pëd. 1:6, 7). Juknin yachatsikuychöqa yachakushun, jutsata rurarnin y mana allikunapa pasarnin sirweqninkuna llakikuyaptin Jehovä imanö yanapanqantam.