1, 2. ¿Imamantan kay yachachikuypi yachasun?

“RUNAQA pisi p’unchaynillayoqmi, askha sasachayniyoqmi” kanpas, chaymi mayninpiqa chaypi piensaspa pisikallpayasunman (Job 14:1). Ñaupa tiempopi Jehová Diosta serviqkunapas chhaynan sientekuranku. Wakinqa wañuytaraqmi munaranku (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Jehová Diosmi ichaqa paykunata pisikallpayaqtinku yanaparan. Chaymantapas paykunamantan Bibliapi qelqachiran noqanchista yanapawananchispaq yachachiwananchispaqpas (Rom. 15:4).

² Kay yachachikuypin yachasun imakunapin Diosta wakin serviqkuna tarikuranku pisikallpayanankupaq chayta, wakinninkun kashan: Jacobpa churin José, Noemí, qhachunin Rut, Salmos 73 qelqata qelqaq levita runa, apóstol Pedro ima. ¿Imaynatan Jehová Dios paykunata kallpacharan? ¿Imatan paykunamanta yachasunman? Chay tapuykunaq kutichiyninmi reparachiwasun ‘Señor Diosqa llakisqa sonqoyoqkunaq qayllanpi kashasqanta, payqa llakiq ñit’isqan sonqoyoqkunatan qespichin’ (Sal. 34:18).

3, 4. ¿Ima sasachakuypin tarikuran José wayna kashaspa?

³ José 17 watanpi kashaqtinmi, Jehová Diosqa iskay mosqoykunapi rikuchiran familianmanta allin qhawarisqa kananta (Gén. 37:5-10). Ichaqa chay mosqokusqan qhepallamanmi, mana allinkunapi tarikuran. Wayqenkuna allinta qhawarinankumantaqa kamachita jinan vendepuranku, chaymantan Faraonpa oficialnin Potifarpa kamachin kapuran  (Gén. 37:21-28). Mana piensayllan Joseqa papanpa munakusqan wawa kasqanmanta, mana Diosta yupaychaqpa kamachin kapuran (Gén. 39:1).

⁴ Manan chay sasachakuykunallapichu tarikuran. Chaymantapas Potifarpa esposanmi yanqamanta Joseta tumparan: “Paymi jamuwan noqawan puñunanpaq”, nispa. Mana allinta yachaspan Potifarqa Joseta carcelman wisq’achiran (Gén. 39:14-20; Sal. 105:17, 18). Yanqamanta tumpasqa kaqtin, ¿imaynan José sientekunman karan? ¿Imaynatan Jehová Diospa sutinpas qhawarisqa kanman karan? Joseqa chhaynapi tarikuspaqa pisikallpayanmanmi karan.

5. ¿Imatan José ruwaran ama pisikallpayananpaq?

⁵ Joseqa kamachi kasqanrayku, carcelpi kasqanrayku iman, mana sasachakuypi tarikusqanta cambiayta atiranchu. ¿Imaraykun mana nishutachu llakikuran chhaynapi tarikuspa? Payqa tukuy atisqantan ruwaran ima ruwaytapas qoqtinku, manan sasachakuyninpichu yuyaykuran. Payqa Jehová Diospa munaynintan ñaupaqman churaran, chayraykun Diospa bendicionninta chaskiran (Gén. 39:21-23).

6. ¿Imaynapin Jehová Diospa mosqochisqan Joseta yanapanman karan?

⁶ ¿Iman Joseta yanaparan? Yaqapaschá Jehová Diospa mosqochisqankunapi Joseqa piensanman karan, chay mosqoyninmi rikuchiran jujmanta familianwan tupananpi, sasachakuyninkuna tukunantapas. Chaymi Joseqa 37 watanpi kashaspa, rikuran imaynata tukuy Jehová Diospa mosqochisqankuna junt’akusqanta (Gén. 37:7, 9, 10; 42:6, 9).

7. 1 Pedro 5:10 nisqanman jina, ¿iman yanapawasun sasachakuykunata aguantananchispaq?

⁷ ¿Imatan yachasunman? Josemanta willakuymi yachachiwanchis kay tiemponchispipas kanmi mana chanin ruwaq runakuna.  Yaqapaschá juj iñiqmasinchis ima mana allinta ruwawasunman. Ichaqa, sichus Jehová Diosta salvawaqninchista, pakaykuwaqninchista jina rikusun chayqa, manan jayk’aqpas Jehová Dios serviyta saqesunchu (Sal. 62:6, 7; leey 1 Pedro 5:10). Jehová Dios Joseta mosqochishaqtinqa waynallaraqmi karan. Chhaynallatataqmi Jehová Diosqa kunan tiempopipas wayna serviqninkunapi confian, chaymi José jina askha waynakuna Jehová Diospi iñishanku, junt’aq sonqo kasqankuraykun wakinqa carcelpi yanqamanta wisq’asqa kashanku (Sal. 110:3).

8. ¿Imapin tarikuranku Noemiwan Rutwan?

⁸ Noemiwan, Elimelecwanqa iskay churinkunapiwanmi Judá llaqtapi tiyaranku, ichaqa chaypin sinchi yarqay karan, chaymi Moab sutiyoq nacionman ripuranku. Chay llaqtapi kashaqtinkun Elimélec qosanqa wañukapuran, chaymi Noemiqa iskay churinkunallawan qhepakapuran. Tiempowantaqmi churinkunaqa Rut, Orpá sutiyoq moabita warmikunawan casarakapuranku. Chunka wata qhepatataqmi iskaynin churinkuna mana wawakunallayoq wañukapuranku (Rut 1:1-5). Chay kinsantin warmikunaqa sinchi llakisqachá kasharanku. Rutwan, Orpawanqa atinkumanña jujmanta casarakuyta chaypas, Noemiqa kuraqñan karan. Chaymi sinchi llakikuypi tarikuspa qhachuninkunata niran: “Ama Noemí niwaychischu, aswanpas Mara niwaychis, anchatapunin Tukuy-atiyniyoq Diosqa muchuchishawan”, nispa. Sinchi sonqo nanaypi tarikuspan Noemiqa Belén llaqtanman kutipuran, Rut-taqmi paywan riran (Rut 1:7, 18-20).

9. Rut 1:16, 17, 22 nisqan jina, ¿imakunata ruwaspan Rut yanaparan Noemita?

⁹ Rutmi suegran Noemiman ancha munakusqanta rikuchiran paywan qhepakuspa, chayqa anchatachá Noemita sonqocharan (leey Rut 1:16, 17, 22). Belenpiqa cebada pallapakuypin Rutqa tukuy atisqanta llank’aran, Noemipaq paypaqwan. Chhayna kasqanraykun payqa allin qhawarisqa karan (Rut 3:11; 4:15).

10. ¿Imaynatan Jehová Dios wajchakunaman rikuchiran khuyapayakuq kasqanta?

¹⁰ Jehová Diosmi Israel runakunaman juj kamachikuyta qospa rikuchiran Noemí, Rut jina wajchakunata khuyapayasqanta. Chaymi llaqtanta kamachiran, ama chajraq cantonkunata cosechanankupaq, aswanpas wajchakunaq pallapakunankupaqmi kanan karan (Lev. 19:9, 10). Chaymi Noemipaq Rutpaqpas kallaqpuni mijuyninkuqa.

11, 12. ¿Imatan Boaz ruwaran Noemipas Rutpas kusisqa kanankupaq?

¹¹ Rutpa llank’asqan chajraq dueñonmi karan Boaz sutiyoq runa, qhapaqmi karanpas. Payqa suegran Noemí ancha munakusqantan Rutpi repararan, chaymi familianmanta imachus kaqninkunata rantikapuran, jinaspa Rutwan casarakapuran (Rut 4:9-13). Chaymantataq wawayoq kapuranku, Obed nispan suticharanku payqa Davidpa abuelonmi karan (Rut 4:17).

¹² Piensasun imaynan Noemí sientekunman karan Obedta marq’aykuqtin chaypi, payqa kusisqachá sonqomanta Jehová Diosta agradecekuran. Chaymantapas maytaraqchá Noemiwan Rutwanqa kusikunqaku kausarimpuqtinku. ¿Imarayku? Obedpa mirayninmanta Mesías kasqanta yachaspanku.

13. ¿Imakunatan yachasunman Noemimanta Rutmantapas?

 ¹³ ¿Imatan yachasunman? Sasachakuypi tarikuspaqa yaqapaschá pisikallpayasunman, sonqonchispas nishutan nanawasunman. Manan atipasaqchu nispapaschá piensasunman. Chhaynapi tarikuqtinchisqa tukuy sonqowanmi Jehová taytanchispi confiananchis, amataq iñiqmasinchiskunamantapas t’aqakusunchu. Jehová Diosqa manan sasachakuyninchistachu tukuchinqa, Noemimanpas manan qosantachu ni wawankunatachu kutichipuran. Ichaqa yanapawasunmi chay sasachakuyninchiskunata aguantananchispaq, mayninpin yanapawasunman iñiqmasinchiskunawan (Prov. 17:17).

14. ¿Imaraykun Leví ayllumanta runa pisikallpayaran?

¹⁴ Salmos capítulo 73 qelqaqmi juj levita karan. Leví ayllumanta runakunaqa yupaychana carpapin Jehová Diosta serviqku. Chaywanpas, pisikallpayaranmi mana chanin runakunamanta invidiakuyta qallarispa. Manan payqa mana chanin ruwaykunatachu ruwayta munaran, aswanpas paykunaq allinpi kausasqankuta piensaspan munapayaran (Sal. 73:2-9, 11-14). Livita runapaqqa, paykunaqa qhapaqmi, kusisqa mana ima llakikuyniyoqmi karanku. Chaymi niran: “Yanqan sonqoyta ch’uyayachini, makiytapas tukuy mana allinmanta mayllikuni”, nispa. Chhayna yuyaykusqanqa manan allinchu kasharan.

15. Salmos 73:16-19, 22-25 nisqan jina, ¿imatan ruwaran levita ama pisikallpayananpaq?

¹⁵ (Leey Salmos 73:16-19, 22-25). Levitan “Diospa ch’uya wasinman” jaykuran, chaypin Israelmanta runakunapas Diosta yupaycharanku. Chaypin mañakuspa allinta piensaspa ima repararan mana allinta yuyaykushasqanta, chhaynata piensaspa Diosmanta karunchakushasqantapas. Chaymantapas repararanmi mana chanin runakunaqa llusk’anankuta, ‘qonqayllan chinkapunankutapas’. ¿Iman yanaparan yuyaykusqanta cambiananpaq? Jehová Dios jina imakunatapas qhawariymi. Chayta ruwaspan,  thaj sientekuran kusisqataqmi karanpas. Chaymi Jehová Diosta niran: “Qanllawan kaspaymi manaña kay pachapi imatapas munanichu”, nispa.

16. ¿Imatan yachasunman Salmos 73 qelqaq levitamanta?

¹⁶ ¿Imatan yachasunman? Manan envidiakunanchischu mana chanin runakunamantaqa, paykunaqa kusisqapas kashankuman jinan noqanchispaqqa kanman. Ichaqa manan chhaynachu, kusikuyninkuqa juj ratullapaqmi, manan paykunaqa wiñaypaqchu kausanqaku (Ecl. 8:12, 13). Envidiakuq kasun chayqa pisikallpayasunmanmi, iñiyninchispaqpas manan allinchu kanman. Sichus jayk’aqllapas levita jina sientekusun chayqa, pay jinan Diospa kamachikuyninkunata kasukusun amataq iñiqmasinchiskunamantapas t’aqakusunchu. Jehová Diostachus servisun chayqa kusisqan kasun ‘cheqaq kausaytataqmi chaskisunpas’ (1 Tim. 6:19).

17. ¿Imakunamantan yaqapas Pedro pisikallpayanman karan?

¹⁷ Apóstol Pedroqa listollan kasharan imapipas yanapakunanpaq, ichaqa usqhayllan imatapas niq mana allinta piensaspa. Mayninpin ima nisqanmantapas otaq ruwasqanmantapas pesapakuq. Juj kutinpin, Jesús ñak’arispa wañunanmanta apostolninkunaman willashaqtin Pedroqa chayta uyarispa niran: “Qanqa manapunin imaraykupas chhaynapiqa tarikunkichu”, nispa (Mat. 16:21-23). Jesusmi chaymanta anyaran. Jesusta jap’inankupaq reqtinkupas, Pedroqa mana piensaspan uma sacerdoteq soldadonpa ninrinta qhoruran (Juan 18:10, 11). Chaymi Jesusqa jujmanta anyallarantaq, chaymantapas Pedroqa jatunchakuspan niran: “Llapankuña saqerparisunkiku chaypas, noqaqa manapunin saqerparisaykichu”, nispa (Mat. 26:33). Chay  nisqanta junt’ananmantaqa, runata manchakuspan Pedroqa kinsa kutita Jesusta negaran. “Chaymi jawaman lloqsispa khuyayta waqaykuran” (Mat. 26:69-75). Payqa piensaranchá Jesús mana perdonananpaq.

18. ¿Imaynatan Jesús Pedrota yanaparan ama pisikallpayananpaq?

¹⁸ Chaywanpas Pedroqa manan pisikallpayaranchu. Payqa pantaranña chaypas kallpachakushallaranmi juj apostolkunawan Jesusta qatikunanpaq (Juan 21:1-3; Hech. 1:15, 16). ¿Iman yanaparan? Jesuspa nisqanta yuyariymi, Jesusmi niran: “Ichaqa rogakuniña iñiyniykipi ama pisipanaykipaq; kutimuspaykin wayqe-panaykikunata kallpachanki”, nispa. Jehová Diosmi ichaqa chay mañakusqanta kutichimuran. Yaqapaschá chay qhepaman Jesusqa Pedroman rijuriran kallpachananpaq (Luc. 22:32; 24:33, 34; 1 Cor. 15:5). Chaymantapas mana challwa tarisqanku tutan Jesusqa apostolninkunaman rijuriran, chay kutipin Jesusqa Pedrota munakusqanta rikuchiran, reparachillarantaqmi perdonasqanta astawan llank’anata qospa (Juan 21:15-17).

19. a) Salmos 103:13, 14 nisqan jina, ¿imaynatan Jehová Dios qhawariwanchis? b) ¿Imatan chaymanta yachanchis?

¹⁹ ¿Imatan yachasunman? Jesús Pedrota imayna yanapasqanmi rikuchin taytan jina qhuyapayakuq kasqanta. Chhaynaqa, imapiña pantaspapas ama piensasunchu “Jehová Diosqa manan perdonawanmanchu” nispaqa. Satanasqa chhayna piensananchistan munan. Aswanpas kallpachakusun mana allin ruwawaqninchiskunata Jehová Dios jina munakuywan qhawarinanchispaq, imaynatachus Jehová Dios qhawariwanchis, chhaynatan noqanchispas qhawarikunanchis (leey Salmos 103:13, 14).

20. ¿Imatan yachasunchis qatimuq yachachikuypi?

²⁰ Josemanta, Noemimanta, Rutmanta, levitamanta, Pedromantapas willakuymi reparachiwanchis, Jehová ‘Diosqa llakisqa sonqoyoqkunaq qayllallanpi kashasqanta’ (Sal. 34:18). Jehová Diosqa manan tukuy tiempochu ima sasachakuymantapas jark’aykuwasun. Paypa yanapayninwan imatapas aguantasqanchismi ichaqa iñiyninchispi kallpachawanchis (1 Ped. 1:6, 7). Qatimuq yachachikuypin yachasunchis, imakunatawansi Jehová Dios ruwanqa llakisqa sonqoyoq kaqkunarayku chayta.