1-2. O le ā o le a tatou talanoaina i lenei suʻesuʻega?

E IAI taimi e tatou te ono mafaufau ai i le mea moni lenei: E puupuu le olaga ma e ʻtumu o tatou aso i le atuatuvale.’ (Iopu 14:1) O le māfuaaga lenā e iai taimi e tatou te lagona ai le lotovaivai. E toʻatele foʻi auauna a Ieova i aso anamua na iai na faalogona. O isi na mananaʻo e feoti. (1 Tu. 19:2-4; Iopu 3:1-3, 11; 7:15, 16) Peitaʻi, na faamāfanafanaina ma faamalosia pea i latou e Ieova le Atua na latou maufaatuatuaina. O mea na tutupu iā i latou, na tusia e faamāfanafana ma faatonu ai i tatou.​—Roma 15:4.

² I lenei suʻesuʻega, o le a tatou talanoaina ai nisi o auauna a Ieova na onosaia faafitauli e faalotovaivaia ai e pei o Iosefa le atalii o Iakopo, o Naomi le fafine ua oti lana tane ma Ruta le avā a lana tama, le tagata sa Levī na tusiaina le Salamo 73 ma le aposetolo o Peteru. Na faapefea ona faamalosia i latou e Ieova? O ā lesona e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai i a latou faaaʻoaʻoga? E faamāfanafanaina i tatou i tali o na fesili, “E latalata mai Ieova iā i latou o ē e loto momomo, ma e faaola e ia i latou o ē ua loto nutimomoia.”​—Sala. 34:18.

3-4. O le ā na tupu iā Iosefa a o talavou?

³ Ina ua 17 tausaga o Iosefa na fai ai ana miti se lua, ma o nei miti e mai i le Atua. O nei miti na faaalia ai e iai se aso o le a maua ai e Iosefa se tulaga aloaʻia ma o le a faaaloalogia ai o ia e lona aiga. (Kene. 37:5-10) Ae e leʻi umi lava talu ona fai miti a Iosefa ae tutupu loa ni mea leaga i lona olaga. Nai lo o le faaaloalogia o Iosefa ae na faatau atu o ia e ona uso e fai ma pologa i se tagata aloaʻia i Aikupito e igoa iā Potifara. (Kene. 37:21-28) Na matuā suia le olaga o Iosefa i se taimi puupuu, mai  i le avea o se atalii faapelepele a lona tamā i le avea o se pologa lē aogā a se tagata aloaʻia faapaupau a Aikupito.​—Kene. 39:1.

⁴ Na faateteleina faafitauli o Iosefa. Na tuuaʻia pepelo Iosefa e le avā a Potifara e faapea na taumafai Iosefa e faamalosi o ia. Nai lo o le suʻesuʻeina o le tuuaʻiga pe e moni, ae na tuu e Potifara Iosefa i le falepuipui ma loka o ia i filifili. (Kene. 39:14-20; Sala. 105:17, 18) Seʻi mafaufau i faalogona o Iosefa ina ua tuuaʻia pepelo o ia i le taumafai e faamalosi le avā a Potifara. Seʻi mafaufau foʻi i le taʻuleagaina o le suafa o Ieova ona o lenā tuuaʻiga pepelo. E mautinoa o mea na tutupu iā Iosefa na lotovaivai ai o ia.

5. Na faapefea ona onosaia e Iosefa le lotovaivai?

⁵ A o avea Iosefa ma pologa ma mulimuli ane faafalepuipui, na faatapulaa mea na mafai ona ia faia. O le ā na fesoasoani iā te ia e saʻo ai pea lana vaai? Nai lo o le uaʻi atu o Iosefa i mea e lē mafai ona ia toe faia, ae na ia galue mamafa i le faia o galuega na tuuina atu iā te ia. Ae o le mea e sili ona tāua iā Iosefa, o lona uaʻi pea lea i le faafiafiaina o Ieova. O le iʻuga, na faamanuia Ieova i mea uma na faia e Iosefa.​—Kene. 39:21-23.

6. Na ono faapefea ona faamāfanafanaina Iosefa e ana miti?

⁶ Na ono faalaeiauina Iosefa i le manatunatu i ana miti faavaloaga na fai. O na miti na faaalia ai o le a ia toe vaai i lona aiga ma o le a faaleleia lona tulaga. O le mea lenā na tupu. Ina ua 37 tausaga o Iosefa, na amata ai ona faataunuuina ana miti faavaloaga i se auala mataʻina.​—Kene. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. E tusa ai ma le 1 Peteru 5:10, o le ā e fesoasoani iā i tatou e onosaia ai faafitauli?

⁷ Lesona mo i tatou. O le tala iā Iosefa ua faamanatu mai ai iā i tatou e sauā lenei lalolagi, ma e lē tonu le auala e feutagaʻi ai tagata ma i tatou. E oo lava foʻi i se uso talitonu e ono faatigā mai. Ae pe a tatou vaai iā Ieova o  lo tatou Papa Malosi ma lo tatou Sulufaʻiga, o le a lē lofitūina la i tatou i le lotovaivai pe taofia ai i tatou mai i le auauna atu iā te ia. (Sala. 62:6, 7; faitau le 1 Peteru 5:10.) Ia manatua foʻi, atonu o le 17 o tausaga o Iosefa na feutagaʻi ai Ieova ma ia i se auala faapitoa. E manino mai, e maufaatuatuaina e Ieova ana auauna talavou. I aso nei, e toʻatele talavou e pei o Iosefa, e latou te faatuatua foʻi iā Ieova. O nisi o i latou ua faafalepuipuiina ma le lē tonu, ona e latou te lē mananaʻo e faavaivai ma lē faamaoni ai i le Atua.​—Sala. 110:3.

8. O le ā na tupu iā Naomi ma Ruta?

⁸ Ona o se oge tele, na tuua ai e Naomi ma lona aiga lo latou fale i Iuta ae aumau i Moapi o ni tagata ese. O i inā na maliu ai Elimeleka le tane a Naomi, ae tuua ai na o Naomi ma lana fanau tama e toʻalua. Mulimuli ane, ona faiavā lea o tama i fafine Moapi o Ruta ma Orepa. I le pe ā ma le sefulu tausaga mulimuli ane ai, na maliliu le fanau tama a Naomi ae e leʻi iai ni a la fanau. (Ruta 1:1-5) Seʻi faaāta la i o tatou mafaufau le faavauvau tele o nei fafine e toʻatolu. O le mea moni, na mafai lava ona toe faaipoipo Ruta ma Orepa. Ae o ai o le a tausia Naomi lea ua faasolo ina matua? Na matuā mafatia Naomi ma na iai le taimi na ia faapea atu ai: “Aua neʻi taʻua aʻu o Naomi. Ia taʻua aʻu o Mara, auā ua matuā oona mea ua faia e Lē e ona le malosi uma lava iā te aʻu.” Na matuā momomo le loto o Naomi ma filifili ai o ia e toe foʻi i Peteleema ma na la ō faatasi ma Ruta.​—Ruta 1:7, 18-20.

9. E tusa ai ma le Ruta 1:16, 17, 22, na faapefea ona faalaeiau e Ruta Naomi?

⁹ O le tali i mafatiaga o Naomi, o le alofa faamaoni. O se faataʻitaʻiga, o le alofa faamaoni o Ruta iā Naomi na ia pipii ai pea iā te ia. (Faitau le Ruta 1:16, 17, 22.) I Peteleema, na galue mamafa Ruta i le aoaoina mai o karite mo la meaʻai ma Naomi. O le iʻuga, na lauiloa lenei fafine talavou o se tagata lelei ma galue mamafa.​—Ruta 3:11; 4:15.

10. O ā auala na faaalia ai e Ieova lona alofa i tagata matitiva e pei o Naomi ma Ruta?

¹⁰ Na avatu e Ieova i tagata Isaraelu se tulafono e faaalia ai lona alofa mutimutivale i tagata matitiva e pei o Naomi ma Ruta. Na fetalai atu Ieova i ona tagata, pe a selesele a latou faatoʻaga, ia tuu le pito o le fanua ia lē seleseleina ina ia selesele ai tagata matitiva. (Levi. 19:9, 10) O lea la, na mafai ona maua a la meaʻai e aunoa ma le ʻaisi.

11-12. O le ā le auala na maua ai e Naomi ma Ruta le olioli ona o le fesoasoani a Poasa?

¹¹ O le tagata e ona le fanua lea na aoao mai ai e Ruta karite, o se tagata mauʻoa e igoa iā Poasa. Na matuā pāʻia le loto o Poasa i le faamaoni ma le alofa o Ruta iā Naomi le tinā o lana tane. Mulimuli ane, na faaipoipo Poasa iā Ruta ma na ia toe faatau mai le fanua o le aiga o Naomi e avea ma tofi o le fanau a Ruta. (Ruta 4:9-13) Na fanau e lenei ulugalii se tama tama e igoa iā Opeta, le tamā o le tamā o le tupu o Tavita.​—Ruta 4:17.

¹² Seʻi manatu i le olioli tele o Naomi a o ia siiina Opeta ma tatalo faafetai atu iā Ieova mai i lona loto. I le lumanaʻi, o le a iloa ai e Ruta ma Naomi se isi faamanuiaga e sili atu. Pe a toe faatutūina mai i laʻua, o le a la iloa ai o Opeta o le augātamā o le Mesia na folafolaina mai o Iesu Keriso.

13. O ā lesona tāua e tatou te aʻoaʻoina mai i le tala iā Naomi ma Ruta?

¹³ Lesona mo i tatou. Pe a tatou feagai ma faafitauli atonu e tatou te lagona le lotovaivai ma le loto nutimomoia. Atonu e tatou te ono manatu e leai se vaifofō o tatou faafitauli. I taimi faapena, e tatau ona tatou maufaatuatuaina  atoatoa lo tatou Tamā i le lagi ma vavalalata atu pea i o tatou uso tapuaʻi. E moni atonu e lē aveesea e Ieova le faafitauli. O se faataʻitaʻiga, e leʻi toe faatutūina mai e Ieova le tane a Naomi ma lana fanau tama. Ae e fesoasoani mai Ieova e tatou te onosaia faafitauli, atonu e ala i gaoioiga o le alofa faamaoni e faaalia e lo tatou aiga faaleagaga.​—Faata. 17:17.

14. Aiseā na matuā lotovaivai ai se tagata sa Levī?

¹⁴ O le tusitala o le Salamo 73, o se tagata sa Levī. O lea, na iā te ia se faaeaga tāua o le auauna i le nofoaga e tapuaʻi ai iā Ieova. E ui i lea, ae na iai le taimi na ia lagona ai le lotovaivai. Aiseā? Talu ai na matauʻa o ia i tagata amioleaga ma mimitavale, e lē ona o mea leaga na latou faia, ae ona na taulau manuia o latou olaga. (Sala. 73:2-9, 11-14) Na foliga mai na iai i tagata amioleaga mea uma e pei o le tamaoaiga, olaga sologa lelei ma e aunoa ma ni popolega. Na manatu le faisalamo o loo taulau manuia olaga o na tagata ma na lotovaivai ai, o lea na ia faapea mai ai: “E moni lava ua ou faamamā fua i loʻu loto ma ua ou fufulu oʻu lima e faailoa atu ai ou te mamā.” E manino mai, na iai le tagata sa Levī i se tulaga e matuā lamatia ai faaleagaga.

15. E tusa ai o le Salamo 73:16-19, 22-25, na faapefea ona manumalo mai i le lotovaivai le sa Levī na tusiaina lenei salamo?

¹⁵ Faitau le Salamo 73:16-19, 22-25. Na “alu atu i le afioaga paia o le Atua” le tagata sa Levī. O i inā, na ia faatasitasi ai ma tagata o le Atua ma mafai ai ona ia maua le toʻafilemu, mafaufau lelei, ma tatalo e faatatau i lona tulaga. O le iʻuga, na amata ai ona ia iloa le valea o ona mafaufauga ma ua ia uia se auala e lamatia ai ma iʻu ai ina lē toe auauna iā Ieova. Na ia iloa ai foʻi o loo iai tagata amioleaga i se “mea maseesee” ma o le a “faaumatia . . . i latou e ala i mala faafuaseʻi.” Ina ia mafai ona manumalo le tagata sa Levī mai i le matauʻa ma le lotovaivai, na manaʻomia ona ia vaai i mea e pei ona silasila i ai Ieova. Ina ua ia faia lenā mea, na toe toʻafilemu lona loto ma ia toe maua le fiafia. Na ia faapea mai: “E leai foʻi se tasi ou te fiafia i ai i le lalolagi ua na o [Ieova].”

16. O ā lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i se tagata sa Levī?

 ¹⁶ Lesona mo i tatou. Ia aua lava neʻi tatou matauʻa i tagata amioleaga e foliga mai o loo taulau manuia o latou olaga. E lē moni ma e lē tumau lo latou fiafia. E leai foʻi so latou lumanaʻi. (Fai. 8:12, 13) Pe a tatou matauʻa iā i latou, o le a tatou lotovaivai ai ma faaleagaina ai i tatou faaleagaga. O lea, pe a amata ona iā te oe se uiga matauʻa ona o le foliga taulau manuia o le tagata amioleaga, ia faaaʻoaʻo i le tagata sa Levī. Ia utagia fautuaga alofa a le Atua, ma faifaimea faatasi ma i latou o loo faia le finagalo o Ieova. Pe a avea Ieova ma o ou fiafiaga sili, o le a e maua le fiafia moni. O le a e tumau ai foʻi i le ala i le “ola moni.”​—1 Timo. 6:19.

17. O ā māfuaaga na lotovaivai ai Peteru?

¹⁷ O le aposetolo o Peteru o se tagata tiotio, peitaʻi na iai taimi na osovale ai ma na vave faaali atu ona faalogona. O le iʻuga, na ia faia ai ni tala po o ni gaoioiga na toe salamō mulimuli ane ai. O se faataʻitaʻiga, ina ua fetalai atu Iesu i ona aposetolo o le a faapuapuagatia o ia ma maliu, na vavao atu Peteru iā te ia ma faapea atu: “E lē tutupu na mea iā te oe.” (Mata. 16:21-23) Na aʻoaʻia e Iesu Peteru. Ina ua ō mai tagata e puʻe Iesu, nai lo o le mafaufau muamua ae na osovale Peteru ma tipi ese le taliga o le pologa a le ositaulaga sili. (Ioa. 18:10, 11) O lea, na toe aʻoaʻia foʻi o ia e Iesu. E lē gata i lea, ae na mimitavale Peteru ma faapea atu e tusa pe e tuua e isi aposetolo le Keriso ae e na te lē tuua lava o ia. (Mata. 26:33) Peitaʻi, o le mautinoa naʻuā o Peteru, na fefe ai o ia i tagata ma na ia faafitia faatolu ai lona matai. Na matuā lotovaivai Peteru “ona alu ai lea o ia i fafo ma tagi masūsū.” (Mata. 26:69-75) Atonu na taumānatu Peteru, po o le a faamagaloina o ia e Iesu.

18. Na faapefea ona fesoasoani Iesu iā Peteru e foʻia lona lotovaivai?

¹⁸ Peitaʻi, e leʻi faatagaina e Peteru le lotovaivai  e lofitūina ai o ia. Na mafai ona foʻia e Peteru le lotovaivai ma mulimuli ane faaauau ona auauna faatasi ma isi aposetolo. (Ioa. 21:1-3; Galu. 1:15, 16) O le ā na fesoasoani iā Peteru e foʻia ai lona lotovaivai? O se tasi o māfuaaga, ona na tatalo Iesu i se taimi muamua atu ina ia aua neʻi mou le faatuatua o Peteru ma na talosaga atu Iesu iā Peteru e toe foʻi e faamalosia ona uso. Na tali mai Ieova i lenā tatalo faatauanau. Mulimuli ane, na faaali atu Iesu iā Peteru e faamalosiau iā te ia. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kori. 15:5) Na faaali atu foʻi Iesu i le ʻauaposetolo ina ua ao le pō e leʻi maua ni a latou iʻa. Na avea lenā taimi o se avanoa mo Peteru e toe faamautinoa atu ai lona alofa mo Iesu. Na faamagalo e Iesu lana uō pele ma tuu atu iā te ia le tele o galuega e na te faia.​—Ioa. 21:15-17.

19. E faapefea ona fesoasoani le Salamo 103:13, 14 iā i tatou ina ia vaai i a tatou agasala e pei ona silasila i ai Ieova?

¹⁹ Lesona mo i tatou. O le auala na feutagaʻi ai Iesu ma Peteru, ua faamatilatila ai le alofa mutimutivale o Iesu ma na ia faaāta atoatoa mai ai uiga o lona tamā. O lea, pe a tatou faia se agasala, e lē tatau ona tatou faamasinoina i tatou lava ma faapea e lē mafai ona faamagaloina i tatou e Ieova. Ae e tatau ona tatou manatua, e manaʻo Satani e tatou te lotovaivai i na faalogona. E tatau foʻi ona tatou mafaufau lelei i le auala na faaalia ai le alofa o Ieova iā i tatou ma e finagalo o ia e faamagalo i tatou. Ia tatou faaaʻoaʻo foʻi i le lotofaamagalo o Ieova pe a agasala mai isi iā i tatou.​—Faitau le Salamo 103:13, 14.

20. O le ā o le a tatou talanoaina i le suʻesuʻega o loo sosoo mai?

²⁰ O faaaʻoaʻoga a Iosefa, Naomi ma Ruta, le tagata sa Levī ma Peteru, ua faamautinoa mai ai iā i tatou “e latalata mai Ieova iā i latou o ē e loto momomo.” (Sala. 34:18) E na te lē taofia le tutupu o faafitauli iā i tatou, lea e lagona ai le lotovaivai i isi taimi. E ui i na tulaga, ae e faamalosia lo tatou faatuatua pe a taulau ona tatou onosaʻia na faafitauli ona o le fesoasoani a Ieova. (1 Pete. 1:6, 7) I le suʻesuʻega o loo sosoo mai, o le a tatou talanoa atili ai i auala e lagolago ai e Ieova ona tagata faamaoni ua lotovaivai, ona atonu o lo latou tulaga lē lelei atoatoa po o feagai foʻi ma ni tulaga faigatā.